RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK BIJ DE PARKSCHOOL VSO-AFDELING CLUSTER 3 Plaats : Sittard BRIN-nummer : 12QN Arrangementsnummer : 138757 Onderzoek uitgevoerd op : 17 en 18 mei 2011 Rapport vastgesteld te Eindhoven op 20 juli 2011 HB3020646/3 Documentnummer: H3118118
Pagina 2 van 13
INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING...5 2. BEVINDINGEN...7 3. TOEZICHTARRANGEMENT...13 Pagina 3 van 13
Pagina 4 van 13
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs voerde op 17 en 18 mei 2011 een onderzoek uit op de vsoafdeling van De Parkschool te Sittard om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs en over de naleving van wet- en regelgeving. De Parkschool is een school voor speciaal en voortgezet speciaal onderwijs aan zeer moeilijk lerende en meervoudig gehandicapte kinderen. Aanleiding Ter voorbereiding op het jaarlijks bestuurgesprek voerde de inspectie in december 2010 voor De Parkschool een risicoanalyse uit. Deze analyse gaf de inspectie geen directe aanleiding het toezicht te intensiveren. In 2006 vond echter voor het laatst een kwaliteitsonderzoek op locatie plaats, waarbij de inspectie ook de klassen bezocht. In het kader van de vierjaarscyclus van het inspectietoezicht heeft de inspectie daarom in overleg met het bestuur besloten in de eerste helft van 2011 een kwaliteitsonderzoek uit te voeren om het profiel van de school te actualiseren. In dit onderzoek gaat zij tevens na of de school aan enkele wettelijke voorschriften voldoet. Onderzoeksopzet Deze rapportage is gebaseerd op: - Onderzoek en analyse van documenten die voorafgaand aan het onderzoek bij de inspectie aanwezig waren, waaronder het schoolplan 2007/2011, de schoolgids 2010/2011, het jaarverslag 2009/2010, het onderwijskundig jaarplan 2010/2011, het spoorboekje zorgstructuur 2010/2011, het veiligheidsplan 2011 en de resultaten van tevredenheidonderzoeken onder ouders, personeel en partners. - Onderzoek op locatie, waarbij de inspectie: leerlingendossiers en handelingsplannen bestudeerde en beoordeelde; de onderwijspraktijk in zes groepen observeerde; gesprekken voerde met de directie, leden van de commissie voor de begeleiding en leraren. Uit het waarderingskader onderzocht de inspectie de basisset van indicatoren. Zij voegde de indicatoren uit het aspect 'cyclisch proces van kwaliteitszorg' aan het onderzoek toe. Daarmee benadrukt zij het belang van de kwaliteitszorg in relatie tot het borgen en verder ontwikkelen van de gerealiseerde basiskwaliteit. Na afloop van het onderzoek besprak de inspectie de bevindingen met de directie van de school en het college van bestuur. Toezichtkader De inspectie baseert zich bij haar onderzoek op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs 2005. In het jaarwerkplan verantwoordt de inspectie verder welke wettelijke aspecten zij onderzoekt. Deze documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Pagina 5 van 13
Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement. Pagina 6 van 13
2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren zij bij dit onderzoek heeft betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Cyclisch proces kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar leerlingenpopulatie. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.5 De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg. 1.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. 1.8 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van haar onderwijs. Systeem van leerlingenzorg 3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen. 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders. 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan. Functionaliteit handelingsplanning 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning. Pagina 7 van 13
Leerstofaanbod 5.1 De school hanteert een leerstofaanbod voor de schoolse vakken. 5.4 Het leerstofaanbod sluit aan op het uitstroomperspectief van de leerlingen. 5.5 Het leerstofaanbod maakt het mogelijk gericht in te spelen op verschillen tussen leerlingen. Onderwijstijd 6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen. (Ortho)pedagogisch handelen 7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. 7.4 De teamleden handhaven de gedragsregels. 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. (Ortho)didactisch handelen 8.2 De leraren leggen duidelijk uit. 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de onderwijsbehoeften van de leerling. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun leerproces, die past bij hun ontwikkelingsniveau. Schoolklimaat 10.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen. 10.2 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school. 10.3 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school. 10.4 De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school. 10.6 De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. Opbrengsten 11.4 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht. 5 Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27) De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27) De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WEC, artikel 11). ja nee Pagina 8 van 13
2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie concludeert dat het niveau van de kwaliteit van het onderwijs op de vso-afdeling van De Parkschool, voldoende is. Zij komt tot dit oordeel op basis van de beslisregel die zij toepast op het aspect systeem van leerlingenzorg. Drie van de vier normindicatoren binnen dit aspect zijn voldoende. Alleen de evaluatie van de handelingsplannen schiet op enkele punten nog tekort. Over het aspect cyclisch proces kwaliteitszorg oordeelt de inspectie eveneens overwegend positief. Met grote inzet en betrokkenheid werken directie en team planmatig aan verbetertrajecten, die tot doel hebben het opbrengstgericht werken binnen de school steeds beter gestalte te geven. Daarbij maakt de directie regelmatig de balans op en heeft zij zorg voor behoud van gerealiseerde kwaliteit. Voor de aspecten van het primaire proces beantwoordt de school in vrijwel alle opzichten aan de normen van de inspectie. Alleen de afstemming van de onderwijstijd en van de instructie en de verwerking ziet de inspectie als belangrijke ontwikkelpunten. Aan de basis van de onderwijspraktijk ligt een goede pedagogische werksfeer en een veilig en aangenaam schoolklimaat met veel geduld en respect voor kinderen. De inspectie heeft één tekortkoming vastgesteld in de naleving van wet- en regelgeving. Deze heeft betrekking op de termijn waarbinnen handelingsplannen voor nieuwe leerlingen beschikbaar zijn. Toelichting Cyclisch proces kwaliteitszorg De school beschikt over een cyclisch systeem van kwaliteitszorg dat grotendeels voorziet in het behoud en de planmatige verbetering van de kwaliteit van het onderwijs. In onder andere het schoolplan, de schoolgids, het spoorboekje zorgstructuur en het veiligheidsplan heeft de school vastgelegd welke visie en uitgangspunten zij hanteert voor het onderwijs aan de leerlingen die de school bezoeken. Deze uitgangspunten vormen het onderwijsconcept en zijn tevens het referentiekader voor activiteiten van zelfevaluatie en borging. De indicatoren van een beleidsanalyse en van tevredenheidonderzoeken onder ouders, medewerkers en externen vormen voor een belangrijk deel de vertaling van het concept naar concreet meetbare doelen. De veiligheidsbeleving van leerlingen peilt de school indirect via de oudervragenlijst. Het beeld van de kwaliteit van het onderwijs dat de school zich op deze wijze minimaal elke vier jaar wil verwerven, vult zij aan tijdens overlegmomenten, leerlingbesprekingen en aan de hand van evaluaties van jaarplannen. Ook de bevindingen naar aanleiding van doelgerichte klassenbezoeken door de intern begeleiders en de directie zijn een belangrijke bron van informatie. Van een cyclische en systematische werkwijze om de kwaliteit van de opbrengsten te meten, is nu nog onvoldoende sprake (indicator 1.3). Wel ontwikkelt de school zich op dit punt in de goede richting. Zij is bezig streefniveaus te formuleren en deze te verbinden aan leerroutes en daaraan gekoppelde leerlijnen. Een eerste poging om de beoogde niveaus met de actuele situatie te vergelijken, heeft plaatsgevonden. Daarmee heeft de school een start gemaakt om opbrengsten op school- en groepsniveau in kaart te brengen en te analyseren. In het kader van nazorg volgt de school de leerlingen nog enige tijd nadat zij de school verlaten hebben. Pagina 9 van 13
Nog onvoldoende expliciet verwerft zij hiermee inzicht in kritische succesfactoren die van invloed kunnen zijn op het beleid van de school ten behoeve van betere opbrengsten. Met jaarplannen werkt de school aan verbeterdoelen. Het streven om de doelen te halen is groot, maar de directie houdt nadrukkelijk rekening met wat het team aankan. Contextfactoren als een relatief hoog ziekteverzuim en een op handen zijnde verhuizing, maken dit extra noodzakelijk. Teamleden met wie de inspectie gesproken heeft, tonen zich enthousiast over de wijze waarop de directie hen bij de schoolontwikkeling betrekt. Deelname aan werk- en klankbordgroepen en collegiale visitaties vergroten het draagvlak voor de processen die het opbrengstgerichte werken in de school moeten bevorderen. De directie kent de goede gewoonte beleid, afspraken en procedures vast te leggen, onder de aandacht te brengen en actueel te houden. Zij vervult daarmee een belangrijke voorwaarde om gerealiseerde kwaliteit te behouden. Daarnaast toetst zij de naleving van protocollen en beleidsdocumenten in de praktijk in gesprekken met teamleden en middels klassenbezoeken. Bovendien helpt het formulier passend lesmodel de leraren om de principes van adaptief onderwijs op uniforme wijze toe te passen. Systeem van leerlingenzorg en opbrengsten De school kent een systeem van leerlingenzorg dat zij dienstbaar kan maken aan het bepalen en bereiken van opbrengsten. In het kader van verantwoording is de evaluatie van de uitvoering van de handelingsplannen echter nog een ontwikkelpunt, evenals de naleving van artikel 41a van de Wet op de Expertisecentra (WEC). Voor iedere nieuwe leerling legt de commissie voor de begeleiding (cvb) een integratief beeld vast. Bij de start op de school bepaalt de cvb in welke groep de leerling instroomt en formuleert zij voor de eerste maanden concrete handelingsaanbevelingen voor de leraren. Van een verdere uitwerking van deze adviezen in een handelingsplan met concrete doelen per vaken vormingsgebied is in de aanvangsperiode nog geen sprake. Pas later in het jaar, wanneer leraren een beter zicht hebben op het functioneren van de leerlingen start de cyclus van handelingsplannen. Dit betekent een tekortkoming in de naleving van artikel 41a van de WEC. Hierin staat dat de school binnen één maand na inschrijving in overeenstemming met ouders een handelingsplan opstelt. Alle zittende leerlingen hebben een individueel handelingsplan met daarin de items en doelen van de leerlijnen die vastliggen in een digitaal leerlingvolgsysteem (lvs). De pedagogische doelen bepalen de leraren op basis van een pedagogische vragenlijst. Los van het lvs maken zij voor de verschillende items handmatig groepsplannen. Daarvoor vullen zij documenten met gegevens over het aanbod, de organisatie en de aanpak om de doelen te bereiken. Deze documenten zijn functioneel voor het handelen in de klas. De werkwijze is echter te arbeidsintensief om voor alle items groepsplannen te maken. Voorbereidingen zijn in gang om ook voor groepsplannen het digitale lvs te benutten. Dat maakt het bovendien gemakkelijker leerlingen op niveaus te clusteren. Wat de niveaus betreft, wil de school tot nieuwe afspraken komen. Zij wil voor de verschillende stromen per leerjaar gemiddelde streefniveaus vastleggen, die voor 75% van de leerlingen in een groep haalbaar zijn. Zij kan dan meer items toevoegen en zo het aanbod verbreden. Om de ontwikkeling van de leerling vast te stellen evalueert de school de doelen uit het leerlingvolgsysteem. Daarbij benut zij waar mogelijk de resultaten van methodegebonden en methodeonafhankelijke toetsen. Pagina 10 van 13
In het kader van arbeidstoeleiding scoort zij ook de ontwikkeling van competenties. Op dit moment vertoont de evaluatie nog enkele kwetsbaarheden die voor de inspectie aanleiding zijn indicator 3.8 met een onvoldoende te beoordelen. Ten eerste vraagt het specifieke vaardigheden van leraren om bij bepaalde doelen vast te stellen of leerlingen deze wel of niet bereikt hebben. De ruimte voor een eigen, leerkrachtafhankelijke interpretatie blijkt soms te groot. Ten tweede ontbreekt in veel gevallen een analyse van belemmerende en bevorderende factoren gerelateerd aan een perspectief, wanneer een leerling een doel niet bereikt heeft. Keuzes voor nieuwe doelen en/of redenen voor bijstelling van het perspectief zijn daardoor onvoldoende transparant. Het format ontwikkelingsperspectief dat de school van plan is te introduceren, moet de kwaliteit van de evaluatie ten goede komen. De school onderscheidt stromen en leerroutes die het perspectief van de leerling bepalen. Een koppeling van leerlingkenmerken aan streefniveaus en uitstroombestemming is in ontwikkeling. Op dit moment kan de school nog niet aantonen dat leerlingen zich naar verwachting ontwikkelen. Bovendien zijn noch bij de school noch bij de inspectie, normen beschikbaar om de tussen- en eindresultaten van leerlingen te wegen en er een oordeel aan te verbinden. Indicator 11.4 is daarom niet te beoordelen. Het onderwijsleerproces Het primaire proces is grotendeels van voldoende kwaliteit. Verbetering vragen de afstemming van de onderwijstijd en van de instructie en verwerking. De school beschikt over voldoende aanbod voor zowel de cognitieve als de sociaal-emotionele ontwikkeling. Ook de praktijkvakken en stagemogelijkheden krijgen volop aandacht. Het aanbod is gekoppeld aan de leerlijnen uit het leerlingvolgsysteem, die voor een doorgaande lijn zorgen. De inspectie heeft tijdens het onderzoek geen verlies aan onderwijstijd geconstateerd. De afstemming van de onderwijstijd beoordeelt de inspectie daarentegen met een onvoldoende (indicator 6.4). Weliswaar zijn tempoverschillen waarneembaar en krijgen leerlingen extra tijd voor logopedie of bij het zelfstandig werken, maar het handelingsplan onderbouwt deze keuzes niet of slechts in beperkte mate. Bovendien is niet duidelijk hoe de school het onderwijsprogramma aanpast voor leerlingen die stage lopen en daardoor het weekrooster van de groep gedeeltelijk mislopen. Het (ortho)pedagogisch handelen is ruim voldoende. Leraren tonen veel geduld en behandelen de leerlingen met respect. In het verlengde van een goed pedagogisch klimaat is ook het schoolklimaat aangenaam en veilig. Leerlingen en leraren met wie de inspectie gesproken heeft en ook de resultaten van de tevredenheidonderzoeken onder ouders en personeel, bevestigen dit positieve beeld. Het (ortho)didactisch handelen is eveneens grotendeels van voldoende kwaliteit. Het passend lesmodel geeft daarbij houvast en bevordert een taakgerichte werksfeer. De afstemming van de instructie en de verwerking is een verbeterpunt (indicator 8.7). Klassikale instructies duren vaak te lang. Gezien de korte spanningsboog van veel leerlingen en de soms grote niveauverschillen binnen een groep, is het rendement van de instructie daardoor te beperkt. In de groepsplannen onderscheiden de leraren niveaugroepen, maar zij stemmen daar het klassenmanagement niet altijd adequaat op af. Ook sluiten de werkvormen soms te weinig aan bij de belevingswereld, de mogelijkheden en het perspectief van de leerling. Pagina 11 van 13
Pagina 12 van 13
3. TOEZICHTARRANGEMENT De onderwijskwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan de vso-afdeling van De Parkschool het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een themaonderzoek. Tekortkomingen in de naleving De inspectie heeft één tekortkoming vastgesteld in de naleving van wettelijke voorschriften en geeft het bevoegd gezag in verband hiermee de volgende opdracht: Het bevoegd gezag ziet erop toe dat de school voor nieuwe leerlingen binnen één maand na inschrijving in overeenstemming met ouders een handelingsplan opstelt (artikel 41a van de WEC). Vóór 1 augustus 2011 informeert het bevoegd gezag de inspectie over de maatregelen die de school genomen heeft om aan bovenstaande opdracht tegemoet te komen. In een brief van 4 juli 2011, kenmerk 111338, informeert het bevoegd gezag de inspectie over de maatregelen die de school genomen heeft om met ingang van schooljaar 2011/2012 te kunnen handelen in overeenstemming met artikel 41a van de WEC. Bovengenoemde tekortkoming in de naleving van wettelijke voorschriften is daarmee opgeheven. Pagina 13 van 13