Met andere woorden: als u een naast familielid wilt bevoordelen, moet u voorwaarden aan de verbinden. U dient bijvoorbeeld duidelijk te vermelden dat het om een buiten erfdeel of bij vooruitmaking gaat (zie verder). Niet alle en worden fiscaal op dezelfde voet behandeld. Afhankelijk van de gekozen formule zullen al dan niet registratierechten betaald moeten worden. Ook ontsnappen aan de successierechten, wat vaak het ultieme doel is van een, is niet altijd gewaarborgd. De beruchte regel van drie jaar is immers een zwaard van Damocles. Het is namelijk zo dat alle en waarop geen registratierechten zijn betaald en die door de overledene werden verricht in de loop van de drie jaar die aan zijn overlijden voorafgingen, beschouwd worden als deel uitmakend van de nalatenschap: de begunstigde zal ze moeten aangeven en er successierechten op betalen. Schenking op maat Niet iedereen staat te springen om bij leven voor altijd afstand te doen van een deel van zijn bezit. Men weet immers nooit wat de toekomst nog brengen zal, zowel voor zichzelf als voor de begunstigde Zoiets kan worden opgevangen door aan een specifieke voorwaarden te koppelen. Als u de in een notariële akte verpakt, zal de notaris zich daarover ontfermen. Kiest u voor een handgift of voor een onrechtstreekse via bankoverschrijving, dan moet u ervoor zorgen dat er een onderhands document wordt opgesteld. Aangezien het van groot belang is elk woord in zo n document te wikken en te wegen, is professionele bijstand (van een notaris, een advocaat, een vermogensbeheerder ) ten zeerste aanbevolen. Wat voor voorwaarden kunt u aan een koppelen? Dat loopt nogal uiteen: Als u bijvoorbeeld een van uw kinderen wilt bevoordelen ten opzichte van uw andere kinderen, moet u vermelden dat het gaat om een bij vooruitmaking en buiten erfdeel gaat. De wordt dan niet meegerekend om de respectieve aandelen in de erfenis te bepalen, en de broers en zussen van de begunstigde mogen, wanneer de nalatenschap openvalt, niet eisen dat de in de nalatenschap wordt gebracht. Toch moet u erop toezien dat u dat ene kind niet te veel bevoordeelt, aangezien u slechts vrij kunt beschikken over een deel van uw vermogen, zijnde het beschikbare gedeelte. Al uw kinderen zijn immers reservataire erfgenamen en daardoor hebben ze automatisch recht op een bepaald deel van de nalatenschap (de reserve) dat u hun niet mag ontnemen. Als een kind als gevolg van de niet het gehele deel van de reserve krijgt waarop het recht heeft, mag het een inkorting van de eisen: de begunstigde van de moet dan een deel van wat hij heeft gekregen teruggeven. 44
1.3 Naaste verwanten bevoordelen DE REGEL VAN DRIE JAAR De schenker overlijdt minder dan drie jaar na de De schenker overlijdt ten minste drie jaar na de Het was een van vastgoed (1) Het was een gift van hand tot hand of een onrechtstreekse met een overschrijving Het was een notariële van roerende goederen Er werden geen registratierechten betaald Er werden registratierechten betaald De begunstigde moet de opnemen in de aangifte van de nalatenschap Er moeten successierechten worden betaald op de volledige nalatenschap (2), maar het bedrag van de registratierechten dat eerder werd betaald voor de, wordt afgetrokken De begunstigde moet de opnemen in de aangifte van de nalatenschap Er moeten successierechten worden betaald op de volledige nalatenschap, dus inclusief de De begunstigde moet de niet opnemen in de aangifte van de nalatenschap Er moeten geen successierechten worden betaald op de (1) De regel van drie jaar is ook van toepassing wanneer u drie jaar na een eerste met betaling van registratierechten er opnieuw een doet: de registratierechten worden dan eerst berekend op de som van alle en, en daarna worden de rechten betaald op de vorige (en) afgetrokken. Laat dus ten minste drie jaar tussen twee opeenvolgende en. (2) De waarde van de wordt toegevoegd aan het actief van de nalatenschap om te bepalen onder welke schijven van de successierechten de nalatenschap valt en het juiste bedrag aan rechten te berekenen. 45
Voorbeeld U bent een weduwnaar met twee zonen en een dochter. U geeft aan uw dochter 50.000 euro bij vooruitmaking en buiten erfdeel. Bij uw overlijden bedraagt uw nalatenschap 100.000 euro. Dat is dus 33.333,33 euro voor ieder kind? Nee, zo eenvoudig is het niet. Het bedrag van de moet er namelijk bij opgeteld worden, wat een totaal vermogen van 150.000 euro oplevert. Het beschikbare gedeelte (1/4 aangezien u drie kinderen hebt) bedraagt 37.500 euro en het voorbehouden deel per kind eveneens 37.500 euro. Met 33.333,33 euro zouden uw zonen dus minder krijgen dan hun voorbehouden deel; zij mogen bijgevolg bij hun zus het verschil opeisen en zullen uiteindelijk ieder 37.500 euro ontvangen (33.333,33 + 4166,66 euro van hun zus). Uw dochter zal zich bij uw overlijden tevreden moeten stellen met 25.000 euro (33;333,33-2 4166,66), maar rekening houdend met de zal ze uiteindelijk in totaal 75.000 euro gekregen hebben. Als u uw afstammelingen financieel wilt helpen zonder het gevaar te lopen dat u zelf ooit behoeftig wordt, kunt u aan de een bepaald beding verbinden. U kunt bijvoorbeeld bepalen dat uw kinderen u maandelijks of jaarlijks een bepaald bedrag (een rente) betalen. Uw kinderen moeten er dan over waken dat ze die verplichting kunnen nakomen, want als ze dat niet doen mag u de ongedaan laten maken. Of u kunt een zogeheten met voorbehoud van vruchtgebruik doen: u schenkt de blote eigendom van een goed weg en behoudt er het vruchtgebruik van, d.w.z. het recht om de inkomsten uit het betreffende goed te blijven ontvangen. Als u een kind of kleinkind wilt bevoordelen maar daarbij één of meer beperkingen wilt inbouwen (bijvoorbeeld dat de begunstigde er pas na een bepaalde leeftijd kan van genieten), dan kunt u dergelijke modaliteiten verwerken in een notariële. Als u wenst dat de binnen uw familie blijft en na uw overlijden nooit terechtkomt bij de partner van uw kind (uw schoonzoon of schoondochter dus), dan kunt u in de sakte een uitsluitingsclausule opnemen of een clausule van conventionele terugkeer (die bepaalt dat, mocht uw erfgenaam vóór u overlijden, de met terugwerkende kracht nietig wordt en bijgevolg geacht wordt nooit te hebben bestaan). Vergeet niet dat het in al deze gevallen nooit kwaad kan een notaris te raadplegen, want de materie is complex worden en de mogelijkheden zijn talrijk. Schenking van onroerend goed Om onroerend goed te schenken bestaat er slechts één mogelijkheid: er moet een notariële akte voor worden opgesteld en die akte moet ook geregistreerd worden. Zo n is allesbehalve goedkoop: enerzijds zijn er de notariskosten, anderzijds de registratierechten voor de akte. 46
1.3 Naaste verwanten bevoordelen Beide hangen af van de verwantschapsgraad tussen de schenker en de begunstigde en van de waarde van de geschonken goederen. Het is een erg zware kost, want voor onroerend goed lopen de registratierechten bijna even hoog op als de successierechten. Aangezien zo n notariële akte dus duur is, moet men er zeker van zijn dat de beoogde fiscaal de moeite loont. Als de schenker minder dan drie jaar na de overlijdt, wordt de meegeteld in de berekening van de te betalen successierechten voor de nalatenschap. Het kan dus gebeuren dat de fiscus even veel registratie- en successierechten opeist als wanneer er geen was geweest, maar de notariskosten hebt u dan wel extra betaald voor niets. Pas indien de schenker drie jaar na de nog in leven is, loopt de fiscale afrekening uiteindelijk minder hoog op (doordat de te betalen successierechten bij het overlijden worden berekend op een lager bedrag) en kan het bijgevolg de moeite lonen de extra kosten voor de notaris te betalen. Schenking van roerende goederen Roerende goederen die worden geschonken zijn veelal geld, maar het kan even goed gaan om effecten of om waardevolle voorwerpen zoals juwelen, meubilair, schilderijen, enz. Een dergelijke kan op verschillende manieren gebeuren, allemaal even legaal. Afhankelijk van uw precieze beweegredenen zal de ene formule geschikter zijn dan de andere. Notariële Bij een notaris langsgaan voor een van roerend goed heeft het voordeel van juridische zekerheid, vooral als u aan de welbepaalde voorwaarden wilt koppelen. U zult dan alleszins notariskosten en registratierechten moeten betalen. Maar nu de gewesten hun registratierechten voor en van roerend goed verlaagd hebben, zijn de kosten voor notariële en fors gedaald. Bovendien wordt een notariële van roerend goed bij het overlijden van de schenker alleszins niet in aanmerking genomen voor de berekening van de successierechten, ongeacht het ogenblik waarop de plaatsvindt ten opzichte van het overlijden. De regel van drie jaar geldt met andere worden niet in dit geval. Handgift U geeft wat u wegschenkt letterlijk van hand tot hand aan de begunstigde, zonder verdere formaliteiten. Eenvoudiger kan niet. En aangezien registratie van een dergelijke niet verplicht is, kan ze verlopen zonder dat het u ook maar iets kost. Goederen die hiervoor in aanmerking komen zijn bijvoorbeeld baar geld, effecten aan toonder (zolang die nog bestaan), juwelen en antiek. 47
Onroerend goed, effecten op naam of een spaarrekening kunt u daarentegen niet van hand tot hand schenken. Soms wenst men over een bewijs voor de handgift te beschikken, bijvoorbeeld als de schenker tegenover de andere erfgenamen wil bewijzen hoeveel de begunstigde heeft ontvangen. De voornaamste twee elementen die bewezen moeten worden zijn de sdatum en de animus donandi, d.w.z. de wil van de schenker om het geschonkene werkelijk te geven en het bijvoorbeeld niet uit te lenen. Het is dan ook van cruciaal belang dat men de niet zomaar op papier zet. De methode die men doorgaans aanbeveelt, bestaat uit meerdere stappen. Eerst schrijft de schenker bij voorkeur aangetekend aan de begunstigde dat hij hem een handgift wil doen (dat bewijst de animus donandi) en maakt hij met de begunstigde een afspraak in zijn bankkantoor om over te gaan tot de handgift. Op de afgesproken dag haalt hij het geld van zijn rekening en de begunstigde stort het op de zijne. Vervolgens kan de begunstigde aan de schenker schrijven alweer bij voorkeur aangetekend om hem voor zijn handgift te bedanken (waardoor hij bewijst de te aanvaarden). Deze briefwisseling en de datum van afhaling en storting van het geld volstaan om de handgift en de datum waarop hij gebeurde te bewijzen, terwijl er toch geen sprake is van een schriftelijke. Hoewel het niet verplicht is een handgift te registreren, kan dat soms toch bijzonder interessant zijn, bijvoorbeeld als de schenker minder dan drie jaar na de gezondheidsproblemen krijgt. Men moet dan weliswaar registratierechten betalen, maar de wordt daardoor dan wel vrijgesteld van successierechten mocht de schenker overlijden. En aangezien successierechten hoger zijn dan registratierechten, is registratie in deze hypothese de voordeligste oplossing. Om een handgift te registreren volstaat het dat men het registratiekantoor alle documenten overmaakt die van het bestaan van de gift getuigen (het adres van het dichtstbijzijnde registratiekantoor vindt u in de telefoongids onder Ministeries, rubriek Financiën, Registratie en Domeinen ). Als de gift niet geregistreerd werd en de schenker overlijdt binnen de drie jaar na de, dan moet die in principe vermeld worden in de aangifte van de nalatenschap. Maar aangezien een handgift vaak heel discreet is en de fiscus er niet automatisch van op de hoogte wordt gebracht, nemen sommige belastingplichtigen het risico hem in hun aangifte te vergeten. Bij een handgift kan men niet gemakkelijk voorwaarden koppelen aan de. Men kan beter een beroep doen op iemand van het vak om een afzonderlijk schriftelijk stuk op te stellen. Indirecte U kunt eenvoudigweg geld of een pakket effecten overschrijven. Dat is geen handgift aangezien het geschonkene niet letterlijk van hand tot hand wordt overgedragen; men spreekt in dit geval over indirecte. Een indirecte is een neutrale verrichting waarvan de beweegreden niet automatisch te zien is. 48
1.3 Naaste verwanten bevoordelen Vandaar dat het belangrijk is niets te noteren in het vak mededeling van de overschrijving. Een derde kan dan onmogelijk uitmaken of het om een echte gaat dan wel of de overschrijving is gebeurd om een andere reden, bijvoorbeeld om te betalen voor iets of om een lening terug te betalen. Wat de registratie- en successierechten betreft is de situatie identiek aan het geval van de handgift. Als u de wilt laten registreren, moet u een brief voorleggen waarin de schenker bekendmaakt dat hij geld of effecten wenst over te schrijven en een brief waarin de begunstigde de schenker bedankt voor dat gebaar. In tegenstelling tot een handgift laat een overschrijving onvermijdelijk sporen na. Als u minder dan drie jaar nadien overlijdt, zouden uw erfgenamen bijgevolg een risico nemen door de niet in de aangifte van de nalatenschap te vermelden in de hoop dat ze daarmee de successierechten kunnen ontlopen. Bij een indirecte is het nogal moeilijk welbepaalde voorwaarden te verbinden aan de. Men kan beter een beroep doen om iemand van het vak om een afzonderlijk schriftelijk stuk op te stellen. Kosten van een Drie soorten kosten kunnen aan een verbonden zijn, afhankelijk van de wijze van schenken. Notariskosten Ze bestaan uit het notarishonorarium, dat bij koninklijk besluit vastligt en afhangt van het stype en het bedrag waarover het gaat, en allerlei kosten die variëren naargelang van de complexiteit van de zaak en de opzoekingen die de notaris moet verrichten om de te kunnen vastleggen. Voor een van 50.000 euro zonder specifieke moeilijkheden mag men veelal rekenen op notariskosten tussen 1100 en 1500 euro, voor een van 100.000 euro wordt dat 1200 à 1800 euro. Registratierechten Het percentage hangt af van het stype ( van roerende of onroerende goederen), het gewest en de verwantschapsgraad tussen schenker en begunstigde. Verlaagde registratierechten zijn mogelijk in enkele specifieke gevallen, die niet in alle gewesten dezelfde zijn. Een eerste algemeen idee van de geldende percentages krijgt u in de tabel op blz. 50. Niet te vergeten hierbij: het percentage is progressief en neemt toe met de waarde van de. Verlaging is mogelijk in enkele specifieke gevallen, die niet in alle gewesten dezelfde zijn; samenwonenden worden gelijkgesteld met een echtpaar voor de registratie- 49
SCHENKBELASTING Schenking aan kind of ouder, of aan getrouwde of samenwonende partner Schenking aan broer/zus Schenking tussen oom/ tante en neef/nicht Schenking aan een andere persoon Bij een van roerende goederen Vlaams en Brussels Hoofdstedelijk Gewest 3% 7% 7% 7% Waals Gewest 3,3% 5,5% 5,5% 7,7% Bij een van onroerende goederen (1) Vlaams Gewest bouwgrond 1 tot 30 % (2) 10 tot 65 % (2) 10 tot 70 % (2) 10 tot 80 %(2) ander vastgoed 3 tot 27% (3) 10 tot 40% (3) 10 tot 40% (3) 10 tot 40% (3) Brussels Hoofdstedelijk Gewest vastgoed 3 tot 27% 10 tot 40% 10 tot 40% 10 tot 40% Waals Gewest gezinswoning 1 tot 30% - - - ander vastgoed 3 tot 30% 10 tot 40% 10 tot 50% 20 tot 50% (1) Progressief tarief berekend in schijven volgens de waarde van de (2) Tot en met 31 december 2019 geldt een specifiek gunstregime op een heffingsgrondslag tot maximaal 150 000 euro. In rechte lijn en tussen partners wordt het normale tarief verlaagd met 2%; voor alle andere personen bedraagt het tarief 10%. (3) Gunstregime mogelijk (mits energetische renovatie of verhuring) rechten van een en voor de successierechten. Maar de definitie van samenwonend verschilt wel van gewest tot gewest; het heeft geen zin naar een fiscaal interessanter gewest te verhuizen net voor u tot een aanzienlijke overgaat, want men houdt rekening met het gewest waarin de schenker het langst zijn fiscale woonplaats heeft gehad in de loop van de vijf jaar voor de sdatum. De fiscale woonplaats is de plaats waar de schenker effectief, reëel, permanent woont, waar zijn gezin verblijft, waar hij zijn activiteiten uitoefent of waar zich de zetel van zijn zaak of van zijn bezigheden bevindt. 50