nter Zelfredzaamheid naar vermogen

nter Zelfredzaamheid naar vermogen Effectiviteit van werk centraal stellen wetenschappelijk aangetoond Systematisch meten van resultaten loont Digitale screening spreekt eigen verantwoordelijkheid aan

Colofon Inhoud Inter-View is een magazine dat trends in de wereld van arbeid, participatie en zorg signaleert en de visie van zoveel mogelijk betrokkenen wil laten doorklinken. Het informeert en opiniëert, en geeft innovatie de ruimte. Scherp aan de wind zeilend en vooruit denkend. Inter-View is een initiatief van Interhealth B.V., dat als ontwikkelaar van producten in de (geestelijke) gezondheidszorg, preventie, participatie en vitaliteitsbevordering zijn bijdrage wil leveren aan de noodzakelijke vernieuwingen. 4 Ronde tafel Werk en gezondheid zijn vaak nog gescheiden werelden. Partnerschap van publieke en private partijen draagt bij aan een integrale benadering en het slim combineren van geldstromen. 17 De GemeentePolis slaat bruggen Een aantal gemeenten zet de stap van een Collectieve Zorgverzekering voor de Minima (CZM) naar de bredere GemeentePolis. Hoe vinden zorgverzekeraars en gemeenten elkaar? 2 Redactie Peter van Eekert (hoofdredacteur) Martin de Heer Huub Houben Martin van der Krogt Aan dit nummer werkten mee Hanneke Bakker, Gemini Consultancy Maarten Broekema, BS&F Sjef Czyzewski, Bouman GGZ Marjolein ten Hoonte, Randstad Monique de Kok, Mentaal Beter Laurens Krol, BS&F Henk Maasson, Psy Health Direct Marianne Oomens, VGZ Ruud Schalkwijk, gemeente Rotterdam Jaap van Weeghel, kenniscentrum Phrenos Productie ARCO SZ, Utrecht Vormgeving Ellen Bakker, ellendesign.nl, Utrecht Uitgave Interhealth B.V. Voor nadere informatie Interhealth B.V. "Prins Hendriksoord" Soestdijkerweg 17 3734 MG Den Dolder 088-010 4300 info@interhealth.nl www.interhealth.nl 8 Howie the Harp in Rotterdam Zorginstelling Pameijer heeft het New Yorkse Howie the Harp Peer Advocacy and Training Center naar Nederland vertaald. Mensen met een psychiatrisch probleem worden opgeleid tot ervaringsdeskundige en bemiddeld naar betaald werk. 10 Drie decentralisaties niet stopzetten Door de val van het kabinet Rutte zijn de wetgevingstrajecten vooralsnog stilgevallen. Maar Martin van der Krogt pleit ervoor de gedachten achter de drie grote decentralisatieoperaties niet overboord te zetten. 12 Jeugd GGZ De jeugd GGZ wordt op termijn onder gemeenten gebracht. Daarmee krijgen zij een belangrijke sleutel voor de Wajong-instroom in handen. De jeugd GGZ is echter een bijzonder specialistisch terrein waarop gemeenten expertise zullen moeten ontwikkelen. 18 De driehoek behandelen, wonen en werken Werk is voor Bouman GGZ een integraal onderdeel van de behandeling van cliënten. Werken maakt gezond, aldus Sjef Czyzewski, voorzitter van de Raad van Bestuur van Bouman. 20 De Screener: zelfhulp waar mogelijk Digitale screening draagt bij aan het snel onderkennen en aanpakken van mentale problemen. Ook bij re-integratie en participatie bewijst het zijn waarde. 22 Meten is weten In de GGZ is Routine Outcomes Measurement (ROM) gemeengoed aan het worden. Bij arbeidstoeleiding en participatie kan ROM de effecten van interventies zichtbaar maken. Disclaimer Dit magazine, de inhoud en de vormgeving zijn eigendom van Interhealth B.V. Alle rechten worden voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door druk, fotokopie, microfilm of welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Interhealth B.V. 14 IPS werkt Individuele Plaatsing en Steun (IPS) is een bewezen succesvolle methodiek om mensen met een ernstige psychische stoornis aan het werk te helpen. IPS-autoriteit Jaap van 24 Adrie Goedendorp De kunst van Adrie Goedendorp siert het omslag van deze inter-view. Wie is deze kunstenares? Weeghel over kansen en bedreigingen.

Zelfredzaamheid naar vermogen Martin de Heer MBA voorzitter Raad van Bestuur Interhealth Voor u ligt de derde uitgave van Inter-View. We zijn er trots op om in deze tijd van economische recessie en bezuinigingen een magazine uit te brengen met een positief geluid. Dit nummer van Inter-View is gewijd aan het vernieuwen van dienstverlening aan kwetsbare mensen, die vaak langdurig in een uitkeringssituatie verkeren en toch in staat blijken tot participatie. Aansluitend bij onze visie op arbeid en gezondheid vormt het eigen aandeel, gebaseerd op eigen verantwoordelijkheid en eigen kracht van de mens, een belangrijk uitgangspunt: zelfredzaamheid naar vermogen. Midden in economisch lastige tijden ontstaat er een positieve prikkel om de klantaanpak te vernieuwen. Inter-View besteedt veel aandacht aan het bedenken van nieuwe oplossingen met belangrijke stakeholders die out of the box kunnen denken. Huub Houben medisch bestuurder Interhealth Uit tal van wetenschappelijke onderzoeken en in de praktijk is duidelijk geworden dat het daadwerkelijk hebben van werk de beste basis is om werkvermogen te verhogen en functioneren te verbeteren. Spieren worden sterker als ze worden gebruikt en hersenen functioneren beter als ze actief worden ingezet. We staan dus voor de uitdaging om gezond functioneren met verstandig gebruik van mentale en fysieke mogelijkheden te stimuleren. Concreet gaat het dan over place then train : eerst werk, dan training of coaching in plaats van de lange reeksen re-integratietrajecten die in de afgelopen decennia aangeboden werden. In meerdere sectoren groeit het besef dat het eigen aandeel beter benut moet worden. Veel mensen zijn er van overtuigd dat het tijdperk van de verzorgingsstaat achter ons ligt. Het benutten van het eigen aandeel is een kernonderdeel van de kanteling in de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO). Vooral bedoeld om claimgedrag te verminderen en betere en goedkopere oplossingen te stimuleren. Ook in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) groeit het besef dat behandeling niet alleen gericht mag zijn op vermindering van ziekte of klachten, maar dat herstel van functioneren en zelfredzaamheid zeker zulke belangrijke doelen zijn. In moderne behandelingen wordt samen met de cliënt gewerkt aan beter functioneren en participeren in de samenleving in plaats van alleen maar klachtvermindering. Afkomstig uit diezelfde GGZ is het inzichtelijk maken van de effecten van interventies op het functioneren. Dit staat bekend als routine outcomes measurement (ROM). Zulke meetinstrumenten kunnen ook buiten de GGZ van grote waarde zijn, zeker bij mensen in de bijstand, mensen die bepaalde WMO-voorzieningen aanvragen, of werknemers die onder grote spanning staan. Nederland verkeert in een financieel-economische crisis en is genoodzaakt de tering naar de nering te zetten. Inter-View neemt de uitdaging aan om niet bij de pakken neer te zitten en door te denken binnen de context van de economische realiteit. We richten ons op de positieve prikkels en kansen die er zijn en nemen daar zelf actief een bijdrage aan. Martin de Heer Huub Houben 3

ronde tafel gesprek Partnerschap voor innovatie Publieke en private partijen kunnen samen werk en gezondheid bevorderen Meer mensen gezond aan het werk. Dat is de missie voor BV Nederland. Hoe kunnen publieke en private partijen door samen te werken arbeidsdeelname, participatie en vitaliteit bevorderen? Dat is de vraag waarover zes gesprekspartners zich buigen. Gezondheid en werk zijn nog gescheiden werelden. Hoe kunnen verschillende partijen gezamenlijk doelen stellen over de grenzen van sectoren heen en zo hun schaarse middelen effectiever inzetten? 4 Gezondheid en werk zijn nog gescheiden werelden

Evidence based werken kost tijd, maar het betaalt zich terug. Kennis en expertise delen levert innovatie op. Onze kennis zit niet in een kluis. Delen levert altijd iets op. Werk concreet samen en maak het niet te breed, dat compliceert enorm. Een open dialoog creëert kansen en nieuwe antwoorden. Niemand weet alles. Erken dat en handel ernaar. Ruud Schalkwijk Marjolein ten Hoonte Laurens Krol Marianne Oomens Martin de Heer Huub Houben De gesprekspartners Huub Houben is arts. Hij is sinds vijf jaar medisch directeur van Argonaut Advies. Houben is gepassioneerd pleitbezorger van systematisch meten van resultaten. Ik heb 20 jaar in de farmaceutische industrie gewerkt. Daar is evidence based werken de norm. In de sociale sector heerst vaak het buikgevoel. Toen het geld niet op kon,werd dat door gemeenten niet ervaren als een urgent probleem. Maar nu is dat anders. Gemeenten zijn zich ervan bewust dat er meer moet met minder geld en dat meten van resultaten daarbij helpt. Door systematisch meten en feedback gebruiken kun je sturen. Martin de Heer is bestuursvoorzitter van Interhealth. Interhealth is een holding van 5 bedrijven met in totaal 600 medewerkers: Mentaal Beter, Argonaut Advies, Het NIC, BestDeal en Bizi Nederland. Wij zien onszelf als een investeringsplatform in de zorg dat meebouwt aan een nieuwe maatschappelijke waarde: een vitale samenleving, gebaseerd op eigen kracht waar mensen zelf verantwoordelijkheid nemen. Zelfredzaamheid naar vermogen. We leveren en ontwikkelen vernieuwende dienstverlening in verschillende sectoren: zorg, overheid en onderwijs. Onze belangrijkste uitdaging is om door de sectoren heen tot slimmere, betere oplossingen te komen. Ruud Schalkwijk is sinds 3 jaar programmadirecteur Organisatie & Financiën van de gemeente Rotterdam en in die rol onder meer verantwoordelijk voor de aanbesteding van arbeidsbemiddeling. Daarnaast is hij beheerder van het zogenaamde frictiebudget, waaruit de herstructurering van de WSW wordt gefinancierd. Het programma Organisatie & Financiën is verantwoordelijk voor het realiseren van de collegedoelstellingen om in de komende jaren circa 72 miljoen euro te besparen op de bedrijfsvoering en de formatie met 1.000 plaatsen te verminderen. Als programmadirecteur ben ik verantwoordelijk voor de aansturing van het programma. Daarnaast ben ik binnen het concern Rotterdam portefeuillehouder HR. Laurens Krol is partner bij bureau BS&F en is daar vooral gericht op de samenwerking tussen gemeenten en zorgverzekeraars. Gemeenten en zorgverzekeraars kunnen samen veel gezondheidswinst boeken, bijvoorbeeld door het aangaan van een GemeentePolis. Krol ondersteunt gemeenten en zorgverzekeraars deze sleutelrol te vervullen. Marjolein ten Hoonte was in de afgelopen jaren directeur van Randstad HR Solutions en als zodanig verantwoordelijk voor arbeidsmarktvraagstukken op het gebied van outplacement, duurzame inzetbaarheid, re-integratie en de overname van personeel. Momenteel is zij binnen Randstad directeur Arbeidsmarkt. Dat betekent vooral het uitdragen van onze arbeidsmarktkennis en ervaring. Zeker ook richting gemeenten, die onder meer door de Wet werken naar vermogen (WWNV) voor nieuwe uitdagingen staan. De WWNV gaat over de toegang tot de arbeidsmarkt. Wat voor mij interessant is: wat voegen we daaraan toe om als betrokken partijen, publiek en privaat, tot een succesvol partnerschap te komen? Marianne Oomens Marianne Oomens is zelfstandig manager en was van maart 2011 tot mei 2012 werkzaam als interim directeur verkoop bij zorgverzekeraar VGZ. Zij heeft veel ervaring binnen het verzekeringswezen. Ik ben vooral bezig om de commerciële slagkracht van VGZ te vergroten. En nieuwe samenwerkingsvormen met gemeenten aan te gaan. Van de verzekerden bij VGZ valt 75% in een collectiviteit. Dat zijn ook collectieve zorgpolissen met gemeente, onder meer voor hun bijstandsgerechtigden. 5

Interhealth heeft het initiatief genomen om een aantal originele denkers die over de grenzen van hun eigen sector kijken bijeen te brengen. De uitdaging: het vinden van nieuwe wegen om meer mensen deel te laten nemen aan het arbeidsproces. Loskomen van oude denkkaders en van het paradigma van de verzorgingsstaat, het eigen aandeel centraler stellen. Vanuit de overtuiging dat ieder mens mogelijkheden en kansen heeft, ook al zijn er mogelijk beperkingen. Als we zo gaan kijken kunnen veel meer mensen meedoen. 6 Werk kan bijdragen aan een betere psychische gezondheid Het zorgende zorgstelsel In de zorg wordt vooral gekeken naar de belemmeringen van mensen, maar minder naar mogelijkheden en kansen. Dat vindt De Heer. We hebben in Nederland een zorgstelsel gebouwd dat mensen stigmatiseert. In de zorgsector zijn de professionals over het algemeen gericht op ziekte en zorg. Ik zou dat willen ombuigen naar een focus op gedrag en gezondheid. Daarmee wordt een omslag gemaakt van het uitsluitend inzetten van curatieve zorg naar het eigen aandeel in iemands gezondheid en vitaliteit. Natuurlijk leveren ziekten en aandoeningen belemmeringen op, maar er blijven vaak mogelijkheden om te werken en te participeren. Zo is in studies aangetoornd dat studenten die een diagnose hadden voor bijvoorbeeld autisme gaan denken en handelen vanuit hun beperking, waarmee ze hun mogelijkheden inperken. Wij zijn vooral bezig met de relatie tussen mentale gezondheid en werk. In de traditionele GGZ speelt werk nauwelijks een rol. De GGZ is daar te weinig mee bezig. Terwijl werk kan bijdragen aan een betere psychische gezondheid. Straks wordt de jeugdzorg gedecentraliseerd naar gemeenten. Een belangrijke vraag is wat er met de jeugd GGZ gebeurt, mede in relatie tot de Wajong, die grotendeels ook bij gemeenten terecht komt. De jeugd GGZ is nu een belangrijke toegangspoort tot de Wajong. Overigens staan de schotten niet alleen tussen de domeinen van werk & inkomen en zorg, maar ook het onderwijs is een aparte wereld, grotendeels los van andere domeinen. Werk centraal Sommige mensen kunnen echt niet aan de slag, dat wordt soms te makkelijk uit het oog verloren, vindt Ten Hoonte. Werk centraal is een prima uitgangspunt. Maar we moeten wel respect hebben voor mensen die vanwege ziekte of andere beperkingen niet meedoen aan het arbeidsproces. Naar de mensen die wel zouden kunnen werken, maar daarbij enige vorm van ondersteuning nodig hebben, dient individueel te worden gekeken. Kijk naar hun kracht, hun mogelijkheden. Daarbij moeten we wel durf tonen. Ik pleit er daarom voor dat we anders omgaan met het ideaal van duurzame uitstroom. Gemeenten moeten het concept duurzame arbeid loslaten. Banen voor het leven bestaan niet meer, dat weten we allemaal. Maar bij re-integratie is het doel een vaste, duurzame baan. Dat belemmert de kansen om weer in de arbeidsmarkt te groeien. Bovendien: het is een feit dat sommige mensen weer zullen uitvallen. Daar moeten we niet al te krampachtig over doen. Niets is voor de eeuwigheid! Een goede aanpak begint bij preventie en het benoemen van eigen verantwoordelijkheid. Oomens vindt dat werkgevers heel verschillend omgaan met preventie van uitval. Philips bijvoorbeeld heeft vitaliteit hoog in het vaandel. Maar andere werkgevers interesseert het niets. Maar als je bijvoorbeeld met verzuiminterventies drie weken wacht kan je resultaat vergeten. Schalkwijk pleit voor een genuanceerde blik. Uitval uit werk kan allerlei oorzaken hebben, er zijn dus ook verschillende oplossingen. Wat die oplossingen gemeen hebben: breng structuur aan. Het besef van de waarde van preventie neemt wel toe, signaleert hij. Een belangrijke vraag bij preventie is: investeren zorgverzekeraars en verzuimverzekeraars in elkaar? Met andere woorden: investeer je als verzekeraar in opbrengsten die mogelijk ten goede komen aan andere partijen?

Doe waar je goed in bent en werk samen PPS verbinding te zoeken met een zorgverzekeraar? bestaan. Met name als er over de grenzen van Is publiek private samenwerking (PPS) het tover- Een stap verder zou dat bijvoorbeeld kunnen leiden domeinen als werk en inkomen, zorg, welzijn en woord om meer met minder te kunnen doen? Kunnen tot selectieve zorginkoop op kleine schaal, voor brillen onderwijs heen gekeken moet worden, is aanbe- doelen van verschillende organisaties in één lijn of voor mondzorg. Er zijn universiteiten met een steden daar een belemmering voor. Echte innovaties worden gebracht zodat hun investeringen elkaar tandarts op de campus, waarom niet een tandarts op dit vlak verdragen geen opdrachtgever-leverancier versterken? Is het daarbij mogelijk om over grenzen die minima behandelt? Dit soort dingen kunnen relatie. Het vraagt om partnership om, ieder vanuit heen te kijken en te handelen: grenzen van worden geregeld in een GemeentePolis. Op dit zijn corebusiness, een deel van de innovatie voor beleidsvelden en sectoren en de grens tussen publiek moment hebben bijna alle gemeenten al een CZM. zijn rekening te nemen en zo de som der delen te en privaat? De gespreksdeelnemers denken van Maar die is heel goed door te ontwikkelen naar een vergroten. Aanbesteden staat voor een u vraagt, wel. Sterker: zij hebben de ervaringen dat PPS kan bredere samenwerking tussen verzekeraar en wij draaien mentaliteit, aldus De Heer. Ik weet dat werken. Maar het komt wel aan op gepassioneerde gemeente, waarbij de inhoud van de polis aan de er In Rotterdam mooie voorbeelden zijn hoe het mensen die er voor gaan, hobbels slechten en niet lokale situatie kan worden aangepast. Het gaat dus anders kan. Schalkwijk: In onze social return stoppen. En die PPS-initiatieven kunnen opschalen niet om het uitrollen van een vaststaand concept, aanpak stellen we partnerschap inderdaad op van pilot naar structurele werkwijze. dat werkt namelijk niet. De basis is: openheid en de eerste plaats. Het is voor een publieke partij eerlijkheid. Het moet echt een gezamenlijk project overigens makkelijker om private doelen te koppelen Zorgverzekeraars en gemeenten werken samen in zijn. Over en weer dienen de cijfers op tafel te aan publieke acties dan andersom. Maar ik vind dat het aangaan van collectieve zorgverzekeringen voor minima, de zogenaamde CZM. Oomens: Het is mijn ervaring dat veel zorgverzekeraars minima- komen. Gemeenten zien verzekeraars soms als een onuitputtelijke bron van geld, maar dat is niet zo. De vraag is wel: durf je zo n partnerschap aan te gaan? je moet doen waar je goed in bent. Waar je minder goed in bent, kun je beter partners voor zoeken. Wij hebben als gemeente onvoldoende kennis van de 7 contracten afsluiten met gemeenten omdat dat Ook met het oog op Europese aanbestedings- arbeidsmarkt, in ieder geval in vergelijking met een de zekerheid van betaling geeft en er dus geen regels? Als er inkopers bij betrokken zijn kan aantal andere spelers. Dus dat betrekken we van financieel risico is. Of ze het anders ook zouden dat een probleem opleveren, aldus Oomens. Die buiten onze eigen organisatie. De basis voor doen is maar zeer de vraag. Dat is wel opvallend, zijn meestal alleen en uitsluitend gericht op het samenwerking is openheid, ook in ieders drijfveren zegt Krol, want juist in die populatie is grote procedureel juist uitvoeren van inkoop. en belangen. Wat heeft iedere partij eraan? Die gezondheidswinst te behalen. Minima hebben vraag moet altijd beantwoord kunnen worden. En relatief veel gezondheidproblemen. Door daarin te Het is makkelijk om een intentie uit te spreken, heel belangrijk: rol niet uit. Succes op één plek is investeren kan een aanzienlijke gezondheidswinst voegt Houben toe, maar daarna.. Mensen zijn geen garantie dat het idee elders ook werkt. worden geboekt, die zich ook financieel vertaald. geneigd bij het bekende te blijven. Krol ziet dat Houben: Met een goed concept is de kans groter Dat is voor zorgverzekeraars en gemeenten een ook. Een probleem bij PPS is dat er wel pilots worden dat een gemeente afziet van aanbesteding en een interessante businesscase. Als zorgverzekeraars gedaan, vaak met enig succes. Daarna moet de pilot aangaat met een samenwerkingspartner meer investeren is tweeledige winst mogelijk, stelt samenwerking onderdeel worden van de gewone waarmee het concept is ontwikkeld. De Heer: directe winst voor de zorgverzekeraar, maar ook maatschappelijke winst. Daar is Oomens dagelijkse werkwijze en dat gebeurt niet. Pilots worden meestal extra begeleid, maar als de partners Tot slot het mee eens. Maar de gemiddelde zorgverzekeraar het zelf moeten doen, zit men vaak met de handen Gastheer van de bijeenkomst De Heer sluit de is tamelijk passief en meer aanbod- dan vraaggericht. in het haar. De kunst is om als partners, gemeenten discussie af met de constatering dat er enkele Er is eerder sprake van een controlebehoefte dan van en verzekeraars, te investeren in een langdurige concrete PPS-initiatieven lopen waarbij een nieuw ondernemerschap. Dat wordt nog eens versterkt relatie. En het als een gezamenlijk project te paradigma in praktijk wordt gebracht. Maar er is door de enorme verantwoordingsplicht. Maar zorg- blijven zien, voegt Ten Hoonte toe. Innovatie meer mogelijk. Niet alle antwoorden zijn gegeven, kostenbeheersing is nodig, ook al profiteer je zelf vraagt permanent toetsen van werkzaamheden en nieuwe concepten zijn aan het ontstaan. Het is nu niet direct van de opbrengsten. gedrag van de medewerkers. zaak om niet te verzanden in algemeenheden, Krol: Burgers met een laag inkomen kunnen PPS en aanbesteden maar juist regionale oplossingen te realiseren. bijzondere bijstand krijgen, ook voor medische kosten. Aanbesteden gaat niet samen met cocreatie en Wat is logischer dan voor medische kosten een innovatie. Ten Hoonte laat geen misverstand Peter van Eekert

Pameijer haalt Howie the Harp naar Rotterdam Ervaringsdeskundigen benutten hun talenten Medewerkers van zorginstelling Pameijer raakten in New York enthousiast over het Howie the Harp Peer Advocacy and Training Centre. Dit programma leidt mensen met psychiatrische problematiek op tot ervaringsdeskundige en bemiddelt naar betaald werk. Peer-to-peer-leren vormt de kern; het benutten van ervaringen en talenten van mensen die te maken hebben (gehad) met een psychische beperking. In 1993 nam de op straat mondharmonica spelende New Yorkse dakloze Howie Geld - inmiddels is hij overleden - het initiatief voor het trainingscentrum dat zijn naam draagt. Begin 2012 is Pameijer in Rotterdam gestart met het Howie the Harp Trainingscentrum. 8 Inspiratie uit de Verenigde Staten is de uitval zeer beperkt. In de VS ligt het percentage Oomens, coördinator van Howie the Harp: Ik ben Als het om empowerment gaat, vormen de geslaagden op 70%. Uniek is ook dat toeleiding vereerd en trots dat ik aan de wieg mag staan van Verenigde Staten al jarenlang een inspirerend naar werk onderdeel van het programma uitmaakt. Howie the Harp Rotterdam en ga er samen met voorbeeld. In een cultuur waarin zelfredzaamheid Na een voorprogramma krijgen de deelnemers de studenten voor zorgen dat er straks een club en prestatie hoog in aanzien staan, gedijen projecten eerst een half jaar les, vervolgens gaan ze een half fantastische ervaringswerkers klaar staat. De voor kwetsbare burgers mensen goed. Howie the jaar op stage, en daarna bieden we ze binnen of kracht van de studenten, de talenten die naar Harp biedt een stevig trainingsprogramma dat misschien ook buiten Pameijer een half jaar werk- boven komen, het enthousiasme waarmee er gewerkt mensen uit de sociale psychiatrie de mogelijkheid ervaring. Verder ligt het accent heel sterk op peer- en gestudeerd wordt en het samen op weg zijn geeft om ervaringswerker te worden en hun to-peer-leren. Dat maakt het tot een heel mooi naar het einddoel maakt elke dag tot een feest! deskundigheid ter beschikking te stellen aan anderen. Dienstverlening moet zoveel mogelijk empowermentproject. Medeprojectleider Pieter Verdoorn vult aan. Er zijn geen toelatingseisen De toekomst door peers worden uitgevoerd is het idee. Dat kan wat betreft vooropleiding. De toegang is daarmee De eerste ervaringen zijn positief, maar de ver gaan, in de zorginstelling Baltic Street zijn alle laagdrempelig, maar dat wil niet zeggen dat er financiering is een aandachtspunt. In eerste mensen van hoog tot laag ervaringsdeskundige, geen selectie plaatsvindt. Kandidaten moeten wel instantie kan Pameijer gebruik maken van een ook de directeur en de controller. Pameijer heeft in bepaalde mate hersteld en stabiel zijn. Middelen- subsidie, maar voor de lange duur moet gezocht een licentie gekregen om als exclusieve partner gebruik is ook een obstakel. We hebben met iedereen worden naar andere bronnen. Is het een interessant in de Benelux een Howie the Harp Trainings- serieuze wervingsgesprekken gevoerd en een soort programma voor uitkeringsinstanties? Kan het centrum in Rotterdam te starten. workshoptest gedaan. misschien worden ingezet binnen de WMO? Ondersteuning, opleiding, toeleiding en empowerment Eerste ervaringen De eerste groep van 24 cursisten is al enthousiast Grijpen gemeenten de kans om met Howie the Harp een verbinding te leggen tussen de WMO, de Projectleider Audry van Vulpen: Wat Howie the gestart. Dat betekent maandag en woensdag begeleiding en de re-integratie van een doelgroep Harp uniek maakt is dat de deelnemers tijdens de training, op donderdag individuele coaching en op die in eerste instantie niet als kansrijk op de opleiding ook steeds ondersteund worden bij hun vrijdag herstelwerkgroep. Er wordt aandacht arbeidsmarkt wordt gezien? herstel. Dat is echt een succesfactor. Het programma besteed aan life skills, aan weerbaarheid en is behoorlijk intensief, maar dankzij de ondersteuning samenwerking, herstel en empowerment. Armand Hanneke Bakker

Ramon Koppenaal heeft niet veel woorden nodig om te vertellen wat Howie the Harp voor hem betekent. Voor mij is het een opleiding waarbij ik mijn verleden en ervaringen kan omzetten in een professionaliteit. En waarmee ik vervolgens aan het werk kan als ervaringswerker. Ik voel me bevoorrecht om hier te mogen zijn en deel te mogen nemen aan dit trainingsprogramma. Dat ik hier ben heeft me verder geholpen met de toekomst. Voor deelneemster Monique van Peenen staat Howie the Harp voor van klein en kwetsbaar naar krachtig vanuit je kwetsbaarheid. Het idee om meer met haar ervaring te doen bestond al langer. Ik zag bepaalde kwaliteiten in mezelf, maar ik vond mezelf er nog niet klaar voor. Ik dacht dat ik eerst volledig cliënt-af moest zijn om de rol van zorgverlener te kunnen aannemen. Door verhalen van andere ervaringsdeskundigen durf ik te dromen met als resultaat meer mogelijkheden en kansen. Als ik mezelf nu bekijk zie ik iemand die niet kiest voor veiligheid om misstappen te voorkomen en moeilijkheden uit de weg te gaan, maar iemand die zichzelf met gepaste veiligheid uitdaagt om moeilijke dingen aan te gaan. Voor mij fantastisch, maar nog mooier om dit met de juiste tools te kunnen uitdragen in mijn toekomstige werk. Empowerment, daar is veel over vertellen, vindt deelneemster Reza Breemen. Wat betekende het voor mij toen ik dit begrip leerde kennen? Wie zich herkent in het verloren voelen of het overmand zijn door intens verdriet omdat er van binnen iets vastloopt, die heeft wat aan empowerment. Alledaagse zaken die iedereen aangaan en waar iedereen recht op heeft, lijken aan jou voorbij te gaan. Door beperkingen of gebeurtenissen die je intens plagen mis je de aansluiting waarmee waardevolle doelen, levensverwachtingen en overtuigingen in het vooruitzicht ontbreken. Nadat ik dit aan den lijve ondervonden heb, is mij het voorrecht geboden om met eigen ervaringen technieken en methodes aan te leren om te werken aan de kwaliteit van mijn bestaan. Na de opleiding bij Howie the Harp kan ik als ervaringswerker/ ervaringsdeskundige anderen ondersteunen en hen helpen hun eigen kracht te hervinden en zo op weg helpen naar hun eigen herstel. Empowerment doe je niet alleen, maar eenmaal aangeleerd wordt het van jezelf! het enthousiasme waarmee er gewerkt en gestudeerd wordt en het samen op weg zijn naar het einddoel maakt elke dag tot een feest! 9

10 De nieuwe kaders van de drie decentralisatieprogramma s bieden volop mogelijkheden de uitvoering vraaggericht in plaats van aanbodgestuurd te organiseren Decentralisaties zijn noodzakelijke hervorming Zet integrale aanpak van participatie door Ondersteuning van mensen met meervoudige problemen is momenteel te vaak eenzijdig gericht op het bieden van zorg. Werk en participatie komt meestal op de tweede plaats. Dienstverlening aan mensen met multiproblemen kan sterk verbeteren door gemeenten hiervoor integraal verantwoordelijk te maken. Hun inspanningen zullen primair gericht zijn op arbeidsparticipatie met focus op betaalde en reguliere arbeid, en bij onmogelijkheid van een betaalde baan op sociale participatie als vrijwilligerswerk en mantelzorg. De gemeente is de bestuurslaag het dichtst bij de burger en daarom het beste in staat tot ontkokering van regels en ontschotting van financiële middelen. Bovendien kunnen gemeenten beter dan de rijksoverheid en zijn uitvoeringsorganisaties de noodzakelijke verbinding leggen tussen onderwijs en arbeidsmarkt en tussen sociale zekerheid en zorg.

3 D s doorbreken verkokering Door de huidige verkokerde wet- en regelgeving lukt het gemeenten vrijwel niet om mensen met een stapeling van problemen, zoals gebrek aan startkwalificaties voor de arbeidsmarkt, fysieke en psychologische beperkingen, psychosociale knelpunten, taal- en opvoedingsachterstanden en schuld-problemen, integraal te ondersteunen. Drie grote decentralisatieoperaties, ook wel aangeduid als de 3 D s, zouden daar verandering in moeten brengen. Het gaat om de decentralisatie van de jeugdzorg, de overheveling van de dagbesteding en extramurale begeleiding uit de AWBZ naar de WMO en de totstandkoming van de Wet werken naar vermogen (WWNV), die de integrale re-integratieverantwoordelijkheid voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt bij gemeenten legt. Voeg daarbij de nieuwe wet op passend onderwijs en gemeenten krijgen de tools in handen om veel meer maatwerk en samenhang in beleid en uitvoering te organiseren. Iedere vertraging in de uitvoering van deze belangrijke hervormingsprogramma s is een slechte zaak. Om de in Nederland geprognosticeerde arbeidsmarkttekorten op langere termijn te helpen oplossen, dienen zoveel mogelijk uitkeringsgerechtigden naar vermogen aan het arbeidsproces deel te nemen. Gemeenten anticiperen al stevig op de nieuwe wetgeving, ondanks bezuinigingen en hun strijd met de regering om meer financiële armslag voor participatie van mensen met een forse afstand tot de arbeidsmarkt. Zij doen dat door hun eigen primaire uitvoeringsproces te stroomlijnen, de uitvoering in de keten van werk en inkomen op de Werkpleinen en met UWV tegen het licht te houden en vooral door samenwerking in regionale netwerken te zoeken met zorgverzekeraars en zorginstellingen, zowel in het publieke als in het private domein. Het inzicht dat in de gezondheidszorg gedragsbeïnvloeding meer accent dient te krijgen en dat werk de gezondheid ondersteunt en bevordert, wordt inmiddels door vele gemeenten gedeeld. De toenemende samenwerking tussen gemeenten, zorgkantoren en zorgverzekeraars bij bevordering van vitaliteit en leefstijl, verslavingszorg en de GGZ-aanpak van depressies en angststoornissen met behulp van e-mental healthprogramma s getuigen van deze ontwikkeling. Nieuwe dienstverleningsconcepten Door de verantwoordelijkheid voor ( jeugd)zorg, welzijn, passend onderwijs, werk en inkomen bij de gemeentelijke bestuurslaag te leggen kan de huidige uitvoering veel slimmer, goedkoper en minder bureaucratisch worden georganiseerd. De nieuwe kaders van de drie decentralisatieprogramma s bieden volop mogelijkheden de uitvoering vraaggericht in plaats van aanbodgestuurd te organiseren, in te zetten op preventie in plaats van curatie en meer collectieve arrangementen tot stand te brengen. Oude structuren zullen moeten plaatsmaken voor nieuwe organisatie- en dienstverleningsconcepten met daarin een veranderende rol van de overheid en haar uitvoerders en van de burgers zelf, van wie meer zelfredzaamheid verlangd mag worden. Nieuwe vormen van publiek private samenwerking en gebruik van digitale dienstverlening in de vorm van internetgestuurde zelfmanagement- en zelfhulpprogramma s zullen een belangrijk deel van de nieuwe dienstverlening uitmaken. Slimmer organiseren leidt overigens niet alleen tot verhoging van effectiviteit van de dienstverlening, maar ook tot vergroting van de efficiency en daarmee gepaard gaande lagere kosten. Dat laatste is in een tijd van economische crisis en bezuinigen mooi meegenomen. Om kort te gaan: de 3 D s zullen gemeenten en hun partners gezamenlijk stimuleren tot kostenbewust en kansrijk maatschappelijk ondernemerschap, ten voordele van de BV Nederland. Het is daarom zeer te hopen dat de beoogde integrale aanpak door gemeenten ook straks na verkiezingen en kabinetsformatie in de vorm van de 3 D s onverkort wordt voortgezet. Casus Snel behandelen Cliënt werd bij Argonaut Advies aangemeld voor een activerende interventie van vijf gesprekken. Hij was op dat moment al bij een GGZ instelling aangemeld en had te horen gekregen dat hij daar binnen zes weken terecht kon voor een intakegesprek. Voor de behandeling die na de intake zou volgen, gold nog een wachtlijst van enkele maanden. In die periode zou het re-integratietraject van cliënt richting werk stilliggen omdat hij eerst een behandeling nodig had. In overleg met cliënt en zijn casemanager is toen besloten de aanmelding van cliënt bij GGZ instelling met de lange wachttijd te beëindigen en hem bij Mentaal Beter Den Bosch aan te melden. Twee weken na de aanmelding van betrokkene bij Mentaal Beter had hij zijn eerste intakegesprek en binnen een maand was zijn behandeling gestart. De psycholoog van Argonaut Advies onderhield al die tijd nauw contact met de behandelaar van cliënt en kon zo de casemanager van de sociale dienst op de hoogte houden van de voortgang van de behandeling. Cliënt heeft inmiddels zijn behandeling afgerond en is gestart met werk. 11 Martin van der Krogt

Jeugd GGZ Snel en integraal handelen van levensbelang 12 De jeugd GGZ speelt een belangrijke rol in de instroom in de Wajong en het mogelijk voorkomen daarvan. Met de voorgenomen decentralisatie van de Jeugdzorg zou ook de jeugd GGZ onder gemeenten gaan vallen. Dat biedt de lokale overheid mogelijkheden om vroege arbeidsongeschiktheid van jongeren vanwege mentale problemen te voorkomen of te beperken. Maar de jeugd GGZ is een bijzonder specialistisch terrein. Monique de Kok is klinisch psycholoog en cognitief gedragstherapeut. Zij stuurt de 17 kinder- en jeugdteams aan van Mentaal Beter en is verantwoordelijk voor het behandelbeleid in het kader van kind en jeugd GGZ van de 17 vestigingen van Mentaal Beter. Onze vestigingen zijn en blijven klein, vertelt ze, dat is onze kracht. In grote instellingen zijn veel paarse krokodillen. Bij kleinschaligheid is het veel makkelijker om de processen rond de cliënt te organiseren en echt persoonlijke aandacht te geven. We merken dat de jeugdige cliënten en hun ouders dat waarderen. Het geeft houvast en perspectief. Op dit moment wordt voorzien dat de onderdelen van de Jeugdzorg, zoals jeugdbescherming, -reclassering en de jeugd GGZ vanaf 2014 gefaseerd naar gemeenten worden overgeheveld. Een operatie die risico s kent, maar ook kansen biedt, vindt De Kok. Dit is een heel specialistisch veld, de vraag is of alle gemeenten dat goed kunnen overzien. Het vereist expertise. Op dit moment hebben wij als uitvoerder te maken met een paar zorgverzekeraars. Maar straks misschien wel met tientallen gemeenten, die ieder een eigen jeugd GGZ beleid kunnen opzetten. Ik zie bovendien een gevaar van ad hoc beleid en incidentgestuurde beslissingen. Als er een ongewenste situatie rond een jeugdige in de publiciteit komt - iedereen kent waarschijnlijk voorbeelden daarvan die de afgelopen jaren speelden - moet je als verantwoordelijke wethouder sterk in je schoenen staan.

Niettemin biedt de decentralisatie ook grote kansen. Nu heeft iedereen in elk domein zijn eigen indicatie, waadoor de verbanden tussen de leefgebieden van een cliënt uit beeld verdwijnen. Schotten die alles te maken hebben met de verschillende financieringsstromen. Ontschotting kan alleen maar winst opleveren. Ideaal zou zijn als alles bij gemeenten is ondergebracht, die dan onderling, in regionaal verband, wel goed samenwerken. En die de keten van dienstverlening goed organiseren. De jeugd GGZ is een toegangspoort tot de Wajong. Op dit moment zijn er teveel jongeren met een Wajong-uitkering. Ik weet niet of dat komt doordat de Wajongindicatie te snel wordt gegeven, vindt De Kok. Door inzet van leerwerktrajecten in de behandeling zou daar veel winst geboekt kunnen worden, zo is haar overtuiging. Leren werken, maar wel met inachtneming van de stoornis. Dat is nog een tamelijk onontgonnen gebied. Er worden nog te weinig leer- en werkactiviteiten in het kader van dagbesteding georganiseerd. Door samen te werken met kleinere werkgevers kunnen leerwerk-plaatsen worden gerealiseerd. Dat vraagt overigens wel veel van de betrokken bedrijven is onze ervaring. Zij moeten dan ook gemotiveerd zijn, maar ook goed worden begeleid en ontzorgd. Zo is jobcoaching feitelijk onontbeerlijk. Als zo n aanpak bovendien wordt uitgebreid naar scholen en wordt ingebed in een wijkgerichte aanpak, ontstaat een aanpak die veel meer is gericht op participatie en werk. Het belang van een snelle diagnose en een snelle behandeling kan niet worden overschat, aldus De Kok. Door klachten meteen aan te pakken kunnen grotere problemen worden voorkomen. Bij veel GGZ-instellingen gaan daar weken of zelf maanden overheen. Wij handelen een diagnose in maximaal één week af en starten indien nodig daarna meteen met behandeling. De voordelen zijn evident. Snel duidelijkheid voor de cliënt en zijn of haar ouders. Prettiger werken voor onze medewerkers, want geen stapel onafgemaakt werk dat in je nek hijgt. Het aantal onderzoeken kan worden teruggebracht, waardoor kosten worden bespaard. Bovendien worden behandelingen beter en efficiënter gepland, wat de zorg ook goedkoper maakt. Diagnose en behandeling gebeurt door dezelfde persoon of hetzelfde team, dat scheelt overdracht. Bovendien, niet onbelangrijk: wij zien dat snelle diagnoses veel scherper zijn, en weinig twijfelend. We komen snel tot een werkdiagnose en bijbehorende werkhypothesen. Gaandeweg de behandeling kunnen die waar nodig worden verfijnd of aangepast. Peter van Eekert Casus Leren, werken en behandelen De heer Utlu klopte door tegenslag op de arbeidsmarkt aan bij de gemeente voor een bijstandsuitkering. Vanaf het begin was hij gemotiveerd om aan het werk te gaan, maar door verschillende factoren liep hij vast. Hij werd bij Argonaut Advies aangemeld voor een activerende interventie richting werk. In goed overleg met de casemanager van de gemeente zijn de mogelijkheden voor het volgen van een opleiding in combinatie met een deeltijdbaan onderzocht. Hierbij is een externe financiering opgezet. De heer Utlu vond al gauw een passende stageplaats om de eerste werkervaring op te kunnen doen. Daarnaast werd de studie opgestart. Voor zijn psychische klachten stond hij op een wachtlijst bij een GGZ-instelling. Kort na de intake haakte de heer Utlu af omdat de visie van die instelling botste met zijn situatie. Hij werd door zijn huisarts verwezen naar een instelling met meer ervaring met zijn culturele achtergrond. Hier werd hij echter met een wachtlijst van negen maanden geconfronteerd. Door Argonaut Advies is met goedkeuring van de heer Utlu een driegesprek opgezet bij Mentaal Beter, die in dezelfde gemeente gevestigd was. Kort na het gesprek kon een behandeling opgestart worden, rekening houdend met de studie en werkverplich-tingen van de heer Utlu. Na intensieve samenwerking heeft de heer Utlu zijn opleiding en stage succesvol afgerond en kreeg hij zelfs meerdere mogelijkheden voor een baan. Hij is nu voor 32 uur aan de slag gegaan, de afhankelijkheid van de bijstand is verleden tijd. 13

Als je mensen steeds wil behoeden voor een mislukking kun je net zo goed meteen met pensioen 14 Werken met een psychische stoornis Het succes van de IPS methodiek Jaap van Weeghel is enthousiast pleitbezorger van Individuele Plaatsing en Steun (IPS), een wetenschappelijk bewezen effectieve methode om mensen met ernstige psychische stoornissen te re-integreren. IPS is in de Verenigde Staten ontwikkeld en wordt gekenmerkt door het snel toeleiden naar betaald werk en lange termijn ondersteuning bij het behouden van werk.

IPS is een methode om cliënten met ernstige WWB-klant en als de Wet werken naar vermogen niet zomaar iedere baan geschikt. De baan moet psychisch aandoeningen te ondersteunen bij het (WWNV) is ingevoerd en de begeleiding AWBZ en aansluiten bij de interesses en capaciteiten van de vinden en verrichten van zinvol werk in reguliere de jeugdzorg zijn gedecentraliseerd, krijgen zij nog cliënt. Het komt vaak voor dat uit een reorganisatie bedrijven. Kenmerkend voor IPS is dat de traject- meer met deze doelgroep te maken. Van Weeghel van activiteiten ( jobcarving) een nieuwe geschikte begeleider deel uitmaakt van een ambulant, verzucht: We hadden eindelijk UWV zover, nu baan ontstaat. De ervaring bij IPS is dat veel multidisciplinair GGZ-team, zodat het traject richting moeten we opnieuw beginnen om de gemeenten werkgevers mensen een kans willen geven op voor- werk en de GGZ-behandeling nauw op elkaar te overtuigen. waarde dat ze geen last hebben van papieren afgestemd worden. De trajectbegeleider helpt cliënten zo snel en zo gericht mogelijk bij het zoeken Kritische succesfactoren rompslomp en een vast contactpersoon kunnen inschakelen bij problemen. naar een betaalde baan. Er vinden geen lange voorbereidingstrajecten plaats met uitgebreide De integrale benadering is een kritische succesfactor van IPS. Een integraal Plan van Aanpak maken is Vallen en opstaan assessments, trainingen en plaatsingen in werk- niet eenvoudig. Van Weeghel licht toe: De Van Weeghel: IPS heeft de typische Amerikaanse projecten of vrijwilligerswerk. Het uitgangspunt is verschillende beroepsgroepen hanteren ieder hun sfeer van realistisch optimisme. Ook bij IPS komt place then train in plaats van train then place. eigen taal. Je moet voortdurend zorgen dat duidelijk het voor dat de baan na een tijd toch niet geschikt is wat met de gehanteerde begrippen precies blijkt te zijn. Dat is niet erg, want dan heb je weer Van Weeghel is directeur Wetenschap van het bedoeld wordt. Het team moet de acties onderling wat geleerd om rekening mee te houden. In landelijk Kenniscentrum Phrenos dat kennis wil afstemmen. De psychiater moet bijvoorbeeld geen Nederland zijn we als snel te voorzichtig, willen we ontwikkelen, bundelen, verspreiden en doen al te kalmerende medicatie voorschrijven aan mensen behoeden voor een mislukking. Zo moet je toepassen over behandeling, rehabilitatie, herstel iemand die bij een werkgever wordt geïntroduceerd. niet denken, dan kun je net zo goed meteen met (ondersteuning) en maatschappelijke acceptatie Er zijn ook over en weer vooroordelen. Ik ben sterk pensioen. van mensen met psychotische stoornissen of andere ernstige psychische aandoeningen. Hij was voorstander van een gezamenlijke scholing over de multidisciplinaire richtlijn. Bewezen effectiviteit voorzitter van een intersectorale commissie die de Multidisciplinaire Richtlijn Arbeid en Ernstige Psychische aandoeningen heeft ontworpen. Deze De trajectbegeleider en de jobhunter zijn één en dezelfde persoon. Dat is volgens Van Weeghel een De methodiek IPS is in de Verenigde Staten ontwikkeld en vanaf het begin goed onderzocht. Ongeveer 60% van de deelnemers aan IPS had in 15 intersectorale richtlijn, opgesteld met het hele tweede kritische succesfactor en de werkgevers- de onderzoeksperiode een gewone baan, tegen- werkveld van de geestelijke gezondheidszorg, benadering een derde. Het is de kunst een over 20% van de deelnemers aan andere arbeids- UWV en bedrijfsgeneeskundigen, wordt binnen- werkgever het gevoel te geven dat hij iemand met integratieprogramma s. Van Weeghel: Eerst werden kort bekrachtigd. Gemeenten waren uitgenodigd, een bepaald talent een kans geeft. die successen in Nederland niet serieus genomen. maar hebben niemand afgevaardigd. Dat is jammer, Trajectbegeleiders leggen contacten met werkgevers Andere arbeidsmarkt, andere sociale wetgeving. En want zij hebben deze doelgroep ook als (verenigingen), de Rotary etc. Voor deze cliënten is dat is ook zo. Hier zie je iemand bij de ingang van

de supermarkt veredeld bedelen met de Daklozen- werk. Ook de sociale werkvoorziening zou de hoeven we niet 3 of 4 verschillende aanvraag- krant. In de Verenigde Staten zou zo iemand de methode kunnen gebruiken om mensen bij reguliere procedures te doorlopen. Bij meer financiële ruimte boodschappen inpakken. Daar zijn veel meer kleine werkgevers te plaatsen. Van Weeghel ziet mogelijk- is er meer mogelijk. In de huidige tijd van bezuini- baantjes waardoor de toegang tot de arbeidsmarkt heden. Gelukkig is de opvatting over kansloos aan gingen zijn de problemen extra zichtbaar. Bestuurders gemakkelijker is. Uit onderzoek in de VS over een het verschuiven. De WWNV gaat ook uit van de zien de narigheid er wel van in, maar het vergt periode van 10 jaar blijkt dat mensen die via IPS zijn mogelijkheden van mensen. Als er sprake is van bestuurlijke durf om de schotten daadwerkelijk te begonnen in een klein baantje uiteindelijk een eenvoudige of enkelvoudige problematiek, is het slechten. Ik zie het de komende tijd somber in, terwijl substantiële baan hebben gevonden. Inmiddels instrument IPS te zwaar. IPS is bedoeld voor mensen IPS een kostenbesparing oplevert: minder uit- hebben wij ook voldoende cijfers over IPS in de met meervoudige, complexe problematiek. Onder- keringen en minder kosten voor de gezondheidszorg, Nederlandse situatie en blijkt uit onderzoek van delen van de methodiek kunnen wel van pas omdat is bewezen dat werken onder fatsoenlijke het Trimbos-instituut, het UMCG in Groningen en komen. Het is jammer dat IPS nog bijna niet is omstandigheden de gezondheid bevordert. Het is Phrenos dat IPS hier ook een succes is. Aan het einde doorgedrongen in de sociale werkvoorziening. Daar ironisch dat we 20 jaar geleden niet precies wisten van de onderzoeksperiode had 44% van de deel- heeft men last van not invented here. hoe we het moesten aanpakken, maar we hadden nemers via IPS betaald werk gevonden, bijna twee maal zo vaak als deelnemers in de controlegroep Financieringsschotten wel veel geld. Nu hebben we die kennis wel, maar is het geld op. die de gebruikelijke trajectbegeleiding kreeg. IPS en WWNV De financiering vindt Van Weeghel het lastigst. Het denken in vallen en opstaan past niet op de financieringssystematiek van re-integratie. UWV Kansen en bedreigingen Van Weeghel ziet meer bereidheid om over de IPS is oorspronkelijk ontwikkeld voor volwassenen, betaalt de trajectbegeleiding tot en met nazorg na grenzen en schotten van de eigen sectoren te kijken. maar blijkt ook bij jongeren succesvol. Van Weeghel plaatsing. Valt iemand daarna uit, dan begint het Hij is positief over de paradigmaverschuiving, maar ziet nog veel meer kansen: Ik zie IPS als een kale met de financiering van trajectbegeleiding opnieuw. ziet ook een risico. Er wordt nu meer naar mogelijk- kerstboom die nog verder kan worden opgetuigd, In de regio Noord Holland Noord participeert een heden dan naar belemmeringen van mensen 16 zoals met motivational interviewing en cognitieve trainingen. We kunnen verbijzonderen naar speciale doelgroepen, zoals licht verstandelijk gehandicapten, arbeidsdeskundige van UWV in het ambulante IPS-team en kunnen we zaken snel regelen, maar elders in Nederland is de relatie met UWV helaas gekeken. Ik hoop niet dat dit verwordt tot harde maatregelen, dat men ervan uitgaat dat iedereen wel iets kan en dus ook maar voor zichzelf moet jongeren met justitiële achtergrond, verslaafden nog niet zo hecht. zorgen. Wij beschikken over bewezen effectieve met een psychiatrische problematiek. IPS is kortom methodieken om mensen te begeleiden naar nog volop in ontwikkeling. De schotten tussen re-integratie en gezondheidszorg zelfstandigheid en daar moeten mensen die niet zo spelen IPS ook parten. Van Weeghel s ideaalbeeld zelfredzaam zijn gebruik van kunnen maken. Een doelgroep waar gemeenten al snel het predicaat is een regionale IPS-pot die vanuit de WWNV, de onbemiddelbaar op plakken komt door IPS aan het zorgverzekering en de WMO wordt gevuld. Dan Hanneke Bakker We kunnen verbijzonderen naar speciale doelgroepen, zoals licht verstandelijk gehandicapten, jongeren met justitiële achtergrond, verslaafden met een psychiatrische problematiek.

GemeentePolis bouwt brug tussen zorgverzekeraar en gemeente Van CZM naar GemeentePolis 17 Vrijwel iedere gemeente heeft inmiddels een collectieve zorgverzekering voor de minima oftewel CZM. Logisch, want er zijn veel voordelen. Een aantal gemeenten en zorgverzekeraars is bezig de CZM door te ontwikkelen naar een GemeentePolis. Een gesprek met Maarten Broekema van bureau BS&F over het hoe en waarom van de Gemeentepolis. Wat is de GemeentePolis? De GemeentePolis is een verbreding van een bestaande CZM. Een verbreding naar doelgroep: niet alleen bijstandsgerechtigden en minima, maar ook bijvoorbeeld burgers met een WMO of AWBZ indicatie, ouderen en chronisch zieken. En een verbreding naar inhoud: de GemeentePolis legt een relatie tussen participatie, armoede, gezondheidbevordering en preventie. Het is hoognodig deze nu vaak gescheiden werelden meer met elkaar te verbinden. Investeren in gezondheid en een gezonde leefstijl kan veel bijdragen aan het verwerven van betaald werk of een actieve maatschappelijke rol. Welke terreinen kunnen onder de GemeentePolis vallen? Er is geen standaardformule voor de Gemeente- Polis. Het is een lokaal product. Iedere gemeente kan eigen accenten leggen. Wij onderscheiden drie modules: participatie, preventie en reintegratie. Sommige gemeenten zetten het breed op. Dat is mooi, maar ook moeilijk. Als er veel beleidsterreinen - en daarmee ook wethouders - betrokken zijn, kan het lastig zijn tempo te maken. Pakt een gemeente één specifiek thema dan is dat makkelijker. Breed of smal opzetten: er is niet één goede oplossing. Elk voordeel heeft zijn nadeel.. Hoe moeilijk of makkelijk vinden gemeenten en zorgverzekeraars elkaar? Zorgverzekeraars hebben een regionale focus. Met de CZM is een brug geslagen tussen de belangen van gemeenten en verzekeraars, maar voor een Gemeent- Polis zullen zij nog meer elkaars wereld moeten begrijpen en elkaars taal spreken. Zo denken verzekeraars in termen van schadelastbeperking terwijl gemeenten streven naar participatie van hun burgers. Geen tegenstelling, maar wel een ander denkkader. Zowel bij gemeenten als bij zorgverzekeraars staan de budgetten onder druk. De opgave waar ze voor staan is in feite dezelfde: een betere gezondheid van burgers dan wel verzekerden tegen zo min mogelijk kosten. Peter van Eekert

Verbinden behandelen, wonen en werken is het nieuwe paradigma Bouman GGZ: werken maakt gezond Bouman GGZ is een grote instelling voor verslavingszorg in zuidelijk Zuid Holland. 18 Foto: Aad Hoogendoorn Voorzitter van de Raad van Bestuur Sjef Czyzewski heeft een duidelijke visie op de samenhang tussen gezondheidszorg en sociale zekerheid en op publiek private samenwerking. Wij richten ons op de driehoek Behandelen, Wonen en Werken. Kokers leiden tot inefficiëntie en geldverspilling Czyzewski is ontevreden over de huidige structuur en werkwijze in de zorg en de sociale zekerheid. De decentralisatie en de bezuinigingen dwingen ons boven de bestaande kokers uit te stijgen. Ik ben ervan overtuigd dat er door meer samenhang aan te brengen verdiend kan worden, maar ik ben bezorgd over de omvang van de bezuinigingen. De decentralisaties zijn een opdracht aan gemeenten en alle partijen: hoe regelen we het samen voor die mensen die niet in staat zijn zelf de regie te voeren? Als we het voor deze mensen goed regelen, dan komt de rest vanzelf. Niet iedereen is zelfsturend De cliënten van Bouman GGZ zijn verslaafd en hebben ernstige psychiatrische problematiek. Realiseren politici zich wel dat deze groep waarschijnlijk nooit volledig regie over het eigen leven kan voeren? Er is een groep mensen die niet zo zelfredzaam is. Hun autonomie is beschadigd door bijvoorbeeld een verslaving of een psychische stoornis. Zij zijn het contact met familie kwijt geraakt, hebben geen vrienden meer, geen werk en vaak geen huisvesting. De zin van het bestaan is er niet meer. De gemeente moet onderscheid durven maken tussen mensen die zich wel en niet zelf kunnen redden. Er is geen one-size-fits-all concept. Gemeenten moeten een gevarieerde dienstverlening bieden. Publiek private samenwerking Czyzewski is voorstander van een overheid die regie voert en de richting van beleid aangeeft. De uitvoering moet de gemeente overlaten aan partijen in het veld. De Kringloopwinkel in Dordrecht is door Bouman GGZ en het ROC opgericht. Wij noemen dit een Werkbedrijf. Onze cliënten werken in het magazijn, halen huisraad op, repareren en verkopen. Zij zijn werknemers en voelen zich meer gerespecteerd. Zulke Werkbedrijven kunnen we ook oprichten in de IT en in de groenvoorziening. Czyzewski constateert een groot verschil tussen zijn aanpak en die van de gemeente. Wij kunnen de capaciteiten van een cliënt veel beter analyseren. Wij zien de cliënt in zijn geheel en niet opgedeeld in regelingen of wetten. En wij gaan ervan uit dat iedereen naar vermogen kan werken in ons Werkbedrijf of via onze eigen leerwerktrajecten. In een realistische werksetting zie je pas echt wat de capaciteiten zijn. Mensen ontplooien zich het beste in een werksituatie. Wij begeleiden onze cliënten die daartoe in staat zijn ook naar regulier werk.

Begeleiding door de GGZ levert een grote besparing op Bouman GGZ onderzocht de besparing die de begeleiding van dakloze chronische zieken de maatschappij opleverde. Czyzewski: Door behandelen, wonen en werken te combineren kunnen wij 40% besparen op onder meer de kosten van justitie, politie en de gezondheidszorg. De schadeverzekeringen niet eens meegerekend. Onze methodiek levert ook een beter gevoel van veiligheid in de samenleving op. Bovendien wordt er productie geleverd en is er dus een inverdieneffect op de kosten van loon en begeleiding. Werken maakt gezond Bouman GGZ werkt vanuit een nieuw paradigma: de verbinding tussen behandelen, wonen en werken. Van oudsher richt de zorg zich op ziektebestrijding en behandeling. Czyzewski is ervan overtuigd dat mensen geen uitkering nodig hebben en geen activering of dagbesteding, maar werk. Werk geeft zelfrespect en prestige op, geeft structuur aan de dag. Door te werken worden mensen weer lid van een maatschappelijk systeem en kunnen zij weer relaties opbouwen, hun familie weer onder ogen komen. De politieke discussie wordt teveel vanuit de oude links-rechts loopgraven gevoerd. Links zegt te snel dat mensen een gouden recht hebben op een uitkering, maar veroordelen mensen daarmee tot langdurige uitkeringsafhankelijkheid. Zo ontstaat overdracht van armoede en gezondheidsproblemen van generatie op generatie. Wij hebben de opdracht om het onderste uit de kan te halen. Hanneke Bakker Casus E-coaching Mevrouw Kost was sinds een paar weken in psychologische behandeling bij Mentaal Beter. Ze werd primair behandeld voor depressieve klachten. Tijdens de intake en de eerste sessies bleek dat psychosociale factoren haar teveel bezig hielden en haar klachten versterkten. Ze wilde graag een andere baan en liep tegen administratieve belemmeringen aan waardoor veel druk ontstond. In overleg met haar is voorgesteld om een oriënterend gesprek met een psychosociale begeleider aan te gaan. Bij dat gesprek werden aantal praktische doelen gesteld, waarbij een zekere ondersteuning nodig leek om deze snel en succesvol te kunnen realiseren. Daartoe werd haar een e-coach traject aangeboden, waarbij via een beveiligd platform op afstand gecommuniceerd kon worden. Afgesproken werd om minimaal 2 keer per week contact te hebben om aan de praktische doelen te kunnen werken. 19 Realiseren politici zich wel dat verslaafden met een ernstige psychiatrische problematiek waarschijnlijk nooit volledig regie over het eigen leven kunnen voeren? Na een e-coach traject van één maand bleek mevrouw Kost voldoende tools in handen te hebben om verder te kunnen. In goed overleg is afgesproken dat er maandelijks contact gehouden wordt met de e-coach om de voortgang te bewaken. Parallel aan de e-coaching kon de psychologische behandeling verder gericht en ongestoord doorgaan en binnen 12 sessies succesvol worden afgerond.

Digitale screening en zelfhulp 20 Beter inspelen op mentale belastbaarheid en mogelijkheden Mentale problemen kunnen leiden tot uitval van werknemers of tot bemoeilijking van het (weer) vinden van werk. Het is daarom van het grootste belang om psychische problemen snel te onderkennen en aan te pakken. Digitale screening kan daarbij helpen. Een werkgever heeft het idee dat een werknemer met een mentaal probleem kampt en wil verzuim voorkomen of beperken. Iemand heeft zelf het gevoel dat hij niet lekker in zijn vel zit, maar kan de vinger er niet opleggen en weet niet wat te doen. Een klantmanager ziet bij een uitkeringsgerechtigde dat psychische klachten een belemmering vormen voor goed functioneren en terugkeer op de arbeidsmarkt. In zulke gevallen kan digitale screening op psychische klachten uitkomst bieden. In Nederland kan dat bijvoorbeeld via de Screener, een online vragenlijst die checkt of sprake is van een mentale aandoening. De Screener bevraagt veel voorkomende psychische klachten, met name depressie of angststoornissen. Op basis van de uitslag wordt een eerste beeld verkregen van de aard en ernst van psychische problematiek. Dit beeld kan weer als uitgangspunt dienen voor te nemen volgende stappen. Na een professionele check van de uitslag kan dat bijvoorbeeld zijn: geen vervolgtraject, internetbehandeling, face to face behandeling of nadere diagnostiek. De Screener De Screener is in Groot-Brittannië ontwikkeld door de bekende psycholoog Isaac Marks en voor Nederland aangepast door Pim Cuijpers en Annemieke van Straten van de Vrije Universiteit. Het instrument wordt sinds ruim een jaar gebruikt door een aantal GGZ-aanbieders, waaronder Mentaal Beter en Prezens. Inzet van de Screener is onderdeel van een behandeltraject en wordt dus vergoed door degene die de behandeling betaalt, meestal de zorgverzekeraar, maar bij re-integratie en verzuim kan dit bijvoorbeeld ook de gemeente of de werkgever zijn. Het grote voordeel van digitale screening is dat de indicatiestelling sterk wordt vereenvoudigd indien op basis van de uitslag van de Screener al een traject kan worden aangeboden. Aandachtspunt is wel taalvaardigheid, zoals bij alles wat webbased op basis van taal gebeurt. Onvoldoende beheersing van het Nederlands kan voor zowel autochtone als allochtone Nederlanders een hindernis zijn. Ontmedicaliseren waar mogelijk Digitale screening kan ervoor zorgen dat psychologische kennis en vaardigheden eerder bij burgers terecht komen, zodat ze daarmee hun eigen leven beter onder controle krijgen. GGZ-kennis en -programma s worden makkelijker toegankelijk, tegen belangrijk lagere kosten. Hierdoor hoeft minder een beroep gedaan te worden op de duurdere face to face zorg. Cliënten zijn namelijk overwegend goed in staat te kiezen wat goed voor hen is. Bovendien helpen online interventies bij de ontmedicalisering van psychische problematiek. Burgers doen steeds complexere zaken via het internet, zoals bijvoorbeeld het afsluiten van een hypotheek. De GGZ moet eenzelfde ontwikkeling doormaken. Dit leidt tot een overgangsfase, waarin niet iedereen, zowel cliënten als zorgaanbieders, in hetzelfde tempo de verandering doormaakt. De uitdaging is dan om iedereen de weg naar goede zorg te blijven wijzen. Zelfhulp dient altijd gestimuleerd te worden en dus zoveel mogelijk een