WHITE PAPER Schenken

Transcriptie

1 WHITE PAPER Schenken Binnen het plannen van je successie neemt de schenking een prominente plaats in. We overlopen enkele basisbeginselen en bekijken welke mogelijkheden er bestaan wanneer je iets wil schenken na je overlijden. Daarnaast vergelijken we de tarieven voor het schenken van roerende en onroerende goederen.

2 I. Enkele basisbeginselen 1. Partijen Bij een schenking zijn er twee partijen: de schenker en de begiftigde, respectievelijk de partij die weggeeft en de partij die ontvangt. 2. Noodzakelijke elementen het intentioneel element: de vrijgevigheidsgedachte, de schenker wil echt iemand begunstigen. een materieel element: een verarming voor de schenker en een verrijking voor de begiftigde. Zaken of goederen gaan van de ene partij naar de andere zonder tegenprestatie. Als er betwisting is, moet dit laatste steeds bewezen kunnen worden. 3. Kenmerken Onherroepelijk Een schenking is in principe altijd onherroepelijk. Dit is essentieel. Schenken is dus een belangrijke beslissing waar je best goed over nadenkt. Dit is een belangrijk verschil met een testament, dat steeds herroepbaar is. Op dit principe bestaan slechts een handvol uitzonderingen: - Een schenking tussen echtgenoten is steeds eenzijdig en zonder specifieke reden herroepbaar. - Een schenking is herroepbaar indien de begiftigde de lasten of voorwaarden, die aan de schenking waren verbonden, niet respecteert. - Een schenking wordt herroepen bij ondankbaarheid (dit is zeer uitzonderlijk en wettelijk beperkt). Een concreet voorbeeld hiervan is wanneer de begiftigde een aanslag pleegt op het leven van de schenker of zich schuldig maakt aan misdrijven tegenover de schenker. Aanvaarding Een schenking moet bij leven worden aanvaard door de begiftigde. Anders is er geen sprake van een schenking of een contract. Notariële akte Gezien het belang van een schenking voor het vermogen van de schenker en de begiftigde bepaalt de wetgever dat elke schenking (van aandelen, gelden, vastgoed, andere zaken) vastgelegd moet worden in een notariële akte. Zo is er steeds een onpartijdige persoon die de schenker met raad en daad bijstaat en wordt vermeden dat er onwettige zaken in het schenkingscontract worden opgenomen.

3 Schenkingen zonder akte zijn in principe nietig. De enige uitzonderingen op dit principe gelden voor de schenking van roerende goederen. De handgift, de bankgift en de onrechtstreekse schenking vereisen niet noodzakelijk een akte. Een korte toelichting: - Een handgift is, zoals de naam laat vermoeden, een gift van hand tot hand. Juwelen, kunst, geld of stukken kunnen vrij door de ene partij aan de andere partij worden gegeven. De materiële overdracht is cruciaal, daarom is dit enkel mogelijk bij roerende goederen die niet op naam staan. Aandachtspunt is het creëren van een bewijs met een vaste datum. Dit is belangrijk als bewijsstuk naar de fiscus en de erfgenamen. Een handgift is kosteloos. - Een bankgift is de modernere variant van de handgift voor gelden of portefeuilles. Hetgeen men wil schenken wordt simpelweg overgeschreven van de rekening van de schenker naar de rekening van de begiftigde. Dit gebeurt zonder specifieke mededeling (vermijd het woord schenking, want anders wordt deze schenking nietig). Een bankgift kan wel omkaderd worden door de nodige briefwisseling tussen partijen zodat datum, intentie en voorwaarden duidelijk worden gestipuleerd. Een bankgift is kosteloos. - De onrechtstreekse schenking is een speciale vorm van schenken. Het gaat om transacties die eigenlijk geen schenking zijn, maar later wel economisch hetzelfde effect ressorteren. Het gaat dan bijvoorbeeld over een lening die men op een bepaald ogenblik kwijtscheldt of het afsluiten van een levensverzekeringspolis met een derde partij als begunstigde. De voorgaande drie werkwijzen zijn perfect legaal. Toch is enige voorzichtigheid geboden. Aangezien er geen akte is, is het belangrijk om de nodige aandacht te besteden aan het opstellen van de documenten die de giften begeleiden. De handgift, bankgift of onrechtstreeks schenking zijn slechts kosteloos als de schenker, vanaf het ogenblik van de schenking, nog minstens drie jaar in leven blijft. Sterft de schenker vroeger, dan betaal je op de schenking alsnog successierechten! Wil je een toch een akte zonder schenkingsrechten te betalen? Dan moet je naar het buitenland. Belgen gaan vooral naar buurland Nederland om dergelijke schenkingen te doen. Aangezien er een tussenkomst is van een buitenlandse notaris, is dit uiteraard niet kosteloos. De begeleiding van een notaris garandeert wel een objectieve kijk op de zaken (soms wordt trouwens overlegd met een Belgische collega om zeker geen fouten te maken tegen de Belgische wetgeving).

4 II. De mogelijkheden 1. De zuivere schenking De term spreekt voor zich. De schenker schenkt met volle overtuiging en zonder enige voorwaarde aan de begiftigde. Definitief. 2. Schenking met voorbehoud van vruchtgebruik Deze vorm wordt in de praktijk vaak toegepast. De schenking gebeurt in blote eigendom, het genot of gebruik blijft levenslang bij de schenker. Na het overlijden van de schenker wordt de blote eigenaar uiteraard volle eigenaar. Deze techniek kan zowel worden toegepast voor roerende goederen (beleggingsportefeuille, kunst, oldtimers) als voor onroerende goederen. Voordelen voor de schenker: Hij behoudt het genot, het gebruik en/of de inkomsten; Hij is levenslang verzekerd van het vruchtgebruik. Voordelen voor de begiftigde: Hij bezit onmiddellijk de blote eigendom en is zeker dat hetgeen hij krijgt, hem later in volle eigendom toekomt; Hij betaalt, in de meeste gevallen, geen successierechten meer wanneer de schenker overlijdt. Een courante toepassing vinden we bijvoorbeeld terug bij aandelen van een familiebedrijf. Het is perfect mogelijk dat de pater familias de aandelen bij leven schenkt aan zijn opvolgers, maar zichzelf het vruchtgebruik voorbehoudt. Dan strijkt hij nog de dividenden op en kan hij nog steeds stemmen op de algemene vergadering (het stemrecht wordt voorbehouden voor de vruchtgebruiker). 3. Schenking met vervreemdingsverbod Zoals de naam het zegt, legt de schenker een verbod op om de goederen of zaken, die hij heeft geschonken, te vervreemden. Dit kan nuttig zijn: wanneer men absoluut wil dat de schenking binnen de eigen familie blijft; wanneer de begiftigde nogal nonchalant met centen omspringt. Het vervreemdingsverbod kan niet eeuwige worden gehandhaafd. Sowieso moet dit in tijd beperkt worden (bijvoorbeeld zolang de schenker leeft) en het moet een rechtmatig belang dienen. Dit laatste wordt vrij ruim geïnterpreteerd. De belangen van de familie of het feit dat het over een souvenir gaat, kan reeds voldoende zijn. Men wil vooral vermijden dat hetgeen geschonken werd,

5 plots bij een wildvreemde eigenaar terechtkomt. 4. Schenking met verbod tot inbreng in de huwgemeenschap Schenkers hebben vaak schrik van de zogenaamde koude kant, dwz de schoonfamilie. Ze willen vermijden dat de geschonken goederen bij een eventuele scheiding gedeeld moeten worden met de schoonfamilie. Daarom kan het een goed idee zijn om een verbod tot inbreng in de huwgemeenschap in de akte op te nemen. Schenkingen komen in principe steeds in het eigen vermogen van de begiftigde (uitgezonderd bij diegenen die gehuwd zijn met algehele gemeenschap van goederen), maar niets weerhoudt de begiftigde ervan om later vaak buiten de wil van de schenker om de goederen in te brengen in de huwgemeenschap. Is er een echtscheiding, dan wordt de huwgemeenschap in twee helften verdeeld en kan de schenker daar niets tegenin brengen. Dat risico kan je dus opvangen door in de schenkingsakte een formeel verbod tot latere inbreng in te lassen. Eigenlijk gaat het hier over een afgezwakte vorm van vervreemdingsverbod, maar niet beperkt in de tijd. 5. Schenking met wettelijke of conventionele terugkeer Het leven is onvoorspelbaar. Het gebeurt dat een begiftigde (bijvoorbeeld een kind) vroeger sterft dan de schenker. In dergelijke situaties kan er een wettelijke terugkeer zijn van de geschonken goederen, maar alleen als het kind sterft zonder nakomelingen. Bijkomende voorwaarde voor een wettelijke terugkeer is dat het geschonken goed nog in natura in de nalatenschap aanwezig moet zijn. Als het goed ondertussen verkocht of weggeschonken is, dan is er geen wettelijke terugkeer mogelijk. Op een wettelijke terugkeer betalen ouders geen erfbelasting. Zijn er wel kleinkinderen, dan erven zij uiteraard van hun ouder en is er geen sprake van een wettelijke terugkeer. Omdat de voorwaarden voor een wettelijke terugkeer nogal strikt zijn en omdat ouders zekerheid willen dat een geschonken goed terugkeert bij het overlijden van hun kind, wordt er in de praktijk veel gewerkt met een conventioneel beding van terugkeer. Dit is vrij drastisch. Geschonken goederen keren sowieso zonder erfbelasting terug naar de schenkers bij het vooroverlijden van de begiftigde. Zo hebben de schenkers terug de volle vrijheid over de goederen. Een conventioneel beding van terugkeer is ingrijpend en kan in de praktijk moeilijkheden opleveren. Stel dat de goederen door de begiftigde zijn verkocht, dan wordt de verkoop door dit beding eigenlijk vernietigd. De goederen keren terug naar de schenker, vrij van lasten en hypotheken. 6. De doorgeefschenking De doorgeefschenking is een schenking met twee aangeduide begiftigden. Eerst wordt er geschonken aan een eerste begiftigde. Daarnaast wordt door de schenker een tweede begiftigde aangeduid (ook wel de verwachter genoemd), die, na het overlijden van de eerste begiftigde, het overblijvende stuk van de schenking erft. De tweede begiftigde moet dus wachten tot de eerste begiftigde is overleden. Bovendien is hij niet zeker dat er nog iets rest van de initiële schenking. De goederen moeten immers niet bewaard of intact gehouden worden. Juridisch wordt dit een fideïcommis de residuo genoemd.

6 Dit kan interessant zijn: o o o bij kinderloze echtgenoten. De volle eigendom wordt eerst toegewezen aan de langstlevende en na diens overlijden keert het geschonken goed bijvoorbeeld terug naar de eigen familie. bij een gehandicapt kind: er wordt een schenking verricht aan het gehandicapt kind en alles wat na zijn overlijden overblijft, gaat bijvoorbeeld naar de instelling. in de relatie grootouders - ouders - kleinkinderen. De grootouders schenken dan aan de ouders onder voorwaarde dat, wat er overblijft als zij sterven, automatisch naar de kleinkinderen gaat. Fiscaal is dit een gunstige formule. Op wat rest van de oorspronkelijke schenking na het overlijden van de eerste begiftigde betaalt de tweede begiftigde automatisch 3% of 7% schenkbelasting (rechte lijn, echtgenoten en samenwonenden of anderen). Op deze tweede schenking wordt dus geen erfbelasting betaald. Dit kan een belangrijk voordeel zijn. 7. Wederzijdse schenking tussen echtgenoten Echtgenoten vinden het terecht belangrijk dat de langstlevende dezelfde levensstandaard kan behouden na het overlijden van een van de twee. Het erven van het vruchtgebruik van de nalatenschap is dan in bepaalde gevallen onvoldoende. De gespannen relatie tussen langstlevende echtgenoot en kinderen kan eveneens roet in het eten gooien. De wederzijdse schenking tussen echtgenoten kan een (gedeeltelijke) oplossing bieden. Concreet komt het erop neer dat beide echtgenoten (een deel van) hun eigen vermogen (!) schenken aan de partner. Dat kan zowel via handgift, bankgift, buitenlandse notaris of Belgische akte. Afhankelijk van de situatie wordt dan 0 of 3% betaald. Het tarief van 3% is trouwens alleen van toepassing op de hoogste van beide schenkingen. A schenkt aan B en B schenkt aan A. Meestal wordt een beding van terugkeer voorzien bij vooroverlijden van de partner. Als A overlijdt, zal B geen erfbelasting meer betalen op de ontvangen schenking van A. Het deel dat B had geschonken aan A, komt terug naar B aangezien A eerder overleden is. Hierop hoeft niets betaald te worden. Bijkomende handigheid is dat schenkingen tussen echtgenoten steeds herroepbaar zijn. Dit is een persoonlijk recht dat op elk ogenblik uitgeoefend kan worden. Er hoeft dus geen reden of verklaring te worden gegeven waarom een van de echtgenoten de schenking herroept. Deze herroeping kan terugwerkende kracht hebben. Stel dat de begiftigde echtgenoot ondertussen rechten op het goed zou hebben doorgegeven aan derde partijen, dan zullen deze automatisch worden ontbonden of herroepen. Dit gebeurt vaak voorafgaand aan een scheiding. Zo wordt de initiële vermogenstoestand hersteld. Gezien een wederzijdse schenking enkel betrekking kan hebben op eigen goederen, wordt deze techniek het meeste gebruikt door echtgenoten gehuwd in een stelsel van scheiding van goederen. Zo wordt de ongelijkheid in het eigen vermogen tussen man en vrouw gecorrigeerd en vermijd je de zware erfbelasting naar aanleiding van het plotse overlijden van de meest vermogende van de twee. Bovendien is die er zeker van dat hij of zij bij een eventuele scheiding de mogelijkheid heeft om het geschonken vermogen terug te halen. Vroeger werd dit ook vaak toegepast voor koppels met een gemeenschappelijk vermogen. Men bracht een stuk uit het gemeenschappelijk vermogen naar de eigen vermogens van beide echtgenoten. Onmiddellijk nadien werd dan een wederzijdse schenking op de eigen vermogens van

7 beide echtgenoten op touw gezet. Deze techniek is ondertussen af te raden. De fiscus heeft dit op haar zogenaamde zwarte lijst geplaatst. Schenken kan in alle geuren en kleuren. Bespreek duidelijk wat je wil, het is perfect mogelijk om binnen de wet op maat te werken. De basis van een schenking is vrijgevigheid. Vermijd dat een schenking zodanig wordt vastgetimmerd dat er van een schenking eigenlijk geen sprake meer is. Geven en terugnemen is in principe verboden. van het

8 III. Focus op de schenking van roerende goederen Roerende goederen (beleggingen, juwelen, kunst, oldtimers, aandelen, ) kunnen snel en eenvoudig van eigenaar wisselen. Ze zijn dan ook het ideale voorwerp van schenkingen. De regelgever voorziet interessante tarieven om dit te stimuleren. De onderliggende gedachte is waardevol: laat ons proberen om vermogen zo snel mogelijk bij de jongere generatie te krijgen. Het is immers die generatie die met dit vermogen echt gaat investeren, wat zorgt voor meer economische groei. In Vlaanderen kennen we slechts twee tarieven: 3% voor schenkingen in rechte lijn, tussen echtgenoten en samenwonenden; 7% voor alle andere schenkingen. Deze tarieven gelden ongeacht de waarde van de roerende goederen. Er is geen driejaarsperiode, wat betekent dat de 3% of 7% definitief is, zelfs al is er 10 minuten nadien een overlijden. Deze schenking moet steeds vastgelegd worden in een notariële akte. In de akte kan men bijkomende voorwaarden opnemen, zoals voorbehoud van vruchtgebruik, verbod tot vervreemding, inbreng in de huwgemeenschap of conventioneel beding van terugkeer bij vooroverlijden van de begiftigde. In bepaalde situaties is het mogelijk om te schenken aan 0%. We spreken dan bijvoorbeeld over de handgift, de schenking via een buitenlandse notaris of de bankgift. Dit blijft wel een kansspel, aangezien hier wel sprake is van een driejaarsperiode (bij overlijden van de schenker binnen de drie jaar betaal je toch successierechten). Bij ziekte van de schenker kan je alsnog overgaan tot een registratie bij een Belgisch registratiekantoor. Dan betaal je 3 of 7% en ook dit is dan definitief. Het is natuurlijk anders wanneer er een plots overlijden voorvalt. Registeren is dan niet meer mogelijk. Kiezen voor het 0% tarief blijft dus een berekende gok. Belangrijk is ook dat er beperkingen zijn bij bijvoorbeeld een handgift. Een handgift of bankgift met voorbehoud van vruchtgebruik is onmogelijk. Aandelen op naam kunnen evenmin via handgift worden doorgegeven. Bij een bedrijfsschenking via een buitenlandse notaris is er een zevenjaarsperiode van toepassing. Een schenking van roerende goederen is zeker aangewezen. De tarieven zijn laag en in de akte kan je randvoorwaarden opleggen. De regeling is definitief, ook voor de fiscus. Belastingvrij overdragen via handgift, bankgift of buitenlandse notaris blijft onderhevig aan de driejaarstermijn. Bij een bedrijfsschenking voor buitenlandse notaris spreken we zelfs over 7 jaar. Weeg dit goed af ten opzichte van het tarief van 3 of 7%.

9 IV. Focus op de schenking van vastgoed Vastgoed kan je bij leven schenken onder erg gunstige voorwaarden. De schenkbelasting hangt af van de verwantschap tussen schenker en begiftigde. De schenkbelasting betaal je steeds over de volle eigendom, zelfs al schenk je bijvoorbeeld met voorbehoud van vruchtgebruik. De tarieven in Vlaanderen Onroerende schenkingen in rechte lijn en tussen partners*: een tarief van 3% op de eerste schijf van euro; een tarief van 9% op de schijf tussen euro en euro; een tarief van 18% op de schijf tussen euro en euro; een tarief van 27% op de schijf boven de euro. *partners zijn hier zowel wettelijke als feitelijke samenwoners. Feitelijke samenwoners moeten wel minstens één jaar ononderbroken samenwonen en een gemeenschappelijke huishouding voeren. Onroerende schenkingen tussen alle andere personen: een tarief van 10% op de eerste schijf van euro; een tarief van 20% op de schijf tussen euro en euro; een tarief 30% op de schijf tussen en euro; een tarief van 40% op de schijf boven de euro. Deze tarieven zijn een forse verlaging ten opzichte van de vroegere schenkingsrechten. En dat is nog niet alles: in bepaalde omstandigheden kan je de betaalde schenkbelasting terugbetaald krijgen. Bijvoorbeeld in het geval van geschonken woningen waarin je bepaalde renovatiewerken uitvoert (opgesomd in het Energiebesluit) van minstens met een geregistreerde aannemer binnen de 5 jaar na de schenking. Ook als je voor minstens 9 jaar verhuurt (binnen de drie jaar), deze huurovereenkomst laat registreren en een conformiteitsattest verkrijgt, kan je een terugbetaling vragen. Uiteraard moet er niet alleen een huurcontract zijn, er moet ook effectief verhuurd worden. Voor zowel de renovatie als de verhuring moet het vastgoed in Vlaanderen gelegen zijn.

10 De tarieven (na teruggave) Onroerende schenkingen in rechte lijn en tussen partners: een tarief van 3% op de eerste schijf van euro; een tarief van 6% op de schijf tussen euro en euro (i.p.v. 9%); een tarief van 12% op de schijf tussen euro en euro (i.p.v. 18%); een tarief van 18% op de schijf boven de euro (i.p.v. 21%). Onroerende schenkingen tussen alle andere personen: een tarief van 9% op de eerste schijf van euro (i.p.v. 10%); een tarief van 17% op de schijf tussen euro en euro (i.p.v. 20%); een tarief 24% op de schijf tussen en euro (i.p.v. 30%); een tarief van 31% op de schijf boven de euro (i.p.v. 40%). Belangrijk is dat elke schenker zijn deel apart kan schenken aan de begiftigde. Man en vrouw kunnen dus bij een gemeenschappelijk vastgoed van elk apart hun deel schenken aan elk kind. In het geval van twee kinderen bijvoorbeeld, zijn er vier aparte schenkingen van elk Zo blijft elk kind in de laagste schijf. Voor bouwgrond geldt nog een verlaagd tarief inzake schenkbelasting tot 31 december Gedeelte van de schenking van tot Rechte lijn: echtgenoten & samenwonenden % , % , % , % , % , % , % , % Boven %

11 De speciale regeling inzake schenkbelasting voor bouwgronden kan fors duurder uitvallen dan de gewijzigde schenkbelasting inzake vastgoed. De schenker kiest dus best voor de goedkoopste formule. Om te genieten van de voordeelregeling inzake bouwgronden moeten een aantal voorwaarden inzake bebouwing, ligging en akte worden gerespecteerd. Schenkingen aan andere personen tussen broers en zussen; tussen ooms of tantes en neven of nichten; tussen alle andere personen. Gedeelte van de schenking van EUR tot inbegrepen EUR Tussen broers en zussen Tussen ooms of tantes en neven of nichten Tussen alle andere personen % 10 % 10 % , % 55 % 65 % Boven % 70 % 80 % Voor belangrijke vastgoedvermogens is het interessant om een schenking van het vastgoed te overwegen. Via de interessante tarieven sedert 1 juli 2015 kan je voordelig schenken aan erfgenamen of andere personen. Simuleer wat de schenkbelasting inhoudt (en wat de kosten zijn om deze schenkingen te organiseren) en vergelijk dit met de eventuele erfbelastingen die later betaald zouden moeten worden.