Hoofdstuk 13 Luchtkwaliteit Samenvatting Ruim één op de drie Leidenaren maakt zich wel eens zorgen over de luchtkwaliteit. Dit aandeel is vergelijkbaar met vorig jaar, maar is lager dan in 2008. Bewoners maken zich zowel zorgen over de luchtkwaliteit in het algemeen als in bepaalde delen van Leiden waarbij de binnenstad, de drukke straten en de uitvalswegen vaker naar voren worden gebracht. De gemeente neemt verschillende maatregelen om de luchtkwaliteit in de stad Leiden te verbeteren. De milieuzone voor vrachtwagens is het meest bekend (60%), op afstand gevolgd door het aanpassen van het gemeentelijk wagenpark door schonere auto s (28%), het verhuren van elektrische scooters op het Haagwegterrein en het laten rijden van busjes op aardgas (27%). Op de vraag of men verwacht dat de luchtkwaliteit verbetert of verslechtert, kan een ruime meerderheid (61%) geen antwoord geven. Van de Leidenaren die wel een verwachting hebben aangegeven, denkt twee derde dat er niets verandert. De overige bewoners zijn verdeeld. Bewoners schrijven een mogelijke vooruitgang vooral toe aan schone bussen, alternatieve brandstoffen en schonere motoren. Bij een achteruitgang denken bewoners vooral aan meer verkeer en meer opstoppingen. Leidenaren zijn veel pessimistischer dan vorig jaar over de ontwikkeling van de luchtkwaliteit. Circa vier op de tien Leidenaren hebben zelf ideeën voor maatregelen die ze zouden kunnen nemen. Zij denken daarbij vooral aan meer gebruik van het openbaar vervoer en de fiets in plaats van de auto (79%). Daarnaast wil iets meer dan de helft van de Leidenaren eventueel overstappen op andere brandstof (aardgas of elektrisch). De bereidheid om de auto in te ruilen voor een deelauto is veel beperkter (16% misschien tot zeker). Vragenlijst De laatste jaren komt steeds vaker de luchtkwaliteit in het nieuws, met name in stedelijk gebied. Over de luchtkwaliteit in Leiden gaan de volgende vragen. LK1. Maakt u zich wel eens zorgen om de luchtkwaliteit in Leiden? NAAR VRAAG LK4 LK2. Maakt u zich vaak of soms zorgen? Vaak Soms LK3. Geldt dit met name voor bepaalde delen van Leiden of in het algemeen? In het algemeen In bepaalde delen, zoals 1
LK4. De gemeente neemt maatregelen om de luchtkwaliteit in de stad te verbeteren. Kunt u aankruisen of u hier van wist? De invoering van een Milieuzone voor vrachtwagens (alleen schone vrachtwagens mogen de binnenstad van Leiden in) Het aanpassen van het gemeentelijke wagenpark naar schonere auto s Het stimuleren om aardgas als autobrandstof te gebruiken Het stimuleren om biogas als autobrandstof te gebruiken Op het Haagweg-terrein elektrische scooters verhuren en de busjes op aardgas laten rijden LK5. Heeft u het idee dat de luchtkwaliteit in Leiden verandert? Het gaat de goede kant op met de luchtkwaliteit Geen verandering De luchtkwaliteit wordt minder Weet ik niet LK6. Kunt u uw antwoord toelichten? LK7. Heeft u ideeën voor maatregelen die uzelf kan nemen om de luchtkwaliteit te verbeteren? NAAR VRAAG LK9 LK8. Waar denkt u dan aan? (meer antwoorden mogelijk) Meer met OV / fiets i.p.v. auto Schonere auto (lager verbruik, milieuvriendelijker brandstof) Het nieuwe rijden: zuinigere rijstijl Gebruik maken van een deelauto Ventilatie in huis (meer ventileren voor schone lucht in huis) Geen / minder gebruik open haard Gebruik milieuvriendelijke producten (verf, schoonmaakmiddelen) Energiezuinige apparaten Iets anders De volgende vragen zijn alleen bedoeld voor mensen die een auto bezitten of een deelauto gebruiken. Als u geen auto heeft en ook geen deelauto gebruikt gaat u NAAR VRAAG LK17. LK9. Bent u bereid vanwege de luchtkwaliteit zelf vaker de auto te laten staan? Dat doe ik al NAAR VRAAG LK11, zeker NAAR VRAAG LK11 2
LK10. Kunt u voorbeelden noemen in welke gevallen u dat wilt gaan doen? LK11. Bent u bereid vanwege de luchtkwaliteit zelf op aardgas te gaan rijden? Dat doe ik al, zeker NAAR VRAAG LK13 NAAR VRAAG LK13 LK12. Onder welke voorwaarden zou u dat doen? LK13. Bent u bereid vanwege de luchtkwaliteit zelf elektrisch te gaan rijden? Dat doe ik al NAAR VRAAG LK15, zeker NAAR VRAAG LK15 LK14. Onder welke voorwaarden zou u dat doen? LK15. Bent u bereid om uw auto of één van uw auto s in te ruilen voor het gebruik van een deelauto? Dat doe ik al NAAR VRAAG LK17, zeker NAAR VRAAG LK17 LK16. Onder welke voorwaarden zou u dat doen? LK17. Heeft u zelf nog andere ideeën of initiatieven om de luchtkwaliteit te verbeteren? NAAR VOLGEND HOOFDSTUK LK18. Zo ja, waar denkt u aan? 3
Uitkomsten In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de luchtkwaliteit in Leiden. Allereerst wordt gekeken in hoeverre de Leidenaren zich hier zorgen over maken en of dit geldt voor bepaalde delen van Leiden of dat men zich meer in het algemeen zorgen hierover maakt. De gemeente heeft diverse maatregelen genomen om de luchtkwaliteit te verbeteren. In hoeverre de bewoners hiervan op de hoogte zijn, vormt eveneens een onderdeel van dit hoofdstuk. Ook wordt gekeken of Leidenaren van mening zijn dat de luchtkwaliteit verandert. Tot slot wordt bekeken of bewoners van Leiden zelf nog ideeën hebben over maatregelen die ze zelf kunnen nemen en in hoeverre zij hun autogebruik zouden willen aanpassen vanwege de luchtkwaliteit. 13.1 Zorgen over de luchtkwaliteit Van de Leidenaren maakt 38% zich wel eens zorgen over de luchtkwaliteit (11% vaak en 27% soms). Dit aandeel is vergelijkbaar met vorig jaar, maar is lager dan in 2008 toen bijna de helft van de Leidenaren zich hier wel eens zorgen over maakte. Onderstaande grafiek laat zien dat inwoners uit stadsdeel Midden zich de minste zorgen maken en inwoners uit Zuid de meeste. Jongeren van 18 tot 35 jaar maken zich duidelijk minder vaak zorgen om de luchtkwaliteit (29%). Mensen maken zich zowel zorgen over de luchtkwaliteit in het algemeen (20%) als over de luchtkwaliteit in bepaalde delen van Leiden (). Ondanks dat bewoners van stadsdeel Midden zich minder zorgen maken dan gemiddeld, wordt de binnenstad vaak naar voren gebracht als gebied waarnaar de zorgen uitgaan. De Breestraat en de Hooigracht worden vaker specifiek genoemd. Daarnaast worden ook de Willem de Zwijgerlaan, de Morsweg, de Churchilllaan en hoofdwegen en andere grote wegen in het algemeen vaker naar voren gebracht. In het tabellenboek is een uitgebreid overzicht opgenomen van alle genoemde gebieden. Grafiek 13.1 Percentage Leidenaren dat zich zorgen maakt over luchtkwaliteit naar stadsdeel Totaal 2008 21% 25% Totaal 2010 20% Totaal 2011* 20% over Leiden in het algemeen over bepaalde delen van Leiden Midden 15% 15% Noord Zuid West 22% 21% 22% 15% 22% 20% 0% 25% 50% 75% 100% * Tot en met 2010 zijn de gegevens telefonisch gevraagd, in 2011 via internet en schriftelijk. Hierdoor is de vergelijking van 2011 met voorgaande jaren (soms) niet goed mogelijk. 4
13.2 Maatregelen van de gemeente De gemeente neemt diverse maatregelen om de luchtkwaliteit in de stad Leiden te verbeteren. De bewoners konden aangeven of zij bekend zijn met vijf verschillende maatregelen die door de gemeente Leiden zijn ingezet. De milieuzone voor vrachtwagens blijkt het best bekend te zijn: zes op de tien inwoners weten hiervan. Ruim een kwart van de Leidenaars weet dat het gemeentelijk wagenpark is aangepast (schonere auto s), dat op het Haagwegterrein elektrische scooters worden verhuurd en dat de busjes op aardgas rijden. Het stimuleren van aardgas en biogas is bekend bij bijna een op de vijf Leidenaren. 55-Plussers en lager opgeleiden zijn over het algemeen meer dan gemiddeld op de hoogte van de maatregelen die de gemeente heeft genomen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Tabel 13.2.a Bekendheid van verschillende maatregelen van de gemeente om luchtkwaliteit te verbeteren, in procenten van alle Leidenaren Invoering milieuzone voor vrachtwagens 60% Aanpassen gemeentelijk wagenpark voor schonere auto s 28% Op het Haagwegterrein elektrische scooters verhuren en de busjes op aardgas laten rijden 27% Stimuleren aardgas als autobrandstof 19% Stimuleren biogas als autobrandstof Wanneer Leidenaren hun mening mogen geven over de ontwikkeling van de luchtkwaliteit dan geeft een ruime meerderheid (61%) aan hierover geen uitspraak te kunnen doen. Leidenaren die wel een mening hebben gegeven, gaan er veelal (67%) vanuit dat de kwaliteit van de lucht niet verandert. De overige respondenten zijn verdeeld: 15% denkt dat het de goede kant opgaat en is van mening dat de luchtkwaliteit minder wordt. De mensen die een verbetering verwachten, noemen schonere bussen door alternatieve brandstoffen en schonere motoren. Een achteruitgang schrijft men vooral toe aan meer auto s en meer ander verkeer en aan het toenemend aantal opstoppingen door de verkeersdrukte. Vergeleken met vorig jaar toen 38% nog uitging van een vooruitgang en 5% van een achteruitgang, zijn Leidenaren nu pessimistischer over de ontwikkeling van de luchtkwaliteit. Tabel 13.2.b Ontwikkeling van de luchtkwaliteit Beter 15% Geen verandering 67% Toelichting * Schonere motoren, bussen stinken minder, gebruik van andere brandstoffen in Stadsbussen; * Maatregelen van de gemeente, het stinkt minder dan een paar jaar geleden * Steeds drukker, waardoor meer files, steeds meer auto s en ander verkeer, Slechter * Fijnstofgehalte is toegenomen, je merkt het aan de luchtwegen, je leest het in de krant Excl. de 60% van de mensen die op deze vraag geen antwoord hebben gegeven 13.3 Bereidheid van Leidenaren tot het nemen van maatregelen Circa vier op de tien Leidenaren (42%) hebben ideeën voor maatregelen die ze zelf zouden willen nemen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Hogere inkomens (54%) en hoger opgeleiden (48%) brengen vaker maatregelen naar voren die men zou kunnen nemen. Zij denken hierbij met name aan meer gebruik van het OV of de fiets in plaats van de auto (79%). 5
Andere maatregelen die vaker naar voren worden gebracht, zijn: energiezuinige apparaten, het gebruik van milieuvriendelijke producten, een schonere auto, ventilatie in huis en het nieuwe rijden (zuinigere rijstijl). Tabel 13.3.a Ideeën voor maatregelen die Leidenaren zelf zouden willen nemen, in procenten van de Leidenaren met ideeën (meer antwoorden mogelijk) (n=630) Meer met OV/fiets i.p.v. auto 79% Energiezuinige apparaten 56% Gebruik milieuvriendelijke producten (verf, schoonmaakmiddelen) 42% Schonere auto (lager verbruik, milieuvriendelijke brandstof) 35% Ventilatie in huis (meer ventileren voor schone lucht in huis) 33% Het nieuwe rijden: zuinigere rijstijl 33% Geen / minder gebruik open haard 16% Gebruik maken van een deelauto 11% Overig 15% Bereidheid tot het nemen vier specifieke maatregelen Een ander gebruik van de auto kan duidelijk een bijdrage leveren aan de luchtkwaliteit. Aan de bewoners van Leiden met een auto zijn drie concrete opties voorgelegd. Zeven op de tien Leidenaren beschikken over een auto (zie hoofdstuk 10 Parkeren). De helft beschikt over één auto, 14% over twee auto s en 1% over drie tot maximaal vijf auto s. Van de Leidenaren maakt 3% gebruik van een deelauto. Auto laten staan Van de Leidenaren met een auto geeft 59% aan de auto al vaker te laten staan vanwege de luchtkwaliteit. 55-Plussers (69%) en vrouwen (64%) geven vaker aan dat nu al te doen dan mannen (54%). Daarnaast is 9% hier zeker toe bereid en nog eens 14% misschien. Voor bijna twee op de tien Leidenaren is dit geen optie (). Om de auto vaker te laten staan moet het openbaar vervoer beter zijn (sneller, goedkoper, bestemming bereikbaar met het openbaar vervoer), de afstand niet te groot zijn en/of het weer het toelaten. Vooral voor de boodschappen of een bezoek aan de binnenstad willen Leidenaren de auto laten staan. Op aardgas of elektrisch rijden Een andere manier om rekening te houden met de luchtkwaliteit is door op aardgas of elektrisch te gaan rijden. Het aandeel Leidenaren dat dit al doet is beperkt, respectievelijk 1% en 2%, maar de bereidheid om dit (eventueel) te gaan doen is beduidend groter, respectievelijk 54% om over te gaan op aardgas en 55% om elektrisch te gaan rijden. De bereidheid om over te stappen op elektrisch rijden is duidelijk hoger onder hoog opgeleiden (63% tegenover 41% van de lager opgeleiden). Aan het overstappen op gas of elektrisch stellen Leidenaren verschillende voorwaarden. Als eerste de prijs: het moet niet duurder en liefst nog goedkoper zijn. Dit kan ook door het verstrekken van subsidies of het laten vervallen van de wegenbelasting. Andere voorwaarden die vaker zijn genoemd, zijn: er moeten voldoende tank/oplaadplekken zijn, er moet voldoende kofferruimte overblijven met een gastank en het moet daadwerkelijk ook een bijdrage leveren aan het milieu. Auto delen De bereidheid om de eigen auto of één van de auto s in te ruilen voor een deelauto ligt veel lager. Van de Leidenaren geeft 4% aan dit al te doen en is 12% hier (eventueel) toe bereid. 6
Ook hier blijkt dat het animo onder hoger opgeleiden hoger is dan onder laag opgeleiden, respectievelijk 16% en 9%. De belangrijkste voorwaarde is dat het haalbaar is. Dit betekent dat men erover moet kunnen beschikken als dat nodig is, de auto in de buurt staat, goede afspraken zijn te maken over het gebruik en de kosten. Vergeleken met voorgaande jaren zijn Leidenaren huiveriger om de overstap te maken op aardgas of elektrisch rijden dan in 2010 en 2008. Grafiek 13.3.b Bereidheid tot maatregelen om luchtkwaliteit te verbeteren, 2008-2011, in procenten bereid de auto vaker te laten staan 2008 61% 12% 9% 19% bereid de auto vaker te laten staan 2010 66% 9% 7% bereid de auto vaker te laten staan 2011* 59% 9% 14% bereid op aardgas te gaan rijden 2008 23% 42% 32% bereid op aardgas te gaan rijden 2010 24% 32% 43% bereid op aardgas te gaan rijden 2011* 8% 46% 45% bereid elektrisch te gaan rijden 2010 26% 28% 45% bereid elektrisch te gaan rijden 2011* 10% 45% 43% bereid om auto in te ruilen voor deelauto 2011 10% 84% 0% 25% 50% 75% 100% doe ik al zeker bereid misschien niet toe bereid * Tot en met 2010 zijn de gegevens telefonisch gevraagd, in 2011 via internet en schriftelijk. Hierdoor is de vergelijking van 2011 met voorgaande jaren (soms) niet goed mogelijk. Tot slot is de respondenten de mogelijkheid geboden om ideeën te noemen om de luchtkwaliteit in Leiden te verbeteren. Eén op de vijf bewoners van Leiden heeft zelf nog een ander idee of initiatief naar voren gebracht. Opgemerkt moet worden dat sommige van deze ideeën al eerder in dit hoofdstuk aan de orde zijn gekomen. Tabel 13.3c: Andere ideeën / initiatieven om de luchtkwaliteit in Leiden te verbeteren, in procenten van de Leidenaren die een idee of initiatief naar voren hebben gebracht (n=206) 1. Betere doorstroming verkeer 21% 2. OV stimuleren/ verbeteren / vaker rijden/ goedkoper / gratis 13% 3. Auto's uit binnenstad of autoluw maken 12% 4. Milieuvriendelijke auto s, op gas/elektrisch 10% 5. Milieuvriendelijke maatregelen zoals zonnepanelen, subsidies en dergelijke 9% 6. Minder gebruik auto, auto wegdoen, autovrije zondag invoeren, 2 autovrije dagen per maand 6% 7. Meer groen 6% 8. Gebruik fiets en lopen bevorderen 6% 9. Meer schone bussen 3% 10. Meer aandacht geven / op iedereen goed overbrengen 1% 11. Overig 13% 7