17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 1
Entropie van de machineveiligheid NVVK Veiligheidscongres 17 maart 2011 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 2
Even voorstellen... Henk Dolleman Voorzitter WESP Bedrijf: Arbounie Functie: Hoger Veiligheidskundige Opleiding: Dipl. Ing. Specialisatie: Riskmanagement E-mail: h.dolleman@planet.nl Nick de With Bestuurslid WESP Bedrijf: FUSACON B.V. Functie: Directeur/ consultant Opleiding: HBO Ind. Autom. Specialisatie: Machineveiligheid en functionele veiligheid (SIL/PL) E-mail: nickdewith@fusacon.nl 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 3
Onze stelling.. Bij productiebedrijven is op dit moment onvoldoende aandacht voor de Entropie van de machineveiligheid. Gevolg: dit leidt tot de inzet van onveilige productiemiddelen! 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 4
Wat is nu eigenlijk entropie? Rudolf Clausius 1822-1888 Pruisisch natuurkundige Één v.d. grondleggers van de thermodynamica en van de kinetische gastheorie Entropie is een maat van wanorde, of de afname van bruikbare energie. De entropie neemt toe tot een maximum. Met het verloop van de tijd vallen alle fysische systemen uit elkaar; alles neigt tot wanorde. 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 5
Entropie v.d. machineveiligheid Een sticker plakken helpt niet. 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 6
Hoe kunnen veiligheidskundigen de entropie van de machineveiligheid. echt tegengaan? Wat te doen om verval en dus ongevallen, incidenten, materiële of milieuschade te voorkomen? 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 7
ALLE levensfasen machine Aandacht voor de entropie van de machineveiligheid is noodzakelijk tijdens ALLE levensfasen van een machine! 1. Specificatie 2. Inkoop 3. Transport 4. Samenbouw en installatie 5. In bedrijf nemen 6. Afstellen 7. Inleren/programmeren 8. In bedrijf zijn 9. Reinigen/onderhoud 10.Opsporen/opheffen defecten 11.Wijzigen/modificaties 12.Buiten bedrijf stellen 13.Ontmantelen 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 8
Voorbeelden Entropie levensfasen Volgende levensfasen (rood) zullen worden besproken: 1. Specificatie 2. Inkoop 3. Transport 4. Samenbouw en installatie 5. In bedrijf nemen 6. Afstellen 7. Inleren/programmeren 8. In bedrijf zijn 9. Reinigen/onderhoud 10.Opsporen/ opheffen defecten 11.Wijzigen/modificaties 12.Buiten bedrijf stellen 13.Ontmantelen 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 9
Fase 1: Specificatie Specificatie uit de praktijk: De machine moet voldoen aan ALLE geldende nationale wetgeving en normen. Probleem: Volgende informatie ontbreekt: Opgave EG-Richtlijnen Opgave geldende Europese C-normen (machinespecifiek) Opgave geldende Europese A en B-normen (algemeen) Opgave scheiding noodstop en beschermende stop Werkschakelaars zwart-grijs Enz. Oplossing: Leg EG-Richtlijnen vast Eis dat wordt voldaan aan de geldende C-norm(en) en de belangrijkste A- en B- normen Leg duidelijk vast welke specifieke veiligheidsoplossingen gewenst zijn Een voorbeeld 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 10
Ca. 800 EN-normen voor machines C-normen B-normen A-normen B-1 B-2 NEN-EN ISO 11161 NEN-EN-ISO 13850 NEN-EN 619 NEN-EN 378 NEN-EN 930 NEN-EN 81 NEN-EN 692 NEN-EN- ISO12100 Voorheen EN292 NEN-EN-ISO 14121 Voorheen EN1050 NEN-EN- ISO 13857 NEN-EN-ISO 13851 NEN-EN- ISO 13849 NEN-EN-ISO 14118 NEN-EN-ISO 10218-1/2 NEN- EN-IEC 60204 NEN-EN ISO 14119 Basisveiligheidsnormen NEN-EN 280 Gevaaraspecten Veiligheidsvoorzieningen Productnormen (groepen) Wet- en regelgeving Machineveiligheid 11 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 11
Geharmoniseerde C-norm EN 619:2002 stukgoedtransport C-norm zat niet in specificatie van de rollenaangedreven palletbaan Bovenzijde afgeschermd Onderzijde afgeschermd EN 619:2002, par. 5.1.3.8 Drawing-in points on driven roller conveyors: In the working and traffic area drawing-in points at belt, sprocket or chain drives of driven roller conveyors shall be safeguarded by fixed guards (see Figure D.13). 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 12
Levering in 2010 Argumenten grote Duitse fabrikant in food & beverage: Deze eis is absurd wie stopt daar nu zijn hand in? Duizenden rollenbanen verkocht en altijd zo uitgeleverd Geen enkele klant vraagt hierom Machine heeft CE en wij zijn verantwoordelijk. 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 13
Fase 2: Inkoop IIB or not IIB, that s the question Wat wordt door de fabrikant geleverd?! EG-Verklaring van overeenstemming (IIA): voltooide machine Inbouwverklaring (IIB): niet-voltooide machine (dan zelf nog CE aanbrengen!) 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 14
Fase 2: Inkoop Opmerking uit de praktijk: We eisen dat de klant onder CE en dus veilig levert. Probleem: Niet vastgelegd of levering onder IIA of IIB moet Inhoud EG Verklaring van overeenstemming (EG-VVO) wordt niet (vooraf) gelezen Bij Factory Acceptance Test (FAT) geen controle aspecten zoals veiligheidsafstanden en functionaliteit veiligheidsmaatregelen Oplossing: Eis een IIA levering, want alleen IIB voor niet-voltooide machine Check EG-VVO op juistheid en volledigheid Pas FAsT toe! s van safety. Voer tijdens de FAT diepgaande controle op diverse veiligheidsaspecten uit 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 15
Fase 4: Samenbouw/installatie Uitspraak uit de praktijk: Alle deelmachines hebben een CE-markering, dus dan is het totaal ook CE. Machinebouwer C Machinebouwer B Eindgebruiker koopt anno 201x 3 machines met CE-markering van fabrikant A, B en C. Machines worden in lijn gezet. Eindgebruiker Machinebouwer A Zonder afspraken ontstaat: een CE-stoelendans.. 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 16
Fase 4: Samenbouw/installatie Uitspraak uit de praktijk: Alle deelmachines hebben een CEmarkering dus dan is het totaal ook CE. Probleem: CE+CE+CE CE Geen overkoepelende risicobeoordeling (RB) Noodstop werkt niet op lijn Verschil in signaallampen Verschil in opschriften Geen overkoepelende gebruiksaanwijzing (GBA) Geen Technisch Dossier (TD) Oplossing: Maak vooraf CE-afspraken Laat RB voor geheel maken Zorg voor rood-gele lijnnoodstop Schrijf uitvoering signaallampen voor Schrijf eenheid voor in de opschriften (toetsen/paneel) Realiseer de overkoepelende GBA + TD 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 17
Fase 5: In bedrijf nemen Ervaring uit de praktijk: De arbomedewerker bekijkt de machine, niet gehinderd door machineveiligheid normkennis. Probleem: Geen inbedrijfstellingskeuring (IBK) of alleen op basis van de Arbowet EG-VVO niet gecheckt GBA niet gecontroleerd Alleen veiligheid tijdens productie wordt gecontroleerd. Oplossing: Doe IBK op basis CE-eisen en EN-normen Controleer EG-VVO op taal/inhoud/ondertekening Controleer GBA op taal/inhoud/volledigheid en diepgang Controleer veiligheid in alle gebruiksfasen: afstellen/instellen/reinigen 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 18
Fase 9: Reiniging/onderhoud Onderhoud één van de meest gevaarlijke fasen Machine niet goed veilig te stellen door ontbreken middelen Veilig stellen wordt niet correct uitgevoerd Gevolg: onverwacht opstarten 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 19
Fase 9: Reiniging/onderhoud Uitspraak uit de praktijk: De machine moet echt draaien bij onderhoud; onderhoudsmensen overbruggen veiligheden Probleem: Procedure fabrikant in GBA niet gevolgd Geen technische maatregel voor draaiend onderhoud/reinigen Geen duidelijke werkinstructie gemaakt Oplossing: Beoordeel behoefte van omzeilen veiligheden tijdens FAT/SAT actie fabrikant EN gebruiker! Pas eisen Bijlage I par. 1.2.5 toe zie volgende sheet Zorg voor duidelijke werkinstructies en toezicht 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 20
Correcte beschermende maatregelen bij uitgeschakelde beveiligingen Hold-to-run schakelaar Courtesy: Jokab Safety Sweden Wettelijke eis: MRL Bijl. I par. 1.2.5 EN eis uit geharmoniseerde norm NEN-EN-ISO 12100:2010 par. 6.2.11.9: 1. Vergrendelbare functiekeuzeschakelaar 2. Hold-to-run schakelaar 3. Extra eisen: Stap-voor-stap Low speed, etc. 4. Geen onverwachte bewegingen door beïnvloeding sensoren 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 21
Fase 10: Opsporen en opheffen van defecten 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 22
Fase 10: Opsporen defecten Een nette schakelkast of toch niet!? Mogelijk (dodelijke) oplossing 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 23
Voorbeelden Entropie levensfasen Volgende levensfasen (rood) zullen worden besproken: 1. Specificatie 2. Inkoop 3. Transport 4. Samenbouw en installatie 5. In bedrijf nemen 6. Afstellen 7. Inleren/programmeren 8. In bedrijf zijn 9. Reinigen/onderhoud 10.Opsporen/ opheffen defecten 11.Wijzigen/modificaties 12.Buiten bedrijf stellen 13.Ontmantelen 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 24
Onze stelling.. Bij productiebedrijven is op dit moment onvoldoende aandacht voor de Entropie van de machineveiligheid. Gevolg: dit leidt tot de inzet van onveilige productiemiddelen! 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 25
Onze oplossing.. 1) Verhoog de norm- en wetskennis van machineveiligheid bij directie, inkoop, productie, arbo, schoonmaker servicemonteur en onderhoudsman 2) Implementeer een controlesysteem voor ALLE levensfasen van de machine, zodat veel ellende wordt voorkomen! 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 26
NL-talige uitleg MRL 2006/42/EG MRL is 29-12-2009 van kracht geworden! Ca. 44 pag. Engelse Guide (ca. 440 pag.!!) via www.newapproach.org Febr. 2011: In het Nederlands beschikbaar op volgende link: http://bit.ly/nl-gids_mrl2006 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 27
Entropie van Machineveiligheid Zijn er nog vragen? http://bit.ly/nl-gids_mrl2006 Aanbevolen: Safety Event 10 mei 2011 Evoluon Eindhoven 17 maart 2011 NVVK Veiligheidscongres Lezing: Entropie van de machineveiligheid 28