RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK BIJ DE KLIMOPSCHOOL / DE SPEELMAN SO/VSO ZMLK/MG

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK BIJ DE KLIMOPSCHOOL / DE SPEELMAN SO/VSO ZMLK/MG Plaats : s-hertogenbosch/boxtel BRIN-nummer : 02SJ Cluster : 3 Onderzoek uitgevoerd op : 30 november 2011 Rapport vastgesteld te Tilburg op 15 maart 2012 HB /5 Documentnummer: H

2 Pagina 2 van 11

3 1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs voerde op 30 november 2011 een onderzoek uit op De Klimopschool om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs en over de naleving van wet- en regelgeving. De Klimopschool heeft twee locaties, een locatie voor speciaal onderwijs (so) in 's-hertogenbosch en locatie De Speelman voor speciaal en voortgezet speciaal onderwijs (so/vso) in Boxtel. De Klimopschool verzorgt onderwijs aan zeer moeilijk lerende (zml) en meervoudig gehandicapte (mg) leerlingen. Aanleiding Ter voorbereiding op het jaarlijks bestuurgesprek voerde de inspectie in 2010 voor de Klimopschool een risicoanalyse uit. Deze analyse gaf de inspectie geen directe aanleiding het toezicht te intensiveren. In 2007 vond echter voor het laatst een kwaliteitsonderzoek op locatie plaats, waarbij de inspectie ook de klassen bezocht. In het kader van de vierjaarscyclus van het inspectietoezicht heeft de inspectie daarom in overleg met het bestuur besloten in 2011 een kwaliteitsonderzoek uit te voeren om het profiel van de school te actualiseren. In dit onderzoek gaat zij tevens na of de school aan enkele wettelijke voorschriften voldoet. Onderzoeksopzet Deze rapportage is gebaseerd op: - Onderzoek en analyse van documenten die voorafgaand aan het onderzoek bij de inspectie aanwezig waren; - Analyse van documenten die de school aan de inspectie toestuurde en die zicht bieden op de ontwikkelingen van de school; - Onderzoek op locatie waarbij de inspectie: o dossiers, waaronder handelingsplannen, bestudeerde en beoordeelde; o gesprekken voerde met de directie, de commissie voor de begeleiding, leraren en de stagecoördinator; o de onderwijspraktijk observeerde in vijf groepen. Na afloop van het onderzoek besprak de inspectie de bevindingen met de directie van de school. Op 1 december 2011 besprak de inspectie de bevindingen van het onderzoek in aanwezigheid van de bestuurder. Uit het waarderingskader onderzocht de inspectie bij dit onderzoek de kern- en normindicatoren. Voor een volledig en actueel kwaliteitsprofiel voegde zij daaraan de indicatoren van het aspect 'cyclisch proces van kwaliteitszorg' toe. Toezichtkader De inspectie baseert zich bij het onderzoek op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs In het jaarwerkplan verantwoordt de inspectie verder welke wettelijke aspecten zij onderzoekt. Deze documenten zijn te vinden op Pagina 3 van 11

4 Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie de tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement. Pagina 4 van 11

5 2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren zij bij dit onderzoek heeft betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. De bevindingen staan weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Cyclisch proces kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar leerlingenpopulatie. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.5 De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg. 1.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. 1.8 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van haar onderwijs. Systeem van leerlingenzorg 3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen. 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders. 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan. Functionaliteit handelingsplanning 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning. Pagina 5 van 11

6 Leerstofaanbod 5.1 De school hanteert een leerstofaanbod voor de schoolse vakken. 5.4 Het leerstofaanbod sluit aan op het uitstroomperspectief van de leerlingen. 5.5 Het leerstofaanbod maakt het mogelijk gericht in te spelen op verschillen tussen leerlingen. Onderwijstijd 6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen. (Ortho)pedagogisch handelen 7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. 7.4 De teamleden handhaven de gedragsregels. 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. (Ortho)didactisch handelen 8.2 De leraren leggen duidelijk uit. 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de onderwijsbehoeften van de leerling. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun leerproces, die past bij hun ontwikkelingsniveau. Schoolklimaat 10.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. Opbrengsten 11.4 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht. 5 Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WEC, artikel 11). ja nee Pagina 6 van 11

7 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie concludeert dat het niveau van de kwaliteit van het onderwijs op De Klimopschool/De Speelman voldoende is. Zij komt tot dit oordeel op basis van de beslisregel die zij toepast op het aspect 'systeem van leerlingenzorg'. Van de vier normindicatoren binnen dit aspect zijn er drie voldoende. De aspecten van het primaire proces voldoen vrijwel geheel aan de basisnormen, maar binnen het aspect 'cyclisch proces kwaliteitzorg' kan de school met name de zelfevaluatie verbeteren. De Klimopschool slaagt erin een veilig en aangenaam schoolklimaat te realiseren. Teamleden zetten zich enthousiast in om leerlingen tot ontwikkeling te brengen. Door de recente verhuizing van de vso-leerlingen van De Klimopschool naar het Stedelijk VSO, een nieuwe locatie onder hetzelfde BRIN, telt de locatie in 's-hertogenbosch ten tijde van dit onderzoek nog maar drie so-groepen. Aan het einde van dit schooljaar sluit zij haar deuren, waardoor het voor zowel leerlingen als personeelsleden nu onduidelijk is waar zij hun loopbaan zullen continueren. De inspectie stelt een tekortkoming vast in het kader van wet- en regelgeving, die betrekking heeft op de onderwijstijd. Toelichting Cyclisch proces kwaliteitszorg en veiligheidsbeleid De kwaliteitszorg kent enkele tekortkomingen waar het de zelfevaluatie betreft. Het veiligheidsbeleid is van voldoende niveau. De Klimopschool heeft voldoende kennis van haar populatie zoals blijkt uit beleidsdocumenten en verzamelde gegevens in gemeenschappelijke rapporten en ontwikkelingsprofielen. In aansluiting op deze kennis hanteert zij een onderwijsconcept, dat aan de basis ligt van de gerealiseerde kwaliteit. Om doelgroepen en leerroutes te onderscheiden heeft de school het schooloverstijgende instrument 'NOB-profielen' in gebruik genomen. Dat is een goede ontwikkeling in het kader van opbrengstgericht werken, die het echter noodzakelijk maakt het onderwijskundig beleid voor de toekomst verder uit te werken en te actualiseren. Dit beleid vormt dan tevens een belangrijke schoolspecifieke aanvulling op het bovenschoolse ondernemingsplan, dat voor alle scholen onder de stichting ZML Noord-Oost Brabant van toepassing is. Ten behoeve van zelfevaluatie ontbreekt een scherpe vertaling van het onderwijsconcept naar schooleigen doelen met normen en criteria, gekoppeld aan een systematiek om cyclisch te evalueren. Hierdoor kan de school niet meten wanneer zij aan haar eigen schoolstandaard voldoet. Voor de evaluatie van de opbrengsten heeft de school een goede eerste stap gezet door resultaatgegevens te inventariseren. Deze inventarisatie beperkt zich nu alleen tot kwantitatieve informatie, een kwalitatieve waardering is de volgende stap. Het planmatig werken krijgt vorm door het meerjarenplan, de ontwikkelplannen en een jaarlijkse evaluatie daarvan. De kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg borgt de school in protocollen, overlegvormen en scholing ten behoeve van professionalisering. Wanneer leraren hulpvragen hebben, ondersteunt de intern begeleider Pagina 7 van 11

8 (ib-er) en de leraarcoach de leraar door onder andere klassenbezoek. Bezoek in de klas vanuit het management in het kader van naleving van afspraken en procedures, gebeurt op dit moment onvoldoende. Het gebruik maken van kwaliteiten binnen het eigen team, zoals de leraarcoach, is een goed element om te borgen. De informatie in de schoolgids en in de maandelijkse nieuwsbrieven 'Klimopblaadje' en 'Schoolbel' over de verbeteractiviteiten en effecten daarvan is voldoende. De informatie over de uitstroom in de schoolgids kent geen kwalitatieve waardering. De huidige systematiek van tevredenheidonderzoeken onder ouders, leerlingen en personeelsleden geeft onder andere inzicht in de sociale veiligheid. De school kent een geheel aan protocollen, die samen het veiligheidsbeleid vormen. Dit beleid is vooral curatief, maar bevat ook schoolregels ter preventie. Voor de so-leerlingen op locatie De Speelman is de achtervang niet altijd optimaal te realiseren. De buitengewoon respectvolle omgang met leerlingen in een soort van huiskamersfeer, maakt het gemis aan achtervang echter weinig risicovol. Systeem van leerlingenzorg, functionaliteit van de handelingsplannen en opbrengsten Het systeem van leerlingenzorg, waaronder de handelingsplanning, is op vier van de vijf indicatoren van voldoende kwaliteit. De evaluatie van de handelingsplanning kent tekortkomingen. De inspectie kan de eindresultaten van leerlingen niet beoordelen. Na inschrijving van de leerling stelt de commissie voor de begeleiding (cvb) een gemeenschappelijk rapport op. Wanneer sprake is van een toeleverende school en didactische gegevens bekend zijn, worden deze niet altijd in het gemeenschappelijk rapport vastgelegd. Vervolgens stelt de orthopedagoog of ib-er binnen een maand een advies handelingsplan op waarin de meeste leer- en ontwikkelingsgebieden staan opgenomen. Dit advies handelingsplan gaat ter kennisgeving naar de ouders. Na een periode van circa zes weken is de bijdrage van de leraar/mentor verwerkt in het halfjaarlijkse handelingsplan en volgt een gesprek met ouders. Met de ouders van zittende leerlingen evalueert de school aan het einde van elk schooljaar het handelingsplan. Onmiddellijk daarna komt het plan voor de nieuwe planperiode tot stand. In verband met de invoering van een nieuw format handelingsplan is de school het afgelopen schooljaar eenmalig van deze standaard procedure afgeweken. De schriftelijke vastlegging van de mondelinge overeenkomst vond toen pas aan het begin van het nieuwe schooljaar plaats. Met de ontwikkelde leerlijnen heeft de school een goed instrument in handen om op basis van prognoses na te gaan of de ontwikkeling van leerlingen naar behoren plaatsvindt. Ook het dit schooljaar ingevoerde ontwikkelingsprofiel draagt daaraan bij. Naast methodegebonden toetsen hanteert de school ook enkele methodeonafhankelijke toetsen. Voor de woordenschatontwikkeling zet ze een nieuwe toets in en voor begrijpend lezen zoekt de school nog naar een valide toets. Door de verbeterde infrastructuur van het leerlingvolgsysteem is de school thans in staat schoolspecifieke leerlijnen in te voeren. Voor leerlingen in de bovenbouw brengt de school competenties voor arbeidsvaardigheden in kaart. De Klimopschool bespreekt elke vier weken de voortgang van alle leerlingen, voor wie zij dat nodig vindt. Na elke handelingsplanperiode bespreekt zij alle leerlingen aan de hand van de leerlijnen voor wat betreft de prognose en het resultaat. Dit gebeurt twee keer per jaar. Bij de jaarlijkse evaluatie van het ontwikkelingsprofiel is de voltallige cvb betrokken. Onduidelijk is de plaats van de analyse tussen twee handelingsplannen, van waaruit de doorgaande lijn in leer- en ontwikkelingsdoelen is aan te geven (indicator 3.8). Pagina 8 van 11

9 Dat is van belang omdat ook in de schoolvoorwaarden om tot leren en ontwikkelen te komen, oorzaken kunnen liggen voor stagnatie. Hierbij valt te denken aan de interactie tussen leraar en leerling, de inrichting van het lokaal, de middelen en de ingezette tijd. De leraren volgen de vorderingen van leerlingen veelal door middel van observaties. De uitkomsten van de observaties zetten zij om in oordelen en vervolgens in leer- en ontwikkelingsdoelen. In de handelingsplannen is echter geen duidelijke koppeling te vinden met de inzet en resultaten van toetsinstrumenten. De leerlijnen en de concrete leerdoelen vormen de basis voor de beschrijving van de handelingsplannen. De plannen sturen aantoonbaar het handelen van de leraar, ook omdat voor een groot deel de leraar de handelingsplannen zelf gemaakt heeft. In de afgelopen tijd heeft de school belangrijke veranderingen doorgevoerd die noodzakelijk zijn om te kunnen vaststellen of leerlingen zich naar verwachting hebben ontwikkeld. Zo bepaalt zij voor elke leerling een ontwikkelingsperspectief op basis van het gemeenschappelijk rapport. De keuze voor niveau en arrangement komt tot stand op basis van criteria die in de handleiding van het NOB-profiel beschreven staan. In het kader van verantwoording aan ouders is het van belang deze onderbouwing ook op het niveau van elke individuele leerling vast te leggen. De inspectie kan de opbrengsten vooralsnog niet waarderen. Daarvoor moet de school een aantal cycli van handelingsplanning hebben doorlopen in relatie tot het perspectief van de leerling. Bovendien beschikt de inspectie op dit moment niet over landelijke normen en een beslisregel om opbrengsten te beoordelen. Onderwijsleerproces Bijna alle indicatoren binnen de aspecten van 'onderwijzen en leren' beoordeelt de inspectie met een voldoende. De afstemming van tijd en de verantwoordelijkheid van leerlingen bij het eigen leerproces beoordeelt de inspectie als onvoldoende. Opvallend sterk is het pedagogisch klimaat. De inspectie beoordeelt het leerstofaanbod als voldoende. Een aandachtspunt is echter het rekenaanbod dat al langere tijd om modernisering vraagt. De school voorziet echter in allerlei materialen om bij het rekenonderwijs in te zetten. De leraren gaan efficiënt om met de onderwijstijd, maar het rooster kent activiteiten die geen onderwijsdoelen dienen, bijvoorbeeld fruit eten. De afstemming van onderwijstijd beoordeelt de inspectie als onvoldoende omdat niet waarneembaar is welke tijd de school inzet om de gestelde onderwijsdoelen voor individuele leerlingen te behalen (indicator 6.4). Het (ortho)pedagogisch en (ortho)didactisch handelen is van voldoende niveau. De inspectie zag voorbeelden van buitengewoon respectvol omgaan met leerlingen. In de lessen was sprake van activering van voorkennis, bespreken van het lesdoel en onderdelen van het directe instructiemodel. Ook het stimuleren van denken van leerlingen kwam goed uit de verf. De afstemming van instructie en verwerking zag de inspectie terug in de niveaugroepen rekenen en lezen, de keuze van materiaal en methodes op verschillende niveaus en in de aandacht voor verschillen in leerstijlen van leerlingen. De zelfverantwoordelijke rol van de leerling beoordeelt de inspectie als onvoldoende (indicator 9.3). In het algemeen valt de nabijheid van leraren op bij leerlingen die dat nodig hebben en de afstand waar zij uitdaging en meer zelfredzaamheid moeten bevorderen. Pagina 9 van 11

10 De weektaken zijn vooral in het belang van inhoudelijke of organisatorische afstemming of voor het omgaan met uitgestelde aandacht en zelfstandig werken, maar hebben niet de kwaliteit om zelfverantwoordelijk leren te stimuleren. In de weektaak staan bijvoorbeeld geen doelen, maar bladzijden die leerlingen moeten maken. Een reflectie door leerlingen op doelen beoogt de leraar dus niet. Van plannen en zelf kiezen is niet echt sprake. Pagina 10 van 11

11 3. TOEZICHTARRANGEMENT Geen belangrijke tekortkomingen in de onderwijskwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan De Klimopschool/De Speelman het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een themaonderzoek. Tekortkomingen in de naleving De inspectie heeft een tekortkoming vastgesteld in de naleving van wettelijke voorschriften. Het betreft de geplande onderwijstijd, doordat: - meer dan 7 vierdaagse schoolweken staan ingeroosterd; - 30 september 2012 onterecht is meegerekend; - voor de kampweek extra uren zijn bijgeteld; - activiteiten zijn ingepland zonder dat hieraan onderwijsdoelen ten grondslag liggen. Het bevoegd gezag dient de geconstateerde tekortkoming in de naleving van wettelijke voorschriften op te heffen. De Inspectie van het Onderwijs geeft het bevoegd gezag daarom de volgende opdrachten: Het bevoegd gezag voldoet vóór 1 april 2012 aan artikel 11 van de Wet op de expertisecentra. Hiervoor stelt zij een nieuwe urenberekening op conform de richtlijnen van artikel 11 van de Wet op de expertisecentra en stuurt deze vóór 1 april 2012 naar de inspectie. Uit deze urenberekening blijkt dat niet meer dan 7 vierdaagse schoolweken zijn ingepland en geen bijtelling plaatsvindt van 30 september; Het bevoegd gezag voldoet vóór 1 september 2012 aan artikel 11 van de Wet op de expertisecentra. Hiervoor stelt zij vóór het schooljaar 2012/2013 een urenberekening op waarbij voor de week waarin het schoolkamp plaatsvindt maximaal het aantal uren van een reguliere schoolweek is bijgeteld. Vóór 1 september 2012 stuurt het bevoegd gezag de inspectie een urenberekening waaruit blijkt dat deze opdracht correct is uitgevoerd; Het bevoegd gezag voldoet vóór 1 september 2012 aan artikel 13 en 14 van de Wet op de expertisecentra. Hiervoor ziet zij erop toe dat de school roosters opstelt waaruit blijkt dat vak- en vormingsgebieden staan opgenomen in plaats van activiteiten. Vóór 1 september 2012 ontvangt de inspectie deze lesroosters. Pagina 11 van 11