Projectboek 10 Voorraad beheren
Colofon Uitgeverij Auteurs Bijdragen beeld Vormgeving Pictogrammen Drukwerk Met dank aan : Uitgeverij Edu Actief b.v. : Stichting Platform afd. Transport & Logistiek Vmbo Marco Baars Johan Hamse Henk Maartens Arie Mahne Theo v.d. Sluijs : Stichting Vakopleiding Transport en Logistiek : Uitgeverij Edu Actief b.v. Tekst in Beeld (omslag) : Geert Westerhof : Drukkerij Krips, Meppel : GS1 Nederland, Amsterdam Signaal! ISBN : 978 90 3720 0850 NUR : 171 trefw. Leermiddelen : vmbo Transport & Logistiek Copyright 2007 Uitgeverij Edu Actief b.v. Postbus 1056 7940 KB Meppel telefoon: 0522-235235 fax: 0522-235222 e-mail: info@edu-actief.nl internet: www.edu-actief.nl Tweede druk/eerste oplage Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission from the publisher. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 2
Inhoud Pictogrammen 4 Start 5 Casus A: Barcodering 11 Casus B: Voorraden beheren 27 Casus C: Aan de slag met het beheren van een voorraad sportschoenen 41 Reactie 53 Begrippenlijst 57 2007 Edu Actief b.v. Meppel 3
Pictogrammen In de Signaal!-boeken komen de volgende pictogrammen voor: Dit betekent dat jullie naar een clip gaan kijken. Opdrachten met dit pictogram kun je alleen doen. Bij dit pictogram overleg je met je docent. Hieraan kun je zien dat je een praktische opdracht gaat doen. Bij opdrachten met dit pictogram spelen jullie een rollenspel. Dit pictogram geeft aan dat je iets op moet gaan zoeken. Hierbij ga je een opdracht met het voorraadbeheerprogramma doen. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 4
Signaal! Projectboek 10 Voorraad beheren Start Voorraad beheren Start Start 1 De geschiedenis van de barcode Je kent vast wel het piepje van een barcodescanner die een barcode leest. Elke seconde gaan er 3000 barcodepiepjes af in Nederland. En toch is dat geluid pas dertig jaar in Nederland bekend. In deze startopdracht lees je meer over de geschiedenis van de barcode. In 1949 denkt Joe Woodland na over een systeem om prijzen te coderen. Vanuit zijn strandstoel trekt hij zijn vingers door het zand en realiseert zich dat de strepen in het zand een soort zichtbare morsecode kunnen voorstellen. Zo is het idee voor een streepjescode ontstaan. Pas na de uitvinding van de laser wordt de streepjescode in gebruik genomen. In 1952 wordt de eerste barcodelezer ontwikkeld. Het apparaat is zo groot als een bureau. Het patent wordt verkocht en er wordt een kleine barcodelezer gemaakt. Ondertussen werkt Joe Woodland verder aan het ontwikkelen van de barcode. Wat wordt er volgens jou bedoeld met een barcodelezer? Omschrijf dit in je eigen woorden. In 1973 besluiten ze in Amerika de streepjescode te gebruiken als het symbool voor een universele productcode in de levensmiddelenhandel. Deze code wordt de Universal Product Code genoemd. Op 26 juni 1974, om één minuut voor acht s ochtends, wordt in de Amerikaanse staat Ohio het allereerste product gescand. Het is een pakje Wrigley s Juicy Fruit kauwgum. Dit pakje kauwgum bestaat nog steeds. Het ligt in het Smithsonian Museum in Washington. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 5
Signaal! Projectboek 10 Voorraad beheren Start Europa ontwikkelt daarop een eigen 13cijferige code. Deze wordt in 1976 door de heer Albert Heijn (van de Albert Heijn-winkels) geïntroduceerd in Nederland. Hij richt UAC op: de stichting ter bevordering van Uniforme Artikel Codering. In Nederland scant in 1977 een supermarkt in Heemskerk de eerste artikelen. Het duurt een paar jaar voordat andere winkels volgen. In 1987 heeft 95% van alle voorverpakte artikelen uit de supermarkt een streepjescode. Een jaar later is de introductie van de tweedimensionale barcode een feit: de EAN128. Deze code kan 100 keer meer informatie bevatten dan de gewone barcode. Ordernummers en informatie over de houdbaarheid bijvoorbeeld. UAC Nederland heet vanaf 1990 EAN Nederland. In 1995 gaat in Engeland een winkel open waar klanten zelf hun boodschappen kunnen scannen. Amerika past in 2005 de scanners aan waardoor zij dezelfde code kunnen gebruiken als de Europeanen. UCC en EAN International gaan dan ook verder onder één naam: GS1. EAN Nederland wordt GS1 Nederland. In 2006 bestond de barcode dertig jaar in Nederland. Waarom kon de Amerikaanse code niet in Europa worden gebruikt? Uit hoeveel cijfers bestaat de Europese code? Hoe heet deze code? Start 2 Waarom voorraad houden? Het aanleggen en onderhouden van een voorraad kost geld. Dat is zo omdat er kosten worden gemaakt voor de opslagruimte, de inrichting en het personeel. Bovendien is er ook kans op veroudering, bederf, schade en diefstal. Maar zonder voorraden kunnen consumenten hun gekochte spullen niet direct meenemen. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 6
Start De belangrijkste functie van een voorraad is dat er een tussentijdse buffer is. Die buffer kan dan het gat opvangen tussen het tijdstip van bestellen tot het tijdstip van het uitleveren van de bestelling. Voorraad houden betekent ook: dat je tijd en afstand overbrugt dat je productiestilstand voorkomt dat je geen nee hoeft te verkopen. Door het aanhouden van voorraden kun je dus ook geld verdienen. Voorraden zijn een kostenpost, maar ook een bron van inkomsten. Wat zou er bedoeld worden met het overbruggen van tijd en afstand? Leg dit uit in je eigen woorden. Start 3 De voorraad bij jou thuis Is er bij jou thuis soms iets niet meer op voorraad? Kruis je keuze aan. ja nee Zo ja, wat doen jullie er dan aan? Wanneer kom je daar meestal achter? Op het moment dat je het artikel nodig hebt of al eerder? Er zijn verschillende mogelijkheden om dit te voorkomen. Voor welke mogelijkheid zou jij kiezen? Kruis je keuze aan. meer van hetzelfde artikel op voorraad leggen vaker boodschappen doen opschrijven als ik zie dat het bijna op is naar de buren gaan want die hebben het vast wel. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 7
Start Waarom heb je voor jouw oplossing gekozen? Laat je docent een paraaf zetten. Paraaf docent: Start 4 Vaardigheden van een logistiek medewerker In de logistiek heb je professionele vaardigheden nodig. Bespreek samen met je groep welke vaardigheden een logistiek medewerker moet hebben. Vul de tabel in. Zet eerst een kruisje in kolom 2 achter de vaardigheden die jij belangrijk vindt. Vergelijk daarna de antwoorden met je groep. Welke vaardigheden heb jij zelf die belangrijk zijn voor dit werk? Zet bij die vaardigheden een kruisje in kolom 3. Aan welke vaardigheden zou jij nog moeten werken als jij dit werk wilt gaan doen? Zet een kruisje in kolom 4. Vaardigheid Belangrijk Heb ik/kan ik Ik vat de boodschap die ik krijg samen. Ik leg een moeilijk onderwerp op een duidelijke manier uit. Ik praat in begrijpelijke taal met anderen. Ik gebruik vaktaal als dat nodig is. Aan werken Ik leg een probleem op een duidelijke manier uit aan mijn leidinggevende. Ik signaleer problemen. Ik analyseer het probleem en onderzoek de oorzaken. Ik zoek oplossingen. Ik werk systematisch en stapsgewijs. Ik werk volgens de gekozen oplossing. Ik evalueer het resultaat van de gekozen oplossing. Ik vraag hulp aan collega s. Ik ben actief bij werkbesprekingen. Ik zorg voor een positieve werksfeer. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 8
Start Ik geef duidelijke en complete informatie. Ik vul werkbonnen en andere formulieren duidelijk in. Ik voldoe aan de wensen van de klant. Ik rapporteer over de voortgang van mijn eigen werk. Ik breng in kaart wat goed en nog niet goed gaat. Ik doe voorstellen om het werk te verbeteren. Ik weet welke werkzaamheden ik nog verder moet ontwikkelen. Ik zet de juiste stappen om mijzelf verder te ontwikkelen. Ik verzamel belangrijke informatie. Ik voer het werk in de juiste volgorde uit. Ik houd rekening met knelpunten. Ik stem mijn aanpak van het werk af met anderen. Ik verzamel de juiste materialen en gereedschappen. Ik maak materialen en gereedschappen klaar voor gebruik. Ik ontdek fouten, verstoringen en afwijkingen in mijn eigen werk. Ik ontdek fouten, verstoringen en afwijkingen in het werk van anderen. Ik werk volgens vastgestelde procedures. Ik voer gegevens in in het voorraadbeheerprogramma ADBplus. Ik begrijp de EAN-code. Ik kan een barcodescanner gebruiken. Ik kan de hardware bij het voorraadbeheerprogramma ADBplus aansluiten. Ik ken verschillende soorten voorraden. Ik boek voorraad af in het voorraadbeheerprogramma ADBplus. Laat je docent een paraaf zetten. Paraaf docent: 2007 Edu Actief b.v. Meppel 9
2007 Edu Actief b.v. Meppel 10
Casus A Actie Casus A Barcodering Jij bent aangenomen in het magazijn van de school. Het magazijn wordt Groothandel Signaal! genoemd. Je docent houdt de voorraad bij van artikelen die veel in de school worden gebruikt. Bij Groothandel Signaal! wordt gewerkt met het voorraadbeheerprogramma ADBplus. Met dit voorraadbeheerprogramma heb je vorig jaar ook gewerkt. ADBplus is aangeschaft voor een efficiënter voorraadbeheer. Je docent heeft inmiddels ook een barcodescanner en een labelprinter aangeschaft. Hij wil namelijk ook met barcodes gaan werken. Ook binnen school is het handig om een barcodesysteem te gebuiken. Dat werkt snel en het verkleint de kans op fouten. In deze casus voer je verschillende gegevens in ADBplus in. Wat ga je doen? een artikelgroep invoeren artikelen invoeren locaties toekennen (als je weet hoeveel artikelen er zijn binnengekomen) de gegevens van de crediteur (volledig) invoeren verkooporders en debiteuren invoeren. Deze opdrachten voer je met minimaal twee personen uit je groep uit. Actie A1 Maken van een planning Bekijk actie 2 tot en met actie 15 in de tabel. Maak met je medeleerlingen een planning. Vul samen de tabel in: Actie Wat? Hulpmiddelen/instructies Hoelang? Hoelang gewerkt? A2 Coderen: een internationale taal A3 Opbouw van de EAN-cijfers A4 Voordelen van het EAN-codesysteem A5 Adressen coderen A6 A7 Controlecijfer berekenen Goederen ontvangen 2007 Edu Actief b.v. Meppel 11
Casus A A8 A9 A10 A11 A12 A13 A14 A15 Hardware aansluiten Gegevens verwerken in ADBplus Bulkvoorraad en grijpvoorraad Locaties coderen met een barcode Order entry Order verzamelen Facturen printen Controle en opruimen Totaal Laat je planning controleren door je docent. Paraaf docent: Actie A2 Coderen: een internationale taal Het is belangrijk dat er goede afspraken over communicatie worden gemaakt. Bedrijven hebben bijvoorbeeld elke dag contact met toeleveranciers en afnemers. Maar ook als je internationaal zaken doet is goede communicatie essentieel. Hierdoor kun je als bedrijf snel en efficiënt werken. Om deze reden is er een internationaal systeem voor de identificatie van eenheden ontwikkeld. Dit systeem wordt het EAN-codesysteem genoemd. Het systeem wordt over de hele wereld gebruikt. EAN staat voor: European Article Numbering. Door dit codesysteem kunnen de volgende zaken in de code worden aangegeven: artikelen (consumenteneenheden en omverpakkingen) aanvullende artikelinformatie (houdbaarheidsdatum, serienummers) verzendeenheden (pallets, dozen) besteleenheden en andere handelseenheden bedrijfslocaties (adressen). Een code kan worden weergegeven: in een cijfer (deze code is leesbaar voor mensen) in een streepjescode (deze code is leesbaar voor scanners) op een RFID-tag (deze code is leesbaar voor een reader ). Je kent vast wel de streepjescode. Deze code wordt de EAN- 13-streepjescode genoemd. EAN-13 betekent, zoals de naam al zegt, dat de code een reeks van dertien cijfers heeft. Deze code wordt veel gebruikt als artikelcodering in winkels. Caissières kunnen op die manier het artikel gemakkelijk scannen. 2007 Edu Actief b.v. Meppel 12
Casus A Hierdoor kan er bij de kassa sneller worden gewerkt. Ook wordt automatisch de voorraadadministratie bijgehouden. Bijna alle verpakte producten die in Nederland in de winkels liggen, hebben een EAN-13-code. Waarom denk je dat er internationaal afspraken zijn gemaakt over het gebruik van barcodes? Noem twee redenen. 1 2 Wat is een ander woord voor barcode? Het EAN-codesysteem wordt wereldwijd gebruikt. Wat betekent EAN? Noem vijf zaken die als een barcode kunnen worden weergegeven. 1. 2. 3. 4. 5. Er zijn verschillende organisaties in de wereld die codes aan fabrikanten uitgeven. De organisatie die hier in Nederland voor zorgt, is GS1 Nederland. Fabrikanten die een nieuw product op de markt brengen, kunnen een code aanvragen bij GS1. Denk je dat GS1 Nederland erop uit is om winst te maken? Kruis je keuze aan. ja nee Waarom denk je dat? Laat je docent een paraaf zetten. Paraaf docent: 2007 Edu Actief b.v. Meppel 13
Casus A Actie A3 Opbouw van de EAN-cijfers Hoe werkt een streepjescode nu precies? In deze actie bekijk je de opbouw van de EAN-cijfers. Stel, je ziet de volgende streepjescode met het nummer 87 10400 31114 0. Wat betekent dit precies? Lees de volgende tekst door. Het eerste deel van de code 87 betekent dat de organisatie GS1 Nederland dit nummer heeft uitgegeven (dit heet de systeemcode). EAN-organisaties in andere landen hebben een ander tweecijferig getal. België heeft bijvoorbeeld het nummer 54. Het startgetal 87 zegt overigens niet dat dit artikel in Nederland is gemáákt. Het vervolg van het nummer 10400 is het nummer dat de aanvrager (het bedrijf dat de code aanvraagt) krijgt. Dit wordt het aansluitnummer genoemd. Alle codes die beginnen met een bepaalde reeks, horen bij een bepaald bedrijf. Een bedrijf kan wel meerdere nummers krijgen. De systeemcode en het aansluitnummer samen worden het bedrijfsnummer genoemd. Bij de code 87 10400 31114 0 is het bedrijfsnummer: 87 10400. Het volgende deel van de code is 31114. Dit is de code voor een bepaald artikel. Codes die veel op elkaar lijken kunnen toch heel verschillende producten zijn. Het cijfer 0 is het controlegetal. Maar dat kan ook een ander getal dan 0 zijn. Dit cijfer wordt ook als hulpcijfer gebruikt bij de kassa als een van de streepjes is beschadigd. De kassa berekent automatisch wat het controlegetal zou moeten zijn en geeft het aan als de ingevoerde/gescande streepjescode niet goed is. Aan welk getal van de barcode kun je zien dat GS1 het nummer heeft uitgegeven?. Hoe wordt het nummer genoemd dat de aanvrager krijgt? Uit hoeveel cijfers bestaat dat nummer? Hoe worden de systeemcode en aansluitnummer samen genoemd? Hoe wordt het laatste cijfer van de barcode genoemd? Welke functie heeft dit laatste cijfer van de barcode? Laat je docent een paraaf zetten. Paraaf docent: 2007 Edu Actief b.v. Meppel 14