Ontwerp van fietsvoorzieningen Info- en debatavond Fietspaden Veerle Schoutteet - Agentschap Wegen en Verkeer Bruno Coessens - Fietsersbond 1 Inhoud 1. STB 250 en vademecums Vademecum Fietsvoorzieningen 2. De fietser 3. Materiaalkeuze fietspaden 4. Kleur en markeringen 2 1
SB250, Vademecums en Dienstorders 3 Herziening vademecums De wens om af te stappen van het concept vademecum Momenteel bestaan er documenten die los staan van elkaar Inhoudelijke bepalingen beter op elkaar afstemmen Evolueren naar een handboek met bouwstenen over wegen, fietspaden, voetpaden, voorzieningen voor mindervaliden, Het ontwerp, onderhoud en beheer van de verkeerskundige principes voor alle infrastructurele voorzieningen van het AWV en daarbuiten bundelen 4 2
Wie is de fietser? 5 Noden van de fietser Volledig en samenhangend netwerk Homogene kwaliteit breedte, trillingscomfort en afscheiding rijweg Voldoende aandacht bij kruisingen Directheid van verbindingen Aantrekkelijkheid van route Zichtbaarheid van het netwerk en bewegwijzering 6 3
Vereiste breedte fietspad 7 Detailvoorbeeld vereisten breedte 8 4
Breedte fietssnelweg 9 Evaluatie vereiste breedte 10 5
Dimensionering op het terrein valt redelijk mee 11 Bron: databank meetfiets Fietspaden of gemengd verkeer al dan niet met fietssuggestiestroken? Evaluatie vereist kijken naar 3 parameters: -wegprofiel -intensiteit verkeer en type verkeer -effectieve snelheid verkeer 12 6
Focus 1: Materiaalkeuze 13 Materiaalkeuze UITGANGSPUNTEN BIJ AANLEG FIETSPADEN Continuïteit maar ook inpassing in de omgeving Vlotte afwikkeling maar ook verkeersveiligheid Bijdrage tot het comfort minimaal even goed als rijweg Duurzaamheid en verwachte verkeersbelasting kunnen dragen Leesbaarheid Kostprijs 7
Materiaalkeuze MATERIAALKEUZE wordt traditioneel bepaald door: Functie van de weg en type omgeving Esthetische, historische of landschappelijke overwegingen Duurzaamheid Faciliteren of net vermijden ingrepen door nutmaatschappijen Aanwezigheid bomen naast fietspad /beluchting wortels Afwatering Stroefheid / risico op gladheid Kostprijs Continuïteit Comfort: Trillingscomfort Gebruikte materialen op fietsroutes Bron: databank meetfiets 3536 km BFF-niet-BFF fietspaden/fietswegen/jaagpaden en 260 km BFF fietsroutes gemengd verkeer 16 8
Aandachtspunten voor wegbeheerder - Aandacht voor ALLE weggebruikers (STOP) - Noden bewoners - Nutsvoorzieningen en noden nutsmaatschappijen - Stabiliteit ondergrond - Kostenplaatje - Esthetische aspecten omgeving - Maar de fietser is nog altijd de belangrijkste klant op het fietspad. Daarom extra aandacht aan het zichtbare gedeelte van het fietspad met oog voor veiligheid en comfort. 17 Trillingscomfort en materiaalkeuze MATERIAALKEUZE Elk materiaal heeft voor- en nadelen, toepassingsmogelijkheden en beperkingen De vragen zijn: - Wat is de ervaring op het terrein? - Hoe belangrijk zijn de noden van de fietser? - Welk is de juiste verhouding tussen alle elementen die meespelen? 9
Visuele controle voldoende om kwaliteit te kennen van het geboden trillingscomfort? Bron: resultaten visuele inspectie AWV gewestelijke fietswegen 19 Audits met meetfiets en profilometer: objectieve inschaling -3 jaar ontwikkeling KU Leuven, HUB, Fietsersbond Audit meetfiets: *gecertifieerd door Vlaamse overheid *genuanceerde scores op 10 *zowel BFF als lokale routes *juiste aspecten maatvoering *trillingscomfort *aandacht voor veiligheid op kruisingen *meenemen kleine werkpunten 10
Fietspadprofilometer Langsvlakheid Door middel van een laser en accelerometer Op verschillende golflengtes (0,5m en 2,5m) 21 Audits met meetfiets en profilometer: objectieve inschaling -Standaarddeviatiewaarden zijn de basis voor evaluatie -5 maand onderzoek voor waardebepaling -beste STDEV scores 31 -slechtste STDEV scores uitzonderlijk tot 300-600 -uitgetest in Nederland: gemiddelde score: 8,3/10 11
Trillingscomfort en materiaalkeuze Comfort geboden op terrein op basis van vroegere en huidige aanlegmethoden Trillingscomfort en materiaalkeuze Weinig verschil tussen wegbeheerders 12
Trillingscomfort: groot verschil bij nieuwe projecten (400 km) Trillingscomfort: verschil oud-nieuw Asfalt: -1,71 Betonklinkers -0,3 Cementbeton: -2,25 13
Detailbeeld trillingscomfort beschikbaar 27 Basisprobleem: fietspad in meer dan 80% minder tot veel minder comfortabel dan rijweg Bron: audit trillingscomfort met meetfiets van exemplarische situatie fietspad-rijweg (STDEV resultaten) 14
Wat bepaalt trillingscomfort? 5 ELEMENTEN GEKOPPELD AAN MATERIAALKEUZE 1. Vlakheid van het materiaal (vooral de korte golven) 2. Niveauverschillen tussen verschillende elementen 3. Diepte en breedte van voegen 4. Aanwezigheid van putten en bulten (verzakking opstuwing) 5. Kwaliteit aansluiting van fietspad op de rijbaan 3 ELEMENTEN MET GEEN OF BEPERKTE RELATIE MET MATERIAALKEUZE 1. Hoeveelheid deksels, plaatsing en type 2. Mogelijke indalingen bij garage-inritten 3. Vuil op het fietspad 29 Vlakheid is een eerste vereiste bij realisatie van goed trillingscomfort Vlakheidsnorm vaak enkelzijdig vertaald als vermijd vlakheidsverschillen van meer dan 4-5 mm Constante reeks onvlakheden van 1-15 mm bepalen het comfort (blijvend probleem bij nieuwe aanleg) 15
Boete een oplossing bij onvlakheid? Boete is geen oplossing bij onvlakheid Afhankelijk van materiaaltype en mate onvlakheid Kostprijs aanleg per km fietspad 100.000-500.000 euro all-in Boete 5 euro/m 2 bij 1.75cm breedte levert 8750 euro boet indien refractiezone over hele fietspad / 4225 euro indien helft fietspad Overgangen Vademecum Fietsvoorzieningen 4.3 (trillingen materiaalkeuze) overgangen: geen boordsteen & waar mogelijk verhoogd doortrekken fietspad Overgangen bij kruisingen: onvlakheden 5-30mm (blijvend probleem bij nieuwaanleg) 16
Overgangen en kruisingen: comfortprobleem Overgangen en kruisingen: comfortprobleem Asfalteringslaag die goot vormt aan zijkant: niveauverschil varieert tss 1-3 cm (80% 1.5-2cm) 17
Herasfaltering van de rijweg vergroot vaak het probleem Slecht aangelegd middeneiland vergroot vaak het probleem van discomfort 18
Waterslokker juist geplaatst en toch materiaal niet doorgetrokken Voordelen verhoogd doortrekken fietspad FIETSER IN VOORRANG Grote impact op gedrag automobilisten (snelheidsverlagend) Fysieke indeling verschillende verkeersfuncties FIETSER NIET IN VOORRANG Comfortabele indaling blijft vereist: naadloze aansluiting Geen markering 19
Ontwerp en aanlegvereisten voor fietspaden vanuit trillingscomfort Vermijden van een goot en boordsteen bij begin of einde fietspad. Naadloze aansluiting van materiaal Vermijden van indalingen Vermijden van hoeken in het ontwerp Voorzien van zo n laag mogelijk dalingspercentage bij kruisingen Toepassen vlakheidsnorm voor fietspaden SB250 Specifieke aandacht aan de plaatsing van deksels 39 Evaluatie betonverharding Eenduidig positief Stijfheid en lage gevoeligheid voor boomwortels Eenvoudige afwerking en geen nood aan boordstenen Negatief Hogere rolweerstand dan asfalt Duidelijk slechter trillingscomfort dan asfalt Hogere prijs in aanleg Klassiek oncomfortabele overgangen bij kruisingen Structureel onderhoud betekent volledig uitbreken van fietspad Discussie open Hogere duurzaamheid dan asfalt 40 20
Discussiepunt 1: duurzaamheid Definiëring duurzaamheid: berijdbaar of comfortabel? Fundering & aanlegmethode bepalend inclusief uitgevoerde controles: voldoende controle terrein? Aantal ingrepen en kwaliteit herstelling Materiaalkeuze: verschil fietspaden versus rijweg inzake belasting maar argumenten worden gemengd gebruikt Duurzaamheid na ingrepen Opletten bij herstelling na ingrepen aan de nutsleidingen 21
Betonverharding: aanbevelingen bij aanleg Keuze voor niet gekleurde beton? Voorbereiding loopstrook rupsen machine belangrijk: vlakheid! Opvolgen technische vereisten SB250 Ontwerp en aanleg: laten doorlopen van fietspad bij kruisingen (bij voorrangsweg) Afwerken met grinding Extra kost maar noodzakelijk Verantwoordelijkheid en kost voor aannemer Vlakheid gegarandeerd Risico vermijden op: Onvlakheid Slechte overgang bij kruisingen Betonverharding: aanbevelingen bij aanleg Grinding Wegwerken golfbewegingen 22
Betonverharding: aanbevelingen bij aanleg Grinding van cementbeton oppervlak Evaluatie asfalt Eenduidig positief Lage rolweerstand Hoog rijcomfort Goede aansluiting bij kruisingen Goedkoopste oplossing indien niet met boordstenen Snelle afwerking bij kruisingen Makkelijk op te waarderen via vernieuwen bovenlaag Negatief Vereist boordstenen in gemengde omgeving of bij bomen Risico op opstuwing door boomwortels indien geen juiste aanlegtechniek Gaat geen 50 jaar mee zonder onderhoud 46 23
Evaluatie asfalt Discussie open: Zijn klassieke redenen om geen asfalt te gebruiken bij aanleg van fietspaden gegrond? Snelle(re) ontwaarding zoals op de rijweg ten gevolge van belasting door verkeer Nood aan ander materiaal als op de rijweg: asfalt hoort enkel thuis op de rijweg 47 Bomen en fietspaden Kies diepwortelende bomen (vermijd berk, populier, acacia, spar, wilg) Aangepaste verharding & onderbouw Onderfunderingen die ruimte bieden voor de wortels van de bomen Andere technieken? 24
Asfalt: aanbevelingen bij aanleg Inbedding tussen boordstenen niet altijd vereist maar aanbevolen in veel gevallen (bomen, andere verharding ). Bij aanwezigheid bomen inbedding tussen boordstenen en gebruik van cementgebonden fundering Gebruik aangepaste machines (geen kleine walsen en zorg voor vlakke eerste laag) Vlotte aansluiting bij zijstraten altijd mogelijk: geen boordstenen nodig Indien kleuring, gebruik ijzeroxide (3-4 /m2 meerkost) Bij affrezen oude onvlakke gedeelten gebruik nieuw type freesmachine Evaluatie kleinschalige elementen Positief Duidelijk lagere ontwaarding na verloop van tijd Negatief Duidelijk minder comfort dan asfalt of betonverharding bij nieuwe projecten Hogere kostprijs en kantopsluiting is onontbeerlijk Open voor discussie Wanneer is niet-monolithisch materiaal esthetisch of voor andere redenen vereist? 50 25
Discussiepunt: altijd monolithisch???!?? Discussiepunt: altijd monolithisch??? Ook bij gebruik monolithisch materiaal heeft niet-monolithisch materiaal zijn waarde bij de inkleding van de ruimte: tussenzone / voetpad 26
Kleinschalige elementen: aanbevelingen bij aanleg Keuze voor klinkers model 22/22 Afvelling max 2 mm Plaatsing zonder voeg: vermijd klinkers bij geleidelijke asverlegging! Gebruik van stabilisé i.p.v. ternair zand: grote impact op vlakheid en duurzaamheid! Verplicht dammen binnen de 2 tot 2/1/2 uur na leggen Doorleggen klinkers op kruisingen (bij voorrangsweg) Herstelling na nutsingreep met stabilisé Aanlegmethode in historische kernen Trillingscomfortscores kasseitypes -30/10 (STDEV 450) tot 0,5/10 (STDEV 178) Beste oplossing: gezaagde porfier Belang van hoog opgevulde voegen Mogelijkheid tot comfortstrook in gezaagde porfier of ander materiaal 27
Materiaalkeuze en onderhoudsstrategie Materiaalkeuze past binnen een duidelijke visie op onderhoudsstrategie Wat na 15 jaar / 20 jaar / 30 jaar slijtage? Wat na de talrijke ingrepen nutvoorzieningen? Macro-visie: kostprijs moet beheersbaar blijven Standaardstructuren voor fietspaden (cfr. dienstorder AWV 97/8) 9 cm asfalt 20 cm steenslag 16 cm beton 12 cm schraal beton 8 cm betonstraatstenen 3 cm straatlaag 20 cm steenslag 28
Voor- en nadelen kenmerken asfalt beton betonstraatstenen aanleg kleur Levensduur vlakheid / fietscomfort kostprijs herstellingen Focus 2: Kleuren en markeringen 58 29
Kleuring van fietspad vereist? Wat is de realiteit op het terrein? Wat vereist het vademecum? Vrijliggende fietspaden dienen niet bijkomend geaccentueerd door kleuring Kleuring wel aanbevolen bij aanliggende fietspaden zonder enige afscherming of verhoging Kleuring vereist bij D9 situatie (onderscheid fietspad voetpad) Kleuring vereist bij conflictsituaties (zie verder) Kleuring van fietspad vereist? Wat wensen fietsers? Rode fietspaden zijn deel van het beeld van fietspaden geworden Gebruik van ijzeroxide (rood-bruin) geeft fietspaden eigenheid Meningen verdeeld want rood is eigenlijk enkel vereist voor gevaarsituaties waar aandacht moet getrokken worden Trillingscomfort belangrijker geacht dan kleuring 30
Overgangen en kruisingen Dienstorder MOW/AWV/2014/14 Conflictpunten Fietssuggestie-strook 62 31
Overgangen en kruisingen: markering Voorrang Geen voorrang Geen voorrang (enkel buiten het kruispunt toe te passen) 32
33
Overgangen en kruisingen : wat is vereist? Drie eisen: goed comfort bij de overgang voldoende attentieverhogende maatregelen juiste markering Onderscheid tussen verschillende situaties: Fietser op voorrangsweg en kruising met zijstraat Fietser niet op voorrangsweg en kruising met zijstraat Voorrangswegoversteek Situatie 1: fietser op een voorrangsweg 34
Situatie 1: fietser op een voorrangsweg Aanbevelingen: - (Verhoogd) doortrekken fietspad - Fietspadmarkering - Rode coating - (2R pijlmarkering) Ook bij bredere zijstraten met lagere verkeersfunctie in buitengebied doortrekken van al dan niet verhoogd fietspad 35
Situatie 2: kruising zijstraten & voorrang van rechts Comfortabele indaling blijft vereist: naadloze aansluiting Geen markering Oversteek dwars over de voorrang 72 36
Situatie 3: Oversteken buiten het kruispunt Attentieverhogende maatregelen: verticale elementen (lage verlichting, plateau ) blokmarkering haaientanden en voorrangsbord Overgangen en kruisingen Voorrangsregeling en indalingen/plateaus? 37
Situatie 3: Oversteken buiten het kruispunt Kruising Fietsnelweg met L3 (Deinze) Creatief Nederland Aandacht trekken op kleine oversteken 38
Kruisingen en overgangen Tweerichtingsfietspaden Zie dienstorder MOW/AWV 2014/15 Rotondes Voorrang 39
Bedankt voor uw aandacht! 40