Masterplan Havens Midden Brabant

Masterplan Havens Midden Brabant Uitgevoerd in opdracht van: Havens Midden Brabant Uitgevoerd met een financiële bijdrage van: Buck Consultants International Nijmegen, 7 december 2007

Inhoudsopgave Blz. Hoofdstuk 1 Inleiding 1 1.1 Aanleiding voor dit traject 1 1.2 Doel 2 1.3 Werkwijze en resultaat 3 1.4 Betrokken partijen 4 1.5 Leeswijzer 4 Hoofdstuk 2 Positionering Havens Midden Brabant 6 2.1 Midden Brabant in nationaal perspectief 6 2.2 Midden Brabant in regionaal perspectief 9 Hoofdstuk 3 Marktpotentieel en ambities voor de regio Midden Brabant 14 3.1 Marktkansen 15 3.2 SWOT analyse regio Midden Brabant 16 Hoofdstuk 4 Streefbeeld 20 4.1 Duurzame groei 20 4.2 Logistieke ambitie 21 4.3 Economische ambitie 21 4.4 Ruimtelijke ambitie 22 4.5 Overwegingen bij de formulering van het streefbeeld 23

Hoofdstuk 5 Concretisering streefbeeld 24 5.1 Logistieke opgave 24 5.2 Economische opgave 27 5.3 Ruimtelijke opgave 28 5.4 Samenwerkingsstructuur en organisatie 30 Hoofdstuk 6 Actieprogramma 36 6.1 Autonome acties 37 6.2 Korte termijn acties Havens Midden Brabant 38 6.3 Lange termijn acties Havens Midden Brabant 48 Bijlage 1 Betrokken partijen 49

Hoofdstuk 1 Inleiding De havens van Waalwijk, Dongen, Oosterhout en Tilburg - Havens Midden Brabant - hebben de handen ineengeslagen en gaan zich sterker positioneren en profileren op het gebied van logistiek en multimodaal vervoer. Samen met het bedrijfsleven in de regio Midden Brabant hebben, de vier gemeenten een gezamenlijke visie én agenda opgesteld. Dit met als doel de regio logistiek sterker te positioneren en een impuls te geven aan méér vervoer over water en spoor. Het voorliggende Masterplan beschrijft de achtergrond, geeft een visie op logistieke ontwikkeling, stelt streefwaarden en doelstellingen en beschrijft concrete acties om de gezamenlijke doelstelling te bereiken. 1.1 Aanleiding voor dit traject Ontwikkeling van de binnenvaart staat internationaal en nationaal in de belangstelling. De markt van het (container) vervoer ontwikkelt zich sterk en dientengevolge staat de infrastructuur van zowel de mainports als binnenhavens voor de opgave die groei te faciliteren en ervan te profiteren. Midden Brabant telt een aantal binnenhavens met een goede positie en een sterke regionale, industriële basis. De havens in Midden Brabant zijn bovendien strategisch gelegen tussen mainports, markt en achterland. Daarom is Midden Brabant één van de regio s die zich de komende jaren sterk kan ontwikkelen op logistiek gebied. In Midden Brabant doen zich ontwikkelingen en mogelijkheden voor die de logistieke sector in het algemeen en het vervoer over water en spoor in het bijzonder, kunnen versterken. Overheid en bedrijfsleven in Midden Brabant zijn van mening dat zij deze kansen beter kunnen benutten via een gezamenlijke aanpak. Deze gezamenlijke aanpak biedt tevens de mogelijkheid voor samenwerking om de huidige havenactiviteiten beter af te stemmen, te organiseren en te faciliteren. In februari 2006 heeft in Waalwijk een eerste havenconferentie plaatsgevonden waarin de toekomst van de Waalwijkse Havens centraal stond. Verschillende deskundigen en beleidsmakers hebben daar hun visie gegeven op de kansen voor de Waalwijkse Havens. Het standpunt van de heer Smits (Havenbedrijf Rotterdam): Ontwikkel niet alleen maar kom tot (regionale) samenwerking is een belangrijke motivatie geweest om het aspect samenwerking rondom havens verder uit te denken. Buck Consultants International 1

In maart 2007 is een tweede (regionale) havenconferentie georganiseerd met als doel de mogelijkheden van een meer gemeenschappelijk optreden te verkennen. Deze bijeenkomst leidde tot de ondertekening van een intentieverklaring door de gemeenten Waalwijk, Oosterhout, Dongen en Tilburg en vier overslagbedrijven (waarvan één in oprichting). Met de ondertekening van deze intentieverklaring is afgesproken om te komen tot een integrale Havenvisie voor het gebied Midden-Brabant. Met ondersteuning van een UEB-subsidie door de Provincie Noord-Brabant is vervolgens het Masterplan traject ingezet. Op 5 september 2007 hebben de overheden en marktpartijen rondom de havens in Midden Brabant de visie concreet gemaakt. Op basis van uitvoerig onderzoek naar de huidige positie van de havens in Midden Brabant 1 en onderzoek naar het draagvlak voor samenwerking onder betrokkenen 2, hebben stakeholders zich uitgesproken om te werken aan de invulling van een ambitieus ontwikkelingsscenario (de zogenaamde Logistiek Plus variant, zie verderop in dit Masterplan). In het traject Masterplan Havens Midden Brabant is met ondersteuning van Buck Consultants International gewerkt aan de totstandkoming van de gemeenschappelijke havenvisie en de daarbij passende acties voor overheden en bedrijfsleven. 1.2 Doel Het Masterplan heeft tot doel: inzicht te geven in de inspanningen die voor de regio Midden Brabant nodig zijn om op het gebied van vervoer over water de concurrentiepositie van de regio te versterken. Deze doelstelling is gedurende het traject aangescherpt waardoor er niet uitsluitend aandacht zal zijn voor het versterken van de concurrentiepositie van Midden Brabant maar ook voor structurele samenwerking, versterking van de logistieke functie, gericht op meer toegevoegde waarde voor de regio en meer multimodaal vervoer (vervoer over water én spoor). 1 2 Deze informatie is opgenomen in de Atlas havens Midden Brabant (BCI, 2007) Deze informatie is opgenomen in de rapportage Draagvlakanalyse samenwerking havens Midden Brabant (BCI, 2007) Buck Consultants International 2

1.3 Werkwijze en resultaat Het traject Masterplan Havens midden Brabant bestaat uit 5 stappen (en twee fasen), die worden begeleid door een projectgroep en een stuurgroep, waarin ondernemers en overheden vertegenwoordigd zijn (zie de bijlage voor de samenstelling). Onderstaande figuur geeft de activiteiten en bijbehorend stappenplan samengevat weer: Figuur 1.1 Plan van aanpak samengevat Wat is is actuele situatie en en de de positie van de de havens Waalwijk, Dongen, Oosterhout en en Tilburg? Welke initiatieven zijn bekend voor de de infrastructurele verbetering van vaarwegen, havens en en natte bedrijventerreinen? Welke kansen en en knelpunten voor meer gebruik van vervoer over water zijn per haven aanwezig? Stap 1: Actualisatie positie Havens Midden Brabant Welk draagvlak is is er er voor verdere samenwerking tussen overheden en en tussen overheid en en bedrijfsleven en en welke win-win situatie ontstaat? Op Op welk niveau en en in in welke vorm is is samenwerking mogelijk? In In welke vorm kan samengewerkt worden met de de Rotterdamse haven? Welke samenwerkingsvormen met externe partijen zijn nog meer interessant voor de de havens in in de de regio? Stap 2: Mogelijkheden en randvoorwaarden voor samenwerking Fase 1 Welke ruimtelijk-economische ontwikkelingsrichtingen zijn mogelijk? Welke samenwerkingsvormen zijn mogelijk? Stap 3: Uitwerking en beoordeling scenario s Go / no go moment Hoe draagt de de ontwikkelingsrichting bij bij aan: 1. 1. het economische rendement van de de havens in in Midden Brabant? 2. 2. de de groei van het vervoer over water? 3. 3. een versterking van de de concurrentiepositie van de de regio? Stap 4: Opstellen Masterplan Fase 2 Welke projecten en en acties zijn nodig om te te komen tot tot een concrete samenwerking tussen havens in in Midden Brabant met als doel de de concurrentiepositie van deze havens te te versterken? Stap 5: Opstellen actieprogramma Het voorliggende Masterplan beschrijft kort de genomen stappen uit bovenstaand schema. Voor een meer gedetailleerd beeld van de eerste drie stappen wordt verwezen naar de in het proces opgestelde achtergronddocumenten 3. Het masterplan beperkt zich tot de strategische lijnen en de daaruit voortvloeiende strategische visie over de mogelijkheden om de concurrentiepositie van de havens in Midden Brabant te bevorderen. In het Masterplan worden visie, samenwerkingsopties en varianten en voorkeurskeuze in een geheel samengebracht en uitgewerkt in een actieprogramma met concrete, haalbare uitvoeringsprojecten. 3 De eerder genoemde Atlas Havens Midden Brabant, de Draagvlakanalyse samenwerking binnenhavens Midden Brabant en de beschrijving van de gehele eerste fase: Ontwikkeling van de havens in Midden Brabant, alle drie door BCI opgesteld in 2007. Buck Consultants International 3

Het resultaat is een gezamenlijk ondernemingsplan, inclusief een uitvoeringsagenda, onderbouwd met kwalitatieve achtergrondinformatie en cijfermateriaal, analyses, essentiële randvoorwaarden voor samenwerking en opinies van experts en betrokkenen. Het Masterplan geeft hiermee antwoord op de volgende vragen: Wat is onze gezamenlijke visie? Wat is de onderbouwing hierbij? Welk scenario wordt richtinggevend? Hoe gaan wij de visie realiseren? Welke organisatie is hiervoor benodigd? Welke kosten en investeringen zijn hiermee gemoeid? 1.4 Betrokken partijen Om de totstandkoming van het Masterplan te begeleiden is een projectgroep en stuurgroep samengesteld. Het Masterplan is tot stand gekomen door nauwe samenwerking tussen de leden van de Projectgroep Havens Midden Brabant. Daarnaast heeft intensieve (bestuurlijke) afstemming plaatsgevonden met de leden van de Stuurgroep. Het logistieke streefbeeld dat als leidraad dient voor dit Masterplan, is bovendien tijdens een informatie- en inspiratiebijeenkomst aan een brede groep stakeholders voorgelegd, realistisch bevonden en geaccepteerd. Hieruit kan worden afgeleid dat het Masterplan een breed draagvlak geniet. In bijlage 1 is een overzicht opgenomen van de projectgroepleden, stuurgroepleden en de stakeholders die aan de informatie- en inspiratiebijeenkomst hebben deelgenomen. 1.5 Leeswijzer De regionale partners hebben uit drie scenario s gekozen voor het meest ambitieuze. Dit zogenaamde Logistiek Plus streefbeeld is in dit Masterplan onderbouwd en uitgewerkt. Het Masterplan dient als handvat om de beoogde ambitie van Logistiek Plus en daarmee versterking van de logistieke concurrentiepositie van havens Midden Brabant voor vervoer over water en spoor daadwerkelijk invulling te geven. Buck Consultants International 4

Een succesvolle invulling van deze ambitie vraagt om een stevige onderbouwing. Daarom besteedt het Masterplan in hoofdstuk 2 aandacht aan de (logistieke) positionering van de havens in Midden Brabant. Dit hoofdstuk zet Havens Midden Brabant in (inter)nationaal, regionaal en lokaal perspectief op de kaart. Hoofdstuk 3 geeft een analyse van de marktkansen, sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen van de havens in Midden Brabant en beschrijft de regionale ambities ten aanzien van de ontwikkeling van de havens. Daarbij wordt geput uit de feiten en cijfers die zijn samengebracht in de Havenatlas, de resultaten uit de draagvlakverkenning en de gesprekken over samenwerkingsmogelijkheden. Hoofdstuk 4 beschrijft het streefbeeld, ofwel ambities worden concreet gemaakt in regionale doelstellingen die de vier deelnemende gemeentebesturen en de ondernemers gezamenlijk nastreven. Dit met een tijdshorizon tot 2020. Het tweede deel van het Masterplan gaat in op de concretisering van dit streefbeeld. Hoofdstuk 5 vertaalt de doelstellingen uit het streefbeeld naar beoogde effecten op logistiek, economie en ruimte. Ook beschrijft dit hoofdstuk de overwegingen bij een keuze voor een samenwerkingsstructuur. Tot slot gaat hoofdstuk 6 in op acties die uitgevoerd moeten worden voor realisatie van het streefbeeld. Een actieprogramma is opgesteld waarin een overzicht van concrete acties inclusief prioriteit en timing is opgenomen. De benodigde investeringen in organisatie en infrastructuur worden inzichtelijk gemaakt. Buck Consultants International 5

Hoofdstuk 2 Positionering Havens Midden Brabant De huidige positie van de havens is vastgelegd in de Atlas Havens Midden Brabant, dat een overzicht geeft van de huidige staat van de havens, de economische activiteiten, de (geplande) marktinitiatieven, de ruimtelijke mogelijkheden en de beleidsmatige inbedding van havenontwikkeling. Dit hoofdstuk geeft antwoord op de vraag: Hoe staat Midden Brabant er in ruimtelijk, economisch en logistiek opzicht voor? Uitgesplitst naar de logistieke, economische en ruimtelijke positie, wordt in de eerste paragraaf een nationaal perspectief gegeven, dat in de daaropvolgende paragraaf wordt toegespitst op de regio. 2.1 Midden Brabant in nationaal perspectief Logistiek In economische studies naar logistieke kracht komt de regio Midden Brabant steeds nadrukkelijker naar voren. De afgelopen jaren verschoof het logistieke zwaartepunt in Nederland richting het zuiden. Venlo is nog altijd de sterkste en populairste logistieke regio van Nederland (en mag zich al drie jaar koploper noemen als beste logistieke vestigingsplaats), maar West-Brabant en Tilburg verkleinen hun achterstand snel. West Brabant, de op één na sterkste vestigingsregio voor de logistiek, scoort vooral goed op het punt van de beschikbaarheid van grond en panden, blijkt uit het onderzoek. Onderstaand de top 10 ranglijst van logistieke regio s. In totaal werden 25 hotspots vergeleken door het vakblad journalistiek, dat veel waardering uitspreekt voor Tilburg, waar ondermeer DHL en Epson recent een nieuw pand in gebruik hebben genomen. Buck Consultants International 6

Tabel 2.1 Top 10 van logistieke regio s in Nederland (Bron: vakblad journalistiek, 2007) Logistieke regio 1. Venlo 2. West-Brabant 3. Tilburg 4. Haven Amsterdam 5. Almere Zeewolde 6. Haven Rotterdam 7. Eindhoven 8. Arnhem Nijmegen 9. Zwolle Hoogeveen 10. Schiphol Economie De provincie Brabant doet het economisch gezien goed. In de Monitor van Economische Kracht, die jaarlijks wordt uitgevoerd door de Rabobank, staan drie van de vier Brabantse regio s in de top 10 van meest krachtige regio s van Nederland. Midden-Noord Brabant neemt de 8 e positie in. Niet enkel omdat het goede economische prestaties levert, maar ook omdat het economisch gezien een relatief sterke groei kent (zie figuur). Figuur 2.1 Monitor economische kracht (Bron: Visie op provinciale dynamiek, Rabobank, 2007) Een analyse van de werkgelegenheid in industrie, transport en logistiek laat zien dat Midden Brabant ten opzichte van Nederland veel meer banen in industrie en transport en logistiek telt en dat de sector transport en logistiek bovendien sterk groeit. Buck Consultants International 7

Ruimte Midden Brabant wordt goed ontsloten door het Rijkswegennet. De A59 en de A58 zorgen voor een goede oost-west ontsluiting. De A27 en A/N 261 voor een vrij goede noord-zuid ontsluiting. Voor wat betreft de vaarwegen is Midden Brabant strategisch gelegen tussen de mainports van Rotterdam en Antwerpen. De regio is goed bevaarbaar voor de kleine en middelgrote binnenvaart via Amer, Bergsche Maas en Wilhelminakanaal. De haven van Waalwijk is bereikbaar met vaarwegklasse 3. Oosterhout en Dongen zijn bereikbaar via vaarwegklasse 4. Tilburg is nu bereikbaar via vaarwegklasse 2, maar op termijn wordt dit ook vergroot naar vaarwegklasse 4. Figuur 2.2 Regio Midden Brabant (Bron: BCI) Het spoor bereikt de havens van Tilburg en Oosterhout, waar multimodale overslag plaats vindt. Voor wat betreft het ruimtelijk ontwikkelingspotentieel heeft de regio Midden Brabant relatief veel ruimte, zeker in vergelijking met de dichtgeplande Randstad. Buck Consultants International 8

2.2 Midden Brabant in regionaal perspectief Logistiek Het goederenvervoer floreert in de Provincie Noord Brabant. Het containervervoer stijgt jaarlijks met 17% (tussen 1996 en 2005, Bron: Goederenvervoer in de Provincie Noord Brabant, 2006, Rijkswaterstaat, Provincie Noord Brabant). Midden Brabant heeft daar een aandeel in. In termen van overslagvolume per binnenvaart behoren de vier havens in Midden Brabant niet tot de grootste spelers. De regio neemt in totaal ca. 15% van het totale volume van de provincie voor zijn rekening. Indien (shortsea)haven Moerdijk buiten beschouwing wordt gelaten dan bedraagt dit aandeel ruim 21%. Figuur 2.3 Overslagcijfers binnenvaart van havens in de provincie Noord-Brabant. Bron: CBS, 2005. 8.000 7.356 7.000 6.000 5.000 4.000 3.535 3.000 2.709 1.797 2.000 1.166 1.000 150 233 - Bergen op Zoom Breda Dongen Eindhoven Geertruidenberg s Hertogenbosch 2.528 1.883 859 584 584 187 Moerdijk Oosterhout Oss Tilburg Waalwijk Werkendam Woudrichem Beschouwen we nog iets specifieker de vier Havens van Midden Brabant, dan zien we dat vier gemeenten op dit moment mogelijkheden hebben voor bulkoverslag, dat drie van de vier anno 2007 ook in containeroverslag kunnen voorzien (Oosterhout, Tilburg, Waalwijk) en dat twee van de vier (Tilburg en Oosterhout) de mogelijkheid hebben om van water op spoor over te slaan (zie figuur). Buck Consultants International 9

Figuur 2.4 Overslagmogelijkheden voor binnenvaart en spoor (containers en bulk) in Midden Brabant. Containeroverslag binnenvaart Containeroverslag binnenvaart en spoor Bulkoverslag binnenvaart - Verschillende overslagvoorzieningen in de regio zijn sterk geconcentreerd aanwezig. Voor wat betreft de positie van de regio in overslagvolume per binnenvaart verdient dat beeld een nuancering. Economie De provincie Noord Brabant als geheel staat van oudsher bekend als een industrieregio en de regio Midden Brabant doet daar niet voor onder. Eindhoven is de hotspot van de regio. Daar komen de drie kennisassen (die zich niet tot de provinciegrenzen beperken) samen: High Tech Systemen en Materialen Food & Nutrition Life Science en Medische Technologie De provincie kent zeven pieken afgeleid uit de kennisassen, waaronder die van logistiek en distributie. In onderstaande figuur is de aanwezigheid van de pieken over verschillende regio s in Noord Brabant weergegeven. De procesindustrie is de belangrijkste piek (in omvang van werkgelegenheid) en is bovendien relatief sterk in de regio Midden Brabant vertegenwoordigd, maar ook de andere pieken zijn present in Midden Brabant (overwegend in Tilburg). Buck Consultants International 10

Figuur 2.5 Pieken in Noord-Brabant (Bron: Sociaal Economische Verkenningen Noord Brabant 2007, Provincie Noord Brabant) Midden Brabant telt een hoger dan gemiddeld aantal banen in de industrie (bijna 30.000 banen in totaal) en een groeiend aantal banen in transport en logistiek (meer dan 10.000 banen). De werkgelegenheid in transport en logistiek is met 17% bovendien sterk gestegen in vergelijking met een stijging van 2% in heel Noord-Brabant tussen 2000 en 2005. De trend is dat de banen in de industrie langzaam zullen afnemen, maar dat de logistiek een sterk groeiende sector is in termen van werkgelegenheid. Buck Consultants International 11

Ruimte Dongen en Oosterhout worden beiden ontsloten via een vaarweg met klasse 4, Waalwijk via de sluis aan de Bergsche Maas met een vaarweg klasse 3, en Tilburg, ondanks zijn grote groei en potentieel in de containeroverslag met een vaarweg klasse 2 (Wilhelminakanaal). Voor het Wilhelminakanaal is door Rijkswaterstaat voorzien in een opwaardering naar klasse 4 vaarweg. Met zijn ligging tussen de havens van Rotterdam en Antwerpen, kent de provincie Noord Brabant een sterke strategische positie, vooral als nabij achterland. Deze wordt versterkt door de sterk ontwikkelde structuur voor de containerlogistiek met acht binnenvaartterminals en twee railterminals (zie de kaart hieronder). Vier van die terminals zijn gelegen in Midden Brabant. Figuur 2.6 Binnenvaart- en railterminals in de provincie Noord-Brabant (Bron: BCI) Rotterdam Bergen op Zoom (initiatief) Moerdijk Oss Den Bosch Waalwijk Oosterhout Tilburg Eindhoven Veghel Helmond Bargeterminal Antwerpen Railterminal Bron: BCI, 2007 Op dit moment is in Midden Brabant bijna 2000 hectare netto grond uitgegeven aan industrie en logistiek en is (peildatum 2005) nog circa 150 hectare op korte termijn beschikbaar voor deze functies. (Bron: IBIS, 2006). Overigens heeft niet alleen Midden Brabant een ruimtelijk ontwikkelingspotentieel, ook aangrenzende en omliggende gemeenten herstructureren en realiseren bedrijventerreinen geschikt voor de huisvesting van logistieke bedrijvigheid. Zie onderstaand een tabel met totaal uitgeefbaar bedrijventerrein in Midden Brabant en in omliggende gemeenten in de Noord Brabant (direct of op langere termijn uitgeefbaar, mede geschikt voor logistiek, exclusief nieuwe planvorming na 2005/ 2006). Buck Consultants International 12

Tabel 2.2 Uitgeefbaar bedrijfsterrein in omliggende regio en Midden Brabant (Bron: IBIS, 2006) Totaal uitgeefbaar bedrijventerrein in hectare 189 (particulier en gemeentelijk eigendom) in omliggende regio Breda 60 Etten-Leur 14 Roosendaal 66 Den Bosch 28 Geertruidenberg 1 Moerdijk 20 Midden Brabant totaal 141 Dongen 8 Oosterhout 23 Tilburg 43 Waalwijk 67 Samenvattend Midden Brabant is strategisch gelegen ten opzichte van goederenstromen, beschikt over een goede, regionale infrastructuur en een goede ontsluiting (zeker als het Wilhelminakanaal opgewaardeerd kan worden naar vaarklasse IV). De regio zal vooral kunnen profiteren van groeiende vervoersstromen voor zover deze aan de lokale en regionale markt gerelateerd zijn, ofwel; de marktkansen voor de logistiek zullen sterk leunen op de regionale marktbasis. Die marktbasis is sterk, met de aanwezigheid van veel regionale industrie en een ruim (ruimtelijk) groeipotentieel. In de volgende hoofdstukken zal de positie van Midden Brabant nader uitgewerkt worden. Marktontwikkelingen worden inzichtelijk gemaakt en een SWOT analyse van de regio wordt gepresenteerd in het volgende hoofdstuk. Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan de ambities van partijen in de regio en daarbuiten. Buck Consultants International 13

Hoofdstuk 3 Marktpotentieel en ambities voor de regio Midden Brabant In hoofdstuk 2 is het beeld geschetst van een regio die sterk staat voorgesorteerd om zich verder te ontwikkelen als logistieke regio. In de praktijk worden daarvoor ook al initiatieven ondernomen. Echter, om de kansen voor een dergelijke (door)ontwikkeling te realiseren is de regio niet enkel afhankelijk van de eigen ruimtelijk-economische en logistieke ontwikkelingsmogelijkheden, ook omgevingsfactoren spelen een rol. In dit hoofdstuk worden drie bouwstenen aangereikt die nodig zijn voor het opstellen van een realistisch streefbeeld, te weten: 1 (inter)nationale marktkansen 2 De SWOT-analyse van de regio 3 Concretisering van regionale ambities (en draagvlak voor die ambities) Op basis van deze drie ingrediënten wordt in het volgende hoofdstuk het streefbeeld opgesteld voor Havens Midden Brabant. Onderstaand figuur illustreert deze redeneerlijn. Figuur 3.1 Bouwstenen voor het streefbeeld havens midden Brabant 1. Marktkansen 2. SWOT analyse 3. Ambities 4. Streefbeeld Havens Midden Brabant Buck Consultants International 14

3.1 Marktkansen Een aantal (mondiale) trends laat zien dat het goederenvervoer groeit: De wereldhandel groeit en ook de afstand tussen productie en consumptie isvergroot waardoor het goederenvervoer tot 2020 met 75% stijgt. Een sterke groei is zichtbaar in het containervervoer (nationaal 5-6% per jaar). Hoewel in enige mate afhankelijk van het bovenregionale ontwikkelingen, lijkt de verwachting reëel dat de havens in Midden Brabant meer dan evenredig profiteren van de groeiende containermarkt. Omdat industrie en logistiek meer dan gemiddeld is vertegenwoordigd in de regionale, economische structuur en vanwege de ligging en ruimte voor initiatieven, zal Midden Brabant meer dan evenredig kunnen profiteren van de groei van minimaal 6% per jaar. Ook in het bulkvervoer is een beperkte groei zichtbaar (nationaal 0-2% per jaar). De inzet van binnenvaart (en spoor) wordt steeds belangrijker omwille van het (op betaalbare en betrouwbare wijze) bereikbaar houden van de economische centra in Brabant. Er zal een verschuiving plaatsvinden van logistieke en distributieactiviteiten vanuit mainports naar het achterland. Dit omdat de mainports een groeiend ruimtegebrek kennen, maar ook omdat het te kostbaar wordt om goederen of containers te lang binnen de mainport te houden. Mainports zoeken daarom in toenemende mate samenwerking met het directe achterland voor efficiënte afhandeling en bewerking van containerstromen. Daarbij gaat het niet enkel om ruimte voor opslag van goederen en containers, maar ook om handelingen die waarde toevoegen (Value Added Logistics). Om de marktkansen van Midden Brabant goed in te kunnen schatten, is het van belang een onderscheid te maken tussen containeroverslag en de bulkmarkt: Containeroverslag is een forse groeimarkt. Volgens alle prognoses neemt het containervervoer fors toe tot 2020. De prognoses voor de groei in Noord-Brabant zijn zelfs nog hoger dan de gemiddelde groeiverwachtingen. Buck Consultants International 15

De groei in goederenvervoer en speciaal in het containervervoer De afstand tussen productie en consumptie neemt toe en de Westerse maatschappij consumeert steeds meer goederen met als gevolg een groei in het goederenvervoer. Voor de periode 2000-2020 wordt uitgegaan van een gemiddelde jaarlijkse groei van het Bruto Binnenlands Product met 2,1% (52% voor die volledige periode). Voor het goederenvervoer wordt een vergelijkbare groei verwacht d.w.z. 50% groei voor de periode 2000 2020. (Bron: EC: Tussentijdse evaluatie van het Witboek Vervoer van 2001, 2006). Van en naar de economische centra in Noord-Brabant wordt in diezelfde periode zelfs een groei verwacht van 75%. Om aan deze vraag te kunnen voldoen en de afwikkeling van het goederenvervoer soepel te laten verlopen moet Noord-Brabant alle vervoerswijzen optimaal benutten (Bron: Provincie N-Brabant, Provinciale visie Brabantse vaarwegen, 2004). In vergelijking met de groei in het totale goederenvervoer zal het containervervoer wereldwijd een sterkere groei doormaken. Volgens prognoses van het Havenbedrijf Rotterdam zal er tot 2030 een verdrievoudiging van het containervervoer zichtbaar zijn tussen de zeehavens en het Europese achterland. Deze verdrievoudiging heeft ook zijn impact op de regio Midden Brabant. De forse groei in het containervervoer (5-6% per jaar) komt niet alleen door de forse groei in het goederenvervoer maar ook doordat steeds meer producten in containers worden vervoerd. In andere segmenten zoals de vaste en vloeibare bulk is wel een beperkte groei (0-2% per jaar) zichtbaar maar deze groei is zeker niet gelijk aan die in het containervervoer. De volwassen bulkmarkt zal in tegenstelling tot de containermarkt beperkt groeien, evenals de markt voor stukgoed (exclusief containers). Bulkoverslag (bijv. aanvoer bouwstoffen en zeezand) is in de havens een (noodzakelijke) meerwaarde, zeker gelet op de tonnages die van oudsher per jaar door bulkoverslagbedrijven worden behandeld. Het benoemen van de meerwaarde door bulkoverslagbedrijven en het sterker profileren van deze bedrijfstak (naast containeroverslag) verdient aandacht, ook in Midden Brabant. Stukgoed (niet verpakt in containers) wordt op dit moment nog hoofdzakelijk via de weg vervoerd. Stukgoed via spoor kan in de toekomst beperkt groeien door uitbreiding van spooroverslagfaciliteiten. Stukgoed via binnenvaart zal (zeker na het onlangs uit de vaart genomen Distrivaart-palletschip) geen noemenswaardige groei kennen. 3.2 SWOT analyse regio Midden Brabant De havens in Midden Brabant zijn goed gepositioneerd ten opzichte van de mainports en (inter)nationale logistieke stromen. Daarnaast is de lokale markt- en ladingbasis voor binnenvaart goed, vanwege de sterke aanwezigheid van (ook vooraanstaande) logistieke en industriële bedrijven in de regio. Naast binnenvaart staat ook spoorvervoer bij deze verladers en logistiek dienstverleners steeds meer in belangstelling. Deze paragraaf vat de positie van de havens in de regio samen in een SWOT analyse. De SWOT analyse geeft een goed, samenvattend inzicht in de potentie van de regio op ruimtelijk, economisch en logistiek vlak. Buck Consultants International 16

Een aantal kerncijfers vooraf: Logistiek Midden Brabant beschikt over een geconcentreerd netwerk van overslagfaciliteiten voor alle modaliteiten. In de havens van Midden Brabant wordt jaarlijks 3,5 miljoen ton goederen overgeslagen tussen binnenvaartschepen en wegtransport. Binnen deze goederenoverslag wordt bijna 200.000 TEU 4 overgeslagen van/naar binnenvaartschepen en treinen (spoorvervoer heeft een beperkt aandeel). De containeroverslag vindt nu plaats op een oppervlakte van 7,5 hectare grond. Het containervervoer groeit jaarlijks minimaal 5-6%. Het bulkvervoer groeit jaarlijks 0-2%. Economie De havens beschikken over een goede economische basis. Er zijn bovendien veel sterke spelers (verladers en logistieke bedrijven) gevestigd. De regio Midden Brabant is een logistieke regio, gezien de regionaal economische structuur. De regio telt een sterkere economische basis voor logistieke arbeidskrachten dan gemiddeld Nederland (zie onderstaande tabel). Tabel 3.1 Werkgelegenheid in industrie, transport en logistiek in Midden Brabant. Aantal banen (2005) Industrie Transport en Logistiek Mutatie T&L2000 2005 Totaal aantal banen in 2005 Midden Brabant 29.297 10.400 + 17% 154.850 26% Nederland 835.000 424.000 n.b. 6.975.000 18% Industrie en T&L als % van totaal aantal banen De sector transport en logistiek is een sterk groeiende sector in Midden Brabant. In de periode 2000-2005 is een sterke positieve mutatie zichtbaar in het aantal arbeidsplaatsen. Nieuwe marktinitiatieven voor multimodale overslag (met name in de bulk) lijken de marktbehoefte op korte termijn te overstijgen. Er is sprake van overlap van marktinitiatieven in de regio (en dus behoefte aan regionale regie, om investeringen te prioriteren en op elkaar af te stemmen). Aansluitend op het vorige punt: het economische beleid in de regio is verbrokkeld: gemeenten in Midden Brabant stellen lokaal het economische beleid - voor zover het de havens betreft - en de daarbij behorende investeringen vast, zonder voldoende afstemming met andere gemeenten in de regio. 4 TEU= Twenty feet Equivalent Unit, een standaardmaat voor een (20-voets) container. Buck Consultants International 17

Ruimte De havens in Midden Brabant zijn via de weg redelijk tot goed ontsloten maar in de toekomst kunnen bereikbaarheidsknelpunten ontstaan of groter worden, bij sterke groei van de logistieke sector. In totaal is 2000 ha in Midden Brabant ontwikkeld Er is nog 150 hectare uitgeefbaar voor verdere ruimtelijke ontwikkeling in deze sectoren. Op dit moment is de ontwikkeling van 100 hectare opgenomen in de planvorming en op langere termijn is het mogelijk 300 hectare extra bedrijventerrein te ontwikkelen Een upgrading van vaarweginfrastructuur biedt kansen voor verdere ontwikkeling van havens aan het Wilhelminakanaal. Een belangrijk knelpunt voor een verdere groei van de logistieke sector (met de nadruk op multimodale ontsluiting) vormt de sluis bij Waalwijk. Er zijn nu nog geen milieutechnische knelpunten maar op verschillende plekken in de regio kan voorziene woningbouw (en recreatie) nabij de haven een bedreiging zijn voor logistieke ambities en voor uitbreiding van havenactiviteiten. Dit omdat deze functies de milieucontour beïnvloeden, waarbij uitbreidingsmogelijkheden van de haven in het geding komen. De havens in Midden Brabant opereren deels binnen een krachtenveld waarin ze zelf slechts beperkte regie hebben. Het zijn vooral de omgevingsfactoren die bij verdere regionale samenwerking een rol spelen. Ter illustratie: Vooral bedrijven in de regio onderhouden samenwerkingsrelaties met elkaar en met bedrijven buiten de regio, maar dat kan intensiever en ook efficiënter. Midden Brabant is niet bekend als industrieel-logistieke regio. Dat profiel kan beter uitgedragen worden. Marktkansen op lokaal niveau, zijn er zeker ook op regionaal niveau. Juist door samenwerking dient overlap in marktinitiatieven te worden voorkomen. Andere, grotere partijen in de logistieke sector maken deel uit van het speelveld waarin de regio moet opereren. Zo is er op dit moment veel discussie over de plaatsing van containertransferia rondom Rotterdam, die moeten bijdragen aan een ontlasting van het vervoer over de weg en een verbetering van de luchtkwaliteit in de Rotterdamse regio. Tabel 3.2 SWOT-analyse van de havenregio Midden Brabant Sterkten Zwakten Gunstige ligging in direct achterland van mainports Gemeenten en bedrijven kunnen nog meer Rotterdam en Antwerpen. gaan samenwerken en proactief de markt Goed ontsloten voor alle modaliteiten. (andere havens, bedrijven) benaderen. Sterke regionale ladingbasis door concentratie industrie en distributie met enkele spelers van allure. wikkeld en afstemming marktinitiatieven Nog onvoldoende gezamenlijke visie ont- Verscheidenheid aan watergebonden functies en (daarom Masterplan). nieuwe initiatieven door sterke (watergebonden) Midden Brabant nog onvoldoende op de spelers. kaart gezet. Beschikbare ruimte en ontwikkeling nieuwe terreinen biedt perspectief voor aantrekken bedrijvigheid die (indirect) van de havens gebruik willen maken. Buck Consultants International 18

Kansen Groei in containervervoer en bulkvervoer. Congestie in zeehavens en verplaatsing van logistieke en distributie functies naar het achterland. Meer aandacht voor nieuwe initiatieven (in containers, bulk en stukgoed) kan leiden tot upgrading van het havengebruik. Gunstig beleidsklimaat. Specialismen in (zee)havens bijvoorbeeld shortsea ontwikkelingen in Moerdijk bieden perspectieven. Verbeteren dienstverlening ten behoeve van gevestigde bedrijven Realiseren meer werkgelegenheid Bedreigingen Ontwikkeling van transferia in omliggende havens kan nadelige gevolgen hebben voor de bereikbaarheid van Midden Brabant (veel wegvervoer van / naar transferium). Beperkte milieuruimte voor doorgroei op langere termijn. Ontwikkelingen zoals wonen en recreëren, worden onvoldoende afgestemd met economische ambities. De conclusie van de SWOT analyse is dat de havens van Midden Brabant een goede uitgangspositie hebben vanwege de ligging, de gunstige ontsluiting, de (fysieke) ruimte voor ontwikkeling en een sterke regionale ladingsbasis. Echter, die positie is niet vanzelfsprekend. Er zijn forse investeringen nodig, er moeten strategische keuzes gemaakt worden en enkele bedreigingen (grote investeringen, gebrekkige prioritering van economische activiteiten, verbrokkeling van economisch beleid) moeten overwonnen worden. Midden Brabant kan zijn potenties verzilveren door: 1 In te spelen op een internationale groeimarkt van zowel shortsea als deepsea containerstromen 2 De sterke regionale ladingbasis (bulk en containers) optimaal te benutten om het vervoer over water en spoor te vergroten 3 Zichzelf sterker onder de aandacht te brengen bij de heroriëntatie van de mainports in containerafhandeling. Noord-Brabant staat nadrukkelijk in de aandacht van de mainports Rotterdam en Antwerpen 4 Meer te profiteren van de verschuiving van logistiek en distributieactiviteiten vanuit mainports naar het achterland In het volgende hoofdstuk zal het ambitieniveau vastgelegd worden in een zogenaamd streefbeeld. Buck Consultants International 19

Hoofdstuk 4 Streefbeeld In de voorgaande hoofdstukken is geconstateerd dat: De regio strategisch gelegen is en dat het over een goede, regionale infrastructuur en een goede ontsluiting beschikt (zeker als het Wilhelminakanaal opgewaardeerd kan worden naar vaarklasse IV). Die marktbasis is relatief sterk, met de aanwezigheid van sterke regionale industriële en logistieke spelers en een ruim (ruimtelijk) groeipotentieel. Al het voorgaande in ogenschouw nemende (inclusief de uitgebreid beschreven positie van de havens in de Havenatlas), hebben de publieke en private stakeholders in de regio gekozen het streefbeeld Logistiek Plus als uitgangspunt voor toekomstig handelen te nemen 5. De volgende drie paragrafen beschrijven de doelstellingen die met dit streefbeeld op langere termijn nagestreefd worden. In het volgende hoofdstuk worden deze doelstellingen verder concreet gemaakt. 4.1 Duurzame groei Eén element is een cruciaal uitgangspunt in het streven van de regio Midden Brabant: dat is het streven naar duurzame economische groei. In het geval van de havenontwikkeling in de regio, moet duurzame economische groei als volgt worden geïnterpreteerd: 1 Het genereren van toegevoegde waarde voor de regio door: In te zetten op clustervorming: d.w.z. en het aanbieden van specialistische logistieke en andere ondersteunende diensten voor belangrijke sectoren in de regio zoals elektronica en hightech. Maximaal in te spelen op de verplaatsing van logistieke en distributiefuncties vanuit mainports naar het achterland en tegelijk concrete oplossingen te bieden voor de verbetering van de afhandeling en doorvoer van maritieme containerstromen. 2 Maximaal in zetten op het gebruik van binnenvaart en spoorvervoer. 3 Professionalisering en verbetering van de dienstverlening door lokale overheid (omgaan met wet- en regelgeving, procedures, vergunningverlening, inspecties) en het bedrijfsleven (bundeling van stromen). 4 Een gezamenlijke promotie van Midden Brabant als logistieke regio. 5 Deze keuze uit drie streefbeelden is gemaakt en bekrachtigd op een bijeenkomst op 5 september 2007, waarbij stakeholders (publiek en privaat) van binnen en buiten de regio aanwezig waren. Buck Consultants International 20

4.2 Logistieke ambitie Doelstelling 1: verdubbeling van containeroverslag naar 400.000 TEU in 2020. Met het oog op de marktkansen en de gewenste maximale inzet van spoorvervoer en binnenvaart wordt een verdubbeling van de containeroverslag voorzien. Op dit moment wordt in Midden Brabant 200.000 TEU overgeslagen. Gezien de groei in het goederenvervoer, en voornamelijk in het containervervoer, is een verdubbeling van de containeroverslag naar 400.000 TEU per jaar in 2020 reëel. Doelstelling 2: beperkte groei in de bulksector tot 2020. Bulksector blijvend faciliteren. De goederenoverslag in de bulksector groeit niet zo sterk als het containervervoer. Deze sector blijft gelijk of groeit voorzichtig met maximaal 2% per jaar. 4.3 Economische ambitie Doelstelling 3: van ruim 10.000 naar 18.000 arbeidsplaatsen in logistiek in 2020. Duurzame economische groei heeft ook zijn weerslag op de werkgelegenheid. Op dit moment zijn er in Midden Brabant ruim 10.000 arbeidsplaatsen in Midden Brabant in de sectoren logistiek en transport. Tabel 4.1 Werkgelegenheid in industrie, transport en logistiek in Midden Brabant. Aantal banen (2005) Industrie Transport en Logistiek Mutatie T&L2000 2005 Totaal aantal banen in 2005 Midden Brabant 29.297 10.400 + 17% 154.850 26% Nederland 835.000 424.000 n.b. 6.975.000 18% Industrie en T&L als % van totaal aantal banen Ten opzichte van het landelijk gemiddelde zijn er in Midden Brabant meer banen in transport en logistiek als onderdeel van de totale werkgelegenheid. Ook de groei van werkgelegenheid in deze sectoren is sterk. Het aantal arbeidsplaatsen is tussen 2000 en 2005 gegroeid met 17% 6. Dit is equivalent aan een groei van 3% per jaar in de periode tussen 2000 en 2005. 6 Bron: Provincie Noord-Brabant Buck Consultants International 21

Als gevolg van clustervorming en duurzame economische ontwikkeling wordt ingezet op een toekomstige groei van 4% in het aantal arbeidsplaatsen in de periode tot 2020. Dit betekent een toename van 8.000 arbeidsplaatsen in Midden Brabant in de sectoren logistiek en transport. Als de ontwikkeling van het totaal aantal arbeidsplaatsen in de regio zich voortzet, zoals in de periode 2000-2005 (een lichte toename van enkele honderden banen per jaar), dan is dat te gering om bovenstaande ambitie te verwezenlijken. Ook als prognoses voor de werkgelegenheid (Bron: Provincie Noord Brabant bij de prognose bedrijventerreinen 2006-2040, CWI Arbeidsmarktprognose) gevolgd worden, lijken de perspectieven voor een toename van de werkgelegenheid in de regio goed. Het CWI prognosticeert een toename van de werkgelegenheid van tussen de 1% en 2% per jaar. De beroepsbevolking in Midden Brabant neemt nog altijd met enkele procenten toe, terwijl het aantal banen in de achterliggende periode wat afnam (zie onderstaande tabel). Er is dus arbeidspotentieel in de regio voor het realiseren van bovengenoemde doelstelling. Tabel 4.2 Ontwikkeling beroepsbevolking en werkgelegenheid 2000-2005 (Bron: CBS) Ontwikkeling 2000-2005 Beroepsbevolking (15-65 jaar) Werkgelegenheid Dongen Oosterhout Tilburg Waalwijk De regio Midden Brabant biedt meer werkgelegenheid dan enkel voor haar eigen beroepsbevolking (de werkgelegenheid is ruim 154.000, terwijl de beroepsbevolking net iets minder dan 150.000 mensen telt). De regio heeft daarmee nu al een bovenregionale functie. Gezien de ontwikkeling van de (beroeps)bevolking in Midden Brabant, zal slechts een deel van de toename aan arbeidsplaatsen autonoom zijn en zal een deel ook betekenen dat meer mensen van buiten de regio in Midden Brabant komen te werken. Er moet ingezet worden op het beschikbaar krijgen van voldoende arbeidspotentieel. Door sluipende deindustrialisatie zal ook een verschuiving zichtbaar zijn in arbeidsplaatsen van industriële naar logistieke bedrijven. 4.4 Ruimtelijke ambitie Doelstelling 4: 250 hectare (extra) ruimte beschikbaar voor logistieke activiteiten in 2020. Er is nog circa 150 hectare beschikbaar om uit geven voor industrie en logistieke activiteiten. In de planvorming wordt voorzien in de realisatie van 100 hectare op korte termijn en 300 hectare extra op lange termijn. Het aantal arbeidsplaatsen per hectare varieert van 25 (ruimtelijk planbureau 2005) tot 40 (bij meer toegevoegde waarde activiteiten). Voor Midden Buck Consultants International 22

Brabant wordt uitgegaan van 30-35 arbeidsplaatsen per hectare in de logistiek. Een doelstelling van 250 hectare past bij de werkgelegenheidsdoelstelling. Doelstelling 5: van 7,5 naar 20 hectare grond voor containeroverslag in 2020. Op dit moment wordt 200.000 TEU overgeslagen op een (beperkte) oppervlakte van 7,5 hectare. Voor de overslag van 400.000 TEU zal binnen de totale ruimtebehoefte van 250 extra hectare tenminste 12,5 hectare worden gereserveerd voor containeroverslag. Gezien de marktontwikkeling, is het op natte bedrijventerreinen niet noodzakelijk extra ruimte voor natte werklocaties in de bulk- en stukgoedsector te reserveren. De bestaande ruimte en het bestaande aandeel natte werklocaties volstaan voor een lichte toename in deze markt (zie doelstelling 2). 4.5 Overwegingen bij de formulering van het streefbeeld Dit streefbeeld heeft zijn weerslag op de investeringen in infrastructuur, de structuur van de samenwerking en de investeringen die nodig zijn voor deze gezamenlijke organisatie. Een juiste inzet van middelen en mensen leidt naar verwachting tot de gewenste logistieke, economische en ruimtelijke effecten. Voordat de effecten in het volgende hoofdstuk worden beschreven, een aantal overwegingen dat bij de formulering van het streefbeeld en de daarbij behorende doelstellingen is gemaakt en die cruciaal zijn voor de uitvoering ervan: Uitvoering is niet enkel een kwestie van ruimtereservering en formulering van economisch beleid, maar vooral ook van communicatie en profilering. De regio Midden Brabant is geen vragende maar aanbiedende partij. De propositie van de regio moet een offer you can t refuse zijn. De uitvoering van het streefbeeld zal voor de vier binnenhavengemeenten lokaal een verschillende uitwerking hebben. Met het oog op clustervorming en het maximaal inspelen op verplaatsing van logistieke en distributiefuncties naar Midden-Brabant is het belangrijk de ruimtelijk- economische ambities te concretiseren en uit te werken op regionaal niveau. Dit project is een voorbeeldproject (pilot) voor andere regio s in Noord-Brabant en zal een onderdeel worden van de Provinciale Logistieke Visie (gereed: medio 2008). Het Masterplan moet geïntegreerd worden met andere beleidsvelden. De maatschappelijke consequenties van de ambities gaan verder dan de logistieke en industriële economische sector: in een gespannen arbeidsmarkt als die van de logistiek zal een inspanning aan de onderwijs- en arbeidsmarkt kant nodig zijn; het scheppen van 8.000 arbeidsplaatsen kan niet op basis van autonome groei van de beroepsbevolking. Pendel zal toenemen, de woonopgave zal kritisch bekeken moeten worden. In het volgende hoofdstuk wordt het streefbeeld nader uitgewerkt en ingekaderd op het organisatorische vlak en wordt de logistieke, economische en ruimtelijke opgave tot 2020 geformuleerd. Buck Consultants International 23

Hoofdstuk 5 Concretisering streefbeeld Hoe kan de regio Midden Brabant zich op logistiek gebied sterker profileren? Om op deze vraag een antwoord te verkrijgen wordt het streefbeeld dat in voorgaand hoofdstuk is weergegeven verder concreet gemaakt. We spreken dan over de contouren voor de ruimtelijke, economische en logistieke opgave. Aansluitend wordt de organisatorische invulling van de samenwerking tussen en met partijen in Midden Brabant geformuleerd. 5.1 Logistieke opgave Aantal watergebonden bedrijven Het aantal direct watergebonden bedrijven blijft gelijk. Containeroverslagbedrijven verdubbelen tenminste in oppervlakte en containeroverslag. Bulkoverslagbedrijven nemen in aantal en omvang niet toe. Er kunnen wel verschuivingen plaatsvinden in de bestaande bulkmarkt. Het aantal logistieke bedrijven neemt toe met bijna 300 bedrijven in de regio7. Figuur 5.1 Investeringen in infrastructuur planning en realisatie 11 13 22 55 15 88 14 Korte termijn: 1. Loswal Van den Noort Dongen 2. Uitbreiding kade OCT 3. Upgrading containeroverslag BTT / RTT 4. Verruiming Wilhelminakanaal 5. Verhogen brug A59 6. Revisie sluis 1, 2, en 3 7. Vervanging damwanden en baggeren sluis 3-Loven 8. Revisie sluis Waalwijk 12 11 99 10 18 44 66 77 17 33 16 Lange termijn 9. ROC Dongen 10. Tichelrijt III Dongen 11. Bulkterminal M&VO O hout 12. Vloeibare bulkterminal Döhler 13. Trimodale terminal OCT 14. Uitbreiding ROC Waalwijk 15. Verruiming sluis waalwijk of Havens VIII buitendijks 16. Spoorterminal Tilburg bulken stukgoed 17. Upgrading kades Industriehaven Loven Tilburg 18. Vossenberg West II met extra containeroverslag 7 Uitgaande van een gemiddeld kaveloppervlak van 8.300 m2 per gemiddeld logistiek bedrijf (Bron: Bedrijfsruimtegebruikers in Beeld, STEC, 2005). Buck Consultants International 24

Tonnages via binnenvaart, spoor en weg (modal split) In de havens Midden Brabant wordt op dit moment 200.000 TEU per jaar overgeslagen. 160.000 TEU via binnenvaart (en weg) en 40.000 TEU via spoor. Volgens CBS wordt per jaar 3,5 miljoen ton goederen overgeslagen (zie ook paragraaf 2.2). De regio Midden Brabant heeft nog geen compleet beeld kunnen maken van alle goederenstromen per modaliteit van en naar de haventerreinen in de vier gemeenten. Deze uitgangspositie vraagt om een aanscherping. De forse groei in het containervervoer en beperkte groei in bulkvervoer heeft impact op het gebruik van de binnenscheepvaart en spoorvervoer. Op dit moment wordt in het Nederlandse achterland 65% van het aantal tonnen vervoerd via de weg, 30,6 % via binnenvaart en 3,6% via spoor (Bron: Eurostat). Het containervervoer kent een modal split van 30% binnenvaart, 10% spoor en 60% wegvervoer (Bron: HbR, 2006) en groeit per binnenvaart de laatste jaren met 7-10% per jaar (Bron: Nota mobiliteit). Figuur 5.2 Modal split Nederland (2005) Bestudering van de modal split voor West-Brabant (Oosterhout inbegrepen) en Midden Brabant (Dongen, Waalwijk en Tilburg inbegrepen) laat zien dat het totale goederenvervoer toeneemt, evenals het aandeel binnenvaart. De laatste jaren is echter vooral de modaliteit wegvervoer in omvang gestegen. De modaliteiten binnenvaart en spoor zijn meegegroeid maar het aandeel is niet vergroot. Bij ongewijzigd beleid zullen aanzienlijke congestie- en milieuproblemen optreden. Om de bestaande modal split verhouding te behouden en goederenstromen om te buigen van wegvervoer naar binnenvaart en spoor zal geïnvesteerd moeten worden in de infrastructuur voor deze alternatieve modaliteiten. Buck Consultants International 25

Figuur 5.3 Modal split West Brabant en Midden Brabant (Bron: CBS, bewerking door Ecorys en PNB (*gegevens spoorvervoer 2005 niet bekend)) Modal-split West-Brabant alle stromen tonnen * 10.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 weg binnenvaart spoor Modal-split Midden-Brabant - alle stromen 16.000 14.000 tonnen * 10.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 weg binnenvaart spoor Buck Consultants International 26

5.2 Economische opgave Aantal arbeidsplaatsen in de logistiek Het aantal arbeidsplaatsen tot 2020 neemt toe met 8.000 in de logistieke sector. 5% van deze groei in arbeidsplaatsen is zichtbaar bij uitbreidingen bij direct watergebonden bedrijven. 95% van deze groei is zichtbaar bij indirect watergebonden bedrijven. Deze groei in aantal logistieke arbeidsplaatsen vraagt om gerichte acties om voldoende arbeidspotentieel in de logistiek te verkrijgen. Aantal nieuwe logistieke bedrijven Er wordt ingezet op het aantrekken van ca. 300 nieuwe logistieke bedrijven. Om deze doelstelling in 2020 te realiseren zal een gerichte acquisitie van deze doelgroep noodzakelijk zijn. Het gaat hier om het aantrekken van: - Hoogwaardige logistieke bedrijven die toegevoegde waarde activiteiten uitvoeren voor de bestaande industriële en logistieke bedrijvigheid. - Logistieke bedrijven die bijdragen aan clustervorming in de regio. - Grote logistieke spelers vanuit mainports naar het achterland. Spin-off door havenactiviteiten Omdat de randvoorwaarden voor logistieke dienstverlening en industriële activiteiten worden ingevuld (voldoende en kwalitatief hoogwaardig aanbod van multimodale vervoersmogelijkheden) wordt een weglekeffect van bestaande industriële en logistieke bedrijvigheid voorkomen. Door een verbetering van de dienstverlening zullen meer bedrijven gebruik maken van binnenvaart en spoor. De goederenstromen van en naar Midden Brabant zullen sterker groeien dan het landelijk gemiddelde. Binnenvaart en spoor zijn niet alleen interessante modaliteiten van en naar de zeehaven maar ook op continentale bestemmingen. Clustervorming van bedrijvigheid trekt meer logistieke bedrijvigheid aan. Buck Consultants International 27