Verslag Tweede werkgroep Nieuwbouw Herontwikkeling ING gebouwen Haarlemmerweg 02-12-2015 Aanwezig vanuit de organisatie: Pinnacle (initiatiefnemer) Floris Roord Arda Basak Gemeente Amsterdam Giso Lommers (project manager) John Fleer (stedenbouwkundige) IDBVV Jasper Etten Deelnemers, aanwezig Hester Aardse Louis Dona Loes Dona Yvonne Lunes Jelske Veenendaal Wanda van der Zijl Mevrouw Peperkamp De heer Meijer Bert Kuyt MVRDV, Bureau voor architectuur en stedenbouw Nathalie de Vries (partner MVRDV) Mick van Gemert (projectarchitect) Mark van den Ouden (projectarchitect) Deelnemers, aanwezig (niet aangemeld) Robin Hunia Jack van Lieshout Michiel Weverling Mathieu Derckx Karin Nijhuis Irma Kanis Annet van Werkhoven Marja Lust Afgemeld / afwezig Wouter van Alebeek Babs van Schaik Willem Timmermans Miquel Heslinga Lex de Jong
HERONTWIKKELING ING GEBOUWEN HAARLEMMERWEG TWEEDE WERKGROEP NIEUWBOUW WOENSDAG 2 DECEMBER, 19.30-21.30 UUR, GOLDEN TULIP AMSTERDAM WEST, MOLENWERF 2, AMSTERDAM 19.30 uur Opening Floris Roord van Pinnacle opent de tweede werkgroep Nieuwbouw. Deze is een vervolg op de eerste werkgroep die als doel had met alle omwonenden en geïnteresseerden te praten over de plannen voor nieuwbouw op de locatie van het parkeerterrein. De deelnemers hebben Pinnacle en MVRDV gevraagd alternatieven te ontwerpen voor de nieuwbouw op het parkeerterrein. (verslag van de eerste werkgroep staat hier). Pinnacle en MVRDV hebben een serie alternatieven voorbereid, die de eerste helft van de avond in alle zorgvuldigheid worden doorgenomen. De avond zal bij voorkeur een open dialoog zijn waarin deelnemers kunnen aangeven waarom bepaalde alternatieven goed of minder goed zijn. De tweede helft van de avond kunnen deelnemers zelf alternatieven voorstellen door argumenten waarom bepaalde keuzes wel of niet zouden moeten worden gemaakt te delen met alle aanwezigen. Floris hoopt dat het zal leiden tot een mooi resultaat. 19.35 uur Toelichting op het huidige ontwerp door Nathalie de Vries van architectenbureau MVRDV Nathalie de Vries van MVRDV geeft een toelichting op het huidige ontwerp van de nieuwbouw op het parkeerterrein. Het gebouw wat MVRDV heeft voorgesteld zal ten oosten van het bestaande ING gebouw komen te liggen. Afbeelding 1 Huidige situatie: locatie van de geplande nieuwbouw op het parkeerterrein Door Pinnacle en MVRDV is voorgesteld om op het gehele ING terrein woningen te bouwen, omdat daar grote vraag naar is. De nieuwbouw is in het smalste deel van het gebied dat taps toeloopt gepland. Op deze locatie past één gebouw, met aan de ene kant het Brettenpad en aan de andere kant een nieuwe informele route langs het water. Aangezien differentiatie een van de uitgangspunten is in de stedenbouwkundige visie, wil MVRDV op het parkeerterrein een gebouw ontwerpen dat afwijkt van de andere. Differentiatie is onder andere te zien aan de variërende bouwhoogten in het gehele plan, en aan de vorm. Het parkeerterrein kenmerkt zich als het begin van het Westerpark, het eind van de Bos en Lommerweg, maar ook als het begin van de bebouwing die zich uitstrekt tot Sloterdijk. Deze locatie nodigt uit om een gebouw met een iconisch uiterlijk op te ontwerpen. Dat is gedaan door een 2 december 2015 2 / 11
opening in het gebouw. De positie van gebouw en opening is zodanig dat de zichtlijnen vanaf de Bos en Lommerweg op het groen minimaal belemmeren. Afbeelding 2 Zichtlijnen vanaf de Bos en Lommerweg en slank silhouet van het gebouw De nieuwbouw heeft 141 woningen, waarvan 78 huur- en 63 koopappartementen. Het gebouw heeft 20 verdiepingen en is 60 meter hoog. Het gebouw steekt nergens over de erfgrens het groengebied in. De footprint en de vorm van het gebouw zijn bepaald aan de hand van: De rooilijn die vanaf het huidige ING gebouw parallel langs de kade loopt, De lijn waar het groengebied momenteel begint, Het Brettenpad, De zichtlijnen vanaf de Bos en Lommerweg. Afbeelding 3 Lijnen die de vorm van het gebouw hebben bepaald Het is belangrijk om het gebouw niet te massief te laten lijken, zeker vanaf de Haarlemmerweg richting het Westen. Dit wordt bereikt door de kop van het gebouw wat slanker te maken. Dat is ook goed voor bezonning van de gevel aan de parkzijde. Uit de vorige werkgroepen is gebleken hoe belangrijk deze locatie is als entree naar het Westerpark. Nathalie ziet het gebouw dat hier geplaatst zal worden als toegang tot het park. De brug die dit gebied verbindt met de Bos en Lommerweg en Haarlemmerweg blijft bestaan. Vanaf de brug gezien is het zicht op het groen vrij. Het gebied tussen de voet van het gebouw en de Haarlemmertrekvaart zal groen worden met bomen langs de kade. Daardoor zal het zicht op ooghoogte vanaf de Bos en Lommerweg nog steeds groen zijn. 19.50 uur Toelichting op de alternatieven door Nathalie de Vries van MVRDV Uit de vorige werkgroepbijeenkomst is gebleken dat het gebouw alsnog veel in het zicht is. Daarom heeft MVRDV alternatieven uitgewerkt die zullen worden toegelicht door Nathalie. De alternatieven kunnen gecategoriseerd worden in drie typen: 1. Gebouw met opening 2. Losse gebouwen 3. Getrapt gebouw 2 december 2015 3 / 11
Per type heeft MVRDV varianten uitgewerkt van 60 meter (hoogte van nieuwbouw zoals voorgesteld door MVRDV), 45 meter (hoogte van huidige ING-toren) en 30 meter. Type Gebouw met opening Afbeelding 4 'Gebouw met opening': 60 meter, 45 meter en 30 meter Hoogtevarianten: 1. 60 meter: het huidige gebouw. 2. 45 meter. Dezefde hoogte als het ING gebouw met logo Nathalie vertelt dat MVRDV de nieuwbouw op het parkeerterrein nooit met zo n hoogte heeft voorgesteld omdat de gebouwhoogten gevarieerd zijn gemaakt om de verschillen tussen de gebouwen te benadrukken. Een van de deelnemers vertelt dat hij het qua vorm wel beter vindt. Hij keurt hoge gebouwen in Amsterdam, en vooral op zo n locatie, per definitie af. Als goed voorbeeld noemt hij het pas getransformeerde gebouw aan de Molenwerf. Een andere deelnemer vraagt zich af waarom op deze locatie een gebouw moet komen. Nathalie antwoordt dat de druk op de woningmarkt in Amsterdam ontzettend hoog is en daarom kansen voor vrijkomende locaties optimaal moeten worden benut. Vanuit stedenbouwkundig opzicht is dit een logische plek om een gebouw te realiseren, omdat er veel ruimte om de locatie heen is en het mooi in de as van de Bos en Lommerweg staat. 3. 30 meter ( poortgebouw ). De deelnemers vinden deze variant nog beter en sommigen geven aan dat zij een euforisch gevoel hierbij krijgen. Floris licht toe dat bij deze variant op het maaiveld extra ruimte ontstaat voor het creëren van een extra verbinding doordat het gat tot aan het maaiveld loopt. Deze variant zorgt voor een positieve stemming in de zaal. Type Losse gebouwen Afbeelding 5 Losse gebouwen met varianten van 45 meter, 45 en 30 meter, en 60 en 30 meter hoogte 2 december 2015 4 / 11
Hoogtevarianten: 1. 45 meter, met een slanke kop en veel meer ruimte rondom het gebouw. 2. 45 meter, vierkant gebouw. Een van de deelnemers merkt op dat deze toren los van het geheel staat. 3. 2 torens van 45 en 30 meter hoog. 4. 2 torens met plint. Nathalie legt uit dat nav de vorige worksshop deze varianten zijn ontstaan. Met meer ruimte voor groen voor het gebouw zodat er meer groen te zien is vanaf de Bos en Lommerweg. Een deelnemer vraagt of het poortgebouw (variant met opening en een hoogte van 30 meter) niet een kwartslag gedraaid kan worden. Ondanks dat het gebouw door deze positionering als een echte poort functioneert, wordt al snel geconcludeerd dat het gebouw te breed is voor de locatie en daardoor deels op de Haarlemmerweg of in de volkstuinen komt te staan. Volgens Bert Kuyt zegt het woord iconisch iets over vorm, maar ook over functie. Amsterdam is een platte stad, maar wat hij leuk vindt is dat op sommige plekken in de stad het dak van een gebouw beloopbaar is gemaakt. Als voorbeeld noemt hij het NEMO. Hier kan je de stad vanuit een ander perspectief aanschouwen. De locatie van de nieuwbouw op het parkeerterrein lijkt hem een uitgesproken plek om een gebouw met een soortgelijke functie te realiseren. Dat vindt hij een toevoeging voor het gebied. Louis Dona vindt een poort persoonlijk veel fijner en beter voor omwonenden en toekomstige bewoners. Volgens hem ontstaat zo kwalitatief betere openbare ruimte op de begane grond. Mathieu denkt dat het poortgebouw een donkere ruimte zal worden en dat het daardoor niet aantrekkelijk zal zijn om doorheen te lopen. Hij vindt het een leuk iconisch gebaar, maar het zou veel grootser moeten worden om de poort goed te laten functioneren. Wat ook meespeelt is dat het gebouw momenteel niet in de loop ligt. Type Getrapt gebouw Hoogtevarianten: 1. 60 meter. 2. 60 meter, met een opening op de lagere verdiepingen om de zichtlijn vanaf de Bos en Lommerweg naar het groengebied intact te houden. Nathalie voegt hieraan toe dat de technische haalbaarheid voor de uitkraging nog niet is onderzocht. 3. 45 meter. 4. 45 meter, met een opening ten behoeve van de zichtlijn naar het groengebied. 5. 30 meter, wederom met een opening op de lagere verdiepingen die een poort suggereert. 2 december 2015 5 / 11
Afbeelding 6 Getrapte gebouwen met varianten van 60 meter, 45 meter en 30 meter hoogte Yvonne vertelt dat bij de vorige werkgroep Nieuwbouw is gebleken dat de nieuwbouw op het parkeerterrein niet gewenst was. Er zijn voor deze bijeenkomst veel varianten door MVRDV uitgewerkt, maar ze mist een variant zonder gebouw. Nathalie vertelt dat de avond met nul-optie is begonnen, maar hier is logischerwijs weinig over uit te leggen. Bij de vorige werkgroep is volgens Hester ook de vraag gesteld of de programmabehoefte elders in het plan opgelost kan worden. Zij mist varianten van het gehele plan en zij wil graag zien wat voor gevolgen het leeg laten van het parkeerterrein heeft voor de rest van het plan. Ook ontbreekt een aanzicht vanuit het park. Floris heeft behoorlijk wat suggesties voor oplossingsrichtingen gehoord waar iedereen wat mee kan. Hij stelt voor om te pauzeren. Na de pauze kunnen de deelnemers met stickers ( powerdots, zie bijlage 1) hun voorkeur aangeven. Het alternatief geen bebouwing is ook mogelijk. Die worden verder bekeken, en deelnemers kunnen ook zelf alternatieven voorstellen, met piepschuim of flipovers. 20.15 uur Pauze en keuze alternatieven Zie bijlage 1 voor de resultaten. 20.50 uur Argumentatie van gekozen alternatieven en voorstel nieuwe alternatieven door deelnemers Floris concludeert dat de keuzes van de deelnemers (zie bijlage 1) overzichtelijk genoeg zijn. Hij vraagt wie zijn/haar keuze wil beargumenteren. Er is ook ruimte nieuwe alternatieven voor te stellen. Bert Kuyt stelt voor een gebouw van ongeveer 20 meter in het plan op te nemen dat geleidelijk oploopt. Het schuine dak moet beloopbaar zijn en gratis zijn voor iedereen. Hij is van mening dat dit veel zal toevoegen aan het plan en de omgeving. Verderop in het gebied, in de buurt van de watertoren, bevindt zich ook een gebouw dat schuin oploopt. Zo kan voor samenhang in het grotere gebied worden gezorgd. Een schuin dak heeft volgens Bert een goede ruimtelijke werking. Jack van Lieshout pleit voor het alternatief geen gebouw, er komt namelijk al veel bebouwing in het gebied. Het is een parkgebied, het project heet Westerpark-West. Pinnacle kan op deze locatie een paviljoen ontwerpen in plaats van een hoog gebouw. De rest van de bebouwing kan volumes erbij krijgen. Het hoeft volgens hem niet moeilijker gemaakt te worden dan het is. 2 december 2015 6 / 11
Een van de deelnemers vraagt of het klopt dat de Haarlemmerweg rustiger zal worden. Volgens Jack is dat op meerdere plekken in de stad gebeurd: de grote ontsluitingswegen worden autoluwer, versmald, etc. Vroeger was de Haarlemmerweg ook een vierbaansweg. Jack gelooft dat ook de Haarlemmerweg binnen korte termijn niet meer de functie zal hebben die het nu heeft. John (stedenbouwkundige, gemeente Amsterdam) licht toe dat Amsterdam meerdere invalswegen heeft. De Haarlemmerweg is daar een van. Een alternatief volgens Louis is om geen gebouw te realiseren en in plaats daarvan een extra speelplek voor kinderen te plaatsen. Nathalie heeft al dit soort voorzieningen opgenomen in het plan, op meerdere plekken. Hester: een trapveldje naast woningen zorgt echter voor geluidsoverlast. Door de hoge dichtheid is daar geen plek voor in het plan. Een trapveldje kan echter wel op het parkeerterrein gerealiseerd worden. Nathalie: een belangrijk aspect in het plan is om parkeerplekken ondergronds te plaatsen. Ook het huidige parkeerterrein zal ondergronds geplaatst worden, waardoor een deel van de parkeerbehoefte van de nieuwbouw en het ING-gebouw opgevangen zal worden. Indien niet gebouwd wordt op het parkeerterrein, zal hoogstwaarschijnlijk geen dure ondergrondse garage gerealiseerd kunnen worden. Het parkeerterrein blijft dan waarschijnlijk gehandhaafd. Op een vraag of het parkeren niet elders in het gebied opgevangen kan worden, antwoordt Nathalie dat de bestaande garages daar niet groot genoeg voor zijn in combinatie met de parkeernorm die in het gebied geldt. Mathieu noemt het Beukenplein als voorbeeld: daar is een ondergrondse garage met een speeltuin bovenop gerealiseerd. Een deelnemer vraagt zich af of er wel zoveel parkeerplekken nodig zijn. Floris: dat blijft altijd een moeilijke discussie. Hij is het volledig mee Jack eens dat het autogebruik aan het dalen is. Tegelijkertijd is het ook begrijpelijk dat je als stad niet teveel op deze trend vooruit wilt lopen en dat voorlopig voldoende parkeerplekken gerealiseerd moeten worden. Anders ontstaat een hoge parkeerdruk in de omgeving. Een deelnemer vindt dat het plan vrij basaal is uitgewerkt. Hij vindt het een grote blokkendoos. Graag ziet hij kleinere gebouwen in het plan en ook ziet hij graag dat er veel meer glas wordt gebruikt. Dan ontstaat er meer ruimte. Nathalie licht het stedenbouwkundig ontwerp toe: ten opzichte van de huidige gebouwen is al veel in de bestaande gebouwen gesneden. Daarnaast heeft MVRDV ook veel aan gedaan om de routing zo dynamisch mogelijk te maken. 21.10 uur Voorstel Robin Hunia Robin heeft een collage gemaakt met hoe hij het gebied rondom het parkeerterrein voor zich ziet (zie bijlage 2). Hij heeft geconstateerd dat het voornamelijk over het Westerpark gaat, het plan heet ook Westerpark-West. Veel afbeeldingen van dit plan laten voornamelijk de horizontale (oost-west) lijn zien. Robin vindt dat goed, maar hij wil niet dat het plan alleen als Westerpark-West wordt gezien, maar ook als Bos en Lommer-Noord. Het plan moet ook een goede connectie met Bos en Lommer krijgen. Het profiel van de Bos en Lommerweg wordt steeds breder en steeds groener naar het noorden toe, tot aan de T- splitsing met de Haarlemmerweg. De Bos en Lommerweg eindigt mooi in de Brettenzone. Als hier een groot gebouw komt, wordt die visuele verbinding verbroken. De volgende aspecten moeten in het plan opgenomen worden (of juist niet): 1. Het terrein moet open worden zodat iedereen het terrein op kan kijken; 2. Het moet dezelfde begroeiing krijgen als de begroeiing op de spoordijk; 3. Er moet een mooie, architectonische brug gemaakt worden die als het ware een beginpunt moet zijn voor de Bos en Lommerweg, maar ook een entree wordt voor het Westerpark 4. Robin heeft ook een impressie gemaakt met een grijs blok dat de nieuwbouw op het parkeerterrein moet voorstellen. Dit blok neemt alle visuele lijnen weg en moet dan ook anders ontworpen worden; 5. De rooilijn van de ING toren ligt iets terug (richting het westen) ten opzichte van de Bos en Lommerweg. Dat betekent dat er ruimte voor het ING gebouw is voor horeca; 6. Bovenop de toren wil hij graag een terras dat toegankelijk is voor alle bewoners. Hij denkt dat het veel toevoegt voor niet alleen de nieuwe bewoners, maar ook voor alle omwonenden 2 december 2015 7 / 11
7. Een rechtlijnige as: het fietspad moet vanaf de Bos en Lommerweg in een rechte lijn uitkomen in de nieuwe buurt. Daarmee worden de visuele verbindingen versterkt. Alle aanwezigen waarderen de input van Robin enorm. 21:20 uur Overige vragen/zorgen/discussiepunten van deelnemers Louis wil het graag nog over de bouwoverlast hebben waar hij ontzettend bang voor is. Hij zit al 45 jaar in de volkstuinen en hij heeft veel gebouwen gebouwd zien worden. Vanaf mei tot en met eind september worden de volkstuinen druk bezocht en zijn vraag is of de bouwoverlast gedurende deze maanden zoveel mogelijk beperkt kan worden. Floris: het grote voordeel van het transformeren van bestaande gebouwen en het hergebruiken van de bestaande parkeerkelders is dat er vrij weinig geheid hoeft te worden. In het plan is het hergebruiken van de bestaande structuren al een belangrijk onderdeel. De communicatie omtrent de bouw en bouwoverlast zal Pinnacle zo goed mogelijk oppakken. Wat ook voor veel overlast kan zorgen tijdens de bouw is bouwlogistiek. Dat is ook een belangrijk aspect waar Pinnacle goed over na zal denken. Het is immers ook in het belang van Pinnacle om een goede burenrelatie te hebben. Floris over eerdere parkeervraag:er wordt in de werkgroepen aan Pinnacle gevraagd om 100 parkeerplaatsen weg te halen, deze ondergronds op te vangen en op het parkeerterrein te investeren in extra groenvoorzieningen. Deze vraag kan gesteld worden aan: De stad, Pinnacle, De buurt zelf die eigen initiatief neemt. Een deelnemer merkt op dat de vraag waarschijnlijk aan de stad gesteld moet worden. Een andere deelnemer denkt dat een smaller gebouw op het parkeerterrein ook een oplossing kan bieden, in het geval dat er gebouwd gaat worden. Op maaiveld niveau zal meer ruimte moeten ontstaan voor groen. Floris: de stad heeft een zoektocht om de woningnood op te lossen. Er moet ook reëel worden nagedacht: er is grote druk op de stad die vraagt bepaalde ingrepen te doen. Dat vraagt ook woningen te realiseren. Als aan de deelnemers wordt gevraagd alle gebouwen uit het plan te halen en er een groengebied van te maken, zal dit door bijna iedereen gekozen worden. Dit is echter niet realistisch. Het doel van dit soort avonden is om uit te zoeken welke keuzes wel gemaakt kunnen worden met een zo groot mogelijk draagvlak, en welke keuzes niet gemaakt kunnen worden. Alle belangen moeten zoveel mogelijk in balans blijven. Floris waardeert de inzet van Robin enorm (zie bijlage 2). Zijn conclusie is dat dit soort ideeën zeker mee te nemen zijn in de uitwerking van het plan. Jack vraagt wat het idee is voor de volgende keer? Floris: Pinnacle en MVRDV zullen alle input en feedback van de deelnemers meenemen in de verdere planvorming. De tweede helft van januari worden de deelnemers geïnformeerd over een vervolgbijeenkomst met een antwoord op vanavond. Dit gehele proces is een belangrijk onderdeel in de planvorming. Er moet ten slotte een plan gerealiseerd worden waar we 75 jaar mee vooruit kunnen. Jack: het is lastig tijdens zulke bijeenkomsten in maquettes te snijden, het is erg onpraktisch en tijdrovend. Hij stelt voor het plan en de alternatieven visueel te laten maken en deze makkelijk bewerkbaar te maken op de computer, zodat een interactieve avond kan ontstaan. Mathieu wil graag alternatieven zien tijdens de volgende bijeenkomst voor een leeg parkeerterrein. Nathalie denkt dat de gemeente dan ook bij dit proces betrokken moet worden. Floris attendeert de groep of het wel wenselijk is het parkeerterrein over te dragen aan de gemeente, zodat zij zelf kunnen bepalen wat ermee gebeurt. De vraag is of de gemeente budget heeft. De parkeerbehoefte van het plan zal dan ergens opgelost moeten worden. 2 december 2015 8 / 11
Nathalie: het is belangrijk om te beseffen dat er momenteel een plan ligt met veel openbare ruimten. MVRDV had ook woonblokken kunnen tekenen met privé binnentuinen. Er is echter voor gekozen voor een plan waarbij toegankelijkheid een belangrijk speerpunt is. Het gebied zal, in tegenstelling tot de Molenwerf bijvoorbeeld, toegankelijk zijn voor zowel de nieuwe bewoners als voor alle bewoners van Bos en Lommer, voor iedereen. Giso (projectmanager van de gemeente) vertelt dat het parkeerterrein in het bezit (erfpacht) is van Pinnacle. Pinnacle heeft een plan gemaakt voor dit terrein, en de discussie wordt met onder andere deze werkgroep gevoerd over de gewenste invulling voor dit terrein. Er zijn nu geen plannen om het parkeerterrein als gemeente zijnde terug te kopen. Daarvoor moet door Pinnacle een verzoek worden gedaan. Het initiatief hiervoor ligt bij Pinnacle. Vooralsnog wacht de gemeente het definitieve plan van Pinnacle voor het terrein af en toetst vervolgens of het plan aan het beleid en stedenbouwkundige regels voldoet. Hester: Pinnacle heeft gezegd de uitkomsten van de werkgroepen als zwaarwegend advies mee te nemen in de planvorming. Een aantal deelnemers adviseert het terrein niet te bebouwen. Is het de bedoeling dat Pinnacle deze adviezen voorlegt bij de gemeente als uitkomst van het participatietraject of is het de bedoeling dat de deelnemers zich nog een keer zelf naar de gemeente wenden? Jasper: een van de mooie dingen die Pinnacle doet is het faciliteren van dit proces. Er zijn tot nu toe zes werkgroepen georganiseerd met meer dan 200 aanmeldingen. Een van de werkgroepen is Nieuwbouw. De deelnemers hebben tijdens deze avond mogen kiezen voor welk alternatief zij de voorkeur hebben. Wat buiten beschouwing is gelaten zijn de gevolgen voor de hoogte van de overige gebouwen in het plan. Mogelijk kunnen tijdens de volgende bijeenkomst extra alternatieven voorgesteld worden. Floris vertelt dat Pinnacle en alle deelnemers samen een puzzel aan het leggen zijn. Bij elke keuze die gemaakt wordt en zal worden, zijn er voor- en nadelen. Die balans moet met iedereen gezocht worden. Deze werkgroepenhoren daar bij. Floris en Nathalie bedanken iedereen voor hun bijdrage en voor hun komst. 21.40 uur Afronding 2 december 2015 9 / 11
Bijlage 1: Door de deelnemers gekozen alternatieven 2 december 2015 10 / 11
Bijlage 2: Voorstel van Robin Hunia 2 december 2015 11 / 11