WMO-WERKPLAATS TWENTE nieuwe werkvormen voor zorg en welzijn Editie 3 december 2010 Dit is de derde nieuwsbrief in een serie van vier over het programma Wmo-werkplaats Netwerkregio Twente. De nieuwsbrieven geven informatie over de betrokken organisaties en de vorderingen van het project. In deze nieuwsbrief leest u meer over de achtergrond, doelstellingen en ontwikkelingen van de vijf projecten. In de rubriek Uitgelicht een verslag van het werkbezoek van Tweede Kamerlid Agnes Wolbert aan De Posten in Enschede. Wij wensen alle betrokkenen bij het programma Wmo-werkplaats Netwerkregio Twente alvast goede feestdagen toe en veel mooie resultaten in 2011! De volgende nieuwsbrief verschijnt in april 2011. De jongste ontwikkelingen Sinds de afgelopen nieuwsbrief (juni 2010) is er veel gebeurd in de vijf projecten van Wmo-werkplaats Netwerkregio Twente. Allereerst is er een beging gemaakt met project 4 (Duurzaam werken in de stad) en project 5 (Netwerkregisseur: een aparte en nieuwe functie?). In de andere projecten wordt er volop ontwikkeld. Hieronder in het kort de belangrijkste bevindingen. Project 1: Methodiek voor het coachen van vrijwilligers Noaberschap: naar elkaar omkijken, vreugde delen, maar ook ondersteuning bieden wanneer dat nodig is. In project 1 wordt veel aandacht besteed aan dit mooie Twentse principe. In onze huidige maatschappij, waarin verregaande individualisering aan de orde van de dag is, is het gewoonte geworden om bij problemen de gemeente of hulpverleningsinstanties te benaderen. Dat burgers onderling ook veel voor elkaar kunnen betekenen in het zoeken naar oplossingen voor problemen is niet meer zo vanzelfsprekend, net zo min als het inzetten van een vrijwilliger. Vanuit het gedachtegoed van de Wmo iedereen doet mee wordt opnieuw gekeken naar de positie van vrijwilligers. Niet uitsluitend omdat er (veel) meer vrijwilligers beschikbaar zijn en komen, maar ook om de werkdruk van professionals te verminderen. Want binnen de hulpverlening zou er veel meer gebruik gemaakt kunnen worden van vrijwilligers. Het zou geweldig zijn als er rondom een professional een heel netwerk bestaat van vrijwilligers waarbij beide partijen elkaar makkelijk weten te vinden. Dat houdt in dat vrijwilligers professionals ondersteunen bij hun werkzaamheden en zodoende en waar mogelijk een aantal taken overneemt van de professional. Om dit te bereiken, is veel nodig. Te beginnen met een omslag in denken. Niet alleen bij burgers (waar het gaat om het zoeken naar oplossingen voor problemen), maar ook bij professionals, die moeten kijken waar kansen en mogelijkheden liggen om taken uit handen te geven. 1
Op dit moment wordt scholing ontwikkeld voor professionals die te maken krijgen met vrijwilligers. Dit zijn professionals die in hun werkzaamheden kansen zien liggen om vrijwilligers in te zetten, maar ook professionals die kunnen doorverwijzen naar vrijwilligers of kunnen aanzetten tot het doen van vrijwilligerswerk. Met deze scholing wordt een impuls gegeven aan de vernieuwende kijk op het werken met vrijwilligers. Project 2: Empowerment methodiek voor ouderen (Emo) Eén van de belangrijkste uitgangspunten binnen de Wmo is het optimaal benutten van je eigen kracht en de kracht van anderen om je heen. Binnen het Emo-project staat daarom de vraag centraal op welke wijze professionals in het proces tot empowerment ondersteunend kunnen worden. De afgelopen zes maanden lag de focus binnen het Emo-project op het systematisch in kaart brengen van de huidige praktijk. Verder zijn er twee metingen afgenomen onder ouderen en zorgprofessionals. Afgelopen augustus is deze projectfase afgerond met de eerste tussenrapportage aan het ministerie van VWS. Op basis van de metingen kan geconcludeerd worden dat de ondervraagde ouderen overwegend tevreden zijn met hun eigen mate van empowerment, het als wenselijk ervaren om hierin meer ondersteund te worden en de samenwerking met professionals als goed ervaren. Professionals geven aan op basis van ervaring en eigen inzicht een goede inschatting te kunnen maken van de kracht van de cliënt en zijn sociale netwerk. Zij vinden het echter wel van belang hierin meer handvatten en tools aangereikt te krijgen, om zo nóg gerichter cliënten te kunnen ondersteunen. Daarnaast geven de professionals aan dat een goede informatievoorziening over de ondersteuningsmogelijkheden in de wijk een belangrijk aandachtspunt is. Uit de praktijkbeschrijving komt verder naar voren dat de wijze waarop de ondersteuning binnen instelling is georganiseerd een bepaalde factor is. Mede gebaseerd op deze uitkomsten richt het project zich op dit moment op de ontwikkeling en uitvoering van een scholingstraject dat bestaat uit drie specifieke cursussen gericht op professionals werkzaam in de wijk. Medio maart 2011 vindt de start plaats van de eerste basiscursus. Het streven is om dan in augustus 2011 een compleet scholingstraject gereed te hebben dat door de instellingen afgenomen kan worden. Project 3: Methodiek signalering binnen een netwerk: wat doen we met signalen uit de buurt? In de eerste onderzoeksfase van dit project bleek al snel dat vrijwel iedereen signaleert, maar dat niemand dat op dezelfde manier doet, zodat het erg lastig is deze signalen gemakkelijk met elkaar te vergelijken. In de huidige praktijk is het dus zo dat vrijwel elke organisatie noteert en signalen verzamelt en daarop probeert te reageren, al was het maar om de eigen organisatie te verbeteren. Maar de signalen zijn heel divers en spelen zich gelijktijdig af op verschillende niveaus. Ze kunnen bijvoorbeeld over individuele problemen gaan, over onduidelijkheden in een organisatie of over zwakke schakels in de communicatie tussen professionals onderling. Dit project richt zich het basale niveau: signalering in de wijk. Waar gaat het goed, waar moet het beter en waar zou iemand achter de voordeur moeten kijken? Iedereen ziet en hoort dingen, maar wie pikt het op en zorgt voor tijdige actie? En hoe weten burgers bij wie ze met hun verhalen terecht kunnen? Niet om te klikken of hun verontwaardiging te uiten, soms willen mensen alleen maar gehoord worden en gerustgesteld. Daarmee zijn we daarmee op wijkniveau beland, daar waar de Wmo bij uitstek haar uitwerking moet 2
krijgen. Burgers, professionals en andere sleutelfiguren dragen samen de verantwoordelijkheid om een wijk leefbaar te houden. Adequate communicatie tussen bewoners en professionals in de wijk over wat er leeft, heeft een grote preventieve waarde. Als problemen snel gesignaleerd en doorgegeven worden, kan er ook snel gehandeld worden. Zo wordt voorkomen dat ongewenste situaties verergeren. De insteek van het project heeft weliswaar overeenkomsten met vroegsignalering en empowerment, maar het wijkmodel dat nu in Hengelo getoetst gaat worden is veel breder van opzet. In dit project wordt een nieuw model voor integrale signalering ontwikkeld. Op basis van dit model worden professionals geschoold in de nieuwe methodiek. Die scholing vind plaats op twee niveaus: het eerste niveau behelst de training van medewerkers uit verschillende organisaties in het opvangen van signalen. Op het tweede niveau zijn het de professionals uit de zorg die geschoold worden. Een wijkverpleegkundige bijvoorbeeld of een buurtopbouwwerker, die leren hoe op een methodische wijze om te gaan met signalen, waarbij vraagverheldering en prioritering belangrijke thema s zijn De volgende stap in dit project is ervoor te zorgen dat de buurt weet dat ze bij deze medewerkers terecht kan en dat de melder weet wat er met zijn of haar verhaal gebeurt. Project 4: Duurzaam werken in de stad Afgelopen september is dit project van start gegaan. Voordat met een project begonnen kan worden, dienen er uiteraard keuzes gemaakt te worden. Binnen dit project is gekozen om vier verschillende zorgnetwerken in de regio in kaart te brengen: 1. Wijkzorgteam Noord in Enschede; 2. Wijkcoaches in Velve-Lindehof in Enschede; 3. Het Sleutelteam (een startend zorgnetwerk in Hengelo); 4. De Diabetesstraat (zorgnetwerk binnen de zorgsector). Als eerste wordt in dit project literatuuronderzoek gedaan naar zorgnetwerken in het algemeen en worden de bovengenoemde zorgnetwerken beschreven. Vervolgens wordt er een praktijkonderzoek gehouden in de vorm van interviews met professionals die werkzaam zijn binnen de netwerken. Naar aanleiding van deze drie producten kunnen er vervolgens conclusies getrokken worden waaruit aanbevelingen naar voren komen over het opzetten en doorontwikkelen van ketens/zorgnetwerken. Deze conclusies en aanbevelingen vormen op hun beurt de leidraad voor het opzetten van een training voor professionals die reeds werkzaam zijn binnen een zorgnetwerk, of professionals die een zorgnetwerk willen opzetten. Op dit moment heeft de eerste opzet voor het literatuuronderzoek plaatsgevonden en worden de huidige praktijken in kaart gebracht aan de hand van bestaande documenten. In januari 2011 zullen de interviews met de professionals plaatsvinden. Project 5: Netwerkregisseur: een aparte en nieuwe functie? Net als project 4 is ook dit project in september van start gegaan. Het project Netwerkregisseur: een aparte en nieuwe functie? kan gezien worden als het sluitstuk van het programma Wmowerkplaats Netwerkregio Twente. Dat zorgt voor een uitdagende klus omdat het project zich richt op het macroniveau van netwerkregie en domeinoverstijgend kijkt naar de nieuwe professional. Het inkaderen van het project en een goede insteek kiezen is daardoor ook lastig. Want moet de focus liggen op het opzetten van een nieuw competentieprofiel voor de nieuwe professional binnen het kader netwerkregie, of is het beter te onderzoeken welke ontwikkelingen in het zorg- en welzijnswerkveld onder invloed van de Wmo gaande zijn, met name als het gaat om functie- en taakdifferentiatie? Na intensief overleg met Wmo-partners, stuurgroep en kern- en schilpartners van het project is 3
voor een brede insteek gekozen. Daarom vindt er allereerst een algemene inventarisatie plaats van ontwikkelingen die nu gaande zijn rondom de invulling van (nieuwe) functies en profielen. Hierbij wordt ook gekeken naar wat de kern is van de gevraagde verandering van professionals en uit welke visies deze voortvloeit. Aan de hand van een literatuurstudie en interviews met deskundigen van beroepsverenigingen worden vervolgens de landelijke ontwikkelingen beschreven. Binnen organisaties die als partner betrokken zijn bij het programma zullen er (groeps)interviews gehouden worden met verschillende disciplines (professionals, leidinggevenden/managers en P&O/HRM functionarissen). Zij worden bevraagd over de veranderingen en ontwikkelingen in de invulling van functies en profielen, de visie die hier achter zit en de verwachte toekomstige ontwikkelingen. Op basis van deze deelonderzoeken worden conclusies en aanbevelingen geformuleerd. In de projectgroep bestaat op dit moment het idee om deze vervolgens voor te leggen aan het werkveld in de vorm van een debat, zodat getoetst kan worden of de vastgestelde veranderingen en ontwikkelingen een breder draagvlak hebben binnen het domein zorg en welzijn. De uitkomsten van de deelonderzoeken en de bevindingen uit het debat gelden als input voor een innovatief scholingstraject dat wordt opgezet voor de nieuwe professional. Op dit moment heeft de projectgroep een begin gemaakt met het literatuuronderzoek en de voorbereiding van de interviews. In januari en februari 2011 zullen de (groeps)interviews plaatshebben met de verschillende disciplines binnen de organisaties uit de Wmo-werkplaats Twente en met deskundigen van beroepsverenigingen. Uitgelicht: werkbezoek van Tweede Kamerlid Agnes Wolbert aan De Posten in Enschede Veel Tweede Kamerleden gaan in hun reces op werkbezoek. Zo ook Agnes Wolbert (PvdA) die in september De Posten in Enschede aandeed. Voor Wolbert was een kort bezoek niet voldoende, zij liep een aantal dagen stage bij De Posten. Op haar website deed ze verslag hiervan. Hieronder een korte impressie. Wie geïnteresseerd is in het hele verhaal kan dat lezen op Wolberts website: http:// www.agneswolbert.pvda.nl/nieuws/nieuws/2010/reisvereniging.html. In september 2010 was ik te gast bij De Posten in Enschede; een middelgrote instelling voor verpleeg- en verzorgingshuiszorg, met ook thuiszorg en dagbehandeling. De visie van De Posten is dat bewoners het complex bewonen en dat medewerkers er zijn om dat mogelijk te maken. De bewoners komen dus altijd op de eerste plaats. Dat uitgangspunt is in de hele organisatie te merken. Zo blijven mensen bijvoorbeeld in hun eigen appartementje wonen, óók als het ziektebeeld verslechtert. Organisatorisch heeft dat enorme consequenties want is nu eenmaal veel gemakkelijker om mensen met ernstige somatische problemen bij elkaar te huisvesten, of een afdeling psychogeriatrie in te richten. Maar bij De Posten heeft men dat er graag voor over. Men organiseert er zorg om de mensen heen, in plaats van dat de mensen in de organisatie moeten passen. De sfeer in huis wordt daarmee gelijk heel anders. Dat de mensen de instelling een beetje als hun eigendom ervaren, kun je zien aan het levendige verenigingsleven: er zijn zo n twintig clubs, waaronder een ouderenreisvereniging! Efkes d r oet staat op de busjes te lezen en de chauffeurs zijn enthousiaste oud-medewerkers, die op deze manier contact houden met hun oude baas. Kotom: de organisatie van initiatieven en nieuwe ideeën. In een paar dagen tijd liep ik stage bij het advies- en informatiepunt (de meeste vragen gingen over de eigen bijdrage), was ik op de groepen van de dagbehandeling, liep mee met de thuiszorg en was tot slot ook actief op de afdeling van mensen met een intensieve zorgbehoefte. Of ik nu bij de Suryoyo-ouderen was (een geweldig mooie groep Syrisch orthodoxe ouderen), of bij de thuiszorg (wat een geweldig beroep!): alle medewerkers waren met plezier en veel toewijding aan het werk. 4
MEE Twente De manier van omgaan met de mensen, zacht, met tijd en aandacht, nooit gehaast, heeft me erg getroffen. Uiteindelijk is dit natuurlijk waar het om gaat in de zorg, maar dat komt niet vanzelf tot stand. Medewerkers moeten zich gewaardeerd voelen, moeten weten dat ze de ruimte krijgen om de goede dingen te doen, moeten gewaardeerd worden op nieuwe initiatieven en moeten niet alsmaar het gevoel hebben dat er beknibbeld wordt op de kern van hun werk. Een directie met drive en visie, toegewijde en enthousiaste medewerkers, mooie woningen en verblijven en vooral ook lokale binding, dat zijn wat mij betreft de ingrediënten voor een excellente organisatie. In Enschede staat er zo een! Tweede Kamerlid Agnes Wolbert (PvdA) liep in september een aantal dagen stage in De Posten in Enschede en was zeer onder de indruk wat ze daar meemaakte. Meer informatie over het programma, aanmelden en afmelden voor de nieuwsbrief kan via het secretariaat van het kenniscentrum Gezondheid, Welzijn en Technologie. Telefoon: 053-487 1021, e-mail: secretariaatkc-cc.amm@saxion.nl. 5