Gevolgen IJsafsmelting Poolgebieden voor Zeespiegelrijzing. Bert Vermeersen

Vergelijkbare documenten
De Ingewikkelde Invloed van IJsafsmelt op de Zeespiegel. Bert Vermeersen

Scenario s voor zeespiegelstijging Hoe komen ze tot stand en hoe (on-)zeker zijn ze?

Literatuur. Eerste uitgave:

Scenario s voor zeespiegelstijging. Caroline Katsman TU Delft / Vloeistofmechanica

De KNMI 14 klimaatscenario s Ontwikkelingen De scenario s Voorbeelden

klimaatverandering en zeespiegelstijging Klimaatverandering en klimaatscenario s Achtergronden Prof Dr Bart van den Hurk

Kenmerk ZKS Doorkiesnummer +31 (0)

Zeespiegelmonitor 2018

Zeespiegelstijging langs de Belgische Kust in de tweede helft van de 20 ste eeuw

Den Haag aan zee of in zee?

Dolende Geografische Polen. prof. dr Bert Vermeersen

23/11/2018. Hoelang is Hol-(Zee)land nog houdbaar?

Oceaancirculatie en klimaat

KLIMAATVERANDERING. 20e eeuw

De klimaatverandering: fabel of pure ernst?

Het klimaat, broeikasgassen en wij...!

Zeeniveau Waarnemingen door School at Sea a/b Regina Maris

Experts: dijkverhogingen en zandsuppleties zijn geen oplossing voor de... voor de lange termijn. 3 december 2018 Leestijd: 8 minuten

Het klimaat verandert, wat nu?

KNVWS Delft. Overzicht

Antarctisch alarm. Michiel van den Broeke. Woudschotenconferentie, 17 december 2005

9:45 Overzicht van de KNMI 06 klimaatscenario s. neerslag en potentiele verdamping. Aad van Ulden en Geert Lenderink

Klimaatverandering en de Wadden: bedreiging of een kans? Inauguratiesymposium Waddenacademie 1 en 2 december 2008 Leeuwarden

Onderzoek naar bovengrensscenario s voor klimaatverandering voor overstromingsbescherming van Nederland

NOORDZEE SYMPOSIUM 2007

Zeespiegelstijging langs de Nederlandse kust en mondiaal,

Onderzoek naar bovengrensscenario s voor klimaatverandering voor overstromingsbescherming van Nederland

Stormvloed Geschiedenis van de Dollard

Samenvatting. Holocene klimaatvariabiliteit in de Noord-Atlantische regio: numerieke simulaties in vergelijking tot reconstructies.

De IPCC-emissiescenario s

Bepaling van de primaire impacten van globale klimaatsveranderingen

Tijdsafhankelijke klimaatscenario s voor zeespiegelstijging aan de Nederlandse kust

Kunnen we variaties in het klimaatsysteem begrijpen en voorzien?

Klimaatprojecties voor de Benelux

Veranderingen in gemiddelde zeeniveaus in de Nederlandse kustwateren. Douwe Dillingh Deltares

Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten?

ANBI AANTEKENEN. Ministerie van Economische Zaken. directie Wetgeving en Juridische Zaken. Postbus EK DEN HAAG.

Tipping points on ice Een Geo Future Module over landijs

IJs in een veranderend klimaat Samenvatting van de lezing in de specialistenserie Geologie 2011 van het Museon.

Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging?

Weer en water in de 21 e eeuw

Klimaat in de 21 e eeuw

NILOS Seminar Visserij in de Poolgebieden, Utrecht 14 sep Jan Andries van Franeker & Fokje Schaafsma Wageningen Marine Research, Den Helder

Bepaling primaire impacten van klimaatsveranderingen

klimaatscenarios klimaatscenarios De KNMI 06

Climate change and land use Landgebruik en klimaatverandering

Het integreren van ijsbergvariabiliteit in het klimaatsysteem met behulp van het iloveclim klimaatmodel

Het sediment-delend systeem als ruggengraad van de Wadden-kust. Bert van der Valk, Albert Oost, Zheng Bing Wang, Edwin Elias, Ad van der Spek e.a.

Meetkunde en Lineaire Algebra

Wadden in tijden van Klimaatverandering

NNV-bestuursstandpunt over de samenhang tussen klimaatverandering en energiegebruik

een andere kijk op klimaatadaptatie

Prof. Gerbrand Komen. (ex-) Directeur Klimaatonderzoek KNMI. 12 Maart 2009 NNV Sectie Energie en Klimaat

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut Mtn/ster/e van In/rostructtn/r en Milieu

Oceaancirculatie en klimaat

KNMI 06 klimaatscenario s



Hoofdstuk 3. Getijden- en Stromingsleer. - Jonathan Devos -

Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging? Uitgebreide versie Lerarenhandleiding

Systeem aarde en het klimaat Wolfgang Schlager

Klimaatverandering, waterhuishouding en adaptatienoden in Vlaanderen

KNMI next klimaatscenario s. Bernadet Overbeek Gé Verver

Zeespiegelmonitor De stand van zaken rond de zeespiegelstijging langs de Nederlandse kust

Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging?

Een eeuw waarin gletsjers zich terugtrokken.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Opportunities for Collaborative Interdisciplinary Programs. James W. Jones Director, FCI

De Aarde Zweet, Leuven 28 november IPCC voorspelt klimaatverandering en verdere zeespiegelstijging. Hoe erg is dat? December 1,

IS ER NOG RUIMTE VOOR ZILTE NATUUR? Patrick Meire Onderzoeksgroep Ecosysteembeheer Universiteit Antwerpen

KNMI publicatie 221. Extreme klimaatverandering en waterveiligheid in Nederland J. Bessembinder (Ed.)

Klimaatscenario s. Bart van den Hurk (KNMI/IMAU) HOVO klimaatscenario s

Albert Klein Tank, Geert Lenderink, Bernadet Overbeek, Janette Bessembinder, KNMI

Werkstuk Aardrijkskunde Opwarming van de aarde

DE BLAUWE AARDE. College 5 Waterbeheer en Visserij management

Op weg naar de volgende generatie KNMI klimaatscenario s Albert Klein Tank et al.

Dealing with uncertainties in climate adaptation in the Netherlands

Samenvatting (Summary in Dutch)

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Meetkunde en Lineaire Algebra

Samenvatting Klimaatsverandering en gletsjers

Hoofdstuk 1: Formules en grafieken. 1.1 Lineaire verbanden

Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland

Inleiding. 1 Zeespiegelstijging.

5/2/2011 Understanding Clouds Clouds form as warm air is forced upward As the air is forced upward, it expands and cools 1

KNMI 06 klimaatscenario s

De KNMI 14 klimaatscenario s Neerslag en neerslagextremen

Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging? Korte versie Lerarenhandleiding

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Tentamen Marine Sciences (2006)

Wadden in tijden van Klimaatverandering

De oorzaken en gevolgen van de opwarming van het klimaat

Esther Lee-Varisco Matt Zhang

Klimaatverandering in Nederland

DE MENSELIJKE INVLOED OP HET KLIMAAT IS ONMISKENBAAR

THEMA 3 WEER & KLIMAAT. LES 2 Golfstromen. Deze les gaat over: Bij dit thema horen ook: Golfstromen in de oceanen Verschil landijs zee-ijs

Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering Klimaatverandering

De bodem daalt sneller dan de zeespiegel stijgt. Tijd voor een innovatieve en integrale aanpak van bodemdaling!

Klimaatsverandering en de mariene omgeving, ver van ons bed?

Transcriptie:

Gevolgen IJsafsmelting Poolgebieden voor Zeespiegelrijzing Bert Vermeersen

Regionale Zeespiegelverandering voor de komende 40 jaar?

Relatieve zeespiegelverandering t.g.v. continentale ijsmassaverandering was nooit uniform, is hedentendage niet uniform, and zal nooit uniform zijn door ermee gepaard gaande 1. zwaartekracht veranderingen 2. verticale bodembeweging, en 3. veranderingen in aardrotatie

Het Heden 4 Vermelding onderdeel organisatie

JASON-1 TOPEX/POSEIDON Satelliethoogtemetingen Zeespiegelverandering waargenomen vanuit de ruimte

(Courtesy: Steve Nerem) Zeespiegelverandering waargenomen door satelliethoogtemeting

afgeleid van ruimtelijk sterk variabele Ups & Downs 3.2 ± 0.4 (Courtesy: Steve Nerem)

Belangrijk nieuw aspect van IPCC AR5 t.o.v. AR4 rapport: zeespiegel sterk regionaal variabel Zeespiegelverandering over de afgelopen 20 jaar was niet uniform over de oceanen en zeeën Regionaal wijkten de variaties over een periode van 20 jaar zelfs tussen de -1,5 en +1,5 cm/jaar af van de gemiddelde 0,3 cm/jaar

Invloed van Zwaartekracht

Uniforme Zeespiegel & Zwaartekrachtseffect If a point-like ice sheet of mass M I forms, then the eustatic sea-level fall is simply: R θ r with A w the ocean surface area and ρ w the density of the water or ice. With self-gravitation taken into account the sea-level change becomes (equipotential surface!!!): with M E the mass of the Earth with density ρ E and with the last term the eustatic sea-level drop.

Effect van Zwaartekracht op Zeespiegel 2,200 km 6,700 km Smeltwater verdeelt zich als een sinusfunctie over de oceanen NIET GELIJKMATIG!!!!

Invloed van Aardrotatie

Scenario voor ijsafsmelt van Groenland voor een niet-roterende elastische Aarde

Scenario voor ijsafsmelt van Groenland voor een roterende elastische Aarde

Zeespiegelscenario na Ineenstorting van de West-Antarctische IJskap J.L. Bamber, R.E.M. Riva, L.L.A. Vermeersen & A.M. LeBrocq, Reassessment of the Potential Sea-Level Rise from a Collapse of the West Antarctic Ice Sheet, Science, 324, 901-903, 2009

Invloed van de Vaste Aarde bulge bulge ice load viscous flow

Sea Level Change Since Last Glacial Maximum Huidige Relatieve Zeespiegelverandering door Postglaciale Opheffing

Hoogte t.o.v. NAP (cm) KNMI Scenario gemiddelde zeespiegelstijging Nederland +15 tot +35 cm in 60 jaar (1990 2050) 80 60 40 20 www.getij.nl HW HW vergelijk ook met de dagelijkse getijdenbeweging van 1 à 1,5 m 0-20 -40-60 -80-100 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 Tijd van de dag (uren) Den Helder 8 juni 2011 LW 06:10-89 cm HW 12:44 +71 cm LW LW LW 19:31-84 cm HW 23:20 +22 cm

Lange-Termijn Ingrediënten voor Relatieve Zeespiegel 1. ijsmassaveranderingen van Groenland, Antarctica & gletsjers 2. thermische expansie, zoutgehalte & veranderingen in oceaanstromingen 3. continentale watermassaveranderingen 4. invloed van deformatie, gravitatie & aardrotatie gepaard gaande met massaveranderingen - ook voor b.v. niet-thermische oceaanstromingen! 5. postglaciale opheffing van het land met regionaal-variabele aardlagen en meer realistische rheologieën - huidige numerieke modellen gaan uit van een homogene gelaagdheid en versimpelde lineaire Maxwell-rheologieën 6. regionale en lokale verticale verplaatsingen van de zeebodem 7. lokale verzakkingen t.g.v. ontginning van natuurlijke delfstoffen 8. sedimenttransport 9.?

Conclusies 1. Zeespiegelverandering is sterk regionaal variabel en kan zeer fors afwijken van globaal-gemiddelde waarden. Kennis van ijsafsmelt in de poolgebieden alleen is niet voldoende om zeespiegelverandering aan Nederlandse kusten t.g.v. die ijsafsmel te bepalen. 2. Voor Noord- & Waddenzee dienen zowel globale als regionale relatieve zeespiegelscenarios en hun interacties met sedimenttransport te worden gecombineerd met geïntegreerde, continue regionale monitoringsnetwerken om tot zinvolle projecties voor 2050 te komen. 3. Het wetenschappelijk onderzoek in Nederland naar zeespiegelverandering van Noord- & Waddenzee is versnipperd en gefragmenteerd over diverse onderzoeksgebieden en -instellingen. Een integrale aanpak is gewenst.