Schalkwijk te Haarlem Projectgegevens Opdrachtgever : Gemeente Haarlem - Dienst Stadsontwikkeling website : http://www.haarlem.nl Architect : Nader te bepalen Oplevering : 2007 2010 Het gebied Schalkwijk ligt aan de Zuidoostkant van Haarlem en beslaat ongeveer een kwart van de hele stad, 730 ha. Het gebied herbergt 33.000 inwoners in 11.000 woningen. Het is omgeven door een ringvaart en het Spaarne, de rivier die dwars door Haarlem loopt. Langs de rand ligt een recreatieve, groene strook. Ook het stadsdeel zelf is behoorlijk ruim en groen ingericht, maar dit groen heeft een geringe natuur- en belevingswaarde. Ditzelfde geldt voor het kwalitatief slechte watersysteem. Bebouwing bestaat voornamelijk uit gestapelde woningbouw, zo'n 70 procent, en er is een tekort aan luxere eengezinswoningen. Oorzaak van dit alles zijn de naoorlogse principes van functiescheiding waarbij wonen, werken, recreëren, verkeer en voorzieningen strikt van elkaar gescheiden zijn. Binnen het stadsdeel wordt voor vervoer vooral de auto gebruikt. Er zijn veel, vaak te brede autowegen. Pagina 1 van 5
Het stadsdeelcentrum is nu een goed functionerend, maar eenzijdig en naar binnen gericht winkelcentrum. 's Avonds is het gebied dan ook uitgestorven. Bovendien wordt het aan de westzijde begrensd door de Europaweg, een drukke autoweg. Er ontstaat zo een scheiding die het centrum voor langzaam verkeer van die kant moeilijk toegankelijk maakt. De minpunten van het stadsdeel hebben tot nu toe nog niet voor echte problemen gezorgd, maar er is een ontwikkeling gaande waarbij jonge en financieel draagkrachtige gezinnen wegtrekken en hun plaatsen worden ingenomen door mensen met lagere inkomens. Er ontstaat zo een onevenwichtige bevolkingssamenstelling met minder draagvlak voor de winkelvoorzieningen. Het ruimtelijk concept De gemeente wil de echte problemen voor zijn en begint daarom nu al met een herstructurering die van Schalkwijk weer een aantrekkelijk gebied moet maken. De gemeente gaat daarbij uit van de Ecopolisbenadering. Ecopolis gaat uit van een ecologische visie op stromen, gebieden en actoren. 'Stromen' zijn dan de verschillende ketens, bijvoorbeeld de waterketen, en 'actoren' de betrokkenen. Deze gedachte is uitgewerkt in 'de strategie van de twee netwerken' die toepasbaar is bij de inrichting van een wijk. De water- en verkeersnetwerken worden beschouwd als de dragers van de ruimtelijke inrichting van de stad. De functies binnen de wijk (wonen, werken, recreëren) worden hieraan gekoppeld. Omdat Haarlem geen mogelijkheden heeft om buiten de huidige stedelijke contouren uit te breiden is efficiënt ruimtegebruik noodzakelijk. Er zijn een aantal speerpunten voor de herinrichting. Binnen het woningbestand moet meer differentiatie aangebracht worden. Fietser en voetganger moeten uitgangspunt zijn voor de nieuwe verkeersstructuur. Groen en water moeten een belangrijke plaats innemen in de inrichting. Bovendien hecht men veel belang aan de betrokkenheid van bewoners vanaf de start van de planvorming. Het stadsdeelcentrum is een belangrijke spil van de herstructurering en moet grondig aangepast worden. De ruimte die nu wordt ingenomen door wegen moet afnemen. Op de vrijkomende gebieden wordt woningbouw gerealiseerd ter verdichting van het gebied. De financiering van het project zal voor een deel gedekt worden door de opbrengsten uit verkoop en verhuur van deze nieuwe woningen. Het herstructureringsplan Schalkwijk 2000+ heeft de status van een StIR (Stimulering Intensief Ruimtegebruik) - voorbeeldprojekt van het Ministerie van VROM gekregen. Het proces In 1996 is het herstructureringsproces Schalkwijk 2000+ van start gegaan. Vanaf het begin stond een interactieve samenwerking en participatie van alle betrokkenen centraal. Dit betekende dat vanaf het begin bewoners deel konden nemen aan werkgroepen om hun visie op de milieukwaliteit, de ruimtelijk kwaliteit en de sociale kwaliteit te ontwikkelen en over te dragen aan de gemeente. Via een planmatig opgezet communicatietraject werd voorlichting gegeven. De betrokkenheid van zowel bewonersorganisaties als individuele bewoners was groot. Met de resultaten van dit participatietraject heeft een ontwerpteam het structuurplan ontwikkeld. Begin 1998 is het concept 'Uitvoeringsplan Schalkwijk 2000+' aan het college van B&W en de raadscommissies voorgelegd. Door een verschil van inzicht over de voorgestelde verkeersmaatregelen en de behoefte aan een contra-expertise duurde de vaststelling van het definitieve uitvoeringsplan tot 1999. Naar verwachting kan eind 2000 met de uitvoering worden begonnen. De werkzaamheden zullen tussen 2007 en 2010 klaar zijn. Pagina 2 van 5
Duurzaamheid Bij het ontwerpen van de aanpassing van Schalkwijk is gewerkt volgens de Ecopolis-benadering. Dit komt onder andere tot uitdrukking in de aanpassing van de infrastructuur en het waternetwerk. Uiteindelijk worden er 1000 woningen, 10.000 m2 winkelruimte en 50.000 m2 kantoorruimte toegevoegd. Dit alles door het gebied te verdichten. Verkeer Het autogebruik wordt teruggedrongen door middel van een nieuw verkeersnetwerk waarbij het aantal autowegen wordt teruggebracht. Van de verschillende woongebieden worden autoluwe en 30- kilometer- zones gemaakt. Het aantal doorgaande verkeersroutes wordt verminderd. De wijken worden niet meer onderling verbonden door autowegen maar krijgen elk hun eigen ontsluitingsweg. Doordat de verkeersintensiteit binnen de wijken afneemt kunnen de wegen versmald worden. De langzaamverkeerroutes worden daarentegen uitgebreid en opgewaardeerd. Ze worden zo aangelegd dat ze sociaal veilig zijn. Een andere maatregel om het gebruik van langzaam verkeer te bevorderen is dat de parkeergelegenheden voor auto's verder van de woningen af komen te liggen dan de fietsenbergingen. Er wordt een hoogwaardig openbaar vervoerslijn aan het gebied toegevoegd. Water Het stadsdeel krijgt een heel nieuw watersysteem. Dit is een gesloten netwerk zodat er geen vervuild water uit het Spaarne meer binnen komt. Regenwater komt niet meer in het riool terecht, maar wordt apart en zichtbaar afgevoerd naar het oppervlaktewater. Dit water wordt in rietvelden gezuiverd en kan dan weer voor toiletspoeling en de wasmachine gebruikt worden. Het waterbergend vermogen van het gebied wordt vergroot door een vermindering van het verharde oppervlak en de aanleg van nieuwe vijvers in de parken. De waterkant wordt kindvriendelijk, dat wil zeggen met een flauw hellend tallud, aangelegd. De oevers worden natuurvriendelijker met riet, lisdodde en biezen. Zo krijgt het water een grotere natuur- en recreatiefunctie. Ruimtegebruik Bij de aanpassing van het centrum is nadrukkelijk gekeken naar mogelijkheden van functiemenging en intensief ruimtegebruik. In het kader hiervan worden er verschillende niveau's boven elkaar gerealiseerd. De Europaweg, een drukke weg die de westkant van het centrum afsluit, wordt verdiept aangelegd; eroverheen komen fiets- en voetpaden. Op dit ondergrondse niveau komen tevens parkeergarages, mogelijkheden voor ondergronds laden en lossen en winkelarcades. Daarboven ligt het huidige maaiveldniveau dat aansluit op de naastliggende wijken. Hier wordt een aanzienlijke verdichting bereikt door de bouw van 200 tot 250 eengezinswoningen en circa 400 (senioren)woningen in woontorens. Bovendien worden een terminal voor openbaar vervoer, 20.000 m2 kantoorruimte, een markthof, uitgaansvoorzieningen en een kerk gerealiseerd. Het laatste en hoogste niveau ligt op het tien meter hoge dak van de bebouwing en zal functioneren als buitenruimte voor de eromheen liggende torens met kantoren en woningen. Ook kunnen sportgelegenheden, zoals een tennisbaan op dit niveau aangelegd worden. Hiermee zou zeer intensief ruimtegebruik gerealiseerd worden. Er vindt ook functiemenging in de vierde dimensie plaats door functies met een verschillend tijdspatroon te mengen. Maatregelenlijst Water * opvang/buffer voor regenwater Pagina 3 van 5
* regenwateropvang, gesloten watersysteem * geen regenwaterafvoer naar de AWZI * regenwatertransport via 'wadi's' * ecologische waterzuivering / helofytenfilter * regenwatergebruik voor de wasmachine, toiletspoeling, planten, auto wassen * watercirculatie/stroming, bijv. m.b.v. een windmolen * overstortmogelijkheid op oppervlaktewater * geen gebiedsvreemd water (gesloten watersysteem) * oevers ecologisch ingericht Energie * functiemenging op locatie * autoluwe buurt * collectief parkeren * snelheidslimieten * zo min mogelijk doorgaande wegen * hogere bebouwingsdichtheid rond stations en haltes * aantrekkelijke wandel- en fietsroutes naar haltes * veilige wandel- en fietsroutes (sociale controle) * voorzieningen langs wandel- en fietspaden (winkels, e.d.) * voldoende stallingsmogelijkheden bij woningen / bergingen Groen * ecologisch netwerk * ecologisch ingerichte oevers * stedelijke biotopen (watergangen, vijvers, bosjes) Infrastructuur/ Mobiliteit * elke wijk krijgt een eigen ontsluitingsweg * wegen die de wijken onderling verbinden verdwijnen * doorgaand verkeer wordt geweerd binnen een wijk * wijken worden 30 kilometer-zones * versmalling van de wegen * aanleg van doorgaande en vrijliggende, sociaal veilige fiets- en wandelroutes * parkeergelegenheden verder van de woningen dan de fietsenstalling * toevoeging van hoogwaardig openbaar vervoer * voldoende openbare voorzieningen Leefbaarheid * groen en water in de buurt * autovrije wandel- en fietsroutes * verkeersveilige loop- en fietsroutes * autoluwe of autovrije woonstraten * geen doorgaande wegen in de woonbuurt * geen doorgaande wegen in woonbuurten * omleiding en bundeling (zonering) verkeer Ruimtegebruik * verdichting door woningbouw * in stadsdeelcentrum verschillende niveau's boven elkaar * functiemenging wonen / werken * functiemenging ook in de vierde dimensie Aanpassing bestaande bebouwing * verbeteren kopse kanten van de flats en eengezinswoningen toevoegen liften Pagina 4 van 5
! Pagina 5 van 5