2015 5 GEZONDHEIDSZORG ICT Oogkliniek OMC op basis van IHE-profielen Technology for Health: alles onder één dak Faciliteren van een goed leven voor PG-cliënten Hoe gaan we om met BYOD? huisvesting en technologie in de gezondheidszorg
Bent u klaar voor de toekomst?...of bent u even de weg kwijt in de regelgeving rond uw OK. Moet mijn OK voldoen aan de laatste WIP? Valt mijn 10 jaar oude OK nog onder de toen geldende richtlijn? Is er een overgangsregeling en hoe luidt deze? Waar kijkt de inspectie naar? Voldoe ik al aan de nieuwe Richtlijnen? Wat is een beschermd gebied en hoe bepaal ik dit? Hoe word ik wegwijs in de nieuwe regelgeving? Interflow heeft voor u het antwoord op deze vragen, namelijk de Interflow OK-scan: 1. Statusbepaling OK. 2. Validatie conform normprotocol: - Deeltjesmeting - Luchtsnelheid - Bepaling drukhierarchie - Integriteitsmeting - Biotest - Lichtsterkte - Bepaling beschermd gebied en meting hiervan conform VCCN richtlijn 7 - Rapportage van de bevindingen - Informatief eindgesprek 3. Advies voor mogelijke optimalisaties. Voor meer informatie of het maken van een afspraak kunt u vrijblijvend contact opnemen met onze adviseur Wilco van Nieuwenhuyzen, tel.(0227) 60 28 44 of wilco.van.nieuwenhuyzen@interflow.nl Interflow De Stek 15 1771 SP Wieringerwerf Tel. (0227) 60 28 44 www.interflow.nl info@interflow.nl Interflow is onderdeel van BAM Bouw en Techniek bv
Editorial Duurzaamheid Van de hoofdredacteur Duurzaam is geen modewoord meer. Ook niet in de zorgsector. In steeds meer lagen zien we dat duurzaamheid een begrip is waar rekening mee wordt gehouden. In dit voorwoord wil ik graag stil staan bij enkele actuele items van duurzaamheid in de zorg. Met plezier las ik bijvoorbeeld op onze eigen website het bericht dat ziekenhuizen en zorginstellingen zich intensief inzetten om voedselverspilling tegen te gaan. Het gaat om de acht Universitair Medische Centra en een 15-tal zorginstellingen en ziekenhuizen in het Rijnmondgebied en Goeree-Overflakkee. Een andere vorm van duurzaamheid dan waarover u meestal in dit blad leest. In de organisaties heeft dit geleid tot bewustwording van de grootte van dit probleem én tot zichtbare resultaten: gebleken is dat 20 tot 30% reductie gedurende een eerste jaar haalbaar is voor veel instellingen. De verwachting is dat ook de komende jaren nog veel winst wordt geboekt. Een andere vorm van duurzaamheid is het artikel dat u in de volgende editie van FMT Gezondheidszorg kunt lezen over de kansen op een biobased ziekenhuis. Mede dankzij een haalbaarheidsonderzoek van Wageningen UR beschikt ziekenhuis Rijnstate in Arnhem over een waslijst van ziekenhuisartikelen die voortaan uit vergistbare biobased materialen kunnen worden gemaakt. Het afval kan direct op de verpleegafdeling worden vershredderd, waarna het via het riool in een vergistingsunit terecht komt. De innovatie levert energie, veroorzaakt minder afval en verbetert de hygiëne en logistiek. Verder kon ik recentelijk op de website van het MilieuPlatform Zorg lezen dat bestuurder Peter van de Meer van het OLVG het Milieuthermometer Zorg certificaat goud uit handen van de wethouder Choho kreeg uitgereikt. De wethouder noemt het OLVG een prachtig voorbeeld voor Amsterdam. Mooie voorbeelden die illustreren dat de zorg serieus met het thema duurzaamheid om gaat. Alle projecten waar de betrokken instellingen trots op mogen zijn. Cor van Litsenburg, Hoofdredacteur FMT Gezondheidszorg. FMT Gezondheidszorg 3
colofon FMT Gezondheidszorg is een uitgave van: Van Litsenburg BV Eendenven 14 5646 JN Eindhoven T +31 (0) 06 53 310 657 E info@fmtgezondheidszorg.nl I www.fmtgezondheidszorg.nl Volg FMT Gezondheidszorg op Twitter: @FMTzorg FMT Gezondheidszorg wordt gemaakt met medewerking van o.a. NVTG, IHE en KIVI. FMT Gezondheidszorg verschijnt 10x per jaar. Uitgever: Cor van Litsenburg Eindredactie: Wim van Gurp FMT komt tot stand met redactionele medewerking van: Ir. René Drost CEIM, Mw. B. (Barry) S. van der Graaf W. (Wim) van Gurp, H. (Henk-Jan) Hoekjen Prof. dr. ir. J (Jos) Lichtenberg, Dr. ir. M. (Masi) Mohammadi Ing L. (Leo) van Namen, Ing. G. (Fred) T.J.M. Penders Ir. H. (Henk) C. Postema, G. (Gabriël) van Neerven Drs. F (Floor) Scholten, W. (Wilma) Schreiber G. (Gerrit) Tenkink, F. (Frank) van Wijck W. (Wim) Wijdenes, Renee van Litsenburg. Symposium 6 Evaluatie huisvestingsconcept Fotografie: Peter Bouritius. e.a. Vormgeving: Peter Bouritius Advertenties: T +31 (0)513 68 48 08 E media-advies@fmtgezondheidszorg.nl Medische Technologie: Jacques Beelen T +31 (0)6 51108895 Druk: Scholma Druk ISSN 1873-8877 Abonnementen: Nederland: e 117,50 België e 125,00 Buiten Europese Unie: e 169,50 Losse nummers e 15,95 Tarieven zijn exc. BTW Kijk op: fmtgezondheidszorg.nl Een abonnement kan op elk gewenst moment ingaan. Een abonnement wordt automatisch verlengd, tenzij tenminste twee maanden voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk wordt opgezegd. IN DEZE UITGAVE Luchtbehandeling OK s: Symposium Luchtbehandeling Operatiekamers 6 Luchtbehandeling OK s: Luchttechniek voor operatiekamers 12 Luchtbehandeling OK s: Kritische procesparameters volgens de nieuwe WIP richtlijnen voor operatiekamers 14 Luchtbehandeling OK s: Nieuwe WIP en VCCN richtlijnen: Stof tot nadenken? 15 Huisvesting: Evaluatie huisvestingsconcept poliklinieken Jeroen Bosch Ziekenhuis 16 Risicobeheersing: Aansprakelijkheid van de opdrachtgever 20 ICT: Zorgeloos WiFi Netwerk 25 Tijdelijke huisvesting: Mobiele operatiekamers ingezet tijdens renovaties 28 Disclaimer: Van Litsenburg BV heeft deze uitgave op de meest zorgvuldige wijze samengesteld. Van Litsenburg BV en haar auteurs kunnen echter op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de gegevens. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op de informatie in deze uitgave. NVTG INFO: Samenwerking basis voor succes 30 Veiligheid: Tegendraads tegen spiegeldraadglas 32 ICT: De Zorggroep streeft naar een digitale toekomst 34 4 FMT Gezondheidszorg
inhoud 16 20 46 Opleveren vastgoed Faciliteren van een goed leven ICT: Infrastructuur Oogkliniek OMC Noord op basis van IHE-profielen 36 Congres: Wereldcongres 2016 IFHE netwerkevent van hoog niveau 38 Medische technologie: Technology for Health: Alle ontwikkelingen onder één dak 40 Veiligheid: Bring Your Own Devices 42 De volgende professionele verenigingen zijn betrokken bij FMT Gezondheidszorg: Normering: Internationale normen voor medische robots in ontwikkeling 45 Huisvesting: Faciliteren van een goed leven op de PG 46 Innovatief & actueel 49 Bedrijvenindex 51 Agenda 54 ADVERTENTIE-index 54 VTDV
luchtbehandeling OK s Zeer goed bezocht en gewaardeerd Symposium Luchtbehandeling Operatiekamers Aanleiding voor dit STIP-symposium is de herziening van het Beheersplan Luchtbehandeling Operatieafdeling uit 2005, naar de WIP richtlijn Luchtbehandeling Operatiekamer en Opdekruimte in november 2014. Daarbij zijn risicobeheersing, in control zijn van de processen rondom het luchtklasse 1 operatiekamercomplex, en uiteindelijk patiëntveiligheid, van levensbelang. Door: Ir. Charles Mahieu en ir. Henk Postema, Deerns Nederland Het symposium luchtbehandeling operatiekamer georganiseerd door STIP werd zeer druk bezocht en het waren vooral OK-medewerkers en hygiënisten die acte de préséance gaven. Het was een dag vol lezingen met veel interesse van de aanwezigen. Het congres sloot duidelijk aan bij de actualiteit. Dagvoorzitter Philip van Beek benadrukte nogmaals de goede samenwerking tussen STIP en de VCCN waarna hij het symposium opende. Wel/niet beïnvloedbare risk-factors Prof. Peterhans van den Broek, infectioloog en voorzitter van de werkgroep van de WIP gaf met de eerste lezing inzage in beïnvloedbare en nietbeïnvloedbare risk-factors. Invloed van conditie van de patiënt, het teamwork en gedrag van het OK-team en ook de invloed van luchtbehandeling op postoperatieve wondinfecties (POWI s). Reductie van POWI s ligt voor een belangrijk deel in preventie door juist gebruik van mond/ neusmasker, OK-kleding, wijze van opdekken, schoonmaakprocedures, gedrag en luchtbehandelingsinstallatie. Het juist gebruik en type luchtbehandelingsinstallatie is van belang om bescherming te bieden tegen lucht-gedragen bacteriën, die wondcontaminatie en POWI s kunnen veroorzaken. WIP-richtlijn 2014 De nieuwe WIP-richtlijn 2014 biedt ruimte om innovaties op gebied van luchtbeheersing op het operatiekamercomplex te ontwikkelen, aangezien geen systeem wordt voorgeschreven maar een prestatieniveau is vastgelegd. De afgelopen decennia wijzen studies en analyses niet richting een specifiek luchtbehandelingssysteem, hierbij is ook opgemerkt dat de studies onderling lastig met elkaar zijn te vergelijken en zijn doorgevoerde verbeteringen niet eenduidig zijn te interpreteren. De nieuwe WIP-richtlijn 2014 stuurt aan op classificatie van een operatiekamer door validatie en wordt niet vooraf bepaald door het type luchtbehandelingssysteem. Richtlijn 7 van 6 FMT Gezondheidszorg
de VCCN (nov. 2014) beschrijft de handelswijze voor deze classificatie. Teamwork tussen OK-personeel, technische dienst, schoonmaak en management bepaald uiteindelijk het eindresultaat en kwaliteitsverbetering, aldus Van de Broek VCCN RL-7 als handvat Ir. Frans Saurwalt, manager contamination control Kropman ging in op de achtergrond en het toepassen van de VCCN RL-7 als handvat voor het meten en classificeren van operatiekamers en opdekruimten. Waarbij hij benadrukt te starten met definiëren van het systeem, maar dat het benodigd beschermd gebied bepalend is bij het luchttechnisch ontwerp van een operatiekamer en opdekruimte. Dit benodigd beschermd gebied en het prestatieniveau worden opgelegd door het gepland type ingrepen. Een manco in het volgens de richtlijnen classificeren van operatiekamers en opdekruimten is dat deze tot dusver zonder activiteiten dus in rust zijn gedefinieerd. Een oplossing is in VCCN RL-7 deels gevonden door de hersteltijd vast te stellen na het inbrengen van deeltjes in de clean-room. Deze hersteltijd is de tijd waarin een 100-voudige reductie van deeltjes wordt gerealiseerd. Daarnaast wordt de kracht van de beschermende werking van het luchtbehandelsysteem bepaald door de beschermingsgraad ( segregation ) vast te stellen. Zo is het denkbaar dat een destijds hoogwaardig luchtklasse 1 ontworpen operatiekamer met VCCN RL-7 classificatie het prestatieniveau 1 niet haalt, terwijl prestatieniveau 2 wel wordt bereikt. Bij het opstellen van RL-7 is ook gekeken naar richtlijnen in andere Europese landen. Hier zijn grote verschillen zichtbaar in het bepalen van ruimtebelasting, bescherming en systeemkeuzevrijheid. RL-7 geeft met gedefinieerde meetpunten (in aantal en positie) een praktische en reproduceerbare classificatiemethode, waarmee de prestatie en de kracht van bescherming wordt vastgesteld. Geen draaideuren, maar uitsluitend schuifdeuren toepassen. Luchtbeheersplan als kwaliteitsysteem Ing. Roberto Traversari, senior onderzoeker TNO, bracht het luchtbeheersplan als kwaliteitsysteem ter sprake met de PDCA-cyclus (Plan-Do-Check- Act) als leidraad. Het voornaamste doel van een luchtbeheersplan is inzicht te krijgen hoe een organisatie in control is over het luchtbehandelingssysteem van operatiekamers en opdekruimten. Onderdeel daarbij is het vastleggen van de bevoegdheden binnen het ziekenhuis en continue doorvoeren van verbeteringen en optimalisaties. Tevens is het van belang om kritische procesparameters met grenswaarden te benoemen, deze te bewaken en acties voor te bereiden bij afwijkingen buiten de vastgestelde grenswaarden. Het definiëren van deze kritische procesparameters zal niet tijdens de bouwfase door aannemers moeten plaatsvinden, dan is het immers te laat om het ontwerp hierop af te stemmen. Maar moeten worden vastgesteld door de ontwerpers in de programma- en ontwerpfase in nauw overleg met o.a. hoofd OK, hygiënist en hoofd TD. Naast service-, onderhouds- en schoonmaakprotocollen is ook de dagelijkse vrijgave van elke operatiekamer en opdekruimte onderdeel van het luchtbeheersplan. Dit valt onder verantwoordelijkheid van het hoofd OK. De WIP-richtlijn 2014 stelt dat in de beheerfase onderscheid kan worden gemaakt in drie momenten waarop toetsing van de installatiestatus plaatsvindt, te weten bij classificatie, continu en periodiek: Classificatie is noodzakelijk bij aanpassingen in het luchtbehandelsysteem, bij vervanging van eindfilters, op andere gronden bij grote verbouw, renovatie of nieuwbouw. Continu monitoren van de kritische procesparameters en actie bij afwijking. Daarnaast de dagelijkse vrijgave van OK en opdekruimte zowel bij normaalbedrijf, buiten reguliere werktijd, na onderhoud en storing. Periodieke controle van functioneren van eindfilters en sensoren voor bepaling van procesparameters. Invloeden op de luchtkwaliteit Niet te onderschatten is de invloed van het gebruikte kledingsysteem op het vrijkomen van deeltjes en daarmee de luchtkwaliteit. De mens is de grootste vervuiler en als bij de bron de deeltjesafgifte sterk gereduceerd kan worden, draagt ook dat sterk bij tot verbeterde luchtkwaliteit en uiteindelijk de patiëntveiligheid. De invloed van deuren en de luchtstroomrichting over de zones A-B-C-D wordt ook belicht, waarbij de drukhiërarchie alleen niet voldoende bescherming biedt tegen buitenhouden van contaminatie vanuit vuilere ruimten. Ook de grootte van de deuropening, het temperatuurverschil tussen beide ruimten en het type deur zijn van invloed. TNO pleit ervoor om, ondanks dat dit in de nieuwe WIP-richtlijn 2014 niet meer specifiek wordt benoemd, geen draaideuren maar alleen schuifdeuren te blijven toepassen in OK s en opdekruimten omdat draaideuren meer wervelingen veroorzaken en daarmee de luchtbehandeling verstoren. Implementatie in termijnen Voor de implementatie van alle aanbevelingen hanteert de WIP termijnen die redelijkerwijs nodig zijn om kleine tot grote wijzigingen door te voeren. Grote aanpassingen zouden meegenomen moeten worden bij een volgende grote verbouw of uitbreiding, waarbij een termijn van 5 tot 10 jaar als redelijk wordt gezien. Een termijn van 1 tot 2 jaar voor middelgrote aanpassingen, zoals bijvoorbeeld bij aanschaf van kostbare apparatuur, een kleine verbouwing of aanpassingen in ICT-toepassingen. Een half jaar wordt door de WIP redelijk geacht voor kleine aanpassingen, zoals bijvoorbeeld gedragsveranderingen. Microbiologische onderzoeken op het OK-complex Carolien Oldenkamp, deskundige infectiepreventie GRIP, gaf als deskundige infectiepreventie inzage in uitgevoerde microbiologische onderzoeken op het OK-complex. Haar onderzoek gaat verder waar de VCCN RL-7 ophoudt, namelijk zowel het meten van kolonievormende eenheden (KVE) in rust als tijdens het operatief proces. Voor verschillende Zelfstandige Behandel Centra (ZBC s) heeft zij KVE-metingen uitgevoerd en afwijkingen geanalyseerd. Daarin wordt onder meer een relatie bevestigd van werkwijze en menselijke handelingen tot aantallen KVE s. Uit de analyses zijn verbeteringen en optimalisa- FMT Gezondheidszorg 7
Beheersplan Luchtbehandeling OK Met praktijkervaring en technische kennis sta ik garant voor een up-to-date herziening van uw huidige OK Beheersplan. Het nieuwe Beheersplan wordt opgezet op basis van een zelf ontwikkelde matrix. Hierin worden alle vereiste onderdelen uit de nieuwe richtlijnen organisatie-specifiek met u uitgewerkt. Risicoanalyse en Quick Scan Logistiek en inrichting Planning en ontwerp Programma s van Eisen Projectmanagement voor OK en CSA Projectmanagement voor OK en CSA Planning en ontwerp Inrichting Logistiek Risicoanalyse Metingen Verbetervoorstellen Beheersplannen Een integrale praktijkvisie op uw OK en CSA 06 417 480 88 - alex@deblockconsultant.nl www.deblockconsultant.nl INTEGRALE PRAKTIJK VISIE +31 (0)6 417 480 88 alex@deblockconsultant.nl www.deblockconsultant.nl 8 FMT Gezondheidszorg
luchtbehandeling OK s ties over werkwijze op en rond de operatiekamer voortgekomen en zijn KVE-reducties bij nieuwe metingen voor verschillende operatieve ingrepen geconstateerd. Een KVE-meting maakt de verontreiniging in de lucht zichtbaar en met de resultaten van de KVE-metingen kan het luchtbehandelingssysteem op waarde worden beoordeeld en tevens als scholingsinstrument worden ingezet. Naast op deeltjes zwevende micro-organismen, worden ook contactafdrukken van medische apparaten, sanitaire ruimten, kranen onderzocht en de resultaten daarvan voor verbetertrajecten en scholing gebruikt. De volgende stap naar een richtlijn voor het monitoren en classificeren van operatiekamer en opdekruimte in bedrijf komt dichterbij: VCCN RL-8. Lessen uit de historie Prof. dr. Geert Walenkamp keek terug op de historie van infectiepreventie en luchtbehandeling op het operatiekamercomplex. Vanuit zijn professie als orthopedisch chirurg en rol in diverse normcommissies geeft hij zijn visie op dit thema. Aan de hand van onderzoeksresultaten ( evidence based ) wordt het effect van type kledingsysteem en hoe deze wordt gebruikt inzichtelijk. En dat dit grote invloed heeft op het aantal deeltjes en KVE s in het steriele werkveld. Het nut en effect van profylactische antibiotica wordt vanuit verschillende Scandinavische studies onderbouwt. Daarnaast worden de bijdragen in risicoreductie van verschillende profylactische maatregelen tezamen beschouwd. Qua luchtbehandeling geeft de nieuwe WIP-2014 ruimte voor innovaties op gebied van luchtbehandelingssystemen en moeten wetenschappelijke verenigingen initiatief nemen tot classificatie van ingrepen in welk type operatiekamer. Integraal risicomanagement Drs. Gerard Gerritsen, manager kwaliteitsbureau Rijnstate, ging in op het integraal risicomanagement. Kijken naar het risico voor het ziekenhuis in bepaalde situaties, is ontstaan in 2007 waarbij zowel prospectief als retrospectief wordt gekeken. Het betreft zowel veiligheidsmanagement als risicomanagement en moet worden vastgelegd in het beleid van het ziekenhuis. Bij een goed beleid hoort een goede veiligheidscultuur waarin incidenten worden gemeld en de rode draad ervan naar boven komt. Dat geldt ook voor klachten, voor agressie en onveiligheid. Belangrijk is dat de gegevens goed worden verzameld zodat vanuit een database kan worden vastgesteld hoe vaak het niet goed is gegaan en wat de verwachting naar de toekomst is, waarbij meerdere risicodomeinen kunnen worden gedefinieerd zoals de patiënt, het personeel, de overheid (wetgeving), strategie, financiën, gebouwen, ICT en imago. Rijnstate heeft voor haar situatie de risico s in beeld gebracht. Hoog scoren: Centraal voor het gehele ziekenhuis: Ziektepercentage (1% meer of minder scheelt 1,2 10 6 /jaar); Macht externe partijen (zoals verzekeraars). Decentraal voor een afdeling: Werkproces; Aanschaf medische apparatuur. Ook voor bouwprocessen wordt het risico onderzocht. Om te beginnen in de initiatieffase, daarna rond de aanbesteding, dan tijdens de bouw en tenslotte bij de ingebruikname. Voor elke situatie geldt dat eerst wordt gekeken naar de gewenste situatie. Daarop wordt gecontroleerd. De laatste situatie is de real live situatie. Rijnstate onderzoekt om de twee jaar de risico s van de OK-afdeling. Het risicomanagement van Rijnstate wordt vier keer per jaar geborgd en één keer per jaar worden de succes en faalfactoren aan de RvB gerapporteerd en vast gelegd in visie en beleid. Een garantie dat er niets mis gaat geeft risicomanagement niet, maar de risico s worden wel kleiner geacht. Techniek en verantwoordelijkheid Ir. Henk Postema, senior adviseur Deerns, gaf een inkijkje in de techniek die nodig is om aan de nieuwe WIP-richtlijn te voldoen en hoe het zit met de verantwoordelijkheid. Welke OK-afdelingen moeten worden aangepast en welke zijn goed en waar gaat het dan over? OK s van voor 2004 zullen over het algemeen geen groot inblaasplenum hebben. In de praktijk betekent dat meestal dat de opdektafel buiten de down flow-zone valt en dat daarmee de OK niet voldoet aan prestatieniveau 1. Voor heel veel OK s geldt dat niet alle kritische procesparameters in de OK kunnen worden afgelezen. Daar zal de komende jaren veel aan gedaan moeten worden. Duidelijke afspraken over de verantwoordelijkheid moeten er zijn, of alsnog worden gemaakt. De overall verantwoordelijkheid ligt volgens Postema bij het hoofd van de OK. Die zal ervoor moeten zorgen dat er goede afspraken worden gemaakt over alle zaken betreffende het OK-bedrijf. De WIP acht de volgende termijnen redelijk voor het aanpassen: protocollen en procedures zouden binnen 6 maanden gereed moeten zijn. Kleine aanpassingen zoals monitoring, bewaking en signalering zouden binnen 2 jaar gereed moeten zijn en voor grote aanpassingen wordt een termijn van 10 jaar redelijk geacht. Postema ging daarna FMT Gezondheidszorg 9
imeasure by isense it distributed by CMI Probleemloze integratie met VCCN-Richtlijn 7 www.isenseit.eu www.cmitest.com THE PLEASURE TO MEASURE Het complete monitoringsysteem voor de Permanente hartslag van al uw metingen. Al uw kritische OK-parameters permanent in één modulair systeem: temperatuur, relatief/ absoluut vocht, verschildruk, luchtsnelheid, deeltjesconcentratie, microbiële sampling en deuropeningen: geïntegreerd en verbonden op uw bestaande netwerk. Cleanroom Management International (CMI) Is uw totaalleverancier voor validatie metingen op uw OK en OKmonitoring systemen met produkten als: particle counters, microbiële air samplers, temperatuur-, vocht, druk- en luchtsnelheid sensoren. U wilt ook met plezier correct meten en valideren? Cleanroom Management International We care for your compliance U heeft zelf de nodige expertise? U doet zelf de testen conform de VCCN richtlijn of u doet beroep op de expertise van CMI? Het maakt niet uit: uw metingen en validatietraject zijn realtime beschikbaar. VALIDATION COMMISSIONING & QUALIFICATION CALIBRATION MEASURING INSTRUMENTS MONITORING & DATA LOGGING www.cmi-sales.com www.cmitest.com Luchthavenweg 81-146 5657 EA Eindhoven Tel: 040-2 888 757
luchtbehandeling OK s Henk Postema (li) en Pieter Sloot, bestuur STIP. vooral in op monitoring, bewaking en signalering en de mogelijkheden die daarvoor zijn. Postoperatieve infecties Frans Ploegstra MHBA, deskundige infectiepreventie gaf een kijkje in de ontwikkeling van postoperatieve infecties. Het aantal infecties is van 10% halverwege vorige eeuw terug gegaan naar minder dan 1% voor knieoperaties en minder dan 2% voor heupoperaties. Bij een totaal van 50.000 ingrepen nu, komt dat neer op zo n 600 infecties. Ploegstra beschrijft een voorbeeld van zo n infectie waarbij de totale kosten uitkomen op zo n 120.000 per geval. Het belang van infectiepreventie is evident en Ploegstra adviseert de compliance score bij te houden wat neerkomt op het bijhouden hoe een organisatie of een persoon de gedragsregels volgt, waarbij tevens naar de uitkomst wordt gekeken. Ploegstra beëindigt zijn betoog met de stelling: echte infectiepreventie is persoonlijke betrokkenheid van alle betrokkenen. Ontwikkeling luchtbeheersplan sinds 2005 Marijke Bilkert-Mooiman, senior inspecteur van IGZ schetste de geschiedenis van het luchtbeheersplan zoals dat in 2005 is gestart. Lastig was de instemming van de specialisten vanwege het ontbreken van evidence. De eerste jaren heeft IGZ veel gekke zaken gezien ook voor wat betreft de naleving. Eén keer is een OK-complex stilgelegd, dat was in Lelystad. Nu, over de jaren heen, zijn duidelijke verbeteringen waarneembaar. Waar het nu over gaat is de bewustwording van het OK personeel. Veel ziekenhuizen doen mee aan PREZIES maar op de OK weet vrijwel niemand wat de prestaties zijn. De eerstvolgende stap van de huidige richtlijn is dat de wetenschappelijke verenigingen aangeven welke operatie in welke OK kan worden verricht en welk prestatieniveau daarbij van de OK wordt verlangd. Bilkert geeft aan dat het belangrijk is dat de interne verantwoordelijkheden goed worden vastgelegd. Voor wat betreft de inhoud van het luchtbeheersplan leg goed vast: Plattegrond met zone A, B, C of zone A, B; Kritische procesparameters op de OK afleesbaar; Goede afspraken wat te doen bij afwijkingen; Goede registratie; Belangrijk is ook dat op de vloer het echte beschermingsgebied is aangegeven op basis van metingen. Er werd ingegaan op de vraag wat ziekenhuizen van de inspectie mogen verwachten en wanneer. Duidelijk is dat de IGZ gaat controleren, maar bovenal de verantwoordelijkheid bij de ziekenhuizen legt. Bilkert sloot af met de mededeling dat naast goede techniek vooral goed gedrag noodzakelijk is. < Operatiekamer VCCN -RL 7 Luchtbehandeling Geschikt voor elke branche Eenvoudige koppeling GBS Hygiënisch Stand-alone besturing incl. zoneregeling Hoog rendement Efficiënt 50 jaar ervaring We care for better air / www.altop-international.nl FMT Gezondheidszorg 11
luchttechniek voor OK s Kritiek op de eisen, nieuwsgierig naar de oplossingen! Luchttechniek voor operatiekamers Inmiddels zijn we ruim een half jaar na de introductie van de nieuwe WIP richtlijn en richtlijn 7 van de VCCN voor de beoordeling van operatiekamers en opdekruimten in een operatieafdeling klasse 1. Door: Kalibra De ervaring die we inmiddels hebben opgedaan, leidt tot meer inzicht in de haalbaarheid, risico s en oplossingen, zowel technisch als procedureel. Operatiekamers, in een operatieafdeling klasse 1, die dienen te voldoen aan prestatieniveau 1, kenmerken zich door een beschermd gebied wat moeten worden gemarkeerd op de vloer van de OK. Alles wat kritisch is: patiënt, OK-team en opdektafel, moet vervolgens binnen deze aangebrachte markering geplaatst worden. Tot voor kort ging men er altijd vanuit dat het beschermde gebied dezelfde afmetingen had als de UDF. De testen, zoals deze nu worden uitgevoerd, laten echter zien dat dit niet het geval is en dat geeft de Nederlandse ziekenhuizen de nodige zorgen. Technische oplossingen om het beschermde gebied te vergroten zijn binnen handbereik. Daarnaast zijn er ook firma s die creatieve oplossingen bedenken om het beschermde gebied te vergro- opdektafels. Er zijn namelijk opdektafels met een geïntegreerde laminaire flow die zorg draagt voor een eigen beschermd gebied. Hiermee kan de unit als standalone opdektafel gebruikt worden om instrumenten op te dekken. Maar tevens kan de unit gebruikt worden aan de rand van het beschermde gebied zodat het gebied wordt uitgebreid met de oppervlakte van de opdektafel. Men moet zich er van bewust zijn dat in zulk soort voorkomende situaties de luchtstroming van beide systemen, UDF en opdektafel, elkaar gaan beïnvloeden. De beïnvloeding kan zowel positief als negatief zijn. Om de effectiviteit in relatie tot de nieuwe richtlijnen te beoordelen, is Kalibra gevraagd om verschillende voorkomende situaties te testen. De resultaten hiervan tonen aan dat dergelijke systemen, indien goed toegepast, een creatieve maten, zonder ingrijpende aanpassingen aan de luchtbehandeling. Optimaliseren van bestaande OK s Voor bestaande OK s, waarbij geconstateerd wordt dat het werkelijke beschermde gebied aanmerkelijk kleiner is dan de UDF, zijn veelal nog verbeterslagen te maken door de kritische parameters te optimaliseren. Wanneer inzicht is verkregen welke zaken invloed hebben op het beschermde gebied, kan begonnen worden met het optimaliseren van iedere individuele parameter, maar nog belangrijker: de samenhang ervan. Het ligt voor de hand dat zaken als downflow luchtsnelheid en temperatuurverschil tussen inblaas en periferie van belang zijn voor een optimaal resultaat. Daarnaast dient er echter ook aandacht te zijn voor de luchtafvoer in de ruimte en de balans tussen hoog- en laag afzuiging. Er zijn tevens gevallen aan te wijzen waarbij een overstortrooster een behoorlijke verstoring van het beschermde gebied kan veroorzaken en dat de mate van verstoring afhankelijk is van de drukschommelingen tussen de OK en de aangrenzende ruimte. Het is raadzaam om te onderzoeken in hoeverre het mogelijk is om een randafscherming aan te brengen rondom de UDF. Hoe langer de lucht geleid wordt door een dergelijke randafscherming richting het kritische gebied, des te beter zal het resultaat hiervan zijn op het oppervlak van het beschermde gebied. Zelfs wanneer de mogelijkheden hiertoe beperkt zijn. Opdektafel met eigen beschermd gebied Indien het beschermde gebied te klein wordt, dan zijn er al leveranciers die oplossingen bieden voor Erwin den Hartog (Kalibra). 12 FMT Gezondheidszorg
Volledige dienstenpakket Kalibra. Opdektafel met eigen beschermd gebied. nier zijn om het beschermde gebied te vergroten zonder ingrijpende aanpassingen aan de luchtbehandeling. Toepassing van een C-boog Een C-boog in een prestatieniveau 1 OK vraagt toch wel om speciale aandacht. De meeste zijn zich er wel van bewust dat tijdens het scannen van de patiënt het wondgebied afgedekt moeten worden. De C-boog veroorzaakt dermate grote turbulenties dat de gewenste reinheidsklasse tijdens het scannen niet meer gewaarborgd kan worden. Het afdekken van het wondgebied zal hierbij een noodzakelijke, doch eenvoudige en effectieve wijze zijn om risico s in te perken. Er zijn verschillende soorten C-bogen van verschillende fabrikanten. De C-bogen die echter over een geleiderail onder de UDF door bewegen, en daarmee een groot deel van de downflow blokkeren, vragen om speciale aandacht. Bij dit type C-boog zit het risico met name in het feit dat tijdens een operatie de C-boog in een zogenaamde stand-by positie wordt geplaatst. Deze stand-by positie is een stand aan de rand van de UDF maar wel onder de UDF en niet zoals in de parkeerstand buiten de UDF. Het plaatsen van de C-boog onder de UDF in de stand-by positie heeft echter tot gevolg dat de luchtstroom enorm wordt verstoord. Dit wordt in veel gevallen al waargenomen door de anesthesist die een C-boog in parkeerstand. tochtstroom ervaart. De testen die Kalibra heeft uitgevoerd, laten zien dat het beschermde gebied behoorlijk kleiner wordt en in sommige gevallen werkelijk té klein. Ook al zijn er aanpassingen te doen waardoor de effecten geminimaliseerd worden, zal toch wrichting het OK team gevraagd worden om dergelijke problemen zo veel mogelijk procedureel op te lossen. Deels is dit al te doen met bestaande systemen en voor nieuw te realiseren faciliteiten is het goed om na te denken over de complete OK lay-out, zodat stand-by positie en parkeerstand aan dezelfde zijde van de UDF komen. Kritiek op de eisen vanuit de WIP richtlijn Technische mogelijkheden zijn dus voorhanden om het beschermd gebied te vergroten als ook de creatieve mogelijkheden om het beschermd gebied bijvoorbeeld te vergroten middels een opdektafel met geïntegreerde laminaire flow. Niettemin zal de discussie nog gevoerd blijven worden in hoeverre de eisen voor het beschermde gebied reëel zijn. De praktijk is dat de nieuwe eisen leiden tot de nodige investeringen. De praktijk is ook dat veel ziekenhuizen al hele goede resultaten boeken op het gebied van infectiepreventie, met deze (te) kleine beschermde gebieden, en dus ook niet de noodzaak inzien tot investeringen in de luchtbehandeling. Een van de oorzaken die leidt tot deze discussie, is dat het wellicht niet reëel is om een 100-voudige reductie aan de rand van het beschermde gebied te eisen. Deze eis hangt samen met de eis voor de deeltjes klassificatie onder de UDF van ISO klasse 5. In de VCCN richtlijn 7 wordt eveneens aangegeven dat de deeltjes eis voor de periferie ISO klasse 7 is. In C-boog in stand-by stand onder UDF. deze uitgangssituatie is het dus ook reëel om een 100-voudige reductie te eisen om van ISO 7 naar ISO 5 te komen en daarmee zeker te stellen dat de deeltjes klassificatie in het beschermde gebied geen gevaar loopt. Maar wat nu als een ziekenhuis kan aantonen dat de deeltjes klasse in de periferie voldoet aan ISO klasse 6? Is het dan nog steeds noodzakelijk om een 100-voudige reductie te eisen of kan je in zulk soort gevallen wellicht volstaan met een 10-voudige reductie? Deze en wellicht nog andere steekhoudende stellingen zullen vanuit de gezondheidszorg bij de WIP gedeponeerd moeten worden en wellicht moeten leiden tot aanvullende eisen die bijvoorbeeld situationeel afhankelijk worden. Aan de slag met de uitdagingen Om huidige status van uw OK-complex te toetsen op basis van de nieuwe eisen wordt geadviseerd om: - Technische metingen conform RL-7 uit te laten voeren op ieder type OK; - Toetsing op basis van de eisen vanuit de WIP richtlijn; - Bepalen van de noodzaak voor aanpassingen; - Eventuele aanpassingen doorvoeren; - Luchtbeheersplan aanpassen op basis van de nieuwe WIP richtlijn; - Bepalen van de kritische parameters die van invloed zijn op het beschermde gebied; - OK s volledig laten classificeren conform RL-7; - Alarmgrenzen bepalen voor de kritische parameters die continue gemonitord worden; - Jaarlijks testen van de HEPA-filters en kalibreren van de sensoren van het monitoring systeem. < Voor meer informatie neem contact op: T : 015-248 0 111 E : edwin.den.hartog@kalibra.nl www.kalibra.nl FMT Gezondheidszorg 13
luchtbehandeling OK s Kritische procesparameters volgens de nieuwe WIP richtlijnen voor operatiekamers Recent verschenen de nieuwe WIP-richtlijnen voor operatiekamers. De nieuwe richtlijn vervangt het Beheerplan luchtbehandeling voor de operatieafdeling. Door: HITMA Instrumentatie Waar de oude richtlijn voornamelijk eisen stelde aan wat en hoe er gebouwd moest worden, stellen de huidige richtlijnen veel meer eisen aan het presteren van het gehele luchtbehandelingssysteem. Hiermee wordt de eindgebruiker zelf verantwoordelijk voor het bepalen van kritische procesparameters die dit kunnen borgen. Kritische procesparameters Als specialist op het gebied van meten en regelen, geeft HITMA Instrumentatie u handvatten om de kritische procesparameters voor uw specifieke situatie te bepalen. Hiermee gaan wij in op metingen die nodig zijn om een correcte werking van de luchtbehandeling te borgen. U kunt hierbij denken aan ruimtedrukverschilbewaking, deurtellers, drukverschilmeting over filters, temperatuur- en luchtvochtigheidsmeting van toeen afvoerlucht en flowmeting van de hoeveelheid ingeblazen en afgezogen lucht. Jaarlijkse controle en kalibratie Sensoren die kritische parameters meten, dienen jaarlijks gecontroleerd te worden op nauwkeu- righeid en functioneren. Wijkt een sensor af, dan zal deze gejusteerd moeten worden. Elke sensor wordt op deze wijze voorzien van een nieuw kalibratiecertificaat. Dit kan veelal niet met standaard HVAC-sensoren. Hiervoor zijn hoogwaardige sensoren noodzakelijk van bijvoorbeeld de merken Kimo, Micatrone en/of Dwyer. Data-acquisitie oplossingen De nieuwe WIP-richtlijnen adviseren dat kriti- sche procesparameters altijd geregistreerd worden en voor een langere periode bewaard blijven. Wij kunnen diverse data-acquisitie oplossingen leveren compleet met IQ/OQ-validatie. Onze technische specialisten begeleiden daarbij het volledige traject van installatie, training en ingebruikname. Meer informatie Heeft u vragen over de oplossingen die HITMA Instrumentatie kan bieden voor optimale luchtbehandeling in uw cleanroom(s) of operatiekamer(s)? Neem dan contact met ons op via info@hitma-instrumentatie.nl, +31 (0)297-514833. Of bezoek onze website (www.hitmainstrumentatie.nl) om onze catalogus te downloaden. Hierin vindt u een uitgebreide selectie transmitters/sensoren, van eenvoudig tot zeer geavanceerd. < HITMA Instrumentatie B.V. Anton Philipsweg 1, 1422 AL Uithoorn Tel.: 31(0)297-514 833 info@hitma-instrumentatie.nl www.hitma-instrumentatie.nl 14 FMT Gezondheidszorg
luchtbehandeling OK s Nieuwe WIP en VCCN richtlijnen: Stof tot nadenken? KCC helpt u bij de implementatie en uitvoering! Door: Kropman Kropman Contamination Control (KCC) heeft als kennisbedrijf een bijdrage geleverd aan de totstandkoming van de nieuwe richtlijnen voor Operatiekamers en opdekruimten. Daarnaast heeft KCC deelgenomen aan het technologie cluster van TNO waarin de nieuwe meetmethodiek in de praktijk is getoetst. Aanpassing beheersplan en optimaliseren beschermd gebied Met het verschijnen van de nieuwe WIP-richtlijn voor OK s en Opdekruimten (in november 2014) dienen de Ziekenhuizen en (privé) Klinieken na te denken over hun eigen beheersplannen en de aanpassing daarvan. Het classificeren van de OK in rust dient nu op basis van prestatie eisen uitgevoerd te worden conform de nieuwe VCCN richtlijn 7 methode. Door het meten van de beschermingsgraad, de stofclassifcatie en de hersteltijd wordt bepaald of prestatieniveau 1 of 2 kan worden gehaald. Om een zo groot mogelijk beschermd gebied te verkrijgen en de juiste classificatie te verkrijgen dient het luchtbehandelingssysteem, voor aanvang, aantoonbaar conform het ontwerp te zijn ingeregeld op de relevante procesparameters en gecontroleerd zijn op functionaliteit. KCC heeft de expertise in huis om de installaties en dus de grootte van het beschermende gebied te optimaliseren en te classificeren. Daarnaast kan KCC helpen bij het schrijven van het bijbehorende beheersplan. Het belang van een juiste Integriteittest van HEPA-filters De WIP geeft aan dat de eindfilters van de operatiekamer en de opdekruimte minimaal jaarlijks aantoonbaar conform NEN-EN-ISO-14644-3 gecontroleerd worden op functioneren. In de praktijk wordt de controle van de eindfilters veelal uitgevoerd door het scannen met een particle counter onder het luchtverdeeldoek zonder het aanbrengen kunstmatige vervuiling (testaerosol). Op deze wijze is de test niet normatief. KCC Services voert de integriteittest uit conform ISO 14644-3, dus met het toevoeren van belasting over het filter (met aerosolgenerator) en het scannen van het filtersysteem (met photometer of particle counter). Hiermee worden eventuele lekkages opgespoord in het filtermedium, de omkasting en de aansluitingen en dus de integriteit van het systeem aangetoond. De uitvoerende meettechnici zijn gecertificeerd middels de VCCN Cursus Opleiding Cleanroom Testen en Certificeren. < Kropman Contamination Control Kropman Contamination Control kan u o.a. op het gebied van Operatiekamers, Opdek- en CSA-ruimten, Isoleerkamers, Apotheekbereidings-ruimten en Laboratoria ontzorgen in Ontwerp & Adviestrajecten, Renovatie- en nieuwbouw. Services: - Onderhoud HVAC, Meet-&Regeltechniek, Elektrotechnische- en proces Installaties; Metingen en kalibraties: - VCCN RL7 classificatie (o.a. beschermingsgraad); - Integriteittesten HEPA-filters conform ISO 14644-3; - Deeltjesconcentratiemetingen conform GMP / ISO 14644-1; - Microbiologische metingen conform GMP / ISO 14698; - Hersteltijdmeting conform GMP / ISO 14644-3; - Drukverschilmeting, temperatuur en relatieve vochtigheid; - Licht- en geluidssterkte; - Validatie veiligheidskabinetten, zuurkasten, etc.; - Kalibratie van sensoren. Contactgegevens: www.kropman.nl/kcc kcc@kropman.nl +31(0)88 3344060 FMT Gezondheidszorg 15
huisvesting Evaluatie huisvestingsconcept poliklinieken Jeroen Bosch Ziekenhuis Van concept naar praktijk De werkprocessen in de zorg zijn volop in beweging. Een goede huisvesting geeft op passende wijze ruimte aan deze veranderende processen en biedt de mogelijkheid om het ruimtegebruik steeds te optimaliseren. Door: Jacqueline Braaksma en Jolien de Jong; pieterse terwel grevink. Ontwerp en foto s: EGM architecten Dit was ook het vertrekpunt voor de nieuwe poliklinieken van het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ), die sinds 2011 in gebruik zijn. Ruim 10 jaar na aanvang van de planontwikkeling maken we samen de balans op. Hoe functioneert dit polikliniekconcept in de praktijk en wat kunnen we leren van het ruimtegebruik op de poliklinieken in het JBZ? Flexibiliteit door standaardisatie De poliklinieken zijn opgezet volgens een concept van ruimtelijke standaardisatie. De flexibiliteit en toekomstbestendigheid van dit concept heeft zich al vóór de realisatie van de nieuwbouw bewezen toen een optimalisatie in de polikliniekcapaciteit is doorgevoerd, wat heeft geresulteerd in het schrappen van een bouwdeel. De standaardopzet maakt het mogelijk de specialismen te herverdelen zonder dat ingrijpende aanpassingen in het ontwerp nodig zijn. Het gebruik van de standaard spreek-/onderzoekkamers verschilt per specialisme en individuele arts. Waar de één zich ogenschijnlijk moeiteloos de nieuwe werkwijze met niet-persoonsgebonden spreek-/onderzoekkamers eigen heeft gemaakt, heeft de ander zich toch min of meer een kamer toegeëigend. Dit sluit overigens niet uit dat bij afwezigheid van de hoofdgebruiker de kamer door anderen wordt gebruikt. De standaard opzet van de poliklinieken leidt dus inderdaad tot flexibel ruimtegebruik, al wordt de potentiële flexibiliteit nog maar ten dele benut. Dit komt onder andere doordat de druk op de beschikbare capaciteit niet dermate hoog is, dat het de gebruikers noodzaakt tot het maximaal benutten van de beschikbare ruimte. Bovendien stuurt het management niet actief op efficiënter ruimtegebruik. In sommige andere ziekenhuizen gebeurt dit wel, bijvoorbeeld door de huisvesting door te belasten naar de gebruiker of weinig gebruikte ruimten aan een ander toe te wijzen. Hier liggen nog mogelijkheden tot verdere optimalisatie van het ruimtegebruik. Heroverweging kenniscentrum op afstand Vanuit de gedachte om patiëntgebonden en nietpatiëntgebonden activiteiten fysiek te scheiden en daarmee de bijbehorende huisvesting flexibeler te kunnen inzetten, is in het JBZ een kenniscentrum met werkplekken gerealiseerd. In de praktijk blijkt echter dat er door de zorgprofessionals maar beperkt van dit kenniscentrum gebruik wordt gemaakt. Dit komt onder andere doordat er op dit moment voldoende ruimte beschikbaar is in het spreekuurcentrum. Mogelijk komt het kenniscentrum in een ander daglicht te staan wanneer het aantal spreekuren in de toekomst toeneemt. Maar ook veranderende werkwijzen geven aanleiding tot heroverweging van dit concept. Doordat bijvoorbeeld de administratietijd sinds de invoering van het EPD meer over de dag wordt verspreid, is de wenselijkheid om daarvoor een 16 FMT Gezondheidszorg
likliniekgebied. Idealiter worden de werkplekken ingepast in de standaardopzet van de spreek-/onderzoekkamers, zodat deze ruimten voor zowel patiëntgebonden als niet-patiëntgebonden werkzaamheden kunnen worden ingezet. De flexibiliteit van de huisvesting blijft op deze manier geborgd. Overigens worden niet alle activiteiten strikt noodzakelijk op de polikliniek uitgevoerd. Een callcenter of grote overlegruimte kan elders worden gesitueerd, zodat deze ruimten door verschillende specialismen en voor verschillende doeleinden gebruikt kunnen worden. Processen rondom het spreekuur: van papier naar ICT De werkprocessen rondom ontvangst en afwikkeling van het spreekuur en bijbehorend ruimtegebruik zijn volop in ontwikkeling. De ontwikkeling en implementatie van nieuwe ICTtoepassingen is hierin een belangrijke vertragende dan wel katalyserende factor. Dit herkent u wellicht uit uw eigen organisatie. Op basis van nieuwe werkwijzen, ondersteund door ICT, is in de nieuwbouw uitgegaan van een Voorgaande leidt tot een andere visie op het scheiden van patiëntgebonden en niet-patiëntgebonden activiteiten, waarbij de werkplekken van specialisten worden opgenomen in het powerkplek in het kenniscentrum op te zoeken afgenomen. De werkplekken in het kenniscentrum zijn vormgegeven in een open setting. Mensen hebben erg moeten wennen aan de afleiding en geluidsoverlast die hiermee gepaard kan gaan. Ook belemmert de fysieke afstand tussen spreekuurcentrum en kenniscentrum medewerkers om snel te kunnen schakelen tussen patiëntgebonden en niet-patiëntgebonden activiteiten, wat nadelig kan zijn voor de exploitatie. Daarnaast blijkt dat de medewerkers in het kenniscentrum minder het gevoel hebben deel uit te maken van het zorgproces rondom de patiënt, wat voor veel van hen toch juist een primaire drijfveer is om in een ziekenhuis te werken. Al met al staat het kenniscentrum tijdens kantooruren voor een groot deel leeg. Arts-assistenten (AIOS) maken overigens wel gebruik van het kenniscentrum en een deel van de - oorspronkelijk voor medisch specialist bedoelde - flexplekken wordt nu gebruikt door stafmedewerkers. Flexibele opzet Flexibiliteit is een belangrijk uitgangspunt in het ontwerp van de spreekuurafdeling van het JBZ. Daarbij is het doel om veranderingen in vraag en aanbod als gevolg van productiegroei (of krimp), technologische ontwikkelingen en veranderende werkprocessen op te kunnen vangen. Het gaat daarbij om zowel de uitbreidbaarheid als de veranderbaarheid van de huisvesting. Ten behoeve van de uitbreidbaarheid zijn, verspreid over de poliklinieken, multifunctionele ruimten opgenomen. Het structuurplan is zodanig van opzet dat eventuele uitbreiding in de toekomst mogelijk is. De veranderbaarheid wordt geborgd door een hoge mate van ruimtelijke standaardisatie, van zowel de ruimten zelf (afmetingen, aansluitingen en inrichting), als de opzet van de polikliniek als geheel. Ruimten zijn bestemd voor het uitvoeren van een activiteit en worden niet toegewezen aan één persoon. Ten tijde van de formulering van de uitgangspunten voor de nieuwbouw van het JBZ, ruim 10 jaar geleden, was dit een nieuwe manier van denken. Vandaag de dag is de keuze voor maximale flexibiliteit op de polikliniek bijna vanzelfsprekend en wordt standaardisatie in steeds verdergaande mate verankerd in het ontwerp voor nieuwe poliklinieken. FMT Gezondheidszorg 17
huisvesting Fysieke scheiding front- en backoffice Om de flexibiliteit van de huisvesting te bevorderen is een scheiding gemaakt tussen ruimten voor patiëntgebonden activiteiten en niet-patiëntgebonden activiteiten. Voorwaardelijk voor het functioneren van dit concept is dat de voorzieningen voor de niet-patiëntgebonden activiteiten goed en snel bereikbaar elders in het ziekenhuis zijn gesitueerd. Daarnaast zijn goed werkende ICT-voorzieningen een vereiste. In het ontwerp voor het JBZ is deze scheiding vormgegeven door middel van een kenniscentrum met werkplekken voor specialisten, vergader-. ontmoetings- en onderwijsfaciliteiten. Dit kenniscentrum komt tevens tegemoet aan een ander belangrijk uitgangspunt: kennisuitwisseling en ontmoeting. polikliniekconcept zonder fysieke balie. In de praktijk bevindt het JBZ zich echter in een overgangsfase en wordt er gedeeltelijk nog gewerkt met papieren dossiers en traditionele procedures rondom vervolgafspraken. Om die reden is alsnog een fysieke voorziening in het leven geroepen, in de vorm van een werkmeubel in de wachtruimte. Dit meubel voorziet tevens in de behoefte aan een duidelijk herkenbare ontvangstlocatie, die met het schrappen van de balie was komen te vervallen. Het verschilt per specialisme hoeveel activiteiten er aan dit meubel plaatsvinden. In sommige gevallen lijkt het erop dat de klassieke balie is teruggekeerd. In de loop van de tijd zullen patiënten echter ook de vervolgafspraken steeds vaker zelf gaan maken, aan de digitale systemen waar ze nu al terecht kunnen voor wachttijdinformatie en aanmelding. Polikliniek zonder balie De ambitie van het JBZ is een digitaal ziekenhuis. De klassieke balie die veelal functioneert als het administratieve centrum van een papieren workflow rond statussen, ponsplaatjes en allerhande formulieren, heeft plaatsgemaakt voor een moderner concept. Digitale beschikbaarheid van informatie, intelligente planningsprogrammatuur en een meer op de klant gerichte benadering van de medewerkers moeten de basis vormen voor een efficiënter en klantvriendelijker afsprakensysteem. Patiënten kunnen via digitale systemen zelfstandig, eventueel onder begeleiding van een gastvrouw, hun aanmelding en afspraken organiseren. Klaar voor de toekomst De ontwikkelingen in de zorg volgen elkaar in razend tempo op. Met name op het gebied van ICT lijken de mogelijkheden eindeloos. De implementatie van nieuwe ICT-toepassingen en de bereidheid en het vermogen van mensen om het gedrag hierop aan te passen, zullen bepalend zijn voor het tempo waarin de polikliniek verandert. Het ruimtegebruik op de poliklinieken van het JBZ bewijst de flexibiliteit en toekomstbestendigheid van het toegepaste polikliniekconcept. De processen rondom het maken van vervolgafspraken zijn nog in ontwikkeling en het gebruik van het kenniscentrum leidt weliswaar tot een heroverweging van dit concept, maar door de flexibiliteit kan de huisvesting op verschillende manieren worden ingezet, zonder dat daarvoor ingrijpende aanpassingen nodig zijn. Door het toepassen van flexibele huisvestingsconcepten creëert u voor uw organisatie de mogelijkheid om optimaal op de veranderende zorgvraag in te spelen, nu en in de toekomst. < Het ontwikkelen en realiseren van flexibele huisvestingsconcepten blijft wat mij betreft de grote uitdaging bij nieuwbouwplannen in de zorg. Wij bouwen voor zeer lange periodes tot wel 40 jaar, waarbij wij nu al weten dat de organisatie van morgen er anders uitziet dan die van vandaag. Met trots constateer ik dat het ontwikkelde polikliniekconcept in hoge mate toekomstbestendig is. Groei en krimp van de polikliniekfuncties zijn in onze nieuwbouw uitstekend op te vangen. Mijn stelling is: kijk bij huisvestingsvraagstukken kritisch naar de omvang, maar bezuinig nooit op flexibiliteit. Peter Langenbach, Raad van Bestuur Jeroen Bosch Ziekenhuis 18 FMT Gezondheidszorg
Een veranderende zorgvraag, vraagt om een flexibele levering van gezondheidszorg Vanguard Healthcare is een pionier in het leveren van flexibele faciliteiten en steunt Europese zorginstellingen met de levering van innovatieve, mobiele gezondheidszorg oplossingen. Of uw ziekenhuis nu een tijdelijke capaciteitsverhoging moet doorvoeren, capaciteit moet onderhouden tijdens renovatie werkzaamheden of moet reageren op onvoorziene calamiteiten, Vanguard kan een snelle en toegespitste oplossing leveren. Onze meer dan 37 algemene en specifieke units kunnen assistentie leveren bij tal van capaciteitsvragen. Een greep uit onze mogelijkheden: Standaard en laminaire flow operatiekamers (Klasse 1 en 2) Verpleegunits met 8 bed-plaatsen en utiliteit ruimtes Stand-alone endoscopie suites Stand-alone dag-chirurgie suites Stand-alone klinieken Voor het vinden van meer informatie of het verkrijgen van een toegespitste aanbieding kunt u onze website bezoeken via: +31 6 5478 5876 www.vanguardhs.com WasTRIatlon Drie disciplines voor een perfecte wasgoedfinish. Winnaar van de Ironman Hawaii Faris Al-Sultan maakt doorstart met Miele Professional! Win nu een Kleine Geweldenaar WASMACHINE! Ter waarde van 3.871,- Bespaar nu tot 3.500, met de TRI-bonus!* Informatie over de apparaten van 6,5 tot 32 kg die onder de actie vallen en over de prijsvraag op: www.miele-professional.nl/triatlon *Besparing in euro s exclusief 21% BTW en afhankelijk van het aangeschafte type apparaat. Bij een gecombineerde aanschaf van 2 of 3 apparaten profiteert u van een extra TRI-bonus 2 of 3. Er dient een aanvraagformulier te worden ingevuld. Meer informatie en de voorwaarden over de TRI-bonus actie vindt u op www.miele-professional.nl/triatlon Geldig zolang de voorraad strekt! Actieperiode: 30 maart tot en met 26 juni 2015. Symbolbild FMT Gezondheidszorg 19
risicobeheersing Opleveren van vastgoed Aansprakelijkheid van de opdrachtgever Bij de realisatie van een gebouw is het belangrijk dat volgens het ontwerp wordt gebouwd. Dit geldt ook zeker bij de realisatie van een complex gebouw als een ziekenhuis. Wanneer het bouwproces helemaal volgens plan verloopt, zal dit doorgaans ook het geval zijn. Daarnaast zou er dan ook sprake moeten zijn van een tijdige oplevering van het ziekenhuis. De praktijk is echter weerbarstiger dan dat. Een bouwproces kan gepaard gaan met onverwachtse wendingen. Ook nadat het ziekenhuis is opgeleverd, blijkt in de praktijk dat de gebruiker nog geconfronteerd kan worden met zaken als gebreken. De oplevering is een cruciaal moment in het bouwproces. Dit is hét moment waarop de opdrachtgever kan controleren of dat wat de aannemer heeft afgeleverd helemaal volgens afspraak is. Wat kan de opdrachtgever doen om ervoor te zorgen dat het proces van de oplevering goed verloopt? Daarop wordt in dit artikel ingegaan. Er wordt aandacht besteed aan de actieve houding die daarbij van de opdrachtgever wordt gevergd. Daarnaast komen de zogenaamde verborgen gebreken ter sprake: gebreken die zich pas na de oplevering van het ziekenhuis manifesteren. Wat kan een opdrachtgever doen als sprake is van een verborgen gebrek? Overeenkomst en voorwaarden in de bouw De bouw van een ziekenhuis kwalificeert juridisch gezien onder de aanneming van een werk. Het Burgerlijk Wetboek kent in Boek 7 een speciale regeling rond de aanneming van werken 1). Deze regeling is niet heel uitgebreid. Wanneer enkel gebruik wordt gemaakt van de regeling uit het Burgerlijk Wetboek, is het dus verstandig dat de opdrachtgever en de aannemer een zeer uitgebreide overeenkomst opstellen, waarin alle elementen uit het bouwproces worden beschreven. Dit vergt over het algemeen veel voorbereidingstijd. In de praktijk wordt daarom veelal gebruik gemaakt van de UAV. Dit zijn gestandaardiseerde algemene voorwaarden, die een zeer uitgebreide regeling bevatten rond het tot stand brengen van een werk, zoals een ziekenhuis. Anders dan de regeling in het Burgerlijk Wetboek bevatten de UAV uitgebreide bepalingen rond de verantwoordelijkheden van de opdrachtgever en de aannemer, betalingen en garanties. Wanneer de UAV in de overeenkomst van toepassing is verklaard, gaat deze regeling in beginsel voor op de wettelijke regeling. Door: mr. Corinne Netjes, juridisch adviseur AT Osborne Legal Bij de bespreking van de oplevering wordt aandacht besteed aan de regeling hieromtrent, zoals opgenomen in het Burgerlijk Wetboek en die in de Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken en van technische installatiewerken ( UAV ). De UAV De UAV zijn tot stand gekomen in een samenwerking tussen de overheid en het bedrijfsleven. 1) Burgerlijk Wetboek Boek 7, Titel 12, Afdeling 1. 20 FMT Gezondheidszorg