Het doel van de Stichting is het coördineren, stimuleren en begeleiden van speurwerk op het gebied van de bouwvoorbereiding, de bouwtechniek en de bedrijfstechniek in de bouwnijverheid, alsmede de verbreiding van de resultaten daarvan, zowel ten behoeve van de opleiding als tot de vorming van kennis bij het bouwen. De Stichting verstrekt opdrachten aan researchinstituten; zij vormt stuurgroepen en studiecommissies voor onderwerpen die zij in opdracht geeft. De Stichting sluit iedere aansprakelijkheid uit voor schade voortvloeiende uit het gebruik van de in deze publikatie vervatte gegevens.
Methoden voor het maken van sparingen en voor slopen
Methoden voor het maken van sparingen en voor slopen 62 Kluwer Technische Boeken B.V. - Deventer - Antwerpen Ten Hagen B.V. - Den Haag
ISBN 90 201 1077 2 1978 Kluwer Technische Boeken B.V. - Deventer 1978 Ten Hagen B.V. - Den Haag Ie druk 1978 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of th is book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher.
Voorwoord Tot het begin van de ;zeventiger jaren speelde de nieuwbouw een overheersende rol in de bouwnijverheid. Vervolgens nam de vernieuwbouw, vooral in de woningbouw, sterk in omvang toe. Schaarste aan bouwgrond had tot gevolg dat steeds vaker ten aanzien van de bestaande bouw een keuze moest worden gemaakt tussen algehele sloop gevolgd door nieuwbouw en gedeeltelijke sloop met vernieuwbouw. Beide factoren bevorderen de uitbouw van het sloopbedrijf. Bij vrijwel elke verbouwing moeten sparingen worden gemaakt. De technieken die daarbij worden toegepast, komen in het algemeen overeen met die bij slopen. Uit dien hoofde is het dan ook moeilijk en weinig zinvol een duidelijk onderscheid te maken tussen methoden voor het maken van sparingen en voor geheel of gedeeltelijk slopen. In deze publikatie wordt een korte beschrijving gegeven van de verschillende. methoden onder vermelding van de voor- en nadelen, zoals toepasingsmogelijkheden, hinder, snelheid en indicatie van de kosten. Het doel is een leidraad te geven voor aannemers, architecten, ingenieursbureaus en opdrachtgevers, die nauw betrokken zijn bij herstel- en vernieuwbouw, dan wel bij nieuwbouw waaraan sloopwerk voorafgaat. De publikatie is geschreven door Mr. R. C. Basart, bijgestaan door de SBRcommissie B36 bestaande uit de heren: Ir. J. A. G. Dukers, Ir. L. L. Kamminga, Ir. J. M. J. Kortman, Ir. R. Maltha, Ir. A. Rip (secretaris) en I. Smit. (voorzitter) Bij de samenstelling ervan is dankbaar gebruik gemaakt van de publikatie "Hältagning" van Martin Leidvik, uitgegeven door de Statens Rä för Byggnadsforskning in Zweden, alsmede van het materiaal dat door de BABEX (Bond van aannemers met bevoegdheid voor slopen met en zonder explosieven) te Den Haag beschikbaar is gesteld. De cijfers inzake geluidmetingen konden ontleend worden aan gegevens beschikbaar gesteld door Akoestisch Adviesbureau Peutz & Associes B. V. en door de Technisch Physische Dienst TNO-TH. 5
Inhoud Voorwoord 5 Samenvatting 8 Summary 9 1. Inleiding 11 1.1. Begripsomschrijving 11 1.1.1. Sparingen maken 11 1.1.2. Slopen 11 1.2. Historische ontwikkeling 11 1.3. Ontwikkelingsbehoefte 12 1.4. Keuzebepaling 13 1.5. Veiligheidsaspecten 14 2. Methoden 16 2.1. Boren 16 2.1.1. Klopboren 18 2.1.2. Diamantboren 20 2.2. Snijden 23 2.2.1. Thermische lans 23 2.2.2. Hogedrukwaterstraal 27 2.2.3. Poedersnijbrander 28 2.2.4. Holle lading 28 2.2.5. Laser-straal 30 2.3. Zagen 30 2.3.1. Diamantzaag 30 2.3.2. Motorkettingzaag 34 2.4. Frezen 34 2.5. Hakken en breken 36 2.5.1. Beitel en voorhamer 36 2.5.2. Elektrische hamer 37 2.5.3. Pneumatische hamer 37 2.5.4. Hydraulische hamer 41 2.5.5. Beul 42 2.5.6. Omtrekken en omduwen 43 6
2.5.7. 2.5.8. 2.5.9. 2.5.10. 2.5.11. "2.6. 2.6.1. 2.6.2. 2.6.3. 2.7. 2.8. 2.9. Opbreken Explosieven Microgolven Hogedrukwaterstraal Elektrische stroom Splijten Hydraulische druk Mechanische druk Gasdruk Springen Slopen van paalfunderingen Koppensnellen 43 "44 44 44 45 45 46 48 48 48 51 52 3. Schematisch overzicht 4. Bijzondere omstandigheden 4.1. Werken op hoogte 4.2. Werken onder water 5. Voorbeeld van werkplanning 5.1. Het maken van sparingen 5.2. Het slopen 54 55 55 55 56 56 58 6. Voorbeeld kostenbegroting, 6.1. Checklist kostenbegroting voor het maken van sparingen 6.2. Checklist voor het maken van een sloopbegroting 60 60 "" ''Iit 61 7
Samenvatting In deze publikatie wordt ingegaan op problemen die ondervonden worden bij 'de keuze van de methode, de calculatie en de werkvoorbereiding ten dienste van het maken van sparingen in bestaand werk. Tevens komen technieken voor (klein) sloopwerk aan de orde. De nadruk ligt vanzelfsprekend op het maken van gaten in het materiaal gewapend beton, hoewel ook technieken toegepast op steen en hout niet onbesproken blijven. Als toepassingsgebied voor deze publikatie wordt voornamelijk gedacht aan renovatie van utiliteitsgebouwen. Allereerst wordt de vraag aan de orde gesteld welke methode van werken in een concreet geval het meest aangewezen is. Er zullen omstandigheden zijn waarin het aspect 'hinder' de doorslaggevende factor is, soms blijken echter de sloop technische mogelijkheden bepalend voor de keuze. In alle gevallen zal het zoeken naar de goedkoopste methode het leidend beginsel blijven. Nimmer mag hierbij het handhaven van de veiligheid en de gezondheid van de uitvoerende man en de mensen in de directe omgeving uit het oog worden verloren. Voor wat betreft dit laatste wordt een opsomming gegeven van de vigerende voorschriften van de Arbeidsinspectie. Een systematisch overzicht wordt gegeven van de diverse werkwijzen die bij technieken als boren, snijden, zagen, frezen, hakken en breken, splijten en springen toegepast worden. Een beknopte beschrijving wordt gegeven van de gereedschappen die specifiek voor de bovengenoemde slooptechnieken geschikt zijn. Er is naar gestreefd om voor iedere slooptechniek zo betrouwbaar mogelijke kwantitatieve gegevens te verstrekken aangaande de prestaties en de kosten. Verder worden die karakteristieken vermeld die van belang kunnen zijn bij een selectieprocedure. De beschreven methoden zijn in de tabel op blz. 54 verzameld, waarbij de toepassingsmogelijkheden en de voor- en nadelen d.m. v. plus- en min-indicaties zijn aangegeven. Tot slot zijn enkele checklists en formulieren toegevoegd, bedoeld als hulpmiddel voor de werkvoorbereider en de calculator. 8