Speech Bert Boertje, divisiedirecteur Toezicht pensioenfondsen bij De Nederlandsche Bank, bij het congres Pensioen Update van Euroforum op 8 december 2016 Dames en heren, Heel veel dank voor de uitnodiging om hier vandaag te mogen spreken. Traditiegetrouw, kijken we aan het eind van het jaar vooruit naar het nieuwe jaar. Ik houd van tradities, dus ik wil graag vooruitblikken naar 2017. En ik wil het daarbij hebben over het toezicht op pensioenfondsen, en dan meer specifiek de onderwerpen die in ons toezicht in 2017 centraal staan. Ook 2017 belooft weer een heel bijzonder jaar te worden. Niet alleen omdat het een verkiezingsjaar is, een notie die menig agenda kleurt. Maar ook omdat het voor de pensioenfondsen naar alle waarschijnlijkheid een heel intensief jaar zal blijken. Ook in 2017 houdt het onderwerp pensioenen de gemoederen weer volop bezig. Iedereen lijkt er een mening over te hebben. De kranten staan er vol mee en de verschillende politieke partijen nemen elkaar op dit punt steeds meer de maat. Het lijkt erop dat pensioen een belangrijk verkiezingsthema wordt. Laten we ons daar gelukkig over prijzen. We zien steeds meer betrokkenheid. In de discussies participeren steeds meer stakeholders. 1
Daar worden we allemaal beter van. En het dwingt ons ook breder te kijken. Dat is het goede nieuws. Tot zover. Want voor pensioenfondsen kan 2017 ook een heel zwaar jaar worden, gezien de huidige financiële positie. Kan een heel zwaar jaar worden, zeg ik nadrukkelijk. Want we weten het gewoonweg nog niet. De afgelopen maanden zijn de bijzondere politieke gebeurtenissen van grote invloed geweest op de financiële markten. Brexit, verkiezingen in Amerika en deze week nog het nee in het referendum in Italië. De gevolgen voor de pensioensector waren daarbij op voorhand niet altijd even voorspelbaar, maar impact hebben ze gehad. En of er nog gebeurtenissen volgen die het resultaat over 2016 nog beïnvloeden, staat nog in de sterren. En dus de vraag of fondsen moeten korten, moet ik hier nadrukkelijk open laten. Wat we over 2017 in ieder geval wel weten, is dat er nog volop gesleuteld zal worden aan een nieuw pensioenstelsel. En dat we aldus weer een stap dichter bij zo n nieuw stelsel komen. DNB heeft er nooit een geheim van gemaakt dat wij vinden dat er haast bij geboden is, omdat de rek uit het huidige stelsel is. Net zomin hebben wij een geheim gemaakt van wat wij zien als belangrijke bouwstenen van een nieuw pensioenstelsel. Wij zijn voor een échte verandering van het stelsel. Dat bereiken we met persoonlijke pensioenvermogens en een leeftijdsafhankelijk 2
beleggingsbeleid. Met die bouwstenen voorkom je dat het ondoorzichtig blijft hoe het geld wordt verdeeld. Voorkom je discussie tussen jong en oud over wie recht heeft op welk deel van de pot. En voorkom je het doorschuiven van verliezen naar de toekomst. Nu, in aanloop naar de verkiezingen, laait deze discussie weer op. Er zijn nog andere voordelen, die kleven aan de bouwstenen voor een nieuw stelsel, die ik net noemde. Zo is de overdraagbaarheid van pensioen veel eenvoudiger bij persoonlijke pensioenpotten. En differentiatie in het beleggingsbeleid levert voor jong en oud meer op. Niet langer zoals nu one-size-fits-all, waardoor het eigenlijk voor niemand echt goed past. Ook van de discussie over de toekomst van het pensioenstelsel is het nog onzeker hoe die zal aflopen. Wel goed is om te zien dat de sector zelf vorige week naar buiten is gekomen met een uitgebreide rapportage over het nieuwe pensioenstelsel. U zult dat allemaal hebben gezien. De rapportages van de Pensioenfederatie brengen vele relevante aspecten in kaart, die van groot belang zijn in de discussie over de herinrichting van ons pensioencontract. Wij waarderen deze inspanning van de sector dan ook zeer. Maar goed, wel veel onzekerheden nog. En veel veranderingen die de sector staan te wachten in 2017. Wat ons betreft wordt 2017 daarom een jaar waarin pensioenfondsen ervoor zorgen dat ze klaar zijn voor de veranderingen. En daar zijn de onderwerpen van ons toezicht op gericht. 3
We hebben vorige week onze Toezicht Vooruitblik gepresenteerd. Daarin noemen wij de onderwerpen van ons toezicht in 2017. Die zijn duidelijk verwachtingen, verandervermogen, effectiviteit bestuursmodellen, houdbare bedrijfsmodellen en robuuste pensioenadministraties. Dit zijn de onderzoeken die wij specifiek bij pensioenfondsen zullen uitvoeren. Daarnaast kijken we ook breder. En doen we sectoroverstijgende onderzoeken, naar integriteitsrisico s, klimaatrisico s, technologische innovatie en cybercrime. Veel onderwerpen. Ik zal ze hier niet allemaal behandelen. Maar een paar wil ik er graag uitlichten. Allereerst wat wij noemen de duidelijke verwachtingen. Met dat onderzoek zijn wij, samen met de AFM, dit jaar al begonnen, onder de naam Financiële opzet en informatie. Hierin hebben we gekeken hoe pensioenfondsen hun deelnemers informeren over de te verwachten kans op korten en indexeren in de komende jaren. Doen ze dat correct, duidelijk en evenwichtig? Ik geef nu nog niet de resultaten van dit onderzoek, want het is nog net niet helemaal afgerond. Maar nog deze maand zullen de pensioenfondsen een sectorbrief krijgen met de uitkomsten. Als pensioenfondsen deelnemers niet duidelijk informeren over wat zij redelijkerwijs kunnen verwachten op basis van de financiële opzet van 4
het fonds, dan zet dit het draagvlak voor het huidige stelsel, maar ook het draagvlak voor de transitie naar een nieuw pensioenstelsel, onder druk. Het creëren van Duidelijke verwachtingen is dus een cruciale randvoorwaarde in een omgeving waar kortingen en contractherzieningen aan de orde zijn. Het onderwerp blijft dus actueel en we geven er in 2017 dus een vervolg aan. Dan een ander onderzoek, verandervermogen. Waarom we dat uitvoeren, moge, gezien het voorgaande, duidelijk zijn: Pensioenfondsen hebben te maken met grote veranderingen en onzekerheden. Wij kijken hierbij naar de visie en strategie van het bestuur. Belangrijkste punt hier is dat besturen hun strategisch risico managen door hun verandervermogen te versterken. Zodat ze klaar zijn voor een onzekere toekomst. Een centrale vraag daarbij is wat een fonds nodig heeft om tot een toekomstbestendig bedrijfsmodel te komen? We kijken daarbij naar drie dimensies: financieel, organisatorisch en bestuurlijk. En verwachten dat een fonds zichzelf op deze terreinen doorlicht. En dat ze dit doet rekening houdend met haar positie in de pensioensector. En rekening houdend met de mate waarin ze kan inspringen op mogelijke externe ontwikkelingen, als allerhande scenario s voor een toekomstig pensioencontract. 5
Het gaat er daarbij om dat fondsen tijdig de bakens kunnen verzetten als dat nodig is. En wij verwachten dat het fondsbestuur hierin pro-actief is, leiderschap laat zien en het vermogen heeft om zijn plaats te vinden in het nieuwe stelsel, hoe dat er ook uit moge gaan zien. Het derde onderzoek dat ik hier wil noemen, is houdbare bedrijfsmodellen. Dit is een onderzoek waar we al enkele jaren vorm aan geven. Maar het is nog steeds actueel. Want het is een onderzoek waarin wij kijken naar mogelijke kwetsbaarheden in het bedrijfsmodel. En we de fondsen vragen die kwetsbaarheden effectief te adresseren of om de activiteiten beheerst af te wikkelen. De cruciale vraag die wij fondsen in dit onderzoek voorleggen, is of het fonds nog bestaansrecht heeft. Dat is een vraag die uiteindelijk door het fonds zelf beantwoord moet worden. Het laatste onderzoek dat ik hier wil noemen is robuuste pensioenadministraties. Dat is een nieuw onderzoek. Maar ook daarin zit een duidelijke link naar het verandervermogen van pensioenfondsen. Het gaat ons om de vraag of de pensioenadministraties niet te complex of te zeer verouderd zijn. Een belangrijk onderwerp, immers het gaat hier om de aanspraken van deelnemers en de uitkeringen van gepensioneerden. Dat mag niet fout gaan. 6
Maar er is nog een andere reden waarom dit belangrijk is. Fondsen moeten voldoende zijn toegerust om op een beheerste wijze met hun pensioenadministratie, de transitie naar een ander pensioenstelsel te maken. Voor dit laatste zullen wij ook een normenkader opstellen. Veel onderwerpen dus. Veel te doen, voor de sector en voor ons. En daarbij geen dingen die we voor ons uit mogen schuiven. We moeten er echt mee aan de slag. Zo aan het einde van het jaar, met kerst, oud en nieuw, wensen elkaar mooie dingen toe, hebben we goede voornemens. Traditiegetrouw hebben mensen zo aan het eind van het jaar dus de neiging om wat stichtelijk te worden. Wij als toezichthouders hebben die neiging misschien wel het hele jaar door dat oordeel laat ik aan u. Maar zoals ik al zei, ik hou van tradities, dus mijn eindejaarsboodschap aan u is: Ga aan de slag met de onzekere toekomst. Ik kan dit niet genoeg benadrukken. Schep duidelijke verwachtingen, zodat deelnemers niet voor verrassingen komen te staan. Maak analyses van de kansen en bedreigingen, van de sterktes en zwaktes, opdat je je strategisch weet te positioneren. Wij, DNB, verwachten dat van u, zoveel is -hoop ik- wel duidelijk na mijn verhaal. Maar veel belangrijker: uw deelnemers verwachten dat van u. 7
Ik dank u wel. 8