Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Halfjaarbrief Inkomen Programma Inkomen & Armoedebestrijding BW-nummer Portefeuillehouder B. Frings Samenvatting In deze brief informeren we de raad over de bijstandsontwikkeling in het eerste deel van 2016. De brief gaat in op zowel de in- en uitstroom van bijstandsgerechtigden, als de prijs per uitkering. Directie/afdeling, ambtenaar, telefoonnr. MO10, János Betkó, 0655419795 Datum ambtelijk voorstel 25 oktober 2016 Registratienummer 16.0009890 Ter besluitvorming door het college 1. De brief aan de gemeenteraad over de bijstandsontwikkeling in het eerste deel van 2016 vast te stellen. Paraaf akkoord Datum Steller János Betkó Alleen ter besluitvorming door het College Actief informeren van de Raad Besluit B&W d.d. 8 november 2016 Conform advies Aanhouden Anders, nl. nummer: 3.5 Bestuursagenda Paraaf akkoord Datum Portefeuillehouder Cvs raadsbrief bijstandsontwikkeling
Collegevoorstel 1 Probleemstelling De gemeenteraad wil graag op de hoogte blijven van de ontwikkeling van de bijstand. Gezien de financiële problemen op dit dossier is het belangrijk dat we de raad goed en veelvuldig informeren. 2 Juridische aspecten Het juridisch kader bij de bijstand is de Participatiewet. Er zijn geen relevante juridische aspecten bij het versturen van deze brief. 3 Doelstelling De raad met deze brief van goede en actuele informatie voorzien over de bijstandsontwikkeling. Door het lezen van de brief is de raad op de hoogte van de instroom in de bijstand (zowel de aantallen, als welke groepen veel instromen), de hoogte van uitstroom (zowel de aantallen, wat redenen van uitstroom zijn, en waar we achterlopen ten opzichte van vorig jaar) en de prijs per uitkering (waarom deze hoger ligt dan eerder aangenomen en dan het landelijk gemiddelde). 4 Argumenten Door deze brief te versturen, brengen wij de raad op de hoogte van de bijstandsontwikkeling tot en met de maand september. 5 Financiën Het versturen van de brief heeft geen financiële gevolgen. Wel beschrijft het een ontwikkeling met ingrijpende financiële gevolgen. 6 Participatie en Communicatie Middels deze brief communiceren wij over de bijstandsontwikkeling. Normaal komt de halfjaarbrief iets eerder. Hij wordt doorgaans in oktober besproken in de raad met de cijfers tot en met augustus. Nu is hij een maand later, omdat we ons eerst separaat hebben gericht op (het informeren van de raad over) de ontwikkeling van het BUIG-budget. 7 Uitvoering en evaluatie We informeren de gemeenteraad twee keer per jaar over de ontwikkeling van het bijstandsbestand in een (half)jaarbrief Inkomen. 8 Risico De cijfers zijn niet positief en de raad is hier al van op de hoogte gesteld in een raadsinformatieavond (11 oktober jongstleden). Sindsdien zijn de cijfers iets beter geworden (omdat sindsdien de cijfers over september bekend zijn, wat een positievere maand was). Bijlage: Brief aan de gemeenteraad
Maatschappelijke Ontwikkeling Aan de gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon 14024 Telefax (024) 323 59 92 E-mail gemeente@nijmegen.nl Postbus 9105 6500 HG Nijmegen Datum 8 november 2016 Ons kenmerk MO10/ 16.0009891 Contactpersoon János Betkó Onderwerp Halfjaarbrief Inkomen Direct telefoonnummer 0655419795 Geachte leden van de raad, Twee keer per jaar informeren wij u over de ontwikkeling van het bijstandsbestand en eventuele zaken op het gebied van Inkomen. Deze brief gaat vooral over de ontwikkeling van ons bestand. In 2016 is zowel ons aantal bijstandsgerechtigden, als de prijs per uitkering gestegen. Dit heeft consequenties voor de financiën. Bijstandsontwikkeling De bijstandsontwikkeling tot en met september is ongunstig. Ons bestand 1 is ten opzichte van de eindstand december 2015 met 5,3 procent gestegen. Dat is een forse stijging, ook in vergelijking met de grote gemeenten waarmee wij ons benchmarken. Zie de grafieken hieronder voor een overzicht hiervan. Grafiek 1: Ontwikkeling klantaantallen (PW, BZ, IOAW en IOAZ) 8.000 7.900 7.800 7.700 7.600 7.500 7.400 7.300 7.200 7.100 7.000 6.900 6.800 6.700 6.600 Klanten aantallen 2016 dec-15 jan. feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec-16 Totaal 7.397 7.470 7.533 7.601 7.669 7.721 7.776 7.807 7.871 7.826 PW 6.824 6.905 6.940 7.000 7.056 7.107 7.147 7.178 7.243 7.188 1 Participatiewet, IOAW, IOAZ en BBZ.
Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Vervolgvel 1 Grafiek 2: Ontwikkeling klantenbestand benchmark-gemeenten 8,0% Ontwikkeling BUIG 2016 ten opzichte van ultimo december 2015 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% -1,0% Breda Arnhem Groningen Leeuwarden Nijmegen Drechtsteden Amsterdam Den Bosch Enschede Utrecht Eindhoven Rotterdam Almere Apeldoorn Alkmaar Zaanstad Den Haag Zwolle Amersfoort Emmen jul-16 4,1% 5,4% 1,8% 4,4% 5,2% 5,6% 2,4% 1,6% 2,0% 1,9% 5,9% 2,2% 1,5% 5,7% 3,1% 3,9% 2,9% 3,9% 4,7% 0,3% aug-16 3,2% 6,0% 1,3% 4,4% 6,1% 5,9% 2,5% 1,0% 0,8% 2,0% 6,4% 1,7% 1,5% 5,7% 3,2% 4,1% 2,5% 3,6% 5,0% -0,3% sep-16 3,8% 6,0% 0,8% 4,4% 5,3% 5,0% 1,8% 0,4% 0,4% 1,7% 6,6% 1,1% 2,4% 4,8% 3,2% 4,2% 2,4% 3,3% 4,3% -0,4% Er is een aantal landelijke ontwikkelingen die bijdragen aan de stijging van ons bestand. Ten eerste is er de forse instroom van de statushouders. Ten tweede de stijging van de AOW-leeftijd, waardoor mensen langer in de bijstand blijven voor ze uitstromen naar de AOW. Ten derde stromen meer jongeren in, door de wijzigingen in de Wajong. Deze landelijke ontwikkelingen verklaren een stijging, maar verklaren niet per se waarom het aantal bijstandsgerechtigden in Nijmegen sneller stijgt dan gemiddeld. Hieronder zullen we de nader ingaan op de in- en uitstroom in Nijmegen. Instroom Tot en met augustus ligt de instroom lager dan in dezelfde periode in 2015. Dit ondanks de extra instroom van statushouders en jongeren die voorheen onder de Wajong zouden vallen. Dit is positief, en zegt iets over de kwaliteit van onze poort. We zien dat de instroom voor een groot deel bestaat uit jongeren. Dat is niet verrassend gezien de landelijke ontwikkelingen (Wajong en statushouders), te meer omdat in Nijmegen erg veel jonge statushouders zijn ingestroomd (vrijwel de gehele groep Eritreërs op de Griftdijk bestaat uit jongeren). De landelijke toename van het aantal jongeren in de bijstand over het afgelopen jaar was ongeveer 23 procent, tegenover 16 procent landelijk. Terzijde: dit betekent dat op de wat langere termijn de kosten van de prijs van uitkeringen zal stijgen. Immers: jongeren onder de 21 krijgen de veel lagere jongerennorm (ongeveer 240 euro per maand voor een alleenstaande). Dit bedrag wordt aangevuld via de bijzondere bijstand. Wanneer zij ouder worden en de leeftijd van 21 bereiken, ontvangen ze de reguliere norm (ongeveer 980 euro per maand voor een alleenstaande). Hierdoor kan de druk op het BUIGbudget groter worden, wanneer veel van deze jongeren in de bijstand blijven. Voor de gemeentebegroting als geheel heeft het overigens weinig effect, omdat de aanvulling via de bijzondere bijstand dan wegvalt.
Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Vervolgvel 2 Naast de grote instroom van jongeren, zien we ook nog steeds een relatief grote instroom van ouderen in de IOAW. De instroom is iets lager dan vorig jaar (80 in 2016 ten opzichte van 104 in 2015, gerekend over de eerste zeven maanden), maar nog steeds behoorlijk. Uitstroom De uitstroom uit de uitkering blijft achter ten opzichte van vorig jaar. We hebben geïnventariseerd wat de grote verschillen zijn, in de eerste zeven maanden van het jaar. Dan valt op dat op een aantal gebieden de uitstroom is teruggelopen. Het gaat om de uitstroom naar werk (ruim 130 minder dan in 2015), beëindiging door schending inlichtingenplicht (ruim 20 minder) en uitstroom naar de AOW (ongeveer 35 minder). Wat betreft de uitstroom naar werk maken we de nuancering dat het Regionaal Werkbedrijf in 2015 boven haar target gepresteerd heeft. Dus ook wanneer het precies op koers zou zitten, zou de uitstroom naar werk achterlopen ten opzichte van vorig jaar. In de eerste zeven maanden van 2016 lag het Werkbedrijf achter op haar target, maar het heeft aangegeven te verwachten dit in de tweede helft van het jaar te kunnen inlopen. Tabel 1: Totale uitstroom uit de PW, exclusief BBz Uitstroom 2014-2015 - 2016 Maand Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec Real. Uitstroom per maand 75 139 166 118 100 136 81 127 188 1.130 Uitstroom 2016 cumulatief 75 214 380 498 598 734 815 942 1.130 Uitstroom 2015 cumulatief 153 307 479 620 725 868 1.018 1.157 1.312 1.491 1.632 1.780 Uitstroom 2014 cumulatief 180 354 506 625 769 910 1.071 1.238 1.437 1.637 1.814 1.927 Gemiddelde prijs van de uitkering De gemiddelde prijs per uitkering is in Nijmegen sterker toegenomen dan landelijk. Dit heeft een aantal redenen. Hieronder worden een aantal redenen beschreven. Eén daarvan is dat de instroom in 2016 ongelijk is verdeeld over het jaar: vooral in de eerste maanden is het bestand toegenomen. Dat betekent dat de gemiddelde prijs per uitkering hoger wordt. Iemand die instroomt in januari kost 12 maanden een uitkering, terwijl een instromer in december slechts 1 maand een uitkering kost. De maand waarin ons bestand het sterkste steeg in 2016 was januari, toen het bestand met 81 personen groeide. Ook zijn we een ruimere vrijlating van inkomsten toe zijn gaan passen dit jaar. Inhoudelijk zijn hier goede redenen voor (parttime en tijdelijk werk vergroot de kans op regulier werk, en het principe dat werk moet lonen ). Ook kan dit op de lange termijn een financieel voordeel hebben (wanneer meer mensen gaan werken naast hun uitkering leidt dat tot lagere kosten per uitkering, en meer kans op uitstroom is eveneens voordelig). Maar op korte termijn leidt het automatisch vrijlaten van inkomsten bij bijstandsgerechtigden tot een kostenpost van ruim vier ton. Immers, bij invoering van deze regeling geldt deze voor iedereen die al een inkomen had naast de uitkering. De maximale duur van deze regeling is zes maanden. Zes maanden na invoering nemen de kosten dus af, en gaat als het goed is de prijs per uitkering ook omlaag door de extra mensen die gaan bijverdienen naast hun uitkering (vanwege deze gunstige regeling, en omdat wij dit stimuleren als gemeente).
Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Vervolgvel 3 Ook de kosten voor de regeling starters BBZ, voor mensen die een onderneming op aan het richten zijn, maar die nog niet kunnen voorzien in hun levensonderhoud, zijn toegenomen. Deze kosten kunnen erg fluctueren. Dit jaar liggen de kosten voor deze regeling ongeveer een half miljoen hoger dan gebruikelijk. Consequenties De consequentie van zowel een stijging in aantallen, als een stijging in de gemiddelde prijs per uitkering, zorgen voor hogere lasten dan we verwachtten ten tijde van het opstellen van de zomernota. Op basis van de tot nu bekende gegevens verwachten we rond de 107 miljoen aan uitkeringslasten te hebben in 2016, ten opzichte van de 100 miljoen die genoemd is in de zomernota. De vangnetregeling die geldt voor 2016 maximeert het eigen risico van de gemeente (en daarmee het tekort) op 5,1 miljoen euro. Dit is het gevolg van een speciale, eenmalige vangnetregeling ( sleepnet ) die alles boven een bedrag van 30 euro per inwoner compenseert. Voor meer informatie hierover verwijzen wij u naar de brief over BUIG, die wij u onlangs gestuurd hebben. Nadere informatie In aanvulling op deze informatie, kunt u de komende tijd nog meer tegemoet zien dat is gerelateerd aan dit onderwerp. Over de ontwikkelingen op het gebied van parttime werken, de wet Taaleis en opgelegde sancties en maatregelen informeren wij u in de jaarbrief inkomen 2016, waarin we terugblikken op het hele jaar 2016. Deze jaarbrief verschijnt begin 2017. Over de experimenten Participatiewet hebben wij u recent per brief geïnformeerd en wanneer de landelijke politieke ontwikkelingen daar aanleiding toe geven komen wij opnieuw op dit onderwerp terug bij u. Over 2016 zullen we gebruik moeten maken van de vangnetregeling BUIG. Deze heeft als procedurele vereiste dat wij een aantal zaken met u bespreken in het jaar waar de aanvraag op van toepassing is. Het gaat om een analyse van de oorzaak en omvang van het tekort, de maatregelen die we hebben genomen om het tekort tegen te gaan, en wat voor effect die hebben. Deze volgen dus nog voor het einde van het jaar. Hoogachtend, college van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Gemeentesecretaris, drs. H.M.F. Bruls mr. drs. A.H. van Hout