WERKEN AAN ONS WERKBEDRIJF

WERKEN AAN ONS WERKBEDRIJF ONTWERP- BEGROTING 2014 EN MEERJARENRAMING 2014-2017 Gemeenschappelijke regeling WAVA Mede inhoudende de begroting van GO B.V. Oosterhout, 23 mei 2013

INHOUDSOPGAVE 1. WAT GAAN WE DOEN?...3 1.1 DOORSTROMEN MEDEWERKERS NAAR DETACHERINGEN...3 1.2 VERMINDEREN KOSTEN REGULIER PERSONEEL...4 1.3 VERMINDEREN BEDRIJFSKOSTEN...5 1.4 VERDERE ONTWIKKELING ORGANISATIE...6 2 WAT MAG HET KOSTEN?...10 2.1 FINANCIËLE VERTALING BEZUINIGINGSPLAN 2013 EN 2014...10 2.2 BEGROTING 2014...11 2.3 BEGROTING per product-markt combinatie...13 2.4 MEERJARENPERSPECTIEF...15 3 OVERIGE PARAGRAFEN...16 3.1 WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICO S...16 3.2 ONDERHOUD KAPITAALGOEDEREN...17 3.3 FINANCIERING EN TREASURY...17 3.4 VERBONDEN PARTIJEN...18 Ontwerp- 2014 mei 2013 2 van 18

1. WAT GAAN WE DOEN? Bij het opstellen van deze begroting is niet bekend hoe de toekomst er uit gaat zien. Na de planvorming over een Wet werken naar vermogen, later gevolgd door de Participatiewet, is er momenteel sprake van een Sociaal akkoord dat nog veel vragen oproept en nadere uitwerking vergt. Duidelijk is dat de voor 2014 aangekondigde landelijke bezuinigingen niet zullen doorgaan. Beleidsmatig was er door het bestuur van WAVA al voor gekozen om een begroting voor 2014 op te stellen die niet ingaat op plannen die nog niet formeel hebben geleid tot wetgeving. De voorliggende begroting 2014 is wél opgesteld op basis van de adviezen en uitkomsten van de quikscan die het bestuur eind 2012 heeft laten uitvoeren. Op basis daarvan was al een meer inzichtelijke begrotingsopzet gemaakt voor het jaar 2013 en is die lijn doorgetrokken in de voorliggende begroting 2014. Afgesproken is om met de financiële medewerkers van de gemeenten voortdurend te zoeken naar verdere verbeteringen in de toekomst. Op basis van de quickscan heeft ons bestuur een bezuinigingsplan voor de jaren 2013 en 2014 opgesteld. Dat plan mag beschouwd worden als integraal onderdeel van deze begroting en vormt daar de beleidsmatige drager van. Voor een uitgebreide beschrijving wordt verwezen naar hoofdstuk 4 en 5 van het plan. Kort samengevat gaan we het volgende doen: 1.1 DOORSTROMEN MEDEWERKERS NAAR DETACHERINGEN Werkgeversbenadering met WerkLink continueren Doelstelling is om voor 2013 in totaal 52 nieuwe plaatsingen voor individuele detacheringen en begeleid werken te vinden, niet meer dan 47 plekken te verliezen en zo uit te komen op een saldo van plus 5. Het doel is daarmee om jaarlijks 5% extra aan individuele plaatsingen te realiseren. Werkgeversbenadering versterken door jobhunting Om de resultaten op detacheringen en plaatsingen te verhogen met de genoemde 5% wordt actief ingezet op jobhunting als nieuw middel. Jobhunting is het zoeken naar een geschikte werkplek vanuit de (on)mogelijkheden van een individuele medewerker. Met bedrijven convenanten/ mantelovereenkomsten aangaan Doelstelling is het sluiten van 8 mantelovereenkomsten met hoveniersbedrijven. Met de helft daarvan worden concrete contracten in onderaanneming gesloten, waarbij SROI een onderdeel is. Projectmatig medewerkers selecteren voor individuele plaatsingen Doelstelling is om uit de medewerkers die werkzaam zijn in de publieke dienstverlening en de groenvoorziening telkens de 10% meest geschikte medewerkers te selecteren en die door middel van de ontwikkelconsulenten te begeleiden naar individuele plaatsingen. Ontwerp- 2014 mei 2013 3 van 18

1.2 VERMINDEREN KOSTEN REGULIER PERSONEEL Vacaturestop en tijdelijke dienstverbanden niet verlengen Om op korte termijn besparingen te realiseren in de kosten voor reguliere medewerkers wordt de vacaturestop strikt gehanteerd. Daarnaast wordt de maatregel ingevoerd om de tijdelijke dienstverbanden die in 2013 en 2014 aflopen in principe niet te verlengen. De totale personeelsreductie van reguliere medewerkers zal in 2013 en 2014 moeten uitkomen op ongeveer 10%. Minder overhead en medewerkers voor indirecte taken Nu de afgelopen jaren de interne bedrijfsvoering is verbeterd door systemen op orde te brengen en duidelijke werkprocessen en procedures in te voeren, ontstaat er ruimte om efficiënter met capaciteit en tijd om te gaan. Daarvoor worden effciency-maatregelen ingevoerd op gebied van urenregistratie, inkoop en administratie. Anders werken door consulenten Er wordt een scheiding doorgevoerd in twee typen consulenten. Enerzijds zullen er voor die afdelingen of groepen medewerkers waarin - na het proces van de afgelopen jaren - weinig tot geen ontwikkeling meer aanwezig is, zogeheten beheerconsulenten worden toegewezen. De caseload van deze consulenten (3,4 fte) zal worden verhoogd tot ongeveer 150 medewerkers. Daardoor ontstaat er ruimte om zogeheten ontwikkelconsulenten (7,6 fte waarvan 2,5 fte gedetacheerd bij gemeenten) een kleinere en meer wisselende caseload te geven en in te zetten op jobhunting. Reguliere medewerkers detacheren bij bedrijven en gemeenten In de dienstverlening aan onze gemeenten en onze private partners wordt in toenemende mate een beroep gedaan op de kwaliteiten van onze reguliere medewerkers. Omdat dit in een aantal gevallen omgekeerd ook een kostenbesparing voor die partners oplevert, zal nadrukkelijker in de contractuele afspraken gerekend worden met de financiële dekking van de reguliere begeleiding. In de samenwerking met onze gemeenten zien we de laatste tijd ook dat in toenemende mate de gemeenten tijdelijk gebruik willen maken van de kwaliteiten van onze medewerkers waar het gaat om werkgeversbenadering, bestandsanalyses, coachen op participatie en dergelijke. Deze ontwikkeling leidt tot wederzijdse kostenbesparingen en tot wederzijds begrip over de werkzaamheden. Zij zal worden voortgezet en uitgebouwd waar wenselijk en mogelijk. Er wordt vanuit gegaan dat het aantal detacheringen toe kan nemen van 2,5 fte nu naar 3,5 fte. Anders werken binnen de afdeling Groenvoorziening Voor de afdeling Groenvoorziening wordt ingezet op een andere manier van werken dan in de afgelopen jaren. Uitgangspunt is wel dat voldaan moet kunnen blijven worden aan de wensen van de gemeentelijke en private opdrachtgevers. Ingezet wordt op de besparing van kosten voor reguliere medewerkers en bedrijfsmiddelen. Daarnaast wordt de ontwikkeling richting individuele plaatsingen en detacheringen projectmatig aangepakt. Ontwerp- 2014 mei 2013 4 van 18

Waar eerder medewerkers zich op een aantal punten in het werkgebied centraal verzamelden, zal voortaan van medewerkers verlangd worden om rechtstreeks te komen en te gaan naar de units of schaftketen van waaruit in de wijken en dorpen wordt gewerkt. De groepen medewerkers onder een voorman zal groter worden naar ongeveer 10. Het aantal vervoermiddelen zal worden gereduceerd en de kosten per voertuig worden verlaagd. Door deze andere manier van werken wordt voorzien dat het aantal reguliere medewerkers in 2013 in de groenvoorziening met 7 kan worden teruggebracht. Daarnaast worden 5 tijdelijke dienstverbanden vanuit Entrada niet verlengd. Dit is een daling van ruim 25% in de aansturing en de begeleiding van de medewerkers. In de directe aansturing wordt het aantal reguliere medewerkers ten opzichte van de doelgroep dan ongeveer 1:9. Het aantal vervoermiddelen zal in 2014 met 15 (= ongeveer 25%) worden teruggebracht. 1.3 VERMINDEREN BEDRIJFSKOSTEN ICT-systemen, licenties en accounts Door een eenvoudiger bedrijfssysteem in te voeren kan op termijn kosten worden bespaard. Praktisch gezien kan dat niet eerder dan 1 januari 2015 zijn beslag krijgen. Door het aantal ICT accounts in 2013 en 2014 te beperken kunnen ook kosten worden bespaard. Doelstelling is van 125 naar 100 accounts te gaan. Dat moet een besparing opleveren van ongeveer 50.000. Aanbesteding Vervoer op maat WAVA/!GO draagt de inhoudelijke en financiële zorg voor het vervoer in woon-werk verkeer voor die medewerkers die daar volgens medische indicatie recht op hebben. WAVA/!GO is verplicht deze dienstverlening Europees aan te besteden. Dat moet het komende jaar opnieuw worden gedaan. Voor die aanbesteding zullen we waar mogelijk samenwerken. Aanbesteding dienstverlening ziekteverzuim De ziekteverzuimbegeleiding wordt door Cedris in 2013 opnieuw landelijk aanbesteed. In het kader van die aanbesteding zullen we onze eigen werkwijze nog eens herijken en de taakverdeling in de medewerkers aanpassen. Ook een mogelijke uitbreiding van de dienstverlening naar partners zal worden meegenomen. Besparingen op vervoermiddelen Doordat binnen de afdeling Groenvoorziening op een andere wijze gewerkt gaat worden, kan er worden bespaard op de vervoermiddelen die nodig zijn. Voorzien wordt dat over alle rayons heen 15 voertuigen minder nodig zullen zijn. Bovendien zullen daarnaast een aantal grote bussen worden vervangen door kleinere exemplaren. In de vervanging van voertuigen die vanaf oktober 2013 zijn beslag gaat krijgen zal op de nieuwe situatie worden gekoerst. Per saldo is een besparing mogelijk van 140.000 structureel per jaar. Ontwerp- 2014 mei 2013 5 van 18

Kosten voor de huisvesting terugdringen en anders inrichten Eén deel van de financiële last die WAVA/!GO met zich meeneemt is gelegen in de kosten voor de huidige huisvesting. De totale huisvestingskosten bedragen 830.000. Dat is jaarlijks ongeveer 350.000 meer dan wat WAVA/!GO zelf nodig heeft. Dat is 570 per geplaatste medewerker meer dan nodig en dat beïnvloedt de beeldvorming over de gemeentelijke bijdrage. De feitelijke kosten kunnen alleen duurzaam worden verlaagd door aflossingen op de hypotheek, verkoop van het complex of door inkomsten uit verhuur. Vanuit de bedrijfsvoering is WAVA/!GO met alle drie de opties actief aan de slag. Daarmee is feitelijk de verhuur van het gebouw een extra activiteit geworden. Om de financiële lasten voor de huisvestinganders in te richten zijn er drie mogelijke oplossingsrichtingen die overwogen kunnen worden door de gemeenten die in het bezuinigingsplan nader zijn uitgewerkt. Het bestuur heeft hiertussen nog geen keuze gemaakt. Voor de ontwerp-begroting is dus uitgegaan van de bestaande situatie. Kosten voor de oude lening van 6 mln terugdringen en anders inrichten Het tweede deel van de financiële last die WAVA/!GO met zich meeneemt is gelegen in de jaarlijkse kosten voor rente van 240.000 voor een lening van 6 mln die dient ter financiering van de verliezen uit het verleden. Omgerekend gaat het hier om 380 per geplaatste medewerker. Bedrijfseconomisch gezien staan tegenover deze lening feitelijk geen gerelateerde activa en de solvabiliteitspositie van WAVA is hierdoor ook niet zoals die zou kunnen zijn. Per 1 januari 2015 start het moment dat moet worden afgelost of moeten worden besloten tot herfinanciering. Ook hiervoor zijn drie mogelijke oplossingsrichtingen uitgewerkt in het bezuinigingsplan die overwogen kunnen worden door de gemeenten. Ook hierin heeft het bestuur nog geen keuze gemaakt en voor de ontwerp-begroting is dus uitgegaan van de bestaande situatie. 1.4 VERDERE ONTWIKKELING ORGANISATIE Doorontwikkeling organisatie op drie rollen De afgelopen jaren heeft WAVA/!GO op basis van de ingezette koers van mensontwikkeling een duidelijke beweging op gang gebracht en medewerkers letterlijk bewogen van binnen naar buiten. Mede op basis van het bezuinigingsplan kan nu worden ingezet op een volgende fase met een verdere ontwikkeling richting meer detacheringen en individuele plaatsingen. De drie rollen die WAVA/!GO vervult zullen daarmee steeds nadrukkelijker in beeld komen. Het gaat dan om: Ontwerp- 2014 mei 2013 6 van 18

1: het organiseren van beschut of beschermd werk in de sociale werkplaats Vanuit deze rol wordt meer en meer de samenwerking gezocht met maatschappelijke organisaties die hierop aansluiten. Daarom is per 4 februari 2013 gestart met het zogeheten proeflokaal samen met Prisma en de GGZ. Ook de samenwerking met de praktijkscholen en VSO-scholen wordt aangehaald. In de samenwerking met die instanties is WAVA/!GO in staat echt werk te vinden en te organiseren. 2: het organiseren van publieke dienstverlening in een leer-werk bedrijf De beweging van binnen naar buiten heeft tot gevolg gehad dat WAVA/!GO ook de publieke dienstverlening aan de eigen gemeenten steeds meer handen en voeten heeft gegeven. Naast de groenvoorziening worden nu ook duurzaam taken uitgevoerd als schoonmaak, catering, beheer fietsenstallingen en milieustation en post. Ook het verhuren van ruimten in het concept van het bedrijfsverzamelgebouw is een nieuwe taak. Voor deze taken kiest WAVA/!GO ervoor om daadwerkelijk het leer-werken in te vullen en medewerkers op te leiden voor verdere doorstroom en uitstroom richting detacheringen bij private ondernemers. 3: het organiseren plaatsingen en detacheringen in een participatiebedrijf De koers van mensontwikkeling heeft zich bij WAVA/!GO vertaald in de organisatie. Enerzijds door een werkgeversbenadering vanuit het oogpunt van commerciële zaken met medewerkers die vanuit werkgeversperspectief werken. Anderzijds door de inzet van consulenten die medewerkers helpen zich te ontwikkelen en ze te plaatsen in passende functies. Alle groepsdetacheringen, individuele detacheringen en alle plaatsingen voor SW-medewerkers in begeleid werken of anderen zijn onderdeel van het functioneren als een participatiebedrijf. WAVA/!GO heeft door de ontwikkeling van diverse instrumenten op gebied van re-integratie de beschikking over alle mogelijke en wenselijke vormen van dienstverlening en dienstverbanden beschikbaar. Van een breed overleg naar meer focus op de drie rollen De ontwikkeling op de hiervoor genoemde drie rollen die de organisatie nu vervult, brengt met zich mee dat er in de manier van werken nu ook ruimte ontstaat om scherper op die rollen de overlegstructuur van de organisatie in te richten. Herinrichting van taken en werkzaamheden De afgelopen jaren heeft de centralisering van alle ondersteunende rollen geleid tot strakke werkprocessen en besparingen in de algemene bedrijfskosten. Met de doorontwikkeling op de drie rollen wordt voorzien dat er in de organisatie ook verdere ontwikkeling kan en moet plaatsvinden over taken en werkzaamheden. Voorbereiding op mogelijke reorganisatie Met het bezuinigingsplan wordt geen reorganisatie doorgevoerd. Er is immers geen wijziging van de bestuurlijke koers. Wel kunnen toekomstige ontwikkelingen vanuit de gemeenten of de arbeidsmarktregio aanleiding gaan vormen voor een reorganisatie. Om de organisatie en de medewerkers daar eventueel op voor te bereiden zal bezien worden of er met de Ondernemingsraad afspraken gemaakt kunnen worden in het licht van een algemeen sociaal statuut. Ontwerp- 2014 mei 2013 7 van 18

1.5 ONTWIKKELING RELATIE MET GEMEENTEN Afhankelijkheid gemeenten verminderen Uitgangspunt van handelen is en blijft dat WAVA/!GO een uitvoeringsbedrijf is van de gemeenten en dat wij de eigen gemeenten willen ondersteunen op taken van publieke dienstverlening, re-integratie en WMO, ongeachte welke keuzen in de uitvoering de gemeenten hierbij uiteindelijk wensen te maken en wat dit dan ook voor de organisatie van WAVA/!GO kan betekenen. Daarmee is er door de uitvoering van de publieke taken in beginsel een grote mate van afhankelijkheid met de gemeenten. Indien we erin zullen slagen meer medewerkers die nu werkzaam zijn in de publieke dienstverlening, individueel te plaatsen bij reguliere werkgevers, dan kan die afhankelijkheid in financiële zin minder zwaar gaan wegen. De mate van afhankelijkheid moet ook onderwerp van bespreking vormen in de beantwoording van de vraagstukken voor de lange termijn op het gebied van het leer-werken in de publieke dienstverlening. Er zijn verschillende uitvoeringsvarianten denkbaar die allen hun voor- en nadelen hebben. Relatiebeheer gemeenten opnieuw richten en inrichten De ontwikkeling van de organisatie op de eerder genoemde drie rollen betekent ook dat vanuit WAVA/!GO opnieuw gekeken zal worden naar het inrichten van het relatiebeheer met de deelnemende gemeenten. Ook de uitkomsten van een aparte dag over governance en wij-zij cultuur zullen hierin meegenomen worden. Het is de bedoeling een dergelijke dag nog te organiseren voor de zomer 2013. Samenwerking in uitvoering blijven (onder)zoeken Eerder is al aangegeven dat de gemeenten WAVA/!GO ook steeds meer gebruiken als eigen uitvoeringsbedrijf in de zin van het detacheren van reguliere medewerkers bij gemeentelijke afdelingen. Deze werkwijze kan over en weer plaatsvinden en kan ook voor beide partijen leiden tot besparingen in kosten en risico s. Behalve in personeel, kan ook gezocht worden naar samenwerking in ICT-systemen en werkwijzen. Samen helder maken hoe we re-integratie willen registreren Er zijn twee mogelijke manieren om re-integratie bij WAVA/!GO in te richten: 1: Als uitvoeringsbedrijf van gemeenten gericht op uitstroom: Door re-integratie vorm te geven als uitvoeringsbedrijf van de eigen gemeenten en niet als commercieel re-integratiebedrijf, maak je helder dat de uitvoering gericht moet zijn op uitstroom en niet om omzet te maken. Zo is re-integratie ook opgenomen in de begrotingen van WAVA/!GO. Voor WAVA/!GO is het dan financieel alleen van belang dat de omzet meer dan de variabele kosten van de uitvoering dekt. Het eventuele meerdere draagt dan bij om de kosten die er toch al zijn deels te dekken. In deze variant kunnen de kosten voor de gemeenten laag gehouden worden en doet WAVA/!GO ook niet aan cherry-picking, maar neemt zij in principe elke kandidaat op die door de gemeenten wordt aangeboden. Ontwerp- 2014 mei 2013 8 van 18

2: Re-integratie als apart bedrijf. Re-integratie kan ook beschouwd worden als een stand-alone activiteit, waarin ook alle omzet en alle vaste kosten worden toegerekend. Dat vergt dan een hoge prijsstelling, maar ook een uitgebreide registratie van uren en productie. Ook leidt een dergelijke werkwijze tot cherry-picking door alleen te werken met de beste mensen. Vragen voor langere termijn samen beantwoorden Het bezuinigingsplan richt zich op de korte termijn voor WAVA. Tegelijkertijd dienen er samen met de gemeenten ook vragen beantwoord te worden die al dan niet op de middellange of langere termijn van belang zijn. Dit is deels afhankelijk van de eventuele invoering van de decentralisatieoperaties en de keuzen die gemeenten hierin willen maken, maar deels ook afhankelijk van de wijze waarop de gemeenten WAVA willen en kunnen benutten in de dienstverlening voor de gemeenten zelf. In het bezuinigingsplan zijn een aantal niet uitputtende vragen geformuleerd die samen met de gemeenten beantwoord moeten worden wil ook in de toekomst er helderheid blijven ontstaan voor de koers van WAVA/!GO. Ontwerp- 2014 mei 2013 9 van 18

2 WAT MAG HET KOSTEN? 2.1 FINANCIËLE VERTALING BEZUINIGINGSPLAN 2013 EN 2014 In 2014 wordt voor 10% aan te beïnvloeden posten omgebogen De begroting van WAVA/!GO kent met ongeveer 15 miljoen euro aan subsidieopbrengst en salariskosten voor de Wsw een substantieel deel aan niet te beïnvloeden posten. Het wel te beïnvloeden deel van de begroting bedraagt ongeveer 9 miljoen euro. In het bezuinigingsplan 2013-2014 wordt op dat bedrag in 2014 voor ongeveer 10 %, namelijk 860.000, aan ombuigingen gepresenteerd. Met deze ombuigingen worden én kosten voor huisvesting ( 320.000), én het structurele tekort vanuit 2012 ( 300.000), én de autonome loon en prijsstijgingen ( 240.000) opgevangen. 2013 bevat ongeveer de helft van de bezuinigingen In de begroting voor 2013 heeft het dagelijks bestuur al 460.000 aan ombuigingen verwerkt, waardoor die begroting uitgaat van een extra gemeentelijke bijdrage van 400.000 in het tekort. Doordat het resultaat van de begroting 2014 weer binnen de marge van de vastgestelde gemeentelijke bijdrage valt, zal de extra bijdrage in 2013 eenmalig van aard zijn. Bedrijfsvoering kostenneutraal, bijdrage noodzakelijk voor vaste lasten Met besparingen op de staf en met besparingen in de groenvoorziening zal het resultaat op korte termijn structureel verbeteren. Uit de begroting wordt duidelijk dat in 2014 de product marktcombinaties groenvoorziening, plaatsing en detachering, publieke dienstverlening en re-integratie een positief resultaat zullen behalen. Dit positieve resultaat is echter vrijwel geheel nodig om de tekorten te dekken van de twee afdelingen waar de medewerkers met de grootste afstand tot de arbeidsmarkt in een beschutte omgeving werken. Hoewel de activiteiten van WAVA/!GO samen op zichzelf dus niet verlieslatend zijn, dienen gemeenten nog wel een bijdrage te betalen. Deze is dan nodig om de vaste lasten, zoals de kosten voor de te ruime huisvesting en het subsidietekort, op te vangen. Deze bijdrage zal echter niet geïndexeerd worden. Ontwerp- 2014 mei 2013 10 van 18

2.2 BEGROTING 2014 Werkelijk 2012 2013 2014 Vaste lasten WAVA Gebouw 628-705- 705- Huuropbrengst derden 395 140 Werklink 150-150- 152- Energie 123-125- 127- Totaal 506-980- 844- Overhead!GO Bedrijfskosten 1.279-1.594-1.450- Indirect personeel 2.213-2.070-2.010- Doorbelasting naar PMC's 3.492 3.664 3.460 Totaal - - - Subsidieresultaat Rijkssubsidie 15.518 15.300 15.200 Begeleid werken 566-520- 520- Doorbetaalde subsidie buitengemeenten 1.154-1.330-1.300- Totaal beschikbaar voor WAVA 13.798 13.450 13.380 Salarislasten doelgroep 13.917-13.905-13.950- Totaal 119-455- 570- PMC Totaal Resultaat Omzet 8.936 9.326 9.370 Kosten van de omzet 2.153-1.665-1.725- Netto Omzet 6.783 7.661 7.645 Loonkosten direct 3.661-3.620-3.440- kosten vervoer 254-270- 280- Beheerskosten 399-490- 460- Doorbelasting overhead 3.492-3.664-3.460- Totaal kosten PMC 7.806-8.044-7.640- Operationeel resultaat 1.023-383- 5 Totaal resultaat 1.648-1.818-1.409- Gemeentelijke bijdrage 1.546 1.418 1.409 Aaanvullende gemeentelijke bijdrage - 400 - Saldo 102- - - Ontwerp- 2014 mei 2013 11 van 18

TOELICHTING BEGROTING 2014 Vaste lasten WAVA Huurinkomsten Voor 2014 houdt WAVA/!GO rekening met huurinkomsten als gevolg van de huur door Prisma van de ruimte voor een activiteitencentrum. Deze huur is overigens jaarlijks opzegbaar. Overhead!GO In de overhead!go zijn de effecten van het bezuinigingsplan meegenomen. Deze leiden tot een daling van de overhead met 200 duizend ten opzichte van de begroting 2013, een kostendaling van bijna 6%, waarbij ook eventuele prijsstijgingen moeten worden opgevangen. De personeelskosten zijn voor 2014 begroot onder de niveaus van 2012 en 2013. De gerealiseerde lagere bedrijfskosten in 2012 waren het gevolg van eenmalige baten in 2012. Subsidieresultaat Stijging loonkosten WSW Met betrekking tot de ontwikkeling van de loonkosten WSW is rekening gehouden met een geringe stijging van de gemiddelde loonkosten op basis van een stijging in de loonschalen. Eventueel door de VNG overeen te komen CAO uitkeringen of loonstijgingen zijn niet meegenomen. Onze gemeenten hebben in dit verband bij aan de VNG gevraagd aan te dringen op compensatie van deze kosten bij het ministerie SZW. In totaal verwachten wij een lichte verslechtering van het subsidieresultaat op basis van de ons op dit moment bekende gegevens. PMC Totaal Resultaat Netto omzet Wij verwachten een netto omzet voor 2014 die zich zal bewegen op het niveau van de begroting 2013. Totaal kosten PMC WAVA/!GO verwacht dat de al ingezette maatregelen en de aangekondigde maatregelen in 2014 zullen leiden tot een verdere kostenreductie binnen de PMC s. Hierdoor verwachten wij in 2014 een klein positief operationeel resultaat te kunnen laten zien. Vaste gemeentelijke bijdrage De vaste gemeentelijke bijdrage gaat ten opzichte van 2013 terug naar het in 2007 vastgestelde bedrag per plaatsing. In het bezuinigingsplan van WAVA/!GO zijn op verzoek voor de huisvestingskosten en de kosten voor een lening mogelijke scenario s gegeven om te komen tot een structurele aanpassing van de vaste gemeentelijke bijdrage. Tot het moment dat hieromtrent besluitvorming heeft plaatsgevonden gaan we in de begroting uit van het vastgestelde bedrag per plaatsing. Ontwerp- 2014 mei 2013 12 van 18

Voldoen aan wettelijke eisen Conform de bekende methodiek wordt deze begroting geconsolideerd aangeboden. De voorschriften van het BBV schrijven echter voor, dat een begroting wordt ingediend met daarin de begrotingcijfers van de GR WAVA met daarin opgenomen het begrote resultaat van!go B.V. als een post resultaat deelnemingen. Het spreekt voor zich dat wij deze formele begroting zullen aanbieden aan de Provincie Noord- Brabant om te voldoen aan de daartoe gestelde eisen. 2.3 BEGROTING PER PRODUCT-MARKT COMBINATIE Beschermd Werk Carrousel Werkelijk 2012 2013 2014 Werkelijk 2012 2013 Omzet 892.721 850.000 900.000 0 0 Kosten van de omzet -109.677-100.000-110.000 0 0 Netto omzet 786.105 750.000 790.000 0 0 2014 Loonkosten direct -580.870-660.000-630.000-221.591-312.000-310.000 Kosten vervoer -253.574-270.000-280.000 0 0 Beheerskosten -53.544-60.000-60.000-6.944 0-5.000 Doorbelasting overhead -859.022-902.000-860.000-763.689-802.000-760.000 Totaal kosten PMC -1.747.010-1.892.000-1.830.000-992.224-1.114.000-1.075.000 Operationeel resultaat -963.966-1.142.000-1.040.000-992.224-1.114.000-1.075.000 Re-integratie Groen Werkelijk 2012 2013 2014 Werkelijk 2012 2013 2014 Omzet 440.730 800.000 700.000 3.968.644 4.300.000 4.200.000 Kosten van de omzet -175.682-100.000-80.000-1.183.327-1.100.000-980.000 Netto omzet 265.047 700.000 620.000 2.785.316 3.200.000 3.220.000 Loonkosten direct -318.780-192.000-185.000-1.672.217-1.619.000-1.475.000 Kosten vervoer 0 0 0 0 Beheerskosten -9.271-20.000-15.000-269.593-300.000-280.000 Doorbelasting overhead -75.500-75.500-50.000-954.355-1.002.000-950.000 Totaal kosten PMC -403.551-287.500-250.000-2.896.164-2.921.000-2.705.000 Operationeel resultaat -138.504 412.500 370.000-110.848 279.000 515.000 Plaatsing en detachering Publieke dienstverlening Werkelijk 2012 2013 2014 Werkelijk 2012 2013 2014 Omzet 2.737.153 2.410.000 2.750.000 896.838 966.000 820.000 Kosten van de omzet -507.442-215.000-450.000-177.163-150.000-105.000 Netto omzet 2.229.711 2.195.000 2.300.000 719.675 816.000 715.000 Loonkosten direct -483.874-488.000-490.000-383.437-349.000-350.000 Kosten vervoer 0 0 0 0 Beheerskosten -28.856-50.000-50.000-30.929-60.000-50.000 Doorbelasting overhead -644.096-677.000-640.000-195.791-205.000-200.000 Totaal kosten PMC -1.156.826-1.215.000-1.180.000-610.156-614.000-600.000 Operationeel resultaat 1.072.885 980.000 1.120.000 109.518 202.000 115.000 Ontwerp- 2014 mei 2013 13 van 18

TOELICHTING PER PRODUCT-MARKT COMBINATIE Beschermd Werk Voor beschermd werk wordt in 2014 gerekend op een stabiele omzet in vergelijking met 2012 en hoger dan begroot in 2013. Het resultaat wordt beter begroot dan in 2013, maar laat ten opzichte van 2012 nog wel een lichte verslechtering zien. Carrousel De carrousel wordt voor 2014 begroot op een iets beter resultaat dan in 2013, maar laat ten opzichte van 2012 nog wel een lichte verslechtering zien. Re-integratie Voor 2014 worden de re-integratieactiviteiten voorzichtig begroot op een iets lagere omzet en resultaat dan in 2013. Groen Voor groen wordt in 2014 een lagere omzet voorzien als gevolg van het verlies van enkele contracten. Het is onduidelijk of voor een gelijke contractswaarde opdrachten kunnen worden behaald. De effecten van de ingezette bezuinigingen vertalen zich in een beter rendement van deze PMC. Plaatsing en Detachering Door extra inspanningen op het gebied van de uitplaatsing van medewerkers in individuele detachering wordt een verbetering van het resultaat begroot tot het niveau van 2012. In 2012 werd het resultaat nog positief beïnvloed door een grote tijdelijke opdracht groepsdetachering, in 2014 verwacht WAVA/!GO omzet en resultaat structureel op dit niveau te kunnen brengen. Publieke Dienstverlening De begrote omzet voor publieke dienstverlening is lager door een andere samenwerking met Surplus. Werd de samenwerking met Surplus in 2012 nog vorm gegeven als dienstverlening, inmiddels zijn medewerkers van WAVA/!GO bij Surplus in dienst getreden respectievelijk hebben zij een contract aangeboden gekregen in de vorm van begeleid werken. TOELICHTING MEERJARENBEELD 2014-2017 Voor de jaren na het begrotingsjaar 2014 hebben wij conform de bestuurlijke opdracht dezelfde begroting als in 2014 aangehouden. Onzekerheden omtrent de exacte consequenties van de invoering van de Participatiewet gekoppeld aan de aanstaande besluitvorming binnen de deelnemende gemeenten over de toekomst van WAVA/!GO, maken dat er teveel onzekerheden zijn om gemotiveerd af te wijken van de gegevens over het jaar 2014. Ontwerp- 2014 mei 2013 14 van 18

2.4 MEERJARENPERSPECTIEF 2014 2015 2016 2017 Vaste lasten WAVA Gebouw 705-705- 705-705- Huuropbrengst derden 140 140 140 140 Werklink 152-152- 152-152- Energie 127-127- 127-127- Totaal 844-844- 844-844- Overhead!GO Bedrijfskosten 1.450-1.450-1.450-1.450- Indirect personeel 2.010-2.010-2.010-2.010- Doorbelasting naar PMC's 3.460 3.460 3.460 3.460 Totaal - - - - Subsidieresultaat Rijkssubsidie 15.200 15.200 15.200 15.200 Begeleid werken 520-520- 520-520- Doorbetaalde subsidie buitengemeenten 1.300-1.300-1.300-1.300- - Totaal beschikbaar voor WAVA 13.380 13.380 13.380 13.380 Salarislasten doelgroep 13.950-13.950-13.950-13.950- Totaal 570-570- 570-570- PMC Totaal Resultaat Omzet 9.370 9.370 9.370 9.370 Kosten van de omzet 1.725-1.725-1.725-1.725- Netto Omzet 7.645 7.645 7.645 7.645 Loonkosten direct 3.440-3.440-3.440-3.440- kosten vervoer 280-280- 280-280- Beheerskosten 460-460- 460-460- Doorbelasting overhead 3.460-3.460-3.460-3.460- Totaal kosten PMC 7.640-7.640-7.640-7.640- Operationeel resultaat 5 5 5 5 Totaal resultaat 1.409-1.409-1.409-1.409- Gemeentelijke bijdrage 1.409 1.409 1.409 1.409 Aanvullende gemeentelijke bijdrage Saldo - - - - Ontwerp- 2014 mei 2013 15 van 18

3 OVERIGE PARAGRAFEN 3.1 WEERSTANDSVERMOGEN EN RISICO S Algemeen De Gemeenschappelijke Regeling WAVA beschikt over een algemene reserve. Deze reserve dient om onvoorziene risico s die samenhangen met de uitvoering van de Wsw af te dekken. Eind 2012 bedragen de reserves 715.000,- daarbij is er een onverdeeld resultaat, ter bestemming van het bestuur, over het boekjaar 2012 van 102.000,- negatief. Het bestuur is voorgesteld dit resultaat te onttrekken aan de reserves. Risico s voor het jaar 2014 Vanaf 2013 is de zogeheten Wet uniformering loonbegrip van toepasssing. De uitvoering van deze wet heeft voor bedrijven met relatief veel lage salarissen forse negatieve consequenties. Voor WAVA/!GO wordt het jaarlijkse risico ingeschat op ongeveer 150.000,-. Het beleidsuitgangspunt is bij het opstellen van deze begroting dat deze kosten gecompenseerd worden via het Rijk en de gemeenten. De mogelijke invoering van een Participatiewet passend binnen het sociaal akkoord zal veel extra inspanningen met zich meebrengen. Daarnaast zal de invoering inhoudelijk nog heel veel vragen met zich mee gaan brengen. Het niet realiseren van de netto-opbrengst. Onzekerheden in de economische ontwikkeling maken dat er nog steeds sprake is van prijsdruk. Hierbij wordt tevens begrepen de benutting van de beschikbare activa en de indirecte personele bezetting bij het wegvallen van de omzet. Een eventuele stijging van de loonkosten SW, die niet of niet volledig gecompenseerd wordt door een stijging van de rijkssubsidie. Door de eisen die gesteld worden aan de indicatiestelling is sprake van een kwalitatief steeds zwakker wordende doelgroep. Dit kan leiden tot meer begeleidingskosten en de inverdiencapaciteit neemt af. Dit hangt ook samen met het genoemde risico in de realisatie van de netto-opbrengst. Door de beweging van binnen - naar buiten is er minder behoefte aan huisvesting. WAVA onderzoekt, naast de verhuur van de vrijgekomen ruimte aan derden, of er een structurele oplossing te vinden is voor de verminderde behoefte aan bedrijfsruimte. Het begrote bedrijfsresultaat 2014, na gemeentelijke bijdrage en na verwerking van de resultaten van de deelnemingen van de Gemeenschappelijke Regeling WAVA, is sluitend. De gemeentelijke bijdrage is daarbij als gevolg van de genomen maatregelen uit het bezuinigingsplan - teruggebracht naar het niveau van de jaren 2009-2012, zonder dat indexering is toegepast. Ontwerp- 2014 mei 2013 16 van 18

3.2 ONDERHOUD KAPITAALGOEDEREN Algemeen WAVA is sinds 2010 eigenaar van het onroerend goed aan de Esdoornlaan/ het Wilhelminakanaal Noord te Oosterhout. Overige panden voor de groenvoorziening worden door!go tegen marktconforme tarieven gehuurd. Onze gemeenten wordt voorgehouden ter zake samen te werken om tot wederzijdse (financiële) voordelen te komen. Financiële consequenties De begroting 2014 voorziet in de kosten van doorlopend onderhoud en inspectie, en waar nodig reparatie, van installaties en andere voorzieningen. Voor een onderbouwing van de kosten en de planning in de tijd wordt gebruik gemaakt van een door Planon opgesteld rapport. 3.3 FINANCIERING EN TREASURY Algemeen In de Wet FIDO (Financiering Decentrale Overheden) is bepaald dat de begroting een treasuryparagraaf dient te bevatten. WAVA is in de afgelopen jaren sterk afhankelijk gebleken van externe financiering. Dit wordt veroorzaakt door het ontbreken van voldoende eigen vermogen. De financieringsbehoefte is in het verleden ingevuld door een eenmalige kapitaalinjectie door de deelnemende gemeenten, een lening van de BNG en door kas-/daggeldleningen bij de BNG. In het verleden hebben de gemeenten conform de bepalingen van de GR WAVA de tekorten van de GR WAVA aangezuiverd. Liquide middelen In de liquide middelen wordt momenteel nog voorzien door: Eigen vermogen Eerder genoemde lening van 6.062.547 bij BNG met een looptijd tot december 2034. Het rentepercentage bedraagt vast 3,84% tot december 2014. Een lening van oorspronkelijk 5.000.000, met een looptijd en aflossingsperiode van 10 jaar. Het rentepercentage op deze lening bedraagt 2,28% t/m april 2015. op deze lening wordt jaarlijks 500.000,- afgelost en had per 31-12-2012 een restsaldo van 3.750.000,-. Een doorlopende kredietfaciliteit van 907.560,- bij de Rabobank te Oosterhout Een kredietfaciliteit van 1.588.230,- bij de BNG. Het rentepercentage op de doorlopende kredietfaciliteit is gebaseerd op de geldmarktrente en is gekoppeld aan het een-maands Euribor. De verschillen tussen de debet- en creditrente zijn slechts gering. Het betalingsverkeer is volledig geautomatiseerd en verloopt middels een systeem van elektronisch bankieren. Ontwerp- 2014 mei 2013 17 van 18

Wet FIDO De wet FIDO is ook van toepassing op gemeenschappelijke regelingen en daarmee dus ook op de GR WAVA. Als uitvloeisel hiervan is een treasurystatuut voorgeschreven. In 2009 is een nieuwe treasurystatuut voor de GR WAVA in werking getreden. Ontwikkelingen 2014 De begroting 2014 is sluitend na berekening van de gemeentelijke bijdrage en ontvangst van de rijkssubsidie. 3.4 VERBONDEN PARTIJEN De deelnemende gemeenten in de gemeenschappelijke regeling zijn: Aalburg, Drimmelen, Geertruidenberg, Oosterhout, Werkendam en Woudrichem. Daarnaast zijn binnen de gemeenschappelijke regeling de volgende rechtspersonen aanwezig:!go B.V., ten behoeve van het aangaan van samenwerkingsverbanden met derden, gericht op de verbetering van de mogelijkheden voor de uitvoering van de doelstelling van WAVA.!GO heeft in 2014 de volgende deelneming: Entrada A.I.D. B.V., 100% deelneming. Entrada A.I.D. B.V. is de entiteit waarin onder meer de werknemers vanuit de contracten work first en Wiw worden verloond. Ontwerp- 2014 mei 2013 18 van 18