Verbinden als ambacht Over de noodzaak van vakmanschap in sociaal werk Inleiding conferentie: Sociaal werk, hart van het sociaal domein IJsselstein, 21 november 2013 Ard Sprinkhuizen, Margot Scholte, lectoraat Maatschappelijk Werk Hogeschool Inholland, Movisie
Opbouw Waarheen, waartoe: de onontkoombaarheid van visie Vakmanschap: toerusting van de generalist De organisatie op z n plaats Conclusie: van snelkookpan naar slowcooker Begin 2014: Sprinkhuizen en Scholte: Essay vakmanschap
Inleiding: de onontkoombaarheid van visie Would you tell me, please, which way I ought to go from here? "That depends a good deal on where you want to get to. "I don't much care where "Then it doesn't matter which way you go. Lewis Carroll, Alice in Wonderland
Geen vakmanschap zonder visie Tweeledige opdracht Voortvloeiend uit de aangereikte wettelijke kaders en de maatschappelijke opdracht Voortvloeiend uit de behoeften en vragen die zich bij kwetsbare en hulpzoekende burgers aandienen. Dus: de noodzaak van normatieve professionaliteit en actief signaleren
Een gedeelde visie Zelfredzaamheid en burgerkracht ( Eigen Kracht ): Eigen verantwoordelijkheid: zelf doen en niet te gemakkelijk leunen op formele zorg Ondersteuning zoeken in het eigen netwerk Vrijwilligers inschakelen bij overbelasting / tekorten in eigen netwerk Werken aan een veerkrachtige samenleving Urgentie door ontstane schaarste (economische crisis): formele zorg nog veel meer dan voorheen voorbehouden aan de meest kwetsbaren! Meer richting dan duidelijk omschreven doel, want:
Eigen Kracht in de zorg als taaie oplossing Burgers wensen minder eigen verantwoordelijkheid in de zorg voor kwetsbare groepen (SCP, Een beroep op de burger, 2012) Zorgverplichtingen mogen niet te groot worden (SCP, 2012) Beroep op eigen kracht leidt tot maskeren van zorgvraag en verlies van controle (Grootengoed en Tonkens, 2013) Zorgbehoefte leidt tot verschraling van sociale netwerken (Komter, 2003) Mantelzorg (3,5 miljoen) en vrijwillige inzet (30-40%) zijn zeer wijd verspreid in Nederland Slechts beperkte extra zorgruimte bij mantelzorgers (Kwekkeboom, 2012) Beschikbare extra ondersteuning in de buurt richt zich niet op zorgvraag of is tijdelijk (Vreugdenhil-de Jager, 2012)
Burgerkracht in de samenleving minstens zo taai Grenzen aan de spankracht van de civil society (o.a. Metz, Meijs, Tonkens, Duyvendak) Ingebakken botsingen: diversiteit aan leefstijlen, culturen, klassen, leeftijdsgroepen. Vraagverlegenheid, acceptatieschroom Duurzaamheid inzet vrijwilligers Verbinding van veerkracht aan zorgvraag gaat niet vanzelf Volume-problemen (heel veel professioneel geregeld, dat vang je niet op met vrijwillige inzet) Een krachtige civil society is gebaat bij een krachtige en betrokken overheid en sociale sector.
Bovendien: een taaie beroepen- en functiestructuur Remedial teacher Psychotherapeut Leerkracht Ouderenadviseur (ouderen) Huisarts (gezondheid) Verpleegkundige (zorg) Psychiater Advocaat Medisch specialist Logopedist Scholte en Sprinkhuizen, 2012 Jeugdzorgwerker (jeugd) Woonconsulent (huisvesting) Diaconaal werker (zingeving) CJG-functionaris (opvoeding) Sociaal raadslieden (sociaal juridisch) Wijkagent (veiligheid) Kwartiermaker (GGZ) Reïntegratiecoach (arbeid) Belastingadviseur Leerplichtambtenaar Orthopedagoog
Verbinden als ambacht: generalistisch werken Antwoorden mogelijk vanuit verschillende perspectieven Beweging naar generalist. Meerdere generalisten nodig uit drie dimensies: zorg, hulpverlening en samenlevingsopbouw Inholland / Movisie
De generalist werkt domeinoverstijgend Generalist zorgverlening Generalist hulpverlening Generalist samenlevingsopbouw Scholte en Sprinkhuizen, 2009-2012 Hogeschool Inholland / Movisie
De generalist als vakman (m/v) Vakmanschap in het sociaal domein is te typeren als moeras-werk (swampy lowlands, Schön). Zelden vaste grond onder de voeten. Kernelementen die daarbij horen: Omgaan met taaie problemen én taaie oplossingen (o.a. Schön, Polanyi, Van Ewijk, Kunneman) Ambachtelijkheid (o.a. Sennet) Reflectieve professionaliteit (o.a. Schön, Kunneman, Geenen)
Omgaan met taaie problemen én taaie oplossingen Soms highground knowledge : (uitgekristalliseerd) knop-om-licht-aan-kennis vast afgebakend (duur, omvang, inzet, prijs (DBC s)), richtlijnen, protocollen, databanken Vaak lowground knowledge : (improviseren en tastend zoeken) Vakkennis geldt als stepstones Omgaan met tacit knowledge Juiste grondhouding / eigenschappen (vgl. onderzoek naar best persons ) Baron von Münchhausen
Ambachtelijkheid Kennis combineren met vaardigheden en het talent om te improviseren Vergt tijd om te leren (goed opleiden; vijfde jaar?) Vergt opbouwen in de loop der jaren Vergt onderhoud Termen die daarbij horen: Leren van elkaar Meester-gezel Oefenen, oefenen, oefenen Leren in de praktijk; ervaring opdoen Trainen Intervisie, supervisie, werkbegeleiding
reflectieve professionaliteit Omgeving (wat kom je tegen) Gedrag (wat doe je) Competenties (Wat kun je) Kennis (Wat weet je) Overtuigingen (waar geloof je in) Identiteit Betrokkenheid
De organisatie De ideale organisatie: Is dienstbaar en ondersteunend aan doel en professionals; Geeft rugdekking in een onveilge omgeving; Signaleert actief (scharnier tussen professionals en overheid); Draagt zorg voor kennisontwikkeling en innovatie.! De huidige organisatorische complexiteit is een probleem Dat los je niet op met ondernemende, creatieve professionals of met zelfsturende teams
Dus Weg van de hypes, op zoek naar nieuwe traagheid Pas op met torenhoge verwachtingen en blijf bescheiden. Zo maakbaar is de samenleving nou ook weer niet. Neem tijd om te rellen : Reflecteren Experimenteren Leren Van snelkookpan naar slowcooker