VERNIEUWING VAN DE TRAMSPOREN EN VOLLEDIGE HERINRICHTING VAN DE WEG EN VERBETERING VAN DE REISSNELHEID GEMEENTE: SCHAARBEEK MIVB Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel Koningsstraat 76 1000 BRUSSEL BRUSSEL MOBILITEIT Vooruitgangstraat 80 1210 Brussel AANVRAAG STEDENBOUWKUNDIGE VERGUNNING OKTOBER 2014 Verklarende nota DPU 1508/02 MIVB Inhoudstafel
1 Voorstelling van het project... 3 1.1 INTERVENTIEPERIMETER EN ALGEMENE OMSCHRIJVING VAN HET PROJECT... 3 1.2 BESTAANDE SITUATIE... 3 1.2.1 De omgeving en de bebouwing... 3 1.2.2 De functies van de openbare weg... 4 1.2.3 Plaatsbeschrijving : de materialen... 6 1.3 BESCHRIJVING VAN HET PROJECT... 7 1.3.1 Doelstellingen... 7 1.3.2 Het verkeer... 9 1.3.3 De beoogde materialen, waaronder de geluids- en trillingswerende uitrustingen... 10 1.3.4 Stadsmeubilair en verlichting... 11 1.3.5 Andere bestudeerde, maar niet weerhouden oplossingen... 11 Verklarende nota pagina 2
1 Voorstelling van het project 1.1 INTERVENTIEPERIMETER EN ALGEMENE OMSCHRIJVING VAN HET PROJECT Het project betreft: - de te Schaarbeek - Rekening houdend met de normale slijtage ervan zullen de tramsporen in de, tussen het Paviljoenplein en het Verboeckhovenplein in 2015 vernieuwd moeten worden. Een recente studie betreffende de geluids- en trillingshinder in de, geleid door een gespecialiseerd studiebureau ter zake, heeft de aandacht gevestigd op problemen betreffende de voortplanting van trillingen. Om de vastgestelde problemen op te lossen, heeft de MIVB besloten om bij de vernieuwing van de bestaande sporen gebruik te maken van de huidige beproefde technieken voor het verminderen van trillingen en geluidsoverbrenging bij de doorgang van de trams. De huidige aanwezigheid van Kkasseien tussen de tramsporen is de oorzaak van geluid en trillingen bij de doorgang van de voertuigen, én is nadelig voor het fietsvriendelijk karakter van de desbetreffende verkeersader. Om de regelmaat van de lijn te verbeteren, is het belangrijk om de storingen in de reistijd te beheren. Daarom zal de regeling van de rijrichtingen in de straat herzien worden. Door de nieuwe inrichting zal het tramverkeer richting Verboeckhovenplein vlotter verlopen, zal de geluidshinder van het autoverkeer beperkt worden door de aard van de gebruikte materialen en zal het verkeer van fietsers verbeterd worden. 1.2 BESTAANDE SITUATIE 1.2.1 De omgeving en de bebouwing Een analyse van de situatie ter plaatse, en volgens de geldende wettelijke plannen, heeft ons toegelaten te komen tot de volgende vaststelling. Volgens het Gewestelijk Bestemmingsplan (GBP) bevindt de perimeter waarop deze aanvraag betrekking heeft, zich tussen een structurerende ruimte, gevormd door het Verboeckhovenplein en het Paviljoenplein. Het noorden van de straat wordt omzoomd door gemengde gebieden en het zuiden door woongebieden. De Verklarende nota pagina 3
bevindt zich eveneens aan de rand van de ZICHEE (zone van culturele, historische en esthetische waarde of voor stadsverfraaiing). De gebouwen rond het project hebben een variabel gabariet, van het gelijkvloers + 2 tot het gelijkvloers + 3. De oudste gebouwen gaan terug tot het begin van de 20e eeuw. 1.2.2 De functies van de openbare weg 1.2.2.1 Het verkeer 1.2.2.1.1 Het autoverkeer en het parkeren 1 Het autoverkeer In het Gewestelijk Ontwikkelingsplan (GewOP) is de een weg bestemd voor het plaatselijk verkeer. Er werd vastgesteld dat een belangrijke stroom autoverkeer door de wijk rijdt om het Noordstation te bereiken vanaf de Lambermontlaan en vice versa. Dit gaat gepaard met een soms overdreven snelheid en verhoogde geluidshinder omwille van losliggende kasseien en oude tramsporen en een terugkerende opstropping van het Verboeckhovenplein en de Paviljoenstraat 2 Het parkeren Parkeren is toegestaan in de lengterichting aan beide zijden van de straat zonder gereglementeerd. 3 Het openbaar vervoer A Trein De betrokken zone wordt niet bediend door de trein. B Metro De betrokken zone wordt niet bediend door de metro. C Tram Verklarende nota pagina 4
De straat wordt bediend door twee tramlijnen, namelijk: - Lijn 32: deze avondlijn rijdt pas na 20 uur. s Avonds, wanneer de frequentie lager ligt, zijn er veel klanten die het aantal overstappen willen beperken. Deze lijn vloeit voort uit de samenvoeging van de lijnen 4 en 82 na 20 uur. Het gedeelte begrepen tussen Zuidstation en Drogenbos Kasteel van lijn 82 wordt overgenomen door lijn 32. - Lijn 55: die Rogier met Da Vinci verbindt - Reissnelheid en regelmaat: Ongeveer 60 % van de trams hebben meer dan 2,02 min. nodig om de richting voorstad te doorkruisen tussen 12 en 18 uur dat wil zeggen een reissnelheid die veel lager ligt dan de 18 km/uur beoogd door de MIVB (12 km/uur). In de tegengestelde richting, richting centrum, is de toestand beter maar men stelt evenwel vast dat 30 % van de trams een gemiddelde snelheid van 12 km/uur hebben tussen 14 uur en 18.30 uur. 4 Personen met beperkte mobiliteit (PBM) De trottoirs in deze straat bestaan voornamelijk uit betonstraatstenen. De oversteekplaatsen voor voetgangers voldoen niet aan de behoeften voor personen met beperkte mobiliteit. Deze zijn niet voorzien van podotactiele tegels met contrasterende kleur. Enkel de oversteekplaats bij het naderen van het Paviljoenplein is voorzien van podotactiele tegels. Verklarende nota pagina 5
1.2.2.1.2 De fietsers De studiezone wordt niet doorkruist door een GFR. Er bestaat geen enkele bijzondere inrichting ten voordele van de fietsers en de kasseien in de rijweg zorgen ervoor dat het fietsverkeer moeilijk verloopt. Binnen de perimeter van de studie bevindt zich geen enkel station voor fietsdelen. 1.2.3 Plaatsbeschrijving : de materialen 1.2.3.1 Trottoir, rijweg en boordsteen: Op het Trottoir Over het algemeen zijn de voetpaden in goede staat. De bekleding bestaat voornamelijk uit betonstraatstenen van 30 cm x 30 cm. Het wegdek De volledige rijweg bestaat uit natuurlijke bestratingsmaterialen. Boordstenen De boordstenen zijn uitgevoerd in geïmiteerd arduin. 1.2.3.2 De beplanting Er zijn momenteel 6 bomen (Robinia pseudoacacia 'Umbraculifera') van variabele omvang geplant in de Van Ooststraat. Verklarende nota pagina 6
1.3 BESCHRIJVING VAN HET PROJECT 1.3.1 Doelstellingen 1 Het project heeft verschillende doelstellingen: - De eerste doelstelling is de vernieuwing van de tramsporen waarvan de slijtagegrens bereikt werd. - Het project biedt, in nauwe samenwerking met de gemeente Schaarbeek, de gelegenheid om de rijweg te vernieuwen door op stedenbouwkundig vlak coherent te blijven met de bestaande inrichting. - De inrichting zal het fietsvriendelijk karakter bevorderen. - Het minimaliseren van de voortijdige slijtage van de sporen, en het beperken van de geluidshinder en de trillingen. - De verbetering van de vlotte doorstroming, de reissnelheid en de regelmaat van het openbaar vervoer dankzij het invoeren van een tegengestelde rijrichting voor trams, in de richting van het Verboeckhovenplein. - Het al bestaande groene netwerk versterken. - Ten slotte een landschappelijke meerwaarde bieden door de zorg besteed aan de kwaliteit van de publieke ruimte, bij de keuze van de materialen en de voorgestelde inrichting. 2 Verbetering van de prestaties van het openbaar vervoer In het kader van het Gewestelijk Mobiliteitsplan Iris II, moeten de tramlijnen 32 en 55 een commerciële snelheid van 18 km/uur halen (gemiddelde snelheid, haltes inbegrepen) en een verbetering van de regelmaat van de rijtijd. Deze doelstellingen kunnen niet bereikt worden zonder het nemen van daadkrachtige maatregelen ten gunste van het openbaar vervoer. Deze verbeterde betrouwbaarheid zal ervoor zorgen dat het openbaar vervoer beter kan concurreren met andere individuele gemotoriseerde verplaatsingsmiddelen; vandaar het voorstel tot inrichting van de bijzondere overrijdbare bedding. 3 De verbetering van het comfort en de veiligheid van de verschillende weggebruikers Door de invoering van eenrichtingsverkeer in de wijzigt het project de mobiliteit van de omwonenden met een motorvoertuig, waarvoor de interwijkentrajecten gewijzigd worden. De veiligheid van de voetgangers en het comfort van de loopzones zal niet gewijzigd worden door het beveiligen van de oversteekplaatsen. Aan alle oversteekplaatsen voor voetgangers en aan de kruispunten zullen slechtzienden en blinden gebruik kunnen maken van podotactiele geleidetegels. Het comfort van de fietsers zal verbeterd worden door de toepassing van een geschikte wegbekleding. 4 Verbetering van de omgeving, vooral inzake geluidshinder en trillingen voor de omwonenden Er werd een prognosestudie opgemaakt door een onafhankelijk studiebureau voor de volledige perimeter. De tramspoorvernieuwing zal toelaten van de modernste technieken inzake geluid en trillingen toe te passen. Verklarende nota pagina 7
Verklarende nota pagina 8
1.3.2 Het verkeer 1 Het tramverkeer Het traject van tramlijn 32 en 55 blijft ongewijzigd. Teneinde de betrouwbaarheid van de lijnen te verhogen inzake reissnelheid en regelmaat wordt er een tegengestelde rijrichting voorzien voor de volledige straat in de richting van het Verboeckhovenplein. De naleving van het gebruik van de bijzondere overrijdbare bedding gebeurt met behulp van aangepaste bewegwijzering. Het andere verschil bestaat uit de vernieuwing van de rails, met inbegrip van de plaatsingstechniek, om zo de voortplanting van trillingen en geluid, bij de doorgang van de trams, te verminderen. 2 De rijweg en het parkeren De rijweg zal heraangelegd worden in asfalt met een nieuwe fundering (aanzienlijke vermindering van het rolgeluid); de parkeerzones worden gerealiseerd in natuursteen. Alle bestaande leveringszones binnen de perimeter van de studie blijven behouden. 3 Parkeerbalans in de laan De parkeerbalans is negatief. Momenteel zijn er in de ± 87 wettelijke parkeerplaatsen. Het uitbreiden van het groen netwerk door een nieuwe bomenrij aan te planten, evenals de verbreding van het voorplein van de toekomstige school houden een vermindering in van +/- 9 parkeerplaatsen in de straat. 4 De taxi s Het project wijzigt niets aan de parkeerruimte voor de taxi s. 5 Het fietsverkeer Het fietsverkeer blijft ongewijzigd, maar dankzij het realiseren van een asfaltbekleding zal het rijcomfort van de fietsers beter worden. Ook door het feit dat de fietsers zich buiten de autoverkeersstroom bevinden door gebruik te maken van de tegengestelde rijrichting richting Verboeckhovenplein, wordt de algemene veiligheid van de fietsers eveneens aanzienlijk verhoogd. 6 De trottoirs De trottoirs worden volledig heraangelegd in platte straatstenen met boordstenen in blauwe hardsteen. 7 Het voetgangersverkeer en verkeer van personen met beperkte mobiliteit, waaronder de oversteekplaatsen De oversteekplaatsen voor voetgangers worden aangepast aan het gewestelijk «Vademecum personen met beperkte mobiliteit in de openbare ruimte». -Een vooruitstekend trottoirgedeelte, met dezelfde breedte als de parkeerstrook, indien deze aanwezig is, weerhoudt voertuigen er telkens van te parkeren op de oversteekplaatsen voor voetgangers. -Elke oversteekplaats zal voortaan aangeduid worden voor slechtzienden en blinden d.m.v. podotactiele tegels, in een sterk afstekende kleur (wit) tegen de betonstraatstenen van de voetpaden, die dienst doen als geleidingstegels en als waarschuwingstegels, loodrecht op de rijweg, om het begin van de oversteek aan te duiden. -De voetgangersdoorgangen dwars op de tramsporen worden afgeboord door twee rode lijnen en vier gekleurde driehoeken «tram», conform met het gewestelijk normenplan. -Teneinde het logische verloop van het voetgangerstraject na te leven, waarbij men zich richt naar het Vademecum personen met beperkte mobiliteit in de openbare ruimte, wordt er bij het naderen van het Verboeckhovenplein een trapeziumvormige oversteekplaats voor voetgangers gemarkeerd. Verklarende nota pagina 9
8 De beplanting Het project voorziet het omhakken van 6 bomen en de aanplant van 14 nieuwe exemplaren. De gewenste soort voor deze nieuwe aanplant is: LIQUIDAMBAR styraciflua Slender Silhouette. 1.3.3 De beoogde materialen, waaronder de geluids- en trillingswerende uitrustingen 1.4.3.1 De beoogde materialen: - De trottoirs worden heraangelegd in platte straatstenen. De boordstenen zullen in blauwe hardsteen zijn. - De parkeerzones worden aangelegd met gerecupereerde natuursteen. - De rijbanen van de perimeter van de aanvraag van stedenbouwkundige vergunning zullen geasfalteerd worden. 1.4.3.2 De geluids- en trillingswerende uitrustingen Het verminderen van de geluidshinder en van de trillingen: Het project zal aanzienlijk deze zeer belangrijke aspecten van de dagelijkse leefkwaliteit verbeteren. Enerzijds zal de stabilisering van de ondergrond, door de vernieuwing van de funderingen van de rijweg, deze minder gevoelig maken voor de voortplanting van trillingen. Plaatselijke verzakkingen in de rijbaan zullen tot het verleden behoren; deze leiden tot putten en kuilen in de weg, die dan trillingen veroorzaken bij de doorgang van een voertuig. Anderzijds zal de rijbaan geasfalteerd worden, wat het geluid zal verminderen in vergelijking met de bestaande straatstenen. Nieuwe sporen zullen eveneens duidelijk minder trillingen en geluid veroorzaken dan deze veroorzaakt door oude rails, aangetast door golfslijtage en corrosie. De MIVB zal de modernste technieken toepassen voor het leggen van sporen : het leggen van spoorbalken. Hierbij wordt de rail in de fabriek in een betonbalk gegoten die deze stabiliseert. Binnenin wordt het spoor volledig omhuld door een dikke compacte rubberlaag die, bij de doorgang van een tram, de trillingen en het geluid absorbeert, waardoor deze zich niet kunnen voortplanten via de rijweg en de ondergrond. Ten slotte heeft de directie Infrastructures van de MIVB een specifieke studie laten uitvoeren, geleid door een gespecialiseerd onafhankelijk en erkend bureau, met name D2S, voor het bepalen van de maatregelen, bovenop de reeds hoger beschreven maatregelen, om de voortbrenging van geluid en trillingen, bij de doorgang van een tram, te verminderen voor het geheel van het project. Deze studie had als doel de evaluatie van de trillings- en geluidsniveaus veroorzaakt door de tram in de gebouwen en huizen die zich binnen de perimeter van de aanvraag bevinden. De referentiecriteria voor de trillingen en het geluid werden opgesteld in de conventie tussen de MIVB en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Om de trillingscriteria te respecteren, moet het berekende trilspectrum lager zijn dan een referentiespectrum voor een meetpunt dat zich juist voor de gevel van het beschouwde gebouw bevindt (verticale richting). Verklarende nota pagina 10
1.3.4 Stadsmeubilair en verlichting 1.3.4.1 Het stadsmeubilair Om de veiligheid van de voetgangers te verhogen en om illegaal parkeren te beperken, zijn er zowel paaltjes als Sint-Andreaskruisen voorzien. Er is geen tussenkomst voorzien op het vlak van de openbare verlichting. 1.3.5 Andere bestudeerde, maar niet weerhouden oplossingen 1.3.5.1 Behoud van het huidige profiel Indien er gekozen wordt voor het behoud van het huidige profiel waarbij er aan beide kanten van de rijweg geparkeerd wordt en met verkeer in beide richtingen op de tramsporen, ziet het profiel eruit zoals hierboven weergegeven. De breedte tussen de sporen moet overal 1,92 m bedragen om de eventuele halte ter uitbreiding van het trottoir in te richten, met naleving van de toegankelijkheidsnormen (boordsteen op 55 cm van de rail) en om het kruisen van de zware voertuigen met de trams mogelijk te maken (te behouden hypothese op middellange termijn) De normen m.b.t. de breedte van de parkeerzones zijn voortaan 2 m, afvoergeul inbegrepen. Er moet een minimale veiligheidsafstand van 1,20 m tussen de grens van de parkeerzone en de sporen zijn. De gemiddelde breedte van de trottoirs blijft behouden ten opzichte van de bestaande situatie. Voordelen van deze oplossing: - Behoud van het huidige aantal parkeerplaatsen (behalve indien er een tramhalte ingericht wordt) - Geen wijziging van de gewoontes op het vlak van verkeer en toegang tot de zone - Het kruisen van de trams en van de andere voertuigen zal gemakkelijker verlopen - In geval van het opbreken van de kasseien voor de wegbekleding, beter rijcomfort voor de fietsers en vermindering van de trillingen. Nadelen van deze oplossing: - De niet-optimale befietsbaarheid van de as blijft bestaan - De reissnelheid en de regelmaat van het openbaar vervoer zullen niet beter worden. Verklarende nota pagina 11
Variant met integratie van een fietsstrook Op basis van het behoud van het bestaande principeprofiel kan bovendien de vereiste breedte tussen de parkeerzones en de sporen vermeerderd worden; deze afstand gaat dan van 1,20 m naar 1,80 m. Het gevolg bestaat erin dat de trottoirs met 60 cm versmald moeten worden en dus gebracht moeten worden naar ongeveer 1,70 m. Deze oplossing wordt niet aanbevolen omwille van voornoemde redenen en omdat de trottoirs op die manier te smal zouden zijn ten opzichte van het veelvuldig gebruik ervan. 1.3.5.2 Behoud van het parkeren aan beide zijden, van het autoverkeer in de twee richtingen en realisatie van een bijzondere overrijdbare bedding richting Verboeckhoven Deze hypothese wordt louter ter informatie bekeken om redenen die men onmiddellijk zal begrijpen. Indien men immers wil tegemoet komen aan alle vereisten van de verschillende modi, leidt dit tot het theoretische profiel hieronder, met als conclusie dat de trottoirs versmald moeten worden tot op een breedte van 71 cm. Het is duidelijk dat deze optie niet overwogen kan worden. Verklarende nota pagina 12
1.3.5.3 Afschaffenvan het parkeren aan één zijde Verklarende nota pagina 13
Door het parkeren aan één van de twee kanten af te schaffen, kan de breedte van het trottoir aan één kant behouden blijven en kan het voetpad aan de andere zijde tot ongeveer 3 m uitgebreid worden; de behoeften voor het fietsverkeer kunnen eveneens geïntegreerd worden. Er zijn twee varianten van deze oplossing mogelijk, al naargelang het autoverkeer al dan niet in de twee richtingen behouden blijft. Variant met behoud van het autoverkeer in beide richtingen: Voordelen van deze oplossing: - Bredere trottoirs aan één zijde - Behoud van de helft van de parkeerplaatsen - Gemakkelijker kruisen van de voertuigen - Optimale befietsbaarheid - Geen ontregeling van de verkeersgewoontes in de wijk Nadelen van deze oplossing: - Afschaffen van de helft van de parkeerplaatsen - Geen verbetering op het vlak van regelmaat en reissnelheid van het openbaar vervoer Variant met eenrichtingsverkeer voor het autoverkeer naar Paviljoen Voordelen van deze oplossing: - Bredere trottoirs aan één zijde - Behoud van de helft van de parkeerplaatsen - Optimale befietsbaarheid Verbetering op het vlak van regelmaat en reissnelheid van het openbaar vervoer Nadelen van deze oplossing: Afschaffen van de helft van de parkeerplaatsen Ontregeling van de verkeersgewoontes in de wijk 1.3.5.4 Aanleg van een bijzondere overrijdbare bedding richting Verboeckhoven, behoud van het verkeer in beide richtingen en afschaffing van het parkeren aan één zijde Inrichting van een eigen baan met behoud van de mogelijkheid om in de twee rijrichtingen te kunnen rijden. Het beoogde profiel wordt hieronder beschreven. In deze situatie worden de trottoirs versmald tot 2 m en wordt parkeren afgeschaft aan één zijde. Wat de verbetering van de reissnelheid betreft, is het systeem pas efficiënt op voorwaarde dat deze inrichting gerealiseerd wordt over minimum 100 m. Verklarende nota pagina 14
De inrichting hieronder volgens planaanzicht Voordelen: Nadelen - In Van Oost kan het verkeer in de twee richtingen behouden blijven. - Afschaffing van het parkeren en van de mogelijkheden m.b.t. leveringen aan de handelszaken over minimum 100 m bij het naderen van het Verboeckhovenplein - Risico op parkeren langs het trottoir voor leveringen en binnendringing van de bijzondere overrijdbare bedding door het autoverkeer - Vermindering van de breedte van de voetpaden in de hoek van het plein (want bij de afstand tussen de twee sporen met er rekening gehouden worden met de vereiste veiligheden m.b.t. de eigen baan) - Oncomfortabele, zelfs gevaarlijke situatie voor de fietsers in de inrichting: - richting voorstad: rijstrook van 3 m, het is voor de fietsers onmogelijk om de rij auto s in te halen - Richting centrum: afstand van 1,20 m tussen de parkeerzone en het tramspoor, hetgeen het inhalen van een fietser onmogelijk maakt en een gevaar vormt bij het openen van een autoportier - Onmogelijk om een tram- of bushalte, indien vereist, te realiseren vóór het Verboeckhovenplein. Verklarende nota pagina 15