training:
>Inhoud > Over deze training 3 > Onderzoek doen 6 > Voorbereiding 9 > Uitvoering 16 > Theoriebron 1: Doelen om onderzoek te doen 22 > Theoriebron 2: Fasen van onderzoek 24 > Theoriebron 3: Methodebeschrijving 25 > Theoriebron 4: Het analyseren van onderzoeksgegevens 27 > Werkmodel: Tijdsplanning 28 > Werkmodel: Checklist presentatietechnieken 29 > Beoordeling 30 Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Mieke Dahmen en ROC Mondriaan Auteurs Titel Vormgeving Binnenwerk: DBD design/ruurd de Boer, omslag: Tekst in Beeld/Hubi de Gast ISBN 978 90 3720 794 1 Copyright 2012 Uitgeverij Edu Actief b.v. Eerste druk/eerste oplage Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912.
>Over deze training Tijdens deze training zul je de hele onderzoekscyclus doorlopen. Van het probleem tot aan de oplossing zul je met elke stap van het onderzoek in aanraking komen. De nadruk ligt op het formuleren en onderbouwen van de gemaakte keuzes. Aan het eind van de training heb je een eigen onderzoek uitgevoerd en geef je daarover een presentatie voor de klas. Doelstellingen Je kunt benoemen welke manieren er bestaan om onderzoek te doen. Je kunt beoordelen welke vorm het best bij jouw onderzoek past. Je kunt een onderzoek opbouwen. Je kunt onderzoeksvragen SMART formuleren. Je kunt een goede tijdsplanning maken en je daaraan houden. Je kunt een eigen onderzoek opzetten. Je kunt relevante bronnen verzamelen. Je kunt een goede omschrijving van de methode geven. Je kunt een eigen onderzoeksinstrument ontwerpen. Je kunt onderzoeksinstrumenten gebruiken. Je kunt data ordenen en analyseren. Je kunt conclusies trekken uit de gevonden gegevens. Je kunt een onderzoek afronden/een conclusie schrijven. Je kunt een onderzoek presenteren. Je toekomstige collega Naam: Jip Jansen Leeftijd: Werkzaam als: Medewerkers: Soort werkzaamheden: Belangrijkste tool in zijn werk: Uitdaging in zijn werk: Grootste moeilijkheid: Wat er moet veranderen: 31 jaar Activiteitenbegeleiding in de verstandelijk gehandicaptenzorg. Een multidisciplinair team van twintig medewerkers. Ik verzorg de dagbesteding van een groep van tien mensen met een verstandelijke beperking. Mijn werkzaamheden houden in: activiteiten begeleiden, zorgen voor een leuke sfeer en ontspanning brengen. Maar ook het blijven uitdagen van de cliënten, zodat ze zich blijven ontwikkelen. De ontwikkeling van mensen met een beperking blijft doorgaan. Telkens worden kleine stapjes vooruit gezet. Het is de kunst om oog te hebben voor de kleine stappen die de cliënten maken. Rust, humor, geduld, oog hebben voor het kleine, creativiteit, blijven uitdagen. Ik vind het een uitdaging om te zoeken naar gebieden waarop de cliënten zich kunnen ontwikkelen. Passende activiteiten zoeken en daarbij je creativiteit gebruiken om de cliënten te stimuleren, is de grootste uitdaging voor mij. Er zitten in mijn groep allerlei verschillende mensen met verschillende behoeften. Het is de kunst om te zorgen dat iedereen een fijne dag heeft. De werkdruk is erg hoog op de groep. We hebben weinig medewerkers. Soms, als een cliënt bijvoorbeeld een agressieaanval heeft, is het lastig om in te grijpen omdat de rest van de groep dan alleen zit. Uitgeverij Edu Actief b.v. 3
Grootste blunder: Waaraan je wilt werken: Het maken van grapjes wordt niet altijd door alle cliënten goed begrepen. Cliënten met een autismespectrumstoornis nemen wat je zegt vaak erg letterlijk. Dat kan tot lastige situaties leiden. Ik wil blijven zorgen voor een veilige, ontspannen, gezellige sfeer in de groep. Beoordeling Je oefent tijdens de training veel. In welke mate je vooruit bent gegaan en hoe je meer inzicht hebt verworven in de theorie en praktijk, wordt als volgt beoordeeld: 1. je actieve deelname tijdens de lessen 2. een persoonlijk verslag: het trainingslogboek een reflectie van de training volgens de STARR-methode 3. een demonstratie van je uitgevoerde onderzoek. Persoonlijk verslag Het persoonlijk verslag inleveren voor: In het persoonlijk verslag houd je bij wat je gedaan hebt en wat je geleerd hebt. Het persoonlijk verslag bestaat uit een trainingslogboek en een reflectie volgens de STARRmethode. Het trainingslogboek bestaat uit een schrift of een snelhechter waar je notities in bewaart. Voor elke opdracht of oefening noteer je de antwoorden op de vragen. Na elke oefening leg je ook de reflectie vast op papier. Het trainingslogboek werk je netjes uit. De reflectie volgens de STARR-methode doe je aan het eind van de training. Je kiest, met behulp van je trainingslogboek, een aantal voor jou belangrijke opdrachten en oefeningen uit. Deze opdrachten of oefeningen verwerk je in een STARR. Hieronder staat de opzet van een STARR. Werkmodel: Logboek op www.factor-e.nl Situatie en Taak Omschrijf de situatie en geef daarbij aan welke taak/rol jij had. Actie en Resultaat Omschrijf welke acties/handelingen je op dat moment hebt ondernomen en wat hiervan het resultaat was. Reflectie Beschrijf hoe jij je op dat moment in de situatie voelde. Beschrijf waarom je op deze manier hebt gehandeld. Beschrijf hoe je het de volgende keer anders zou aanpakken. Demonstratie: Mijn onderzoek Deze demonstratie doe je op: Tijdens deze training doorloop je de onderzoekscyclus (zie theoriebron 2). Als je alle opdrachten en oefeningen van de training goed doorlopen hebt, heb je aan het eind een volledig onderzoek voor je liggen. Tijdens de demonstratie vertel je (met ondersteuning van een PowerPoint-presentatie) over je onderzoek. Je besteedt hierbij aandacht aan de volgende punten: Theoriebron 2: Fasen van onderzoek 4
1. Casus Vertel iets over je onderzoek: Wat hebben jullie onderzocht? Welke doelgroep? Welk onderwerp? Hoe heb je informatie over de doelgroep en het probleem verzameld? Waarom heb je voor dit probleem gekozen? Werkmodel: Studieplanning op www.factor-e.nl 2. Bijzonderheden Maak gebruik van problemen waar je in je stage tegenaan loopt. 3. Voorbereiding Vertel iets over hoe je het onderzoek hebt voorbereid: Waarover heb je informatie verzameld (welke vakliteratuur is gebruikt en waarom juist die bronnen)? Voor welke methode heb je gekozen en waarom juist voor die? Wat heb je als onderzoeksinstrument gebruikt? Waarom die vorm? 4. Uitvoering Vertel iets over de afname van het onderzoek: Hoe ging het gebruik van je onderzoeksinstrument? Heb je informatie gemist? Was de vragenlijst voor alle respondenten duidelijk? Was je instructie duidelijk? Hoe ging het verwerken van de gegevens? Hoe heb je de gegevens geanalyseerd? 5. Beoordeling Je wordt beoordeeld op de kwaliteit van het geschreven onderzoek en op de presentatie daarvan. Ten slotte breng je een stelling/vraag naar voren waarover in de klas wordt gediscussieerd. Je leidt de discussie die ontstaat. De punten waarop je wordt beoordeeld tijdens je demonstratie kun je achter in dit boek vinden in het hoofdstuk Beoordeling. Taal Taal Taal Taal Neem deze training door en onderstreep de woorden die je niet kent. Neem deze woorden over in je woordenlijst en zet de betekenis erbij. Nieuwe onbekende woorden die je tegenkomt tijdens deze training voeg je toe aan de woordenlijst. Na afloop van de training neem je dit overzicht op in je taalportfolio. Werkmodel: Woordenlijst op www.factor-e.nl Uitgeverij Edu Actief b.v. 5
>Onderzoek doen In deze training ga je leren hoe je onderzoek doet binnen een hulpverleningssetting. Onderzoek kun je op veel verschillende manieren doen. De manier die het meest geschikt is, hangt af van wat je wilt onderzoeken en wat je met de resultaten wilt gaan doen. In dit eerste hoofdstuk leer je hoe je de juiste onderzoeksvorm kunt kiezen om je doel te bereiken. Doelstellingen Je kunt benoemen welke manieren van onderzoek doen er bestaan. Je kunt beoordelen welke vorm het best bij jouw onderzoek past. 1. Opdracht: Eigen ervaringen Heb je wel eens een onderzoek uitgevoerd? Zo ja, wat was het onderwerp en hoe werd het uitgevoerd? 2. Opdracht: De juiste onderzoeksvorm kiezen Maak bij het beantwoorden van de onderstaande vragen gebruik van theoriebron 1. Welke onderzoeksvorm zou jij kiezen in de volgende situaties? Theoriebron 1: Onderzoeksvormen Je wilt weten of de dagbesteding van verstandelijk beperkte mensen genoeg uitdaging biedt. Je wilt weten of de ouders van de jongeren die hulp krijgen bij hun verslavingsproblematiek, tevreden zijn over hoe zij op de hoogte worden gehouden. Je wilt weten of het activiteitenprogramma van de dagopvang van het verzorgingshuis uitgebreid moet worden. 6
Je wilt weten of het personeel tevreden is over de arbeidsvoorwaarden. Is de behandeling van gokverslaafden op deze manier het meest effectief? 3. Oefening: Keuzes maken In deze oefening leer je kiezen welke onderzoeksvorm het best bij een onderwerp past. Het is hierbij vooral van belang dat je je antwoorden goed onderbouwt! Als je onderzoek doet, is het zaak om elke keuze goed te onderbouwen, anders kun je vragen/opmerkingen krijgen van andere onderzoekers. Probeer dus vooruit te denken om vragen over de werkvorm te voorkomen. Lees de onderstaande casus goed door en maak een ontwerp voor een onderzoek. Casus Enkele cliënten uit de psychiatrie hebben bij de directie geklaagd over dat het eten op de afdeling van zeer slechte kwaliteit is. De directie heeft besloten om ook de rest van de cliënten en de medewerkers te vragen naar hun mening over de kwaliteit van het eten. Maak een onderzoeksontwerp voor de bovenstaande situatie. Voorbereiding Zorg dat je beschikt over: de casus een pen papier/computer theoriebron 1. Uitgeverij Edu Actief b.v. 7
Uitvoering Lees de casus. Overleg met een medestudent over welke onderzoeksvorm het best past. Schrijf een korte tekst (ongeveer één A4'tje) over waarom je voor deze vorm gekozen hebt. Lever je verslag in bij de docent. Controle Heb je de casus goed gelezen? Heb je gebruikgemaakt van theoriebron 1? Heb je een onderzoeksvorm gekozen? Heb je goed onderbouwd waarom je voor deze vorm hebt gekozen? Heb je je verslag ingeleverd bij de docent? Reflectie Wat vond je van deze opdracht? Hoe vond je het om een geschikte onderzoeksvorm te kiezen? Op welke manier ben je tot die keuze gekomen? Waren jullie het eens over de gemaakte keuzes? Beschrijf het proces en jouw ervaringen in je trainingslogboek. 8
>Theoriebron 1: Doelen om onderzoek te doen Onderzoek doe je altijd met een bepaald doel. Je wilt bijvoorbeeld iets weten, verbeteren, aanpassen of evalueren. Voor elk doel bestaat een andere vorm van onderzoek doen. Er bestaan twee soorten onderzoek: kwalitatief onderzoek en kwantitatief onderzoek. Bij beide typen onderzoek horen andere manieren van dataverzameling en analyse. Kwalitatief onderzoek Kwalitatief onderzoek is gericht op een redelijk kleine groep respondenten. Bij deze vorm van onderzoek wordt doorgevraagd en krijgt de respondent de gelegenheid om uitgebreid te antwoorden. Voorbeelden van dataverzameling zijn observatie, interviews en vragenlijsten met open vragen. Binnen deze onderzoeksvorm bestaan weer veel kleinere vormen. Hieronder zullen deze besproken worden. 1. Inventariserend onderzoek Bij deze onderzoeksvorm is er behoefte aan informatie over bijvoorbeeld: hoe het zit met de situatie wat daaraan gedaan wordt wat de omvang ervan is hoe men ermee omgaat. Kortom, wat is er aan de hand met het te onderzoeken probleem? Met dit onderzoek wil je dus een heel precieze beschrijving geven van de situatie, zodat je op een later moment een oplossing voor het probleem kunt bedenken. Voorbeelden van onderzoeksvragen: Hoe is de participatie van jongeren in de jeugdhulpverlening? Hoe gaan werknemers van unit X om met de werkdruk? 2. Behoefteonderzoek Behoefteonderzoek is niet het (laten) invullen van wensenlijstjes en ook niet alleen maar vragen naar behoeften. Behoefteonderzoek is het bepalen van het verschil tussen een bestaande situatie en een gewenste situatie. Elementen die hierbij een grote rol spelen zijn: 1. Hoe ziet de huidige situatie eruit? 2. Wat wordt gemist? 3. Hoe ziet de gewenste situatie eruit? Voorbeelden van onderzoeksvragen: Sluit het huidige activiteitenaanbod aan bij de behoeften van de bewoners van het verzorgingshuis? Hoe kunnen we aansluiten bij de ervaringen en behoeften van de cursisten? 3. Ontwikkelingsonderzoek Ontwikkelingsonderzoek moet leiden tot nieuwe of betere werkwijzen, instrumenten en methodieken. Soms moet de huidige situatie worden aangepast, op een ander moment kies je voor een geheel nieuwe aanpak. Voorbeelden van onderzoeksvragen: Kun je een handleiding maken voor de opvang van vrouwelijke vluchtelingen die het slachtoffer zijn geworden van seksueel geweld? Ontwerp een registratiesysteem voor ons medisch kindertehuis waarmee wij de voortgang van de behandeling kunnen volgen. 22
4. Procesevaluatie In een procesevaluatie wordt gekeken naar hoe wordt gewerkt in een dagelijkse situatie. Door veel gegevens te verzamelen, ontstaat een reëel beeld van de huidige situatie. Het hoofddoel van een procesevaluatie is feedback verkrijgen op de uitvoering van het handelen of het verbeteren daarvan. Voorbeelden van onderzoeksvragen: Sluiten de werkvormen in de cursus zelfverdediging aan bij de deelnemers? Hoe zit het met de instroom en uitstroom van deelnemers aan het nieuwe trainingscentrum? 5. Effectevaluatie In de procesevaluatie wordt gekeken naar het functioneren van de activiteit. Worden de gestelde doelen behaald? Voorbeelden van onderzoeksvragen: Leidt de training over stresshantering tot het beter herkennen van problemen die leiden tot stress? Heeft het buurtpreventieproject resultaat gehad? Kwantitatief onderzoek Kwantitatief onderzoek is gericht op een grotere groep respondenten. Bij deze vorm gaat het om het verzamelen van veel informatie over een onderwerp. Voorbeelden van dataverzameling zijn enquêtes, vragenlijsten met gesloten vragen, onlinelijsten en telefonische enquêtes. Je hebt veel data nodig om tot betrouwbare informatie te komen. De respondenten vullen bijvoorbeeld de vragenlijsten/interviews zelfstandig in en kunnen kiezen uit een aantal antwoordcategorieën. Dit maakt het analyseren van de gegevens gemakkelijker, maar de kans op meetfouten (verkeerd geïnterpreteerde vragen bijvoorbeeld) is groter. In de zorg wordt vaker gekozen voor vormen van kwalitatief onderzoek dan voor kwantitatief onderzoek. Voorbeelden van onderzoeksvragen: Hoeveel procent van de cliënten wil vaker vis eten? Hoe tevreden is het personeel met de cao? Hoe wordt de service van de klachtenafhandeling beoordeeld? Uitgeverij Edu Actief b.v. 23
>Werkmodel: Tijdsplanning Bij onderzoek doen is een tijdsplanning van groot belang. Vul daarom, samen met je medestudent, het onderstaande schema in en houd je aan de afspraken! Datum Wat? Hoelang? Inleveren Tijdsplanning invullen 15 minuten Tweede les Probleemomschrijving maken Formuleren van de onderzoeksvraag Formuleren van de deelvragen Verzamelen van relevante informatie voor het onderzoek Benaderen van de respondenten Gevonden informatie ordenen per deelvraag Beschrijven van de methode Vragenlijsten/interviews/observatiemodellen/ enquêtes maken Afspraken maken over de uitvoering van het onderzoek Data verzamelen (bijvoorbeeld afnemen vragenlijsten/interviews) Verwerken van de gegevens Interpreteren van de gegevens (wat betekenen de uitkomsten?) Antwoord op de onderzoeksvraag/-vragen geven Schrijven van de conclusie Beschrijving van het hele onderzoek (inleiding, probleemstelling, onderzoeksvraag, deelvragen, theorie, methode, gevonden gegevens, interpretatie, antwoord op de onderzoeksvraag) Voorbereiden van de presentatie Presenteren Tweede les Tweede les Derde les Vierde les Vijfde les Vijfde les Vijfde les Zesde les Zesde les Zesde les Zevende les Achtste les Achtste les Achtste les Negende les Negende les Laatste les 28
>Beoordeling Naam deelnemer: Namen groepsgenoten: Groep: Docent: Blok/periode: Onderwerp: Onderdeel Criteria Voldoende Onvoldoende Actieve deelname De student was voldoende aanwezig. De student leverde een positieve bijdrage in zijn groepje. De student leverde een actieve bijdrage in de les. Persoonlijk verslag Persoonlijk verslag Het persoonlijk verslag bevat alle gevraagde onderdelen. Trainingslogboek Het trainingslogboek is goed bijgehouden. Het trainingslogboek is netjes en verzorgd. STARR Er is van meerdere opdrachten een reflectie volgens de STARR-methode gemaakt. De reflectie volgens de STARR-methode bevat de onderdelen: situatie, taak, actie, resultaat en reflectie. De reflectie volgens de STARR-methode geeft aanleiding tot verbeterpunten. 30
Onderdeel Criteria Voldoende Onvoldoende Demonstratie Een verslag van een volledig uitgevoerd onderzoek met de volgende punten: probleemomschrijving de onderzoeksvraag met deelvragen theoriebronnen onderzoeksinstrumenten analyse van de onderzoeksgegevens conclusie/antwoorden op de onderzoeksvragen aanbevelingen. Een presentatie met behulp van PowerPoint van circa tien minuten. De ingebrachte stelling/vraag. De student geeft blijk van voldoende theoretische achtergrond. Mondeling en schriftelijk taalgebruik Mondeling taalgebruik Schriftelijk taalgebruik De schriftelijke producten zijn in correct Nederlands geschreven. Overig Eindbeoordeling Onvoldoende Voldoende Goed > Datum:... Paraaf docent: Paraaf deelnemer: Uitgeverij Edu Actief b.v. 31