Waarom leeftijdspecifieke zorg voor 70+ Hanneke van Wijck Verpleegkundig consulent ouderenzorg
Ouderen: meest heterogene groep People are never more alike than they are at birth, no more different or unique than when they enter the geriatric era Stanley Muravchick, MD, professor of anesthesia at the University of Pennsylvania SAGA Syllabus on Geriatric Anesthesiology
Incidentie kanker naar leeftijd Incidentie per 1000 inwoners
Casus meneer W 80 jr Medisch: gemetastaseerd hoofdhals carcinoom, grote kliermeta in hals die carotis afdrukt bij naar links kijken Slikproblemen, lichte pijn met pcm onder controle geen medicatie gebruik, stabiel gewicht 6 weken lang bestraling en 1x pw infuus cetuximab
Gegevens uit geriatrisch assessment: Gehuwd, 3 kinderen, 2 in buitenland en 1 in Nederland Heel zelfstandig en zelfredzaam evenals echtgenote Is voormalig architect Soc netwerk beperkt, vraagt liever geen hulp nog heel fit Positief ingesteld, cognitie lijkt goed Jonger ogend als kalenderleeftijd beetje incontinent van urine Goed contact met huisarts
beloop Wekelijks cetuximab (7x) en bestralen (34 fr), 3 contactmomenten pw Kuur 5 vervalt, Na kuur 6 contact Ha Na kuur 7 opname Heropname 4 dagen later Tijdens heropname aspiratie pneumonie Nu op verpleegafdeling, 9 disciplines betrokken en wacht op revalidatie plek in woonplaats
Verduidelijkingsvragen?
Stap voor stap door casus Wie gaat deze 80 jarige nog behandelen? Waarom wel / niet?
Bij ouderen dreigt Onderbehandeling Overbehandeling
Systeemtherapie In algemeen evenveel benefit als jongere lotgenoot Meer kans op bijwerkingen, m.n. mucosa (diarree) en beenmerg (Tgv veranderde fysiologie/ farmacokinetiek)
Radiotherapie bij ouderen Gevoeligheid tumor gelijk Gevoeligheid gezonde weefsels hoger Functionele gevolgen bij ouderen ernstiger (mn van slijmvliezen) Nieuwere technieken = minder schade gezond weefsel (3D-planning, stereotactisch)
De balans tussen effectiviteit en toxiciteit van chemotherapie: maken ouderen andere keuzes?
Wat is er bekend? Onterechte Gewenste Patiënten verwachtingen opbrengst met kanker accepteren m.b.t. is leeftijdsafhankelijk het chemotherapie doel van therapie: al bij Verschil tussen verpleegkundigen en artsen minimale Groot opbrengst deel van de patienten die palliatief behandeld wordt denkt dat Verschil hun chemotherapie tussen culturencuratie geeft Slevin et al. 1990 Weeks et al. 2012 1990 2014 Bremnes et al. 1995 Extermann et al. 2003
Onderzoek 163 patiënten met kanker gevraagd Tegen welke opbrengst is behandeling met chemotherapie de moeite waard? 139 lijsten geanalyseerd 70 patiënten < 65 jaar 69 patiënten 65 jaar
% patiënten Bereidheid om chemotherapie te accepteren p = 0.43 P = 0.39 <65 yrs (n =70) 97% 87% 94% 78% 65 yrs (n = 69) Mild regime Intensief regime
Samenvatting Oudere patiënten met kanker maken dezelfde keuzes ten aanzien van behandelingen ongeacht de zwaarte en risico s van de behandeling Kijkend naar kans op curatie Levensverlenging Afname symptomen
We gaan behandelen Hele fitte 80 jarige
Prognose kanker bij ouderen = slechter dan jongere lotgenoten Afgelopen decennia niet verbeterd itt jongere Oorzaken?
Door andere bril kijken?
Waarom ouderen met kanker(70+) afwijken van bv. middelbaren Fysiologie/pathobiologie Natuurlijk beloop Diagnostiek Behandeling Patiënten perspectief Sociaal systeem Zorgsysteem Populatie niveau Bron: KWF rapport ouderen en kanker 2012
Fysiologische veranderingen Hart en vaatstelsel minder reserve, kans op hartfalen Maag-darm stelsel afname in doorbloeding, in beweeglijkheid, in enzymen en slijmvliesatrofie Longfunctie afname diffusie en toename residueel volume bij afname vitale capaciteit Nierfunctie afname in massa en doorbloeding, verminderde klaring Lever reserve Afname cytochrome p450 Lichaamsverdeling (minder water- meer vet) andere verdeling van medicatie Beenmerg meer vet, minder reserve
Volgende stap Geriatrisch assessment
Doel van screening behoud van zelfstandigheid van de patiënt tijdens de behandeling waarborgen (niet alleen gegevens verzamelen!) Adviezen Interventies Proactief volgen
Geriatrisch assessment Domeinen: ADL functies IADL Comorbiditeit/ polyfarmacie Cognitieve functie Voedingstatus Sociale netwerk en mantelzorg Depressie/ coping M(W)eten is belangrijker dan de kalender leeftijd!!
Geriatrisch assessment Kijken wat mogelijke valkuilen (kwetsbaarheden) zijn Doelen /behoefte patiënt Inzicht in hoe uitgangssituatie voor patiënt is voor start behandeling Adviezen Interventies Proactief volgen Bij voorkeur globaal assessment bij alle patiënten Geriater betrekken bij complexe casuïstiek
Het maakt niet uit hoe je meet, als je maar meet Bewezen is dat iets doen altijd beter is dan niets doen Dr M. Hamaker
Selectie dus, maar hoe? Hoe gaat dat in jullie praktijk? Geen verschil met andere leeftijdsgroepen? Performance status? Screeningtool? Welke? Geriater betrokken?
Voorbeeld Hamaker et al. SIOG 2013
Toch voorspeller tox?
Levens doelen patiënt Vraag naar wat wil u nog met u leven Wat zijn uw doelen Hoe ziet kwaliteit van leven eruit voor u
Eerste 4 kuren gaan goed Wekelijks actief vervolgd door 2 artsen en een vpk
Kuur 5 Bloed niet goed Conditie slecht Kuur 6 Verwarring over medicatie inname, contact met Ha
Zoek contact met huisarts/thuiszorg
Kuur 7 Wordt na kuur opgenomen ivm rillerigheid en onwel Blijft opgenomen tot laatste bestraling ( 7 dagen Gaat met sv en pomp naar huis Wond in hals tgv bestraling Wijkzorg ingezet
Heropname na 4 dagen Misselijk en braken Loopt thuis niet goed Echtgenote onzeker, kan niet omgaan met situatie Afdeling besluit meneer op te nemen op sociale indicatie (14 dagen) Aspiratie pneumonie en ic opname
Functieverlies als gevolg van opname Bij een grote groep ouderen ontstaat onherstelbaar functieverlies
Coping op leeftijd Lijf herstelt langzamer dan patiënt hoopt / verwacht Onzekerheid prognose Stress van controles Sociale situatie
Empathie en emotionele steun Voor de oudere patiënt vaak belangrijker dan voor de jongere patiënt. Vaak belangrijker dan het vergaren van kennis
Huidige stand van zaken Nog steeds opgenomen Sinds aantal dagen jejunumsonde (wederom geaspireerd) 9 betrokken disciplines Overplaatsen naar verpleeghuis met revalidatie
Toch screenen ondanks JA Geeft totaalplaatje Selecteert wel ondanks screenen tox (nog) niet te voorkomen daarom: leeftijd specifieke aandacht nodig
Wat maakt ouderen kwetsbaar? 1. Cognitieve problemen 2. Multimorbiditeit 3. Verminderde zelfredzaamheid 4. Klein sociaal netwerk 5. Slechte financiële situatie 6. Stemmingsproblematiek 7. Verminderde visus- en gehoor 8. Verminderd aanpassingsvermogen 9. Onveilige woonomgeving 10. Etcetera Willen we iets over kwetsbaarheid zeggen dan moeten we dus diverse domeinen uitvragen! Pagina 42
Verpleegkundige aandachtspunten Begin met verkennen waarnemingsvermogen Let op non verbale signalen van mantelzorgers Hoor ook wat niet gezegd wordt Attitude: wees geduldig en herhaal zonodig Mensen willen hun kinderen met gezin en baan vaak niet belasten Geef info in hapklare brokken Denk praktisch, bv blisteren medicatie, meedenken over vervoer, maaltijden en aanvragen hulp
Consulent ouderen oncologie Kennismakingsgesprek en screening (dmv Easycare ) voor start behandeling Ook screenen vooraf aan besluitvorming behandelplan Bij twijfel arts of patiënt behandeling aan kan Inventariseren of motivatie voldoende is Inventariseren of cognitie wel goed is zonodig interventies inzetten De patiënt proactief vervolgen tijdens behandeling Aanwezig zijn bij familie- / slecht nieuws gesprekken Bezoeken patiënt tijdens eventuele opname
Take home: behandel de kanker met respect voor de functionele leeftijd Maar vooral voor de doelen van elke individuele patiënt
afsluiting Dank voor uw aandacht Contact: hanneke.vanwijck@radboudumc.nl
https://www.youtube.com/watch?v=hjhnwz3eyhs
Informatieverwerking Kost meer tijd/inspanning Werkgeheugen neemt af Vaardigheid om informatie te filteren neemt af Geheugen kan te kort schieten om informatie terug te halen
In gesprek over chemo Informatie en adviezen gegeven gemiddeld 45 en 36 items Wat onthoudt de patiënt? Gemiddeld 8 items (23%) En nog minder als het gaat over wanneer de arts waarschuwen (16%) Nivel 2008
Communicatie met ouderen Verminderde informatieverwerking Verminderde sensorische functies Functionele beperkingen Ander kanker perspectief Meer levenservaring
Maatschappelijke ontwikkelingen Ouderen Nemen langer deel arbeidsproces Toenemend hoger opgeleid Meer vermogen Kortom...
Medisch-technische mogelijkheden Nemen toe Maken keuzes noodzakelijk therapie op maat Maar welke parameters bij ouderen? Ouderen ondervertegenwoordigd in studies studies basis van meeste behandelrichtlijnen
In gesprek over de behandeling Informatie en adviezen gegeven Gemiddeld 45 en 36 items Wat onthoudt de patiënt? Gemiddeld 8 items (23%) En nog minder als het gaat over wanneer de arts waarschuwen (16%)
Waarom ondervertegenwoordiging in studies? Vroeger: leeftijdslimiet Inclusiecriteria, mn nierfunctie en comorbiditeit Fatalisme behandelaren Maar komt niet door de oudere zelf; Indien gevraagd even vaak participatie als jongere
Wat doe ik Kennismakingsgesprek met 70+ers die starten met systeembehandeling en Easycare screening afnemen Aan de hand van Easycare zorg op maat leveren, zorg zo inrichten dat zelfstandigheid van patiënt zoveel mogelijk behouden blijft Pro-actieve begeleiding en rode draad functie Uitdragen deskundigheid en adviserende rol (artsen en verpleegkundigen) Les ontwikkeld voor wijkverpleegkundigen ism HAN Kerngroeplid SIG VenVN Oncologie leeftijdspecifieke zorg