De niet-chirurgische aanpak van obesitas

De niet-chirurgische aanpak van obesitas EEN JAAR 'GEZONDHEID EN GEWICHT': EEN STAND VAN ZAKEN prof. dr. Ann Mertens, Endocrinologie, UZ Leuven mevr. Evy Wynants, diëtiste, Endocrinologie, UZ Leuven dhr. Wout Van der Borght, psycholoog, Endocrinologie, UZ Leuven mevr. Ilse Muylaert, kinesiste, Fysische Geneeskunde, UZ Leuven SAXENDA, QSIVA EN MYSIMBA: NIEUWE ANOREXIGENE GENEESMIDDELEN prof. dr. Bart Van der Schueren, Endocrinologie, UZ Leuven NIEUWE ENDOSCOPISCHE THERAPIEËN VOOR OBESITAS, METABOOL SYNDROOM EN DIABETES: EEN STAND VAN ZAKEN prof.dr. Ingrid Demedts, Gastro-Enterologie, UZ Leuven 28 april 2016

EEN JAAR 'GEZONDHEID EN GEWICHT': EEN STAND VAN ZAKEN prof. dr. Ann Mertens, endocrinoloog, Endocrinologie, UZ Leuven mevr. Evy Wynants, diëtiste, Endocrinologie, UZ Leuven dhr. Wout Van der Borght, psycholoog, Endocrinologie, UZ Leuven mevr. Ilse Muylaert, kinesiste, Fysische Geneeskunde, UZ Leuven No conflict of interest

Prevalentie van Obesitas

Unmet Needs in behandeling van Obesitas

Systematische Review van Commerciële Vermageringsprogramma s

LookAHEAD Resultaten na 10 jaar FU: - Gewicht 6 % - Middelomtrek - Fysieke fitheid - HbA1c The Look AHEAD Research Group. N Engl J Med 2013;369:145-154

LookAHEAD Primaire outcome na mediane follow-up van 10 jaar: Geen verschil in CV morbiditeit en mortaliteit The Look AHEAD Research Group. N Engl J Med 2013;369:145-154

DPP-DPPOS: gewicht Placebo Lifestyle Diabetes Prevention Program Research Group Lancet Diab Endocrinol 2015;3:866-75

DPP-DPPOS: incidentie diabetes -27% Diabetes Prevention Program Research Group Lancet Diab Endocrinol 2015;3:866-75

DPP-DPPOS: complicaties Diabetes Prevention Program Research Group Lancet Diab Endocrinol 2015;3:866-75

Obesitaskliniek UZ Leuven: Intake Multidisciplinaire consultatie Endocrinoloog Diëtiste Psycholoog Abdominaal Chirurg Multidisciplinaire Vergadering (wekelijks)

Obesitaskliniek UZ Leuven: Classificatie Groep A: obesitas preventie overgewicht (BMI 25.0-29.9 kg/m 2 ) Groep B: verwikkelde obesitas preventie Obesitas graad I (BMI 30.0-34.9 kg/m 2 ) Groep C: verwikkelde vormen van overgewicht + obesitas Overgewicht (BMI 25.0-29.9 kg/m 2 ) + comorbiditeit obesitas graad I (BMI 30.0-35.0 kg/m 2 ) + comorbiditeit obesitas graad II (BMI 35.0 40.0 kg/m 2 ) Groep D: ernstige obesitas obesitas graad II (BMI 35.0 40.0 kg/m 2 ) + comorbiditeit obesitas graad III (BMI 40.0 kg/m 2 ) obesitas graad III (BMI 40.0 kg/m 2 ) + comorbiditeit Verwijzing naar huisarts of naar netwerk van erkende gezondheidswerkers Doelgroep voor obesitaskliniek Groep E: bariatrische chirurgie in het verleden

Behandeling van groepen C-D-E Indien GEEN bariatrische chirurgie: Therapeutische groepsessies Individuele therapie Revalidatie - Bewegingsprogramma

Behandeling van groepen C-D-E Indien GEEN bariatrische chirurgie: Therapeutische groepsessies Maximaal aantal deelnemers: 12-15 /groep Duur van de begeleiding: 12 maanden 15 sessies : o sessies 1-6: wekelijks o sessies 7 10: 1x/ 2 weken o sessies 11-12 : 1x/ maand o sessies 13-14: 1x/ 3 maanden o sessie 15 : na 6 maanden Gesloten groep

Obesitaskliniek UZ Leuven groepstherapeutisch programma Samenstelling is anders dan in LookAHEAD en DPP(OS) Ook diëtiste Ook kinesiste Maar anders én extra: psycholoog nadruk op LEVENSLANGE lifestyle aanpassing

Obesitaskliniek - voedingszelfzorg Evy Weynants Laura Celis Liesbeth Renaerts Mieke Roelants Annelies Heeren Competentiecentrum Klinische voeding UZ Leuven

Intake obesitaskliniek Groepstherapie Gezonde levensstijl Intake Gezonde levensstijl Individueel traject PSMF Bariatrische heelkunde Combinatiediëten Vb. nefro 19

Intake obesitaskliniek intake Groepstherapie Gezonde levensstijl 20

Groepstherapie: voedingszelfzorg Doel Methode o 500 kcal regel o Feiten en fabels Besluit

Doel groepstherapie Gezond vermageren o Voedingsinterventie consultatie bij de diëtist Zelfzorg Geen streng dieet Duurzaam resultaat (5 10 % gewichtsreductie) o Gedragsverandering ~ psycholoog

Methode groepstherapie

Food literacy Vidgen, H. A., & Gallegos, D. (2014). Defining food literacy and its components. Appetite, 76, 50-59.

Methode: 15 sessies: Theorie Metabolisme Gezond vermageren Vet, KH, EW Criteria van VM Feiten en fabels Praktijk Kooksessie Analyse van verpakkingen Portiegroottes Recepten aanpassen Quiz

Voedingsinterventies: Klinische parameters o o o BMI Middelomtrek Impedantiemeting Streven naar 500 kcal per dag minder

Voedingsinterventies: -500 kcal per dag 500 kcal per dag minder eten = 3500 kcal /week = 7000 kcal/2 weken = 1 kg gewichtsreductie/2 weken 5-10% gewichtsverlies in 6 maanden International Journal of Obesity (2013) 37, 1611 1613;

(a) Simulation of weight loss calculated with the 3500-kcal rule (red line) and a dynamic weight loss model 2 (blue line) for a 103 kg (227 lb) male with a caloric deficit of 867 kcal per day in the CALERIE trial. 17 Based on repeated measures of body composition and energy expenditures, this subject was considered compliant because actual and prescribed energy intakes were within ±1%. (b) Long-term predictions of weight loss for the same subject 17 undergoing 25% caloric restriction demonstrate the discrepancy between weight loss predicted with the 3500-kcal rule and the dynamic model, 2 the latter of which predicts a weight plateau after 1.4 years. International Journal of Obesity (2013) 37, 1611 1613;

Visueel 500 kcal Dagelijks 500 kcal verminderen in eetpatroon = 0,5 kg gewichtsverlies per week = 1,5 kg per 3 weken Wat zijn 500 kcal?

500 kcal = 8 x

500 kcal =

500 kcal = 11 x 100 ml

Voedingsinterventies: feiten en fabels Misvattingen weerleggen op wetenschappelijke basis Meegebrachte artikels of media hypes bespreken

Voedingsinterventie: besluit Lotgenoten Positieve ervaring met aandacht naar voeding Patiënt bepaalt zelf zijn inzet meer motivatie o Geen verplichting

Obesitaskliniek - Gedragsverandering Wout Van der Borght - Amber Van den Eynde Competentiecentrum psychologen UZLeuven

Groepstherapie: psychotherapie Inleiding : waarom een psycholoog in de behandeling van obesitas? Psychotherapie bij obesitas Gedragstherapeutische technieken in groep Besluit

Waarom een psycholoog? Verhoogd voorkomen van psychologische problemen bij obese personen die hulp zoeken in een ziekenhuis. info vanuit literatuur : verhoogd voorkomen van depressie Istvan et al (2002), Carpenter et al (2000) : verband BMI en depressie bij obese vrouwen Roberts et al (2003) longitudinale studie : 78% meer kans op depressie eigen screeningstesten wijzen op voorkomen van psychologische problemen bij obese patiënten in het uz 41 % scoort boven cutoff op angstschaal van HADS 21 % scoort boven cutoff op depressieschaal (HADS) Emotioneel eetgedrag (NVE) Gemiddeld 1,9 objectieve eetbuien per maand Hogere scores voor piekeren over gewicht en lichaamsvormen (EDEQ)

Waarom een psycholoog? Verbetering van succes van groepsbehandeling obesitas o o o Het effect van dieetbehandeling obesitas verbetert indien gecombineerd met gedragstherapie en fysieke activiteit. psycholoog expert in groepsprocessen en is ondersteuning van de diëtiste toepassen van gedragsveranderingstechnieken en adviezen Shaw, K.A., O Rourke, P., Del Mar, C., Kenardy, J. Psychological interventions for overweight or obesity. Cochrane databade of systematic Reviews 2005, Issue 2, Art. No.: CD003818. DOI: 10.1002/14651858.CD003818.pub2.

Psychotherapie & Gedragstherapie?

Cognitieve gedragstherapie Gedragstherapie is een psychologische behandelingsmethode die vertrekt vanuit principes uit de experimentele leerpsychologie en cognitieve psychologie, aangevuld met principes vanuit o o Acceptance & Commitment Therapy Motivational interviewing De wijze waarop een individu zich gedraagt wat hij of zij denkt, voelt en doet wordt niet alleen bepaald door de onmiddellijke situatie maar ook door de interpretatie ervan door het individu.

Gedragstherapie bij obesitas Shaw, K.A., O Rourke, P., Del Mar, C., Kenardy, J. Psychological interventions for overweight or obesity.cochrane databade of systematic Reviews 2005, Issue 2, Art. No.: CD003818. DOI: 10.1002/14651858.CD003818.pub2. Gedragstherapie blijkt te werken via o verhogen van lijngericht voedingsgedrag (dietary restraint) o aanbrengen van adaptieve dieet-strategieën o ontmoedigen van maladaptieve dieetgewoonten o verhogen van de motivatie om meer fysiek actief te zijn. De behandeling heeft tot doel om het individu nieuwe probleemhanteringsgedrag aan te leren om beter om te gaan met de vele aanleidingen om te overeten en met herval in oude gewoonten. Strategieën die gericht zijn op het identificeren en veranderen van aversieve denkpatronen en emotionele toestanden kunnen gewichtsverlies faciliteren. Behandeling is gericht op het verhogen van de motivatie die essentieel is voor het volhouden van een gezondere levensstijl als het enthousiasme voor het programma wat gemilderd is.

Gedragstherapeutische technieken in groep

Basis regels Waarden o zoeken naar wat echt belangrijk is voor de persoon o keuzes maken in wat belangrijk is o vanuit basishouding Motivational Interviewing (Autonomie, competentie, betrokkenheid) Distress tolerance o leren leven met onaangename sensaties van honger, goesting, drang o leren verdragen van onaangename sensaties : cue exposure Metacognitive awareness o bewust zijn van lichamelijke sensaties en impakt van omgeving op goesting en honger (cfr mindful eating & mindless eating)

Gedragstherapeutische Methode Gewichtsdaling is geen doel op zich maar indicatie van vooruitgang : nadruk wordt gelegd op gezondheidsverbetering Gebruik maken van mindlessly eating better o Omgeving zo aanpassen dat automatisch gedrag in de goede richting volgt o Wansink, B., (2010). From mindless eating to mindlessly eating better. Physiology & Behavior, 100, 454-463. Ongezonde gewoonten afleren, Nieuwe goede gewoonten creëren o The power of habit (Charles Duhigg, 2014)

Zelfmonitoring als basis van gedragsverandering Van het eigen gedrag o o eet-dagboek gewoonte-dagboek o o Michie, S., Whittingon, C., Abraham, C. McAteer, J. (2009). Effective techniques in healthy eating and physical activity interventions: a meta-regression. Health Psychology, 28, 690-701. Burke, L.E., Wang, J., Sevick, M.A. (2011). Self-monitoring in weight loss : a systematic review of the literature. J. Am.Diet.Assoc., 111, 92-102. De meest efficiënte gedragsveranderingstechniek in combinatie met o Intention formation : o o o o Als {de aanleiding} er is, dan zal ik {mijn routine} beginnen want daardoor kan ik {mijn beloning} bereiken. Specific goal setting Feedback on performance Review of behavioural goal

Wansink, B., (2010). From mindless eating to mindlessly eating better. Physiology & Behavior, 100, 454-463.

Niet-chirurgische aanpak van obesitas: beweging Ilse Muylaert Kinesitherapie

Aanpak van obesitas Dieet + psychologische ondersteuning Combinatie beweging is belangrijk om gewichtsverlies te stimuleren én het behoud van het gewichtsverlies te verzekeren. Positief effect van beweging op cardiovasculair systeem, controle diabetes, angst en depressie

Omgevingsinvloeden Self-efficacy Health Beliefs Levensstijl / Gewoontes Fysieke Activiteit Intens: Training Matig intens: Dagelijkse activiteit Fysieke fitheid Gezondheid

Fysieke activiteit Internationale norm ACSM: 30 matig fysieke activiteit 5 dagen/week Met oog op gewichtsverlies of behoud van gewichtsverlies 1u matig fysieke activiteit (3-6 METS)

Fysieke activiteit/fysieke fitheid Fysieke activiteit stimuleren met behulp van stappenteller, coaching. Fysieke activiteit: opstarten met licht belastende beweging bv wandelen, zwemmen Fysieke fitheid: training onder begeleiding (zeker voor patiënten met co-morbiditeit)!

Fysieke fitheid Patiënten starten met een maximale fietsproef. Training 2 a 3x/week. Cardiotraining en krachttraining. 2 weken laagintensief training ikv gewenning aan beweging en vermijden drop-out.

Fysieke fitheid Opbouw cardiotraining 60-70% max hartslag op basis van Karvonen Of op basis van BORG scores (4-6/10) Krachttraining!!

Begeleiding Patiënten moeten gecoached worden in training, zeker patiënten met cardiovasculair risico, diabetes, muskuloskeletale klachten. Doorverwijzing kinesitherapeuten (kinecoach-via axxon) of bewegingscoaches (master L.O.)

Cardiotraining Calorieverbruik Effect diabetescontrole Effect cardiovasculair systeem Angst en depressie

+ Krachttraining Metabolisme sterker beïnvloeden Verhouding vet en spiermassa (invloed op abdominaal vet) Diabetescontrole sterker beïnvloeden Stabilisatie en bescherming gewrichten

Lange termijnvisie Patiënten moeten op lange termijn plezier krijgen in bewegen! Beweging mag geen huiswerk zijn

Get off the couch!!