Enschede Fietsstad 2020

Enschede Fietsstad 2020 Overzicht uitvoering projecten Fietsvisie in de periode 2012-2013 Datum 28 maart 2013

1 Inleiding De Fietsvisie 2012-2020 is een nadere uitwerking van het mobiliteitsbeleid voor Enschede en is op 23 januari 2012 door de gemeenteraad vastgesteld. De Fietsvisie kent een uitgebreid uitvoeringsprogramma voor de periode 2012-2020. Deze notitie geeft een overzicht van de projecten die in de periode 2012-2013 zijn uitgevoerd of uitgevoerd zullen gaan worden. Het document dient daarmee als voortgangsrapportage en tevens als onderbouwing voor het onderdeel Fietsprojecten in de budgetaanvraag voor diverse mobiliteitsprojecten van maart/april 2013.

Pagina 3 2 Overzicht Voor de periode 2012 2013 zijn twee onderdelen te onderscheiden: 1) Uitvoering geven aan het amendement Inhaalslag fietsvoorzieningen 2) Voorbereiding en uitvoering van de eerste projecten uit de Fietsvisie Amendement Inhaalslag fietsvoorzieningen Bij de behandeling van de kadernota 2012 heeft de raad per amendement 1 miljoen beschikbaar gesteld voor een inhaalslag voor de bestaande fietsvoorzieningen. De achterliggende doelstelling was dat de Fietsvisie 2012-2020 met een schone lei kon beginnen. Bij de behandeling van de Fietsvisie heeft de raad met een motie specifiek aangegeven aan welke projecten het budget besteed moest worden: 1) Onderhoud en verbreding fietspaden H. ter Kuilestraat 2) Onderhoud en verbreding fietspaden Usselerrondweg 3) Aanpak kleinschalig achterstallig onderhoud fietsvoorzieningen 4) Aanpak objectief verkeersonveilige situaties 5) Aanpak subjectief verkeersonveilige situaties 6) Aanpassing verkeerslichten ten behoeve van de fietser In de verdere voorbereiding van deze projecten is gebleken dat de geraamde kosten afwijken van de uitgangspunten in de motie. Een uitgebreidere beschrijving van de projecten en wijzigingen is in het volgende hoofdstuk terug te vinden. De gewijzigde inzet is hieronder in tabelvorm weergegeven. Tussen haakjes zijn de oude bedragen uit de motie weergegeven. Investering 1 246.000 (320.000) 2a 252.500 (290.000) 2b 263.000 (0) 3 300.000 (300.000) 4 50.000 (200.000) 5 50.000 (100.000) 6 50.000 (300.000) Totaal 1.211.500 (1.510.000) T.l.v. 1 miljoen 184.500 (105.000) 189.500 (145.000) 197.250 (0) 300.000 (300.000) 50.000 (200.000) 50.000 (100.000) 26.250 (150.000) 997.500 (1.000.000) Subsidies en overige bijdragen 61.500 (215.000) 63.000 (145.000) 65.750 (0) 0 (0) 0 (0) 0 (0) 23.750 (150.000) 214.000 (510.000) Ad1) Werk is goedkoper te realiseren door combinatie met wegonderhoud in 2014. Subsidiepercentage valt lager uit dan voorzien. Ad2a) Oorspronkelijke werk valt iets goedkoper uit, maar subsidiepercentage valt lager uit. Ad2b) Werk is uitgebreid met gedeelte over het viaduct over de A35, dit blijkt ook van zeer slechte kwaliteit te zijn. Ad3) Uitvoering inhaalslag kleinschalig onderhoud is binnen budget uitgevoerd in 2012

Pagina 4 Ad4) Aanpak van de ongevalslocaties vraagt in de meeste gevallen om zeer grootschalig ingrijpen. Dit is inhoudelijk niet als losstaand project te realiseren en bovendien niet te dekken uit het beschikbare budget. Daarom is de keuze om voor één, nader te bepalen locatie budget voor kleine maatregelen te behouden. Ad 5) Hiervoor geldt hetzelfde als bij de objectief verkeersonveilige situaties Ad 6) Doordat in veel gevallen meegelift kan worden op regulier onderhoud aan de verkeersregelinstallaties komen de dure softwareaanpassingen niet ten laste van dit budget. Hierdoor valt dit onderdeel goedkoper uit. Voorbereiding en uitvoering Fietsvisieprojecten In de Fietsvisie 2012-2020 is aangegeven dat een groot aantal projecten worden opgepakt in de periode 2012-2013. In het hierna volgende hoofdstuk worden de projecten apart toegelicht. Enkele opvallende punten zijn: - De uitvoering van de langere ontvlochten routes naar Enschede Zuid door Boswinkel en naar Enschede Oost door Hogeland zal pas in 2014 plaatsvinden. De voorbereiding in overleg met de buurt vergt een ruime voorbereidingsperiode. De uitvoeringskredieten voor deze beide projecten worden in 2014 aangevraagd. - Doordat niet alle verwachtte subsidie ook daadwerkelijk zijn gehonoreerd wordt de dekking van diverse projecten gewijzigd. In de tabel op de volgende pagina is het totaaloverzicht voor de kredietaanvraag 2013 weergegeven. Tussen haakjes zijn steeds bedragen weergegeven zoals die in de Fietsvisie 2012-2020 zijn gehanteerd. Dit geldt alleen voor de eenmalige projecten.

Pagina 5 Project Subsidies of Totale investering Fietsvisie andere bijdragen Fietsstroken Broekheurnerweg 75.000 (100.000) 75.000 (50.000) 0 (50.000) Fietspaden Kuipersdijk 180.000 (110.000) 135.000 (110.000) 45.000 (0) Ontvlochten route Pijlhovestraat 261.400 (170.000) 261.400 (85.000) 0 (85.000) Ontvlochten route Lasonderstraat 121.500 (121.500) 60.750 (60.750) 60.750 (60.750) Aanpak sociaal onveilige locaties 75.000 75.000 0 Innovaties fiets: verkeerslichten 55.000 (50.000) 26.250 (37.500) 28.750 (12.500) Innovaties fiets: fietstellers 80.000 (100.000) 60.000 (75.000) 20.000 (25.000) Fietsnietjes binnenstad 62.500 (62.500) 62.500 (62.500) 0 (0) Aanpak weesfietsen 25.000 (25.000) 25.000 (25.000) 0 (0) Doelgroep: woon-winkelverkeer 42.700 42.700 0 Doelgroep: woon-werk 14.000 3.500 10.500 Doelgroep: woon-school 5.500 1.375 4.125 Doelgroep: evenementen 10.000 10.000 0 Promotie, communicatie en informatie 15.000 15.000 0 TOTAAL 1.022.600 853.475 169.125

Pagina 6 3 Reeds uitgevoerde fiets projecten 2012 Verbeteren herstel achterstallig onderhoud fietspaden 2012 In 2012 is voor totaal 300.000,-- besteed aan het uitvoeren van vele achterstallig onderhoudsprojecten voor de fiets. Dit budget als onderdeel van de door de raad op 19 december 2011 beschikbaar gestelde krediet van 1miljoen is onder andere besteed aan de volgende onderdelen: c Verbetering fietsstroken Noordelijke Singels Voor Na a Verbetering fietspaden Potsweg d Verbetering en wijziging deel noordelijke parallelweg Gronausestraat tussen Cronjestraat en Euregioweg tot fietsstraat e Verbeteringen en wijziging Ekersdijk tussen Esmarkerlaan en Heidevlinder tot fietsstraat. f Rotonde Vlierstraat-Knalhutteweg b Verbetering fietspaden Broekheurnerrondweg Voor Na

Pagina 7 Aanschaf en inzet mobiele stalling december 2012 In november 2012 is een mobiele fietsenstalling aangeschaft en deze is voor het eerst ingezet tijdens Serious Request op het stationsplein. Vanwege de grote behoefte aan de inzet van de mobiele stalling is door stadsdeelbeheer centrum een tweede exemplaar aangeschaft. Foto:Mobiele stalling op trailer

Pagina 8 4 Uit te voeren fietsprojecten 2013 Diverse fietsprojecten zijn voorbereid in 2012 en zijn na goedkeuring en vaststelling van het uitvoeringskrediet door de raad gereed om verder uitgevoerd te worden. Van onderstaande projecten wordt in het kort beschreven wat het project inhoud en wanneer de uitvoering globaal verwacht kan worden. Verbetering fietsnetwerk: Broekheurnerweg aanleg fietsstroken De bestaande rijbaan voor het autoverkeer wordt daardoor beperkt. Start- en uitvoeringsdatum: Het plan zal in het voorjaar gepresenteerd worden aan de aanwonenden en bij voldoende draagvlak in de 2 e helft van 2013 worden uitgevoerd. Stadsdeel: Centrum Huidige fase: Ontwerpfase Verwachte uitvoeringskosten: 75.000,-- Verwachte subsidiebijdrage: 0,--. Project is vooralsnog niet gehonoreerd door de Regio Twente in het kader van ontbrekende fietsschakels maar zal worden opgevoerd in het kader van Duurzaam Veilig. Vervolgoverleg hierover volgt nog met de Regio Twente. Krediet: In de raadsvergadering van 15 april 2013 zal een voorbereidings- en uitvoeringskrediet gevraagd worden van 75.000,-. Foto s: Broekheurnerweg, huidige (links) en toekomstige (rechts) situatie Doel project: verbeteren van het fietsnetwerk door de aanleg van de ontbrekende fietsstroken. Projectomschrijving; Op de Broekheurnerweg ontbreken thans fietsvoorzieningen, terwijl dit wel een belangrijke schakel is in het fietsnetwerk van de zuidwijken naar het centrum v.v. Derhalve zal deze weg binnen de bestaande trottoirbanden voorzien worden van fietsstroken. Uitgangspunt is dat deze fietsstroken voldoen aan de gewenste maten in de fietsvisie, te weten 2m.

Pagina 9 Kuipersdijk tussen de Weth. Beversstraat en Tiemeister Verbetering fietspaden Krediet: In de raadsvergadering van 15 april 2013 zal een voorbereidings- en uitvoeringskrediet gevraagd worden van 180.000,--. Foto s: Kuipersdijk Doel project: verbeteren van het bestaand fietsnetwerk door het verbeteren van de bestaande verharding van de fietspaden. Projectomschrijving; Op de Kuipersdijk is er sprake van een matige kwaliteit van de fietspaden doordat er veel schade is aan het fietspad, onder andere door wortelschade van bomen, e.d. Deze verbinding is een belangrijke schakel in het fietsnetwerk van de zuidwijken naar het centrum v.v. Derhalve zullen aan beide zijden de fietspaden binnen de bestaande trottoirbanden voorzien worden van een nieuwe deklaag. Verbreding van deze fietspaden is binnen het bestaande profiel niet mogelijk. Start- en uitvoeringsdatum: Het plan zal in het voorjaar verder voorbereid worden. De uitvoering is voorzien in de 2 e helft van 2013. Stadsdeel: Oost Huidige fase: Ontwerpfase Verwachte uitvoeringskosten: 180.000,-- (uitgaande van alleen verbetering verharding). Verwachte subsidiebijdrage: 45.000,--. Project is vooralsnog gehonoreerd door de Regio Twente (25% subsidie).

Pagina 10 H. ter Kuilestraat tussen Auke Vleerstraat en Binnenhaven; Verbetering fietspaden Verwachte uitvoeringskosten: 246.000,-- (uitgaande van alleen verbetering verharding) Verwachte subsidiebijdrage: 61.500,--. Project is vooralsnog gehonoreerd door de Regio Twente mits er sprake is van verbreding fietspaden. Krediet: Door de raad is op 19 december 2011 een totaal krediet beschikbaar gesteld voor wegwerken van achterstallige onderhoudsknelpunten voor de fiets in de stad. Hiervan is vooralsnog 184.500 gereserveerd voor de H. ter Kuilestraat. Foto s: H. ter Kuilestraat Doel project: verbeteren van het bestaande fietsnetwerk door het verbeteren van de bestaande verharding en daar waar mogelijk verbreden van de fietspaden. Projectomschrijving; Op de H. ter Kuilestraat is er sprake van een zeer matige kwaliteit van de fietspaden. Bovendien zijn de paden op veel plekken te smal. Deze verbinding is een belangrijke schakel in het fietsnetwerk tussen Enschede-West en Enschede- Centrum v.v. De fietspaden zullen voorzien worden van een nieuwe verharding. Verbreding van de fietspaden is alleen mogelijk indien tegelijkertijd ook de gehele rijbaan van de H. ter Kuilestraat wordt aangepakt in het kader van groot onderhoud MIR/MIW. Dit is (onder voorbehoud) gepland in 2014. Start- en uitvoeringsdatum: Het plan zal in het najaar 2013 verder worden voorbereid. De uitvoering is voorzien in 2014, Eind 2013/begin 2014 zal het benodigde aanvullende krediet vanuit de fietsvisie worden aangevraagd. Stadsdeel: West Huidige fase: Ontwerpfase

Pagina 11 Usselerrondweg (Haaksbergerstraat en Bruggertstraat); Verbetering en verbreding fietspaden Verwachte subsidiebijdrage: 63.000,--. Project is gehonoreerd door de Regio Twente met 25% subsidie mits er sprake is van verbreding fietspaden; Krediet: Door de raad is op 19 december 2011 een totaal krediet beschikbaar gesteld voor het wegwerken van achterstallige onderhoudsknelpunten voor de fiets in de stad. Hiervan hebben we 189.500 gereserveerd voor dit deel van de Usselerrondweg. Foto:Usselerrondweg Doel project: verbeteren van het bestaande fietsnetwerk door het verbeteren van de bestaande verharding en verbreden fietspaden tot 2,5 meter. Projectomschrijving; Op de Usselerrondweg is er sprake van een zeer matige kwaliteit van de fietspaden. Er is veel schade aan het fietspad. Deze verbinding is een belangrijke schakel in het fietsnetwerk van de zuidwijken naar Enschede-West v.v. De fietspaden zullen voorzien worden van een nieuwe verharding en tevens zullen de fietspaden worden verbreed tot 2,5 meter conform de eisen uit de fietsnota. Verbreding van de fietspaden is mogelijk ten koste van bermen. Start- en uitvoeringsdatum: Het plan zal in het voorjaar verder voorbereid worden. De uitvoering is voorzien in de 2 e helft van 2013. Stadsdeel: West Huidige fase: Ontwerpfase Verwachte uitvoeringskosten: 252.500,-- (uitgaande van verbetering én verbreding)

Pagina 12 Usselerrondweg (Haaksbergerstraat en Broekheurnerrondweg incl. viaduct RW35); Verbetering en verbreding fietspaden Verwachte subsidiebijdrage: Er zal in overleg getreden worden met Regio Twente om de gehonereerde subsidieaanvraag voor de fietspaden Haaksbergerstraat te mogen overzetten naar dit project. Dit betekent een subsidie van 25% ter grootte van 65.750,--. Krediet: Door de raad is op 19 december 2011 een totaal krediet beschikbaar gesteld voor wegwerken van achterstallige onderhoudsknelpunten voor de fiets in de stad. Voorgesteld wordt om 197.250 te reserveren voor dit deel van de Usselerrondweg. Foto s:usselerrondweg Doel project: verbeteren van het bestaande fietsnetwerk door het verbeteren van de bestaande verharding en verbreden fietspaden tot 2,5 meter. Projectomschrijving; Ook op dit deel van de Usselerrondweg is er sprake van een zeer matige kwaliteit van de fietspaden, met name door verzakkingen en schade aan het cunet (mollen). Deze verbinding is een belangrijke schakel in het fietsnetwerk van de zuidwijken naar Enschede-West v.v. In het kader van wegwerken achterstallig onderhoud wordt voorgesteld om deze fietspaden ook te voorzien van een nieuwe verharding en tevens deze fietspaden te verbreden tot 2,5 meter conform de eisen uit de fietsnota. Verbreding van de fietspaden is mogelijk ten koste van bermen. Start- en uitvoeringsdatum: Het plan zal in het voorjaar verder voorbereid worden. De uitvoering is voorzien in de 2 e helft van 2013. Stadsdeel: West/zuid Huidige fase: Ontwerpfase Verwachte uitvoeringskosten: 263.000,-- (uitgaande van verbetering én verbreding)

Pagina 13 Verbetering fietspaden Haaksbergerstraat (tussen Usselerrondweg en Europalaan) Doel project: verbeteren van het bestaande fietsnetwerk door het verbeteren van de bestaande verharding en verbreden fietspaden tot 2,5 meter. Projectomschrijving; De verharding van de fietspaden op dit deel van de Haaksbergerstraat is over het algemeen van redelijke kwaliteit maar voldoet niet aan de gewenste maatvoering van 2,5 m breedte. Deze fietspaden vormen een belangrijke verbinding van/naar de zuidwijken naar Enschede-West en Enschede-centrum v.v. In het kader van het wegwerken van het achterstallig onderhoud is nagegaan of deze fietspaden verbeterd en verbreed kunnen worden tot 2,5 meter conform de eisen uit de fietsnota. Uit het vooronderzoek is gebleken dat verbreding van de fietspaden ten koste zou gaan van hier aanwezige bomen. Derhalve wordt voorgesteld om deze verbetering en verbreding niet uit te voeren. Start- en uitvoeringsdatum: niet. Stadsdeel: West Huidige fase: vooronderzoek Verwachte uitvoeringskosten: niet van toepassing Verwachte subsidiebijdrage: Project is reeds gehonoreerd door de Regio Twente met 100.000 subsidie vermits er sprake is van verbreding fietspaden. Op basis van het vooronderzoek wordt voorgesteld om dit deel niet te verbeteren/verbreden. Verzocht zal worden aan de Regio Twente om de reeds toegekende subsidie te mogen inzetten voor het project Usselerrondweg. Krediet: niet van toepassing.

Pagina 14 Aanleg ontvlochten route Pijlhovestraat te verrichten (ook als nulmeting) en op enkele punten het ontwerp aan te passen (met name bij aansluitingen). Verwachte uitvoeringskosten: 261.400,-- (uitgaande van de aanleg fietsstraat en asfaltering rijbaan en verbeteren van de aansluitingen) Verwachte subsidiebijdrage: Het project is vooralsnog niet gehonoreerd door de Regio Twente in het kader van verbetering Regionaal fietsnetwerk, maar zal worden ingediend in het kader van Duurzaam Veilig Verkeer. Vervolgoverleg hierover volgt met de Regio Twente. Krediet: Vanuit de fietsvisie wordt een krediet aangevraagd van totaal 261.400,-- voor dit project. Kaart en foto s: Pijlhovestraat Doel project: Aanleg van de 1 e ontvlochten fietsroute (fietsstraat) in Enschede-Noord als schakel tussen de G.J. van Heekstraat en de Hengelosestraat. Projectomschrijving; De Pijlhovestraat vormt een belangrijke verbinding tussen Enschede-west en Enschede-centrum. Voorgesteld wordt om de route als ontvlochten route (fietsstraat) in te richten, waarbij het autoverkeer te gast is. Met deze inrichting wordt voldaan aan de eisen uit de fietsnota. Start- en uitvoeringsdatum: voorbereiding 1 e helft 2013, uitvoering 2 e helft 2013. Stadsdeel: Noord Huidige fase: Informatieavond heeft in december 2012 plaatsgevonden. Over het algemeen was er geen bezwaar tegen het ontwerp al wordt aan het algemene nut van deze fietsvoorziening door een deel van de aanwezigen betwijfeld. Diverse reacties zijn aanleiding om nog tellingen

Pagina 15 Aanleg ontvlochten route Lasonderstraat Verwachte uitvoeringskosten vanuit de fietsvisie: 121.500,-- Het aanpassen van de parkeervakken en trottoirs wordt gefinancierd uit onderhoudsmiddelen vanuit het programma Leefomgeving. Verwachte subsidiebijdrage: Het project is met een subsidie van maximaal 60.750,-- gehonoreerd door de Regio Twente in het kader van verbetering Regionaal fietsnetwerk en als toekomstige Fietssnelwegschakel.. Krediet: Voorgesteld wordt om voor 2013 totaal 60. 750 vanuit de fietsvisie te reserveren voor de uitvoering van dit project. Doel project: Aanleg van de ontvlochten fietsroute (fietsstraat) in Enschede-Noord als schakel tussen de Lasondersingel en de Deurningerstraat Projectomschrijving; De Lasonderstraat vormt een belangrijke verbinding tussen Enschede-noord en Enschede-centrum en sluit aan de Lonnekerspoorlaan maar vormt ook de (toekomstige) schakel in de fietssnelweg Enschede-Oldenzaal. Voorgesteld wordt om deze route als ontvlochten route (fietsstraat) in te richten, waarbij het autoverkeer te gast is. Met deze inrichting wordt voldaan aan de eisen uit de fietsnota. Start- en uitvoeringsdatum: voorbereiding 1 e helft 2013, uitvoering 2 e helft 2013. Stadsdeel: Centrum Huidige fase: Informatieavond zal in de 1 e helft van 2013 plaatsvinden. De eerste reacties zijn aanleiding om ook het parkeren in deze straat te wijzigen van haaks in langsparkeren. Dit zal in het ontwerp worden meegenomen.

Pagina 16 Aanpak objectieve verkeersonveilige knelpunten fiets 2013 Objectieve verkeersonveiligheid Doel project: verbeteren van de (objectieve) verkeersveiligheid voor de fiets. Projectomschrijving; Aanpak van diverse objectief verkeersonveilige fietsknelpunten, zoals naar voren gekomen uit de verkeersongevallenstatistieken over de jaren 2005-2009 /2010 en die nog niet aangepakt zijn of worden vanuit het verkeersveiligheidsplan. De knelpunten zijn: Laaressingel-Schouwinkstraat, Gronausestraat-Winterweg, Vlierstraat- Knalhutteweg en Boulevard-CF.Klaarstraat. Start- en uitvoeringsdatum: voorbereiding 1 e helft 2013, uitvoering 2 e helft 2013. Stadsdeel: diverse stadsdelen Huidige fase: Een vooronderzoek heeft in 2012 plaatsgevonden. Uit dit onderzoek blijkt dat de de verkeersveiligheid op deze locaties niet met een kleinschalige maatregel is te verbeteren. Alleen grootschalige reconstructies of wijzigingen in de hoeveelheid verkeer kunnen bijdragen aan de doelstelling. Voorgesteld wordt om vanuti de Fietsvisie alleen maatregelen te treffen die binnen het budget een effectieve bijdrage leveren. Verwacht wordt dat in 2013 tenminste 1 knelpunt kan worden aangepakt met eenvoudige maatregelen. Verwachte uitvoeringskosten: 50.000,-- (uitgaande van de aanpak van één knelpunt in 2013) Verwachte subsidiebijdrage: Er is vooralsnog nog geen subsidie toegekend voor dit project door de Regio Twente. Krediet: Door de raad is op 19 december 2011 een totaal krediet beschikbaar gesteld voor wegwerken van achterstallige onderhoudsknelpunten voor de fiets in de stad, inclusief objectieve verkeersonveilige knelpunten. Hiervan was vooralsnog 200.000 gereserveerd voor het oplossen van verkeersonveilige knelpunten. Thans wordt voorgesteld om voor 2013 totaal 50.000 te reserveren voor de aanpak van één objectief verkeersonveilig fietsknelpunten. Voor de overige middelen wordt een andere besteding voorgesteld. Zie ook het overzicht in hoofdstuk 2.

Pagina 17 Aanpak subjectieve verkeersonveilige knelpunten fiets 2013 Subjectieve verkeersonveiligheid Doel project: verbeteren van de (subjectieve) verkeersveiligheid voor de fiets. Projectomschrijving; Aanpak van diverse subjectief verkeersonveilige fietsknelpunten, zoals naar voren gekomen uit de fietsenquête 2011 (peiling Enschede panel) en die nog niet aangepakt zijn of worden vanuit het verkeersveiligheidsplan. Deze punten zijn met name (top 7): Molenstraat-Deurningerstraat; Haaksbergerstraat-Zuiderval; Haaksbergerstraat-Boulevard; Haaksbergerstraat-Emmastraat; Roomweg- Lonnekerspoorlaan; Emmastraat-Singel; Oostweg-Keppelerdijk; Start- en uitvoeringsdatum: voorbereiding 1 e helft 2013, uitvoering 2 e helft 2013. Stadsdeel: diverse stadsdelen Huidige fase: Een vooronderzoek heeft in 2012 plaatsgevonden. Diverse knelpunten zijn onderzocht maar hiervoor zijn vooralsnog geen passende kleinschalige maatregelen voor gevonden dan wel dat maatregelen onderdeel dienen te zijn van een groter (wijkcirculatie) of een reconstructieplan. Verwacht wordt dat in 2013 tenminste 1 subjectief fietsknelpunt kan worden aangepakt. Verwachte uitvoeringskosten: 50.000,-- (uitgaande van de aanpak van één knelpunt in 2013) Verwachte subsidiebijdrage: Er is vooralsnog nog geen subsidie toegekend voor dit project door de Regio Twente. Krediet: Door de raad is op 19 december 2011 een totaal krediet beschikbaar gesteld voor wegwerken van achterstallige onderhoudsknelpunten voor de fiets in de stad, inclusief objectieve verkeersonveilige knelpunten. Hiervan was vooralsnog 100.000 gereserveerd voor het oplossen van verkeersonveilige knelpunten. Thans wordt voorgesteld om voor 2013 totaal 50.000 te reserveren voor de aanpak van een subjectief verkeersonveilig fietsknelpunt. Voor de overige middelen wordt een andere besteding voorgesteld, zie ook het overzicht in hoofdstuk 2.

Pagina 18 Aanpak sociaal onveilige knelpunten fiets 2013 Sociale verkeersonveiligheid Voorbeeld verfraaiing fietstunnels Doel project: verbeteren van de sociale veiligheid voor de fiets, zodat belemmeringen worden weggenomen om niet te gaan fietsen. Projectomschrijving; Aanpak van diverse sociaal onveilige fietsknelpunten, zoals naar voren gekomen uit de fietsenquête 2011 (peiling Enschede panel). De punten die veelvuldig genoemd zijn in de enquête zijn: De vier fietstunnels onder/nabij de RW35, te weten bij de Oude Dijk, Boswinkel/Broekheurnerrondweg, Zuiderval-DCW en Knalhutteweg- Tiemeister. Het verbeteren van de sociale veiligheid zal gebeuren door enerzijds de tunnels te verfraaien met een kunstuiting (in samenspraak met de buurt en met participatie van jongeren uit de omgeving) en waar nodig het verbeteren/aanpassen van de openbare verlichting (24/7 laten branden in de donkere maanden). Daarnaast zal er vanuit beheer alert worden gereageerd op vandalisme, vervuiling, e.d. zodat het beheerniveau op peil blijft en het plezierig blijft om door deze tunnels te fietsen. Start- en uitvoeringsdatum: voorbereiding 1 e helft 2013, uitvoering 2 e helft 2013. Stadsdeel: zuid en west Huidige fase: Een vooronderzoek heeft eind 2012 plaatsgevonden. Op basis van dit onderzoek kan de aanpak verder worden uitgewerkt, zodra het uitvoeringskrediet verstrekt is. De coördinatie ligt daarna bij het Stadsdeel-Zuid. Onderdeel van het proces is onder andere het instellen van een jury (inclusief wijkraadvertegenwoordigers) om de ontwerpen te toetsen en tezamen met een professionele kunstenaar de uitvoering (met/door jongeren) ter hand te nemen. Verwachte uitvoeringskosten: 75.000,-- Verwachte subsidiebijdrage: Het project komt niet in aanmerking voor subsidie. Krediet: Voorgesteld wordt om voor 2013 totaal 75.000 te reserveren vanuit de fietsvisie voor de uitvoering van dit project. In de Fietsvisie is in totaal 150.000 gereserveerd voor dit project. Dit laat de mogelijkheid open om in de toekomst nog meer sociaal onveilige locaties aan te pakken als de aanpak succesvol blijkt.

Pagina 19 Aanpassen en verbeteren verkeerslichten voor de fiets 2013 Foto s: verbetering doorstroming en wachttijd bij verkeerslichten Doel project: verbeteren van het comfort alsmede de doorstroming bij verkeerslichten voor de fietser. Projectomschrijving; Diverse verkeerslichten -waar de wachttijden voor fietsers in de spitsuren thans erg lang zijn- worden nader onderzocht en aangepast (waar dit mogelijk is) om zodoende het comfort voor de fietsers te verbeteren en de wachttijd te verkorten. Aanpassingen zijn, o.a. het (op proef) toepassen van wachttijdaftellers voor de fiets en/of het wijzigen van de groentijden voor de fiets (vaker en/of langer groen) vermits dit past binnen de uitgangspunten voor de overige verkeersstromen. De effecten van deze verbeteringen zullen worden gemonitord en geëvalueerd. Singels en Weth. Beversstraat Zuiderval. Daarnaast wordt verwacht dan in de 2 e helft 2013 en in 2014 nog een aantal kruispunten worden aangepakt/verbeterd in combinatie met vervanging. Dit zijn (naar verwachting) de kruispunten Oldenzaalsestraat-Molenstraat-Hoge Bothofstraat, Oldenzaalsestraat-De Klomp, Burg. M. van Veenlaan-Singels en Burg. M. van Veenlaan- Weth Beversstraat. Start- en uitvoeringsdatum: Eerste deel voorbereiding en uitvoering in helft 2013. Tweede deel uitvoering 2 e helft 2013 en in 2014. Stadsdeel: diverse stadsdelen Huidige fase: Een vooronderzoek heeft eind 2012 plaatsgevonden. Op basis van dit onderzoek zijn thans 3 kruispunten geselecteerd die in de 1 e helft van 2013 worden verbeterd en voorzien van wachttijdaftellers. Verwachte uitvoeringskosten: 50.000,-- (meerkosten totaal voor 2013 en 2014) Verwachte subsidiebijdrage: De Regio Twente subsidieert dit project met totaal 12.500--. Krediet: Door de raad is op 19 december 2011 een totaal krediet beschikbaar gesteld voor wegwerken van achterstallige onderhoudsknelpunten voor de fiets in de stad. Hiervan is vooralsnog 26.250,-- gereserveerd voor de H. ter Kuilestraat. De overige kosten worden gedekt vanuit de subsidiebijdrage en het budget voor onderhoud verkeerslichten. Waar mogelijk wordt zo veel mogelijk meegelift met uit te voeren werkzaamheden bij de verkeerslichten (vervanging vri s en/of aanpassingen t.g.v. reconstructies). De kruispunten die in de 1 e helft van 2013 zijn of worden aangepast zijn: Parkweg- Tubantiasingel, Haaksbergerstraat

Pagina 20 Innovaties fiets: dynamische groentijdverlenging voor de fiets en toepassing regensensor Foto: dynamische groentijdverlenging met ledjes Foto s: regensensor bij verkeerslichten Doel project: verbeteren van het comfort en de doorstroming bij verkeerslichten voor de fiets. Projectomschrijving; dynamische groentijdverlenging: Op proef wordt de linksafslaande fietsrichting van de Hengelosestraat naar de Molenstraat bij het kruispunt Prinsessetunnel voorzien van een dynamische groentijdverlenging op afstand met leds in de trottoirband. Doel van deze voorziening is om de linksafslaande fietsers op een innovatieve wijze te geleiden tijdens de groenfase. Zolang de led nog aan is ter hoogte van waar je fietst, kun je het groene licht nog halen. De groentijd voor fietsers wordt verlengd tot aan het maximum zolang er nog fietsers gedetecteerd worden Toepasssing regensensor op proef: De kruispunten Hengelosestraat- Goolkatenweg, Hengelosestraat-Singels, Deurningerstraat-Roomweg, Deurningerstraat-Singels, Deuningerstraat-HOV noord as; Lasondersingel-HOV noord as en de Oldenzaalsestraat-Singels worden in het voorjaar 2013 voorzien van een nieuwe netwerkregeling (Imflow) om de doorstroming voor het autoverkeer te verbeteren. Zodra dit netwerk is geïnstalleerd en in de praktijd is beproefd, zal (op proef) een regensensor worden geïnstalleerd. Deze regensensor, gemonteerd aan één van de verkeerslicht in het netwerk meet de hoeveelheid neerslag en zodra een grenswaarde wordt overschreden, krijgen de fietsers bij de bovenstaande verkeerslichten vaker en/of langer groen. Het bevorderen van het fietsverkeer tijdens regen gaat wel ten koste van de afwikkeling van het overige verkeer op deze kruispunten. De effecten van de werking van de regensensor zullen worden gemonitord en geëvalueerd en zo nodig zullen de instellingen worden bijgesteld om te zorgen dat de leefbaarheid en de verkeersveiligheid wordt gewaarborgd. Verwachte uitvoeringskosten: totaal 55.000,-- (meerkosten totaal voor 2013 en 2014) Verwachte subsidiebijdrage: De Regio Twente subsidieert dit project met totaal 13.750--. Krediet: Een deel van de kosten zijn reeds ten laste gebracht van het verkeerslichtenbudget 2012-2013 (totaal 15.000). Voorgesteld wordt om voor 2013 totaal 26.250 te reserveren vanuit de fietsvisie voor de uitvoering van dit project.

Pagina 21 Innovaties fiets: Toepassing fietsteldisplays op hoofdroutes Foto s: conceptvoorbeeld toepassing fietsteldisplay Hengelosestraat Start- en uitvoeringsdatum: Het eerste fietsteldisplay wordt reeds in het 1 e kwartaal 2013 geplaatst. De overige volgen in de 2 e helft van 2013. Stadsdeel: diverse stadsdelen Huidige fase: Opdracht voor het eerste display is verstrekt. Verwachte uitvoeringskosten: totaal 80.000,-- voor 4 displays Verwachte subsidiebijdrage: Voor dit project is geen subsidie toegekend door de Regio Twente. Krediet: Het 1 e display is reeds gefinancierd uit het budget verkeerslichten en kon deels gefinancierd worden uit het vervangingsbudget verkeerslichten 2012. Voorgesteld wordt om de overige 3 teldisplays ( totaal 60.000,-) te financieren vanuit de fietsvisie. Doel project: verbeteren bewustwording fietsgebruik Projectomschrijving; Fietsers kunnen gemotiveerd worden om meer te gaan fietsen door ze actueel en onderweg te informeren en bewust te maken van het aantal fietsen dat een telpunt in de binnenstad passeert. De gemeente wil hiermee aantonen dat de fietser een belangrijke weggebruiker is en dit past in de Fietsvisie 2012-2020. De fietsteller houdt bij hoeveel fietsers er totaal dit punt gepasseerd hebben en het dagtotaal. Ook voor de gemeente zijn deze cijfers interessant in het kader van monitoring van het fietsgebruik. In 2013 wordt het eerste fietsteldisplay geplaatst op de Hengelosestraat stadinwaarts net voorbij het kruispunt met de Singels. Daarna volgen nog 3 teldisplays op de kruispunten Haaksbergerstraat- Singels, Gronausestraat Singels en Kuipersdijk-Singels. Dit zijn fietsroutes naar het centrum met veel fietsverkeer.

Pagina 22 Verplaatsen en bijplaatsen fietsnietjes binnenstad Doel project: Stimuleren van het fietsgebruik en beperken van het aantal fietsdiefstallen in de binnenstad. Projectomschrijving; Uit onderzoek blijkt dat er veel meer fietsen los gestald staan in de binnenstad dan dat er capaciteit beschikbaar is in de vorm van fietsenklemmen of fietsnietjes. Op sommige andere locaties worden de stallingen nauwelijks gebruikt. Op basis van deze onderzoeksgegevens wordt een totaalplan opgesteld om de vraag en het stallingsaanbod van met name fietsnietjes meer in evenwicht te brengen, zodat fietsers de fiets veilig kunnen stallen als ze een kort bezoek brengen aan de binnenstad om daarmee ook het aantal fietsdiefstallen terug te dringen. Daarnaast vormen de bewaakte stallingen een goede aanvulling op het aanbod van stallingsplaatsen in de binnenstad voor met name het langparkeren van de fiets (funshoppen en werken). Start- en uitvoeringsdatum: Het uitvoeringsplan voor de binnenstad zal in de 1 e helft worden voorgelegd aan de FCE. De uitvoering is in de 2 e helft van 2013 gepland of zoveel eerder als mogelijk. Stadsdeel: centrum Huidige fase: Planvorming Verwachte uitvoeringskosten: totaal 62.500,-- Verwachte subsidiebijdrage: Voor dit project is geen subsidie toegekend door de Regio Twente. Krediet: Voorgesteld wordt om totaal 62.500 te financieren vanuit de fietsvisie voor de uitvoering van dit project.

Pagina 23 Aanpak en opslag weesfietsen Doel project: De kwaliteit en de capaciteit van het fietsparkeren in de stad op peil houden en verloedering van de binnenstad tegengaan door het actief inzetten van het weesfietsenproject. Projectomschrijving; In de binnenstad en rondom de stations Enschede-Centraal en Enschede Drienerlo is sprake van een groot aantal weesfietsen (fietsen die niet meer worden opgehaald door eigenaren) en fietswrakken (fietsen die niet meer gebruikt kunnen worden om te fietsen). Deze fietsen zorgen er voor dat de beschikbare capaciteit van stallingen niet goed benut kan worden. Bovendien zorgen deze fietsen voor een rommelig beeld en situaties waar fietsendieven gemakkelijk hun gang kunnen gaan. In Enschede is inmiddels een driejarig project gestart om rondom Enschede-Centraal weesfietsen en fietswrakken te verwijderen. De aanpak zal worden uitgebreid naar station Drienerlo. De uitvoering ligt in handen van Stadsdeelbeheer Centrum en deze aanpak is zeer succesvol. In samenwerking met Domijn en het Werkplein is aan de Lage Bothofstraat een Fietsdepot in gebruik genomen. Vanwege het succes van dit project is thans extra opslagcapaciteit noodzakelijk. Een (tijdelijke) opslaglocatie is reeds in beeld. Derhalve wordt voor 2013 en 2014 eenmalig een budget gevraagd om deze opslag te realiseren. Start- en uitvoeringsdatum: De extra opslagcapaciteit is in ieder geval nodig voor de jaren 2013 en 2014 Stadsdeel: Centrum Huidige fase: Planvorming Verwachte uitvoeringskosten: totaal 25.000,-- Verwachte subsidiebijdrage: Voor dit project is geen subsidie toegekend door de Regio Twente. Krediet: Voorgesteld wordt om totaal 25.000 te financieren vanuit de fietsvisie voor de uitvoering van dit project.

Pagina 24 Doelgroepenbeleid Woon-winkel Doel project: Stimuleren van het gebruik van de fiets in het woonwinkelverkeer Projectomschrijving; Enschede richt zich naast infrastructurele maatregelen ook op doelgroepenbeleid om het aandeel fietsgebruik onder het winkelend publiek te bevorderen. Om dit te bereiken wordt voorgesteld om in de 2 bewaakte fietsenstallingen in het centrum over te gaan tot de invoering van de actie Fiets en Win. Dit is een systeem om bezoekers van de fietsenstallingen te belonen met spaarpunten, waarbij ze kans maken op (lokale, door ondernemers beschikbaar gestelde) prijzen als beloning voor hun fietsgebruik. Tevens is Fiets en Win een geavanceerd fietsparkeermanagementsysteem, dat voor de gemeente inzicht geeft in gebruik van de stallingen en daarmee ook de bewaking vereenvoudigd. Gebruikers krijgen een sleutelhanger met een unieke barcode aan de fietssleutel. Deze barcode vervangt het papieren toegangskaartje. De barcode is gekoppeld aan persoonsgegevens en hoe vaker de persoon zijn/haar fiets stalt hoe meer punten er opgebouwd worden en de kans op een maandelijkse prijs toeneemt. Deze kleine stimuleringsprijzen kunnen beschikbaar worden gesteld door lokale ondernemers met als tegenprestatie reclame voor hun product op een beeldscherm. Dit beeldscherm geeft tevens actuele informatie, bijvoorbeeld de buienradar voor de komende 2 uur. Het systeem vergt een eenmalige investering in de 2 stallingen. De verdere organisatie en afhandeling (promotie, website, prijsverloting) kan worden ondergebracht bij het Landelijk Fietsberaad, die dit systeem ook in diverse andere Nederlandse steden (Apeldoorn, Helmond, Eindhoven ) verzorgt. Start- en uitvoeringsdatum: De verdere voorbereiding zal na goedkeuring van het krediet ter hand worden genomen. Uitvoering is voorzien in de 2 e helft van 2013 Stadsdeel: Centrum Huidige fase: Planvorming Verwachte uitvoeringskosten: totaal 42.700,-- (inclusief investeringen en exploitatie in 2013) Verwachte subsidiebijdrage: Voor dit project is geen subsidie toegekend door de Regio Twente. Krediet: Voorgesteld wordt om totaal 42.700 te financieren vanuit de fietsvisie voor de uitvoering van dit project.

Pagina 25 Doelgroepenbeleid woon-werk Doel project: Stimuleren van het veilig gebruik van de E-bike door ouderen in het verkeer Projectomschrijving; Enschede richt zich naast infrastructurele maatregelen ook op een verkeersveilig gebruik van de fiets. Het aandeel E-bikes is het verkeer neemt zienderogen toe en tezamen met de Regio Twente wordt de aanschaf en het gebruik gestimuleerd (Twente Mobiel). Dat ook steeds meer ouderen een E-bike aanschaffen heeft ook een schaduwzijde, want juist deze groep blijkt een relatief groot risico te lopen als het gaat om een (eenzijdig) verkeersongeval en bovendien is er een grotere kans op letsel of zelfs overlijden als gevolg daarvan. Daarom is het van belang dat de berijders van een elektrische fiets zich bewust zijn van de gevaren op de weg en van de eigen kwetsbaarheid en eventuele eigen beperkingen bij het gebruik van een elektrische fiets. De gemeente heeft daarom de Fietsersbond verzocht om voorlichting te geven over het gebruik van de elektrische fiets om gebruikers (weer) veilig de weg op te laten gaan. Deze voorlichting vindt plaats door middel van speciale E-bike dagen.. In 2013 worden 5 van dit soort dagen georganiseerd. Start- en uitvoeringsdatum: De E-bike dagen zullen in het 2 e kwartlaal van 2013 worden gegeven, aan het begin van het nieuwe fietsseizoen. Stadsdeel: diverse Huidige fase: Voorbereiding gereed Verwachte uitvoeringskosten: totaal 14.000,-- Verwachte subsidiebijdrage: Dit project is onderdeel van het gemeentelijk verkeersveiligheidsplan en valt onder gedragsbeïnvloeding verkeersveiligheid. Dit betekent dat 75% van de kosten worden gesubsidideerd door de Regio Twente/ROVO. Krediet: Voorgesteld wordt om het gemeentelijk aandeel van de kosten, totaal 3.500 te financieren vanuit de fietsvisie.

Pagina 26 Doelgroepenbeleid Scholen Huidige fase: Voorbereiding gereed Verwachte uitvoeringskosten: totaal 5.500,-- Verwachte subsidiebijdrage: Dit project is onderdeel van het gemeentelijk verkeersveiligheidsplan en valt onder gedragsbeïnvloeding verkeersveiligheid. Dit betekent dat 75% van de kosten worden gesubsidieerd door de Regio Twente/ROVO. Krediet: Voorgesteld wordt om het gemeentelijk aandeel van de kosten, totaal 1.375 te financieren vanuit de fietsvisie Doel project: Stimuleren van het veilig gebruik van fiets door schoolkinderen en met name op basisscholen me allochtone kinderen die veelal nog niet kunnen fietsen. Projectomschrijving; Op veel Enschedese scholen vinden in samenwerking met Veilig Verkeer Nederland al regelmatig fietscontroles plaats. Op basisscholen met veel allochtone kinderen zijn er nog altijd veel kinderen te vinden die niet kunnen fietsen. En ook kinderen die er van huis uit wel mee vertrouwd zijn, kunnen nog veel leren over veilig fietsen. Daarom Daarom is het van belang om kinderen al vroegtijdig veilig aan het verkeer deel te laten nemen. De gemeente heeft daarom de Fietsersbond verzocht om het door hun speciaal ontwikkelde programma voor groepen 5 t/m 8 van het basisonderwijs in Enschede toe te passen. In 2013 wordt gestart met een programma voor circa 10 klassen van basisscholen met een groot aantal allochtone leerlingen Start- en uitvoeringsdatum: Deze fietsvaardigheidslessen zullen in het 3 e kwartaal van 2013 worden gegeven aan het begin van het nieuwe schoolseizoen. Stadsdeel: diverse

Pagina 27 Doelgroepenbeleid Evenementen Start- en uitvoeringsdatum: De verdere voorbereiding zal na goedkeuring van het krediet ter hand worden genomen. Uitvoering is voorzien vanaf het 2 e kwartaal 2013 Stadsdeel: diverse stadsdelen maar met name centrum Huidige fase: Planvorming Verwachte uitvoeringskosten: totaal 10.000,-- Verwachte subsidiebijdrage: Voor dit project is geen subsidie toegekend door de Regio Twente. Krediet: Voorgesteld wordt om totaal 10.000 te financieren vanuit de fietsvisie voor de uitvoering van dit project. Doel project: Stimuleren van het gebruik van de fiets naar verkeersaantrekkende evenementen in de stad. Projectomschrijving; Evenementen in de (binnenstad) trekken over het algemeen veel bezoekers en leiden tijdelijk tot congestie en overlast voor de omgeving. Voor de grotere evenementen worden veelal al (regionale) regelscenario s ingezet om het autoverkeer in goede banen te leiden. Ook het (extra) stimuleren van het gebruik van de fiets kan een belangrijke bijdrage leveren om deze verkeerspieken te reguleren, met name omdat de fietser een reistijdvoordeel heeft ten opzichte van de automobilist. Derhalve wordt ingezet om tezamen met de Stichting Enschede Promotie het fietsgebruik extra te stimuleren bij evenementen, afhankelijk van het te verwachten aantal fietsbezoekers. Hierbij kan ook de inzet van de mobiele fietsenstalling een belangrijke rol spelen, maar ook goede communicatie en promotie via flyers, posters, e.d..

Pagina 28 Promotie, communicatie en informatie Doel project: Stimuleren van het gebruik van de fiets door promotie, communicatie en actuele informatie. Projectomschrijving; Promotie: We willen mensen heel gericht benaderen om het fietsgebruik verder te stimuleren, Enschede richt zich met name op doelgroepen die veel tijdens de spitsuren onderweg zijn, omdat dan de bereikbaarheid van de stad het belangrijkste is en tegelijkertijd het meest onder druk staat. Derhalve zullen promotieacties worden ingezet die gericht zijn op doelgroepenbenadering (winkelend publiek, schoolgaand verkeer, e.d.) Communicatie: Door structureel en incidenteel op traditionele maar ook meer innovatieve manieren aandacht te besteden aan het fietsen in Enschede wordt bijgedragen aan een breed gevoel dat de Gemeente Enschede het fietsgebruik wil stimuleren en wil zorgen voor een fietsvriendelijk klimaat in de stad. Daarbij is het niet alleen van belang om op stedelijk niveau te communiceren maar het Enschedese fietsbeleid ook breed uit te dragen op regionaal, nationaal en internationaal niveau. Daarom participeert Enschede onder andere in het Fietscongres op 21 maart 2013 en hebben we ons kandidaat gesteld en aangemeld voor Fietsstad 2014. Actuele Informatievoorziening: makkelijk en actueel vindbare informatie over alle wat met de fiets te maken heeft in Enschede is een belangrijke basis met name voor de hierboven gestelde communicatiedoelen. Deze informatie zou met alle communicatiemiddelen die mensen gebruiken, benaderd moeten kunnen worden. Dus naast de traditionele middelen zoals een folder, een krantenbericht of een websitebericht willen we ook het gebruik van een app voor de mobiele telefoon en het gebruik van social-media gebruiken om reizigers op maat toegesneden gepersonaliseerde informatie aan te bieden, zodat reizigers vaker de fiets gaan gebruiken. Deze aanpak sluit ook aan bij het (pilot)project I(incentive) - zone Enschede-west. Start- en uitvoeringsdatum: De verdere voorbereiding zal na goedkeuring van het krediet ter hand worden genomen. Uitvoering is voorzien vanaf het 2 e kwartaal 2013. De acties zullen langjarig doorlopen. Stadsdeel: Gehele stad, maar met name ook binnenstad. Huidige fase: Planvorming Verwachte uitvoeringskosten: totaal 15.000,-- voor 2013 Verwachte subsidiebijdrage: Voor dit project is geen subsidie toegekend door de Regio Twente.. Krediet: Voorgesteld wordt om totaal 15.000 te financieren vanuit de fietsvisie voor de uitvoering van dit project.

Pagina 29 Overige nog niet of anderszins uit te voeren projecten in 2013: Ontvlochtend routes: De projectonderdelen uitbreiden fietsenstallingen in overige stadsdelen (F8) en uitbreiding stallingen bij OV-haltes (F9) zullen in 2013 nader uitgewerkt worden en in de aanvraag projectenlijst 2014 worden meegenomen om tot uitvoering te kunnen overgaan. Doelgroepbenadering: De in de fietsvisie genoemde ontvlochten routes Zuid- Esmarkerrondweg-Heutinkstraat-Boulevard (E-oost; ON9) en Broekheurnerrondweg-Zuid Hollandlaan-Weth. Elhorststraat (E-zuid; ON12) zullen in 2013 of 2014 verder worden voorbereid inclusief het houden van informatie-/inspraakavonden en het ramen van de uitvoeringskosten. In de aanvraag projectenlijst 2014-2015 zullen we voor deze projecten het uitvoeringskrediet aanvragen of zoveel eerder als mogelijk om tot uitvoering te kunnen overgaan. Stallingen: In 2013 zal vanuit het verkeersveiligheidsplan, stimulering gedragsverandering al diverse acties uit worden gevoerd, zoals fietslessen op basisscholen en E-bike lessen voor ouderen. Op regionale schaal wordt het stimuleren van de het fietsgebruik bij grote bedrijven (mobiliteitsmanagement-aanpak) al succesvol vormgegeven door de Regio Twente in het kader van het project Twente Mobiel. In 2014 zullen we als gemeente bezien of wij deze actie tezamen met deze regionale aanpak kunnen uitbreiden. We richten ons daarbij met name om de midden- en kleinbedrijven om ook daar het fietsgebruik te stimuleren. De gemeente zal zelf als koploper ook een voorbeeldrol gaan vervullen.