Psychologie en obesitas

Transcriptie

1 Psychologie en obesitas Sarah Huysegems Klinisch Psychologe Symposium Obesitas 12 oktober 2013

2 Inhoud Rol van de psycholoog volgens PaCënt Gedragsprobleem KB inzake bariatrie Onze visie Begeleiding Bespreking begeleiding a.d.h.v. casus Bevindingen pacënt

3 Rol van psycholoog volgens pacënten Met welke verwachcngen bent u vandaag gekomen? Waarmee denkt u dat een psycholoog u in het vermageringsproces kan helpen? Ik moest komen van de dokter Geen idee, ik ben wel niet zot Waarschijnlijk om te kijken of ik ze nog allemaal op een rijtje heb Misschien om te kijken of ik wel kan vermageren?

4 Rol van psycholoog in obesitas Obesitas als zodanig is niet opgenomen in diagnoscsche bijbel DSM V Algemene opinie: Obesitas vooral een biomedisch en maatschappelijk probleem Echter obesitas is bovenal een GEDRAGSPROBLEEM

5 Waarom psycholoog in obesitas? Veel obesen lijden Verhoogde aanwezigheid van psychopathologie (depressie en angststoornissen) Oorzaak of gevolg? Obesitas is een eetprobleem Verstoorde percepce: gevoel dat ze minder eten dan werkelijkheid Overeten is (deels) aangeleerd Cue reaccviteit bord leeg eten Obesen ervaren vaker controleverlies Vb mikshakes experiment Baumeister (1998) In behoud van gewichtsverlies (gedragsverandering in eet en beweegpatroon)

6 Rol van psycholoog i.k.v. bariatrie KB : psycholoog dient deel uit te maken van team maar taak wordt niet gespecificeerd Rol is vaak poortwachter Maar Geen internaconale richtlijnen ( wie psychologisch gepast voor operace? )

7 Rol psycholoog i.k.v. bariatrie Vanuit werkgroep Eetexpert: Aanbevelingen voor het werk van psychologen in een obesitasteam Onderzoek naar psychosociale factoren van het succes/falen van een bariatrische ingreep Psychopathologie vormt geen eenduidige contraindicace maar doet vragen rijzen over draagkracht en zelfzorg Wel contra indicace bij: AcCef alcohol en drugmisbruik Mentale retardace Acute psychiatrische problemacek (vb. ongecontroleerde schizofrenie) Medische noncompliance of geen kennis Binge eacng!

8 Rol van psycholoog Onze visie Psycholoog is geen poortwachter maar heed de taak van herstelcoach Coachen en ondersteunen van pacënt doorheen zijn proces van gedragsverandering

9 Begeleiding (1) Gesprek met oog voor MoCvaCe voor aanpak van obesitas en verwachcngen Inschaeen en uitdiepen van de ernst van de problemacek Gewicht (oorsprong gedrag) Psychosociaal funcconeren (roken, drugs, alcohol, persoonlijkheid, intellectueel funcconeren, zelgeeld, lichaamsbeeld, coping, welbevinden, steun, relaconeel, werk) Gevalideerde vragenlijsten Eetgedrag (NVE) Coping (UCL) Klachtenlijst (SCL 90 R)

10 NVE: Hoe zit het met het eetgedrag? Extern eetgedrag Meer eten door het zich laten leiden door externe prikkels Vb. willen eten als je anderen ziet eten, als je langs de bakker loopt en het lekker ruikt EmoConeel eetgedrag Eetgedrag wordt bepaald door (vage of duidelijke) negaceve emoces zoals verdriet, eenzaamheid, onzekerheid, teleurstelling Lijngericht eetgedrag Chronische lijners, vaak jojo ers (cave risico eetbuien)

11 Cave eetbuien/eetbuistoornis! ObjecCeve, ongecontroleerde eetbui = Op korte Cjd grote hoeveelheden voedsel eten SCekem, vaak nadien een gevoel van schaamte doorgaan totdat men zich lichamelijk onwel of misselijk begint te voelen Eetbuistoornis = oncontroleerbare eetbuien afwezigheid van compenseergedrag zoals braken, laxeren, extra lichaamsbeweging, vasten het merendeel van de pacënten heed overgewicht of lijdt aan obesitas

12 Begeleiding (2) In samenspraak met pacënt opstellen van werkwijze (ook overleg team) Psychologische ondersteuning en begeleiding gebaseerd op CogniCeve Gedragstherapie met oog op gedragsverandering op vlak van eet en beweegpatroon, met o.a. Herstructureren van onrealiscsche doelstellingen en inadequate overtuigingen m.b.t. gewichtsverlies Zelfcontrolemaatregelen Problem solving TerugvalprevenCe Hoog houden van mocvace

13 Casus Mia is 41 jaar oud. Van jongs af aan is ze reeds zwaarlijvig. De laatste jaren nam de gewichtstoename enkel maar toe. Via de huisarts werd ze doorgestuurd naar de chirurg. Wegens te laag BMI en geen comorbiditeit komt ze niet in aanmerking voor de terugbetaling van een GBP. Ze wordt teleurgesteld doorgestuurd naar de psycholoog.

14 Anamnese Moeilijke jeugd gekend, ouders gescheiden (veel ruzie) en geen contact met vader. Enig kind, opgevangen door grootouders goed eten Gescheiden, kinderen in co ouderschap: niet leuk om alleen te koken of te eten snelle, kant en klare maalcjden, geen structuur Weinig beweging NVE: hoge score op emoconeel eetgedrag (duidelijk omschreven en diffuse emoces) SuggesCef voor eetbuien: grote hoeveelheden, scekem en schaamte, gevoel van controleverlies

15 Laag zelf en lichaamsbeeld, zegt nooit gesteund te zijn geweest door haar ouders Nooit geleerd om over emoces te praten (privé) Hoewel periodes van neerslachcgheid voldoet ze niet aan criteria van stemmingsstoornis (DSM V) SCL 90: hoog niveau van zowel psychische en fysische klachten UCL: eerder passieve coping, laag op sociale steun zoeken, voornamelijk palliaceve reacce (gedachten verzeeen door vb. eten)

16 Start begeleiding Doel is niet meteen gewichtsverlies! TijdsCp Voedsel/ Drank Eetplaats SituaCebeschrijving CompensaCe/ AlternaCeven Opsporen en exploreren eetbuien Niet meteen wegnemen want manier van coping Uitlokkers, moeilijke momenten vaststellen Eerst eetbuien beheersbaar maken

17 Casus Vooral eetbuien als thuis komt van werk, als alleen is (zonder kinderen) Gerelateerd aan stress Vb. zware dag op het werk Vb. ruzie met ex s Avonds voor tv ( ontspanning ) Na eetbui slecht gevoel en schaamte nu toch al om zeep nog eten

18 Begeleiding eetbuien Belang van psycho educace: Uitleg emoconeel eetgedrag en eetbuien Oog voor uitlokkers en eetbui leren herkennen Tips: Eetbuien minder aantrekkelijk maken AlternaCeven om eetbui uit te stellen Vb. doen: wandelen Vb. denken en voelen: naar rustgevende muziek luisteren

19 Bij dit alles steeds oog voor MOTIVATIE = motor tot gedragsverandering RealisCsche doelen, realiscsch streefgewicht Vaak te snel en te veel afvallen Belang van Willen (belang) en Kunnen (vertrouwen) Niet iets dat je hebt of niet hebt Stadia van gedragsverandering Voor en nadelenbalans Kosten batenanalyse

20 Waar in proces van gedragsverandering? Fase 1 Voorstadium: 'iets veranderen, geen sprake van!' Geen intence het gedrag te veranderen, men is zich niet bewust van een probleem Fase 2 Overwegen:'veranderen ok, maar nu nog niet' Men wordt zich een probleem bewust Fase 3 Beslissen en voorbereiden: ik ga er werk van maken' Er ontstaat een intence het gedrag te veranderen maar er is nog geen concreet plan Fase 4 Uitvoeren: 'oef, 't gaat' Men besluit te komen tot ander gedrag Fase 5 Volhouden: het lukt me nog steeds De feitelijke gedragsverandering wordt doorgevoerd Fase 6 Terugval: 'een weekje zondigen kan geen kwaad Het oude gedrag wordt weer concnu aangehouden

21 Mia probeerde reeds vele extreme dieetpogingen (cave eetbuien!), wil 60 kg vermageren binnen het jaar Fase 2: wil gewicht verliezen maar wil dit op een snelle manier, zegt bang te zijn om haar manier van omgaan met emoces op te geven

22 Hulpmiddel: Voor en Nadelenbalans Voordelen Blijven zoals ik nu ben (mijn gedrag NIET veranderen) Korte termijn lekker eten Lange termijn geen moeite moeten doen Mijn levensscjl veranderen (mijn gedrag WEL veranderen) Korte termijn verlies gewicht, gezonder eten en bewegen geej goed gevoel Lange termijn voel me beter, condike beter, meer zelfvertrouwen Nadelen Korte termijn geen gewicht verliezen en zwaar blijven Lange termijn medische problemen Korte termijn inspanning leveren Lange termijn minder gezelligheid (frietjes )

23 Omgaan met terugval Eerder regel dan uitzondering, onderdeel binnen het normale leerproces van gedragsverandering = elke stap in de terugkeer naar het oorspronkelijke gedrag Vaak omdat te grote stap gezet Belang van realiscsche, haalbare doelen!

24 Omgaan met terugval (H)Erkennen van hoge risicosituaces voor terugval Als posicef mee omgaan Verhoogd gevoel van zelfcontrole Daling van kans op herval in de toekomst! Opstellen terugvalanalyse (iets leren uit terugval)

25 Casus Mia Zware dag op het werk, kinderen niet thuis, al hele dag weinig gegeten Naar frituur gereden en ter plaatse grote bestelling opgegeten Achteraf schuldgevoel: thuis gekomen en nog chocolade gegeten Wat hier nu van geleerd? In prevenceplan gieten

26 Vb terugvalplan Structuur doorheen de dag! Weet dat kinderen niet in huis: op voorhand eten voorzien of plannen Thuis komen: ontspanning plannen vb. bad nemen (gedrag uitstellen en uitdoven)

27 Volhouden! MoCvaCe blijvend hoog houden Foto s Doelen op snoepkast hangen Belonen en oog voor successen! Zorg voor steun en hulp bij moeilijke momenten

28 Als afsluiter ReacCes van pacënten Allé, viel toch beter mee dan verwacht Gaf me inzicht in gedrag waar ik me niet bewust van was Handig om alles weer op een rijtje te krijgen en mijn doelen voorop te stellen Blij dat er niet alleen aandacht is voor hetgeen ik NIET goed doe

29 Vragen? Bedankt voor jullie aandacht