DE OPDRACHT. Lectoraat Maatschappelijk Werk Inholland / Sociaal Werk in de Wijk 1. Terug naar de toekomst van maatschappelijke ondersteuning

Transcriptie

1 Terug naar de toekomst Terug naar de toekomst van maatschappelijke ondersteuning De opdracht van sociaal werk De nieuwe professional Conclusie: Over beroepsvorming Omzien naar de toekomst. Saxion Hogeschool Twente Ard Sprinkhuizen, ass. lector Maatschappelijk Werk, Hogeschool Inholland, senior onderzoeker Movisie De opdracht van Sociaal Werk Tweeledig: DE OPDRACHT Voortvloeiend uit de aangereikte wettelijke kaders en de maatschappelijke opdracht Voortvloeiend uit de behoeften en vragen die zich bij kwetsbare en hulpzoekende burgers aandienen (beroepsprofiel en code) 3 redenen waarom het anders moet, en wel nu 1. Van verzorgingsstaat naar een participatiesamenleving Wet maatschappelijke ondersteuning ( het nieuwe denken ) Welzijn nieuwe stijl (Uitvoeringskader Wmo) Transities en transformaties: AWBZ, Jeugdzorg, Participatiewet 2. De huidige praktijk is te complex Praktijkproblemen: versnippering, vergaande specialisatie, onvoldoende samenwerking Complexe oplossingen: deeloplossingen, specialiseren en coördineren 3. Trammelant en tierelier (Marten Toonder) Bezuinigingen Decentralisatie trammelant en tierelier Transformatie en bezuinigingen op Jeugdzorg (jeugdbescherming, jeugd GGZ) Bezuinigingen en beperken toegankelijkheid AWBZ (vgl PGB): zorg voor ouderen Bezuinigingen en beperken toegankelijkheid GGZ Bezuinigen en beperken sociale advocatuur Bezuinigen op ondersteuning vrijwillige inzet Bezuinigingen op schuldhulpverlening Bezuinigingen op passend onderwijs Afschaffen wijkenbeleid Bezuinigen op Wajong, sociale werkplaatsen, arbeidsreïntegratie, bijstand: Participatiewet Belastingmaatregelen (bv. rechtstreekse inning, inperking toeslagen) Geen vergoeding tolken Sociaal Werk in de Wijk 1

2 Regeeraccoord: aanscherping en tempoverhoging Koopkracht-gevolgen AWBZ->Wmo (Dagopvang, extramurale begeleiding, zzp 3 en 4) Radicale hervorming jeugdzorg Sterke beperking beschutte arbeid en reintegratie (participatiewet) Hervorming ontslagrecht en beperking duur WW Passend onderwijs, met maximering budgetten Wijkenbeleid onder druk door heffingen op corporaties Gezondheidszorg dichtbij Onbalans eerste en tweede lijn Sociaal cultureel werk: 1,3 miljard O.a. maatschappelijk werk en opvanghuizen: 1,8 miljard Totaal welzijn (breed): 3,1 miljard 186,50 p.p. Zorgverzekeringswet / AWBZ: 60 miljard 3610,- p.p. Kosten tweedelijnszorg stijgen jaarlijks met circa 10 %, de kosten in de eerste lijn blijven gelijk of dalen licht (Van Ewijk, 2010). Een groeiende groep mensen belandt in de marge Ontwikkeling in tweede en eerste lijn Sector Groei (per jaar) (Van Ewijk, 2010) GGZ 10% ( ) Jeugdzorg 10-18% Gehandicaptenzorg 5% Thuiszorg, verpleging en 3,3% verzorging Justitie 9% Wajong 10% Welzijn -2% Wat er dan anders moet Ontmantelen van complexiteit Ontmanteling van tweede lijn (AWBZ, Jeugdzorg, Participatiewet) Sobere samenwerkingsstructuren Eerste lijn en burgerkracht als spil Zorg in de buurt Vroegtijdig, licht en gericht; Welzijn Nieuwe Stijl Empowerment als meta-paradigma Adequaat professioneel handelen; resultaten zichtbaar maken Innoveren onder druk bezuinigingen, decentralisatie en transities Anticiperen op de systeemveranderingen (samenwerken met GGZ, Mee, rondom Wet werken naar vermogen, enz) Signaleren en agenderen waar het uit de bocht vliegt M1 De generalist! De nieuwe professional(s) als stip op de horizon : Het ideaal Sociaal Werk in de Wijk 2

3 Dia 11 M1 Moet deze dia? MASS;

4 De nieuwe professional : een spin in het web De ideale spin is een generalist Vroegtijdig Problemen voorkomen Vanuit vertrouwen Licht Problemen aanpakken Eén professional die van alle markten thuis is, beslissingsbevoegd is op alle terreinen, overal connecties heeft en vertrouwen geniet van het systeem en de burger, ondanks dat hij soms corrigeert en sanctioneert Gericht Doorpakken Talenten ontwikkelen Dicht op de leefwereld Faciliteren van burgerinitiatief Kansgedreven Dat betekent: deskundig en handelingsbekwaam op vele gebieden: (geestelijke) gezondheidszorg, veiligheid, welzijn, onderwijs, huisvesting, inkomen, financiën, arbeid, enzovoort, enzovoort Aanmoedigen en activeren eigen kracht Kent alles en iedereen Stavaza: ruim 80 projecten met nieuwe professionals DE PRAKTIJK Sociaal makelaar Wijkcoach Frontlijnwerker Opbouwwerker nieuwe stijl Maatschappelijk werker (ns) Buurtwerker Wijkkracht Krachtwerker Brede welzijnswerker Netwerkregisseur Buurtregisseur Participatiecoach Zichtbare schakel Sociale huisarts CJG-coach Gezinscoach Eén nieuwe super-professional? Of de wijkverpleegkundige op haar Solex? Eén generalist voor het sociale domein: Bijv. Wijkcoach Enschede Een specialisatie van de verpleegkundige: de zichtbare schakel Schaap met vijf poten Sociaal Werk in de Wijk 3

5 Dus zoeken we alternatieven Een duo om verbindend te kunnen werken Werken met teams Frontlijnteam Sociaal team Basisteam Sociaal wijkteam FACT-team Wijkteam Wijknetwerk Krachtteam Kernteam Signaleringsnetwerk Volgens allerlei samenwerkingsmodellen Ketensamenwerking Netwerksamenwerking Wrapped around care Sluitende aanpak Casemanagement Regievoering Eén gezin één plan Bloemmodel Amaryllis Een combinatie van 2 beroepsgroepen / typen professionals: Bijv. Krachtteams in Eindhoven maatschappelijk werker Opbouwwerker Een team om verbindend te kunnen werken aangevuld met vrijwilligers Een team dat generalistisch werkt: Bijv. Amaryllis concept Leeuwarden Een team van professionals aangevuld met vrijwilligers: Bijv. Maatschappelijke Dienstverlening Alexander Een team van (sociale) professionals Een vreemde eend in de bijt? Met als gevolg: nieuwe complexiteit Het concept en de reëel bestaande professional FACT-team Vanuit GGZ Thuisbegeleider vanuit de thuiszorg Verpleegkundige in de wijk vanuit de gezondheidszorg Gezinscoach vanuit de jeugdzorg Sociale teams domeinoverstijgend (Wijk)maatschappelijk werker vanuit AMW CJG-coach vanuit CJG SPV er bij de huisarts POH-GGZ bij de huisarts Elk domein zijn eigen spin in het web ZorgAdviesTeam vanuit onderwijs Wijkcoach vanuit de gemeente Conceptuele verkenning en portretten Scholte, Sprinkhuizen en Zuithof Sociaal Werk in de Wijk 4

6 Een typering van deskundigheid De generalist als specialist Volgens het additieve model is een specialist een generalist die zich gespecialiseerd heeft en zodoende meer kennis en kunde heeft (onderscheid kwantitatief) Volgens het differentiële model heeft een specialist andere kennis dan een generalist, ze zien andere cliënten en hanteren andere scripts (onderscheid kwalitatief) Generalisten Brede deskundigheid (lichte professionele kennis en competenties op breed terrein) én handelingsrepertoire Integrale afweging Afgewogen handelen tussen domeinen Blijft vinger aan de pols houden Specialisten Specifieke deskundigheid (diepgaande kennis en competenties op beperkt terrein) Diagnostiek en handelen beperkt tot één domein Klaar met interventie = afscheid cliënt De generalist is de deskundige van het gewone leven (Jo Hermanns) Beroepsrollen van sw-ers Domeingebonden professionals: generalisten én specialisten Doorlopende lijn generalistisch sociaal werk Generalist domein (geestelijke) gezondheidszorg: Huisarts specialist Generalist specialist Verpleegkundige in de wijk Eerstelijnspsycholoog Hulpverlening (specialisme) Individuele hulp en dienstverlening (generalist) Samenlevingsopbouw met focus op kwetsbaarheid (kansgedreven) (generalist) Samenlevingsopbouw breed (veerkracht samenleving) Generalist domein veiligheid: Wijkagent Generalist-hulpverlening Generalistsamenlevingsopbouw Specialisten: psycholoog, psychiater, leerplichtambtenaar, orthopedagoog, medisch specialist, Scholte en Sprinkhuizen, Hogeschool Inholland advocaat, opsporingsambtenaar, enzovoort Temidden van verschillende typen generalisten Woonconsulent (huisvesting) Ouderenadviseur (ouderen) Jeugdzorgwerker (jeugd) Huisarts (gezondheid) Domeinonafhankelijk Generalist Verpleegkundige (zorg) Wijkagent (veiligheid) Kwartiermaker (GGZ) Oplossing op de korte termijn: verbinden van webben Weten wat ieder te bieden heeft Sobere organisatiestructuren Elkaar gunnen goede randvoorwaarden Elkaar kennen Discretionaire bevoegdheid Diaconaal werker (zingeving) CJG functionaris (opvoeding) Sociaal raadslieden (sociaal juridisch) Reïntegratiecoach (arbeid) Cliënten / burgers centraal stellen Elkaar vertrouwen Scholte en Sprinkhuizen, 2012 Sociaal Werk in de Wijk 5

7 Constatering: sociale beroepen convergeren BEROEPSVORMING In alle vernieuwende projecten: Op het gebied van hulp- en dienstverlening: MWD, maar ook SPH Op het gebied van collectieve voorzieningen en participatie / samenlevingsopbouw: CMV, maar ook SPH en MWD Op het gebied van leefgroepen / jongerenwerk: SPH, maar ook CMV en MWD In alle transities een beweging naar de eerste lijn met sociaal-agogische competenties: Gezinscoach (Jeugdzorg) Wijkverpleegkundige (AWBZ, zorg) Opleiden voor een nieuwe professional Eén brede basisopleiding (investeren in de stam ) met een stevige Body of Knowledge Daarbinnen accenten (met behoud van aandacht voor alle leefgebieden, materiële hulpverlening, met de acht bakens van WNS centraal): Samenlevingsopbouw (prestatieveld 1, 3, 4 Wmo) Ambulante, individuele (systemische) hulp- en dienstverlening (prestatieveld 2, 5 en 6 Wmo) Langdurige ondersteuning: lvg, dak- en thuislozen, psychiatrische patiënten enz. (prestatieveld 7, 8, 9 Wmo) Eventueel brede, generieke opleidingen richten op doelgroep: Jeugd, ouderen, ggz Beroepsvorming: samen op de schouders van reuzen De opgave is niet vrijblijvend: Een opdracht van opleidingen en werkveld gezamenlijk om de sociaal werker in de eerste lijn toe te rusten en te positioneren in het hart van de veranderingen Met maatschappelijke urgentie als drijfveer: de sociale kwestie hervat. Wees zorgvuldig, behoud het goede en hoed je voor de waan van de dag: Mobiliseer de eigen kracht! Hogeschool Inholland Sociaal Werk in de Wijk 6