Auteur Johan Schuppert Laatst gewijzigd 06 September 2014 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/52409 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.
Inhoudsopgave uitzetten en inmeten uitzetten en inmeten theorie uitzetten haakse hoek uitzetten 5 hoek of 7 hoek uitzetten ellips (eivorm) schaal en noordpijl Theorie waterpas nulpunt theorie hoogte meten de rij de baak voordelen en nadelen baak laser Global Positioning System GPS jalons en jalonrichter tussenzichten vooruitbakenen seinen pentagoonprisma inmeten groot terrein Over dit lesmateriaal Pagina 1
uitzetten en inmeten uitzetten en inmeten theorie Bij het inmeten en uitzetten van een tuin bepaal je afstanden en hoogtes. In de onderstaande links krijg je veel informatie over dit onderwerp. De 1e link is een arrangement over meten en uitzetten. De 2e link is een hulpmiddel om graden uit te zetten. meten en uitzetten arrangement kn.nu/ww876346b (provisioning.ontwikkelcentrum.nl) graden berekenen kn.nu/wwc32b4ef (eclecticsite.be) uitzetten haakse hoek Pagina 2
haakse hoek Op de meetlijn moet in punt A een rechte hoek (90 graden) uitgezet worden. Teken vanuit A op de meetlijn 5 gelijke stukken af van bijvoorbeeld 20 centimeter. Dit is de meetlijn Circel de afstand AC om vanuit A (80 cm) en de afstand AD vanuit B. (100 cm) Dit geeft het Snijpunt S. In driehoek ABS verhouden de zijden zich als 3:4:5. Bij punt A is een rechte hoek ontstaan. uitzetten 5 hoek of 7 hoek 5 hoek en 7 hoek Teken een circel met een diameter van 150 cm (van A naar B) Teken 2 gelijkzijdige driehoeken aan de diameter. Noem de punten C1 en C2. Pagina 3
Verdeel de diameter in evenveel gelijke stukken als het aantal van de veelhoek. (bijvoorbeeld 5) Geef deze een nummer. Bij de linkercelwand begin je met een 0. Trek een lijn van C2 via 1 naar de circelwand. Trek een lijn van C2 via 3 naar de circelwand. Teken een lijn van C1 via 1 naar de circelwand. Teken een lijn van C1 via 3 naar de circelwand. Verbind de snijpunten van deze lijnen met elkaar en punt B. De vijfhoek is klaar. Met een 7hoek gaat het precies zo, alleen verdeel je de middellijn in 7 stukken. je tekent dan via nr 1, 3 en 5. uitzetten ellips (eivorm) ellips Hier de beschrijving hoe je een ellips uitzet van 2 meter lang en 1,5 meter breed. Zet de gegeven assen AB en CD uit. Tip: maak de lijnen langer en zorg dat ze haaks op elkaar staan. Plaats op de punten A,B, C en D een piket of pin. Circel vanuit C de halve lange as (1 m dus) naar beide kanten om op de lange as. De snijpunten noem je F1 en F2. Plaats nu ook pennen op de punten F1 en F2. Span een touw tussen punt A en B. Zet de pen van A naar F1 en van B naar F2. Het draad is nu niet meer strak. Als je nu met een pen het touw strak trekt, kun je de ellips (eivorm) uittekenen. schaal en noordpijl Schaal Bij de aanleg van een tuin wordt er een tekening gemaakt. Hierop staat waar de bestrating, beplanting, vijver enzovoort moet komen. Op deze tekening zie je nooit lengtematen en breedtematen staan, maar een schaal. Als je alle maten in de tekening maakt, dan wordt het heel onoverzichtelijk. De tekening wordt op schaal getekend. Op de tekening zie je bijvoorbeeld schaal 1:100 staan. Dit betekent dat 1 centimeter op de tekening in werkelijkheid 100 centimeter is, oftewel 1 meter. Pagina 4
Schaal 1:100 betekent dat 1 centimeter in werkelijkheid 100 centimeter (1meter) is. Schaal 1:1000 betekent dat 1 centimeter in werkelijkheid 1000 centimeter (10 meter) is. Schaal 1: 50 betekent dat 1 centimeter in werkelijkheid 50 centimeter (0,5 meter) is. Noordpijl De noordpijl geeft aan waar het noorden is. In het oosten komt de zon op. In het midden van de dag krijg je op het zuiden de meeste zon. In het westen gaat de zon onder. Op het noorden heb je weinig zon. Met de noordpijl kun je zien of een terras een schaduwterras of een zonneterras is en of beplanting in de zon of schaduw groeit. Theorie waterpas Een terras wil je graag vlak hebben. Een terras kun je waterpas leggen, maar meestal wordt de bestrating zo gelegd, dat water afloopt naar een kant. De vakterm is: onder afschot. Bij een verharding die tegen een muur van een huis ligt, wordt er altijd voor gezorgd dat het water vanaf het huis naar beneden weg kan lopen. Doe je dat niet, dan stroomt water vanaf de bestrating naar je huis. Dit kan leiden tot vochtproblemen in de kruipruimte van het huis. Hieronder staan 2 plaatjes. Op de gele waterpas zie je het luchtbelletje precies tussen de 2 strepen staan. Dit is waterpas oftewel de bestrating ligt helemaal vlak. Op de rechterwaterpas zie je het luchtbelletje rechts door de streep staan. Een vraag. Loopt de verharding dan naar rechts op? Of loopt de bestrating naar rechts af? Als het luchtbelletje tegen de streep aan zit, is het afschot ongeveer 1 centimeter per meter. Pagina 5
nulpunt Bij het meten van de hoogtes in de tuin is het erg handig dat je een vast hoogtepunt hebt in het perceel. Veel hoveniers gebruiken de dorpel van het huis als nulpunt. Zomer en winter blijft dit punt op dezelfde hoogte. Dit in tegenstelling tot een tegel die op zwarte grond is gestraat. Door vorst en kopu kan de hoogte verschillen... Plaats de waterpas op een plaats, waarbij je de hele tuin in 1 keer kunt inmeten. Vaak is dat de hoek van een perceel. Dan kun je 2 zijden van de tuin gelijktijdig inmeten. theorie hoogte meten de rij De Rij: Kleine stukjes kun je met een waterpas met een rijlat (een lange, rechte balk of lat) het hoogteverschil in een terrein opmeten. In kleine tuinen wordt deze methode wel toegepast. de baak Pagina 6
waterpastoestel + baak: Een waterpastoestel zet je op een statief. Met een luchtbel zet je het toestel geheel waterpas. Met een afleesstok of baak kun je nu aflezen wat het hoogteverschil is. Het plaatje is wat je ziet als je door het waterpastoestel naar de baak kijkt. De middelste (lange) streep lees je af om de hoogte te bepalen. Je ziet boven en onder de middelste streep 2 kortere strepen. Met hulp van deze strepen bepaal je de afstand tussen het toestel en de baak. Gebruik hiervoor de berekening: (waarde hoogste streep waarde laagste streep) keer 100. vraag 1. welke hoogte lees je af? Kijk naar de afbeelding hierboven. Welke hoogte lees jij af? a. 150 centimeter b. 142,2 centimeter c. 14,2 centimeter d. 134,5 centimeter vraag 2: op welke afstand staat de baak van het waterpastoestel? Kijk nogmaals naar de afbeelding hierboven en beantwoord de vraag. a. 7,8 meter b. 15,5 meter voordelen en nadelen baak Pagina 7
Voordelen van een baak zijn: 1. Je kunt heel nauwkeurig hoogteverschillen meten. 2. Je kunt grote hoogteverschillen inmeten. Nadelen zijn: 1. Je moet een terrein met 2 personen inmeten 2. Als iemand tegen het statief stoot, moet je het waterpastoestel weer opnieuw vlak stellen. Doe je dit niet, dan krijg je grote afwijkingen. 3. Een hogere waarde die je afleest op de baak, betekent dat het terrein op die plek lager is. laser laser Deze toestellen stellen zich automatisch waterpas. Het grote voordeel: Je kunt alleen een terrein opmeten. Nadeel is dat de laser iets minder nauwkeurig is dan de baak. Global Positioning System GPS GPS: Met een GPS kun je ook hoogtes meten. Het basisstation legt contact met satellieten. Op die manier kun je exact bepalen waar je bent. Dus op welke plek, maar ook de hoogte. Oftewel de X, Y en Z coordinaten. De persoon die gaat meten, heeft een mobiele ontvanger. Gegevens worden in een kastje opgeslagen. Deze kun je op een computer uitlezen. Omgekeerd kan ook. Via een computer geef je aan waar en op welke hoogte iets moet worden uitgezet. De persoon die gaat uitzetten, krijgt te zien waar en op welke hoogte de piketten worden geplaatst. Pagina 8
jalons en jalonrichter Pagina 9
Pagina 10
In de plaatjes hierboven zie je een jalon en een jalonrichter. Een jalon is een metalen stok van 2meter lang. De jalon heeft 2 witte vlakken en 2 rode vlakken. Om de jalon mooi recht in de grond te zetten, kun je een jalonrichter gebruiken. in de praktijk wordt ook vaak gekeken naar een gebouw in de omgeving om te controleren of de jalon recht staat. Elk vlak is 50 centimeter. Jalons worden gebruikt als je een lang stuk wilt uitzetten. Tot 50 meter kun je een draad spannen. Maar als je een heg wilt planten van bijvoorbeeld 200 meter, dan kun je dat niet meer nauwkeurig met een touw doen. In dat geval wordt er op het beginpunt en eindpunt een jalon gezet. Op elke 50 meter wordt een jalon geplaatst. tussenzichten Dit doe je door middel van tussenzichten. In de afbeelding hieronder staat het beschreven. Let op: Jalon A en B staan al in de grond. Persoon 1 staat bij jalon A en kijkt naar jalon B. Hij kan nu zien of persoon 2 op 1 lijn staat met de al geplaatste jalons, of dat de jalon naar links of rechts moet. zodra de jalons op 1 lijn staan, wordt de jalon op plek d in de grond gezet. Nu loopt persoon 2 naar c en wordt dezelfde handeling uitgevoerd. vooruitbakenen vooruitbakenen Op dezelfde manier kun je een bestaande lijn ook verlengen. Pagina 11
Hieronder staat een afbeelding. Stel een heg is 50 meter lang. De heg moet 150 meter worden verlengd, in dezelfde lijn. Bij het begin en eind van de heg worden jalon A en B geplaatst. Persoon 1 kijkt vanaf jalon A. De andere persoon pakt een jalon en loopt naar plek a. De eerste persoon kan nu zien of de jalon naar links of rechts moet. Let op! De 2e methode kan toch lichte afwijkingen geven. Het is dus nauwkeuriger om een stuk via methode inzichten te doen dan vooruitbakenen. seinen seinen pentagoonprisma pentagoon1.jpg Pagina 12
150px-Doppelpenta.jpg De pentagoonprisma is een apparaatje die je op een staaf kunt plaatsen. Er zitten 3 kijkgaten in de prisma. In het midden zit een opening. Je kijkt hier recht door. Onder en boven zit in het prisma een spiegel. Kijk je in het onderste opening, dan kijk je naar links, kijk je in de bovenste opening, dan kijk je naar rechts. Bij het meten zet je erst een loodlijn uit. Dit zijn 2 jalons. We noemen ze A en B. Als het prisma op een loodlijn staat, zie je de jalons in 1 lijn staan. Bij de meetpunten zet je ook een jalon (C(. Je schuift over de loodlijn totdat je de 3 jalons in 1 lijn ziet (A, B en C). Door de lengte te meten vanaf jalon A tot het prisma en vanaf het prisma tot jalon C, kun je de coordinaten van elk meetpunt op een tekening zetten. inmeten groot terrein Bij het inmeten van een tuin worden vaak alleen de buitenmaten opgemeten. Maar als het terrein niet rechthoekig of vierkant is, zul je bij het op papier zetten van de maten merken dat er ergens een fout zit. Om dit te voorkomen kun je beter ook diagonaal een aantal punten opmeten. Door deze loodlijnen, heb je een goede controle op je meting. loodlijnen landmeten. inmeten veldwerk kn.nu/ww9b71f2f (ppt, maken.wikiwijs.nl) Pagina 13
Antwoorden vraag 1. welke hoogte lees je af? Kijk naar de afbeelding hierboven. Welke hoogte lees jij af? 1. 150 centimeter Deze lijn is voor de afstandbepaling. (bovenste lijn) 2. 142,2 centimeter 14 blokken van 10 centimeter is 140 centimeter. Elk blokje is een centimeter. De streep zit 2 mm boven het 2e blokje. 3. 14,2 centimeter De 14 staat voor 14 decimeter, dus 140 centimeter... 4. 134,5 centimeter Deze lijn is voor de afstandbepaling. (onderste lijn) vraag 2: op welke afstand staat de baak van het waterpastoestel? Kijk nogmaals naar de afbeelding hierboven en beantwoord de vraag. 1. 7,8 meter Je hebt in je berekening de middelste streep (hoogtestreep) afgelezen. Deze moet je niet gebruiken bij de afstandsbepaling. 2. 15,5 meter bovenstreep 150 centimeter - onderstreep 134,5 centimeter is 15,5 centimeter. Getal keer 100 is 15,5 meter. Pagina 14
Over dit lesmateriaal Colofon Auteur Johan Schuppert Laatst gewijzigd 06 September 2014 om 12:33 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau MBO, Niveau 2: Basisberoepsopleiding; MBO, Niveau 3: Vakopleiding; MBO, Niveau 4: Middenkaderopleiding; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 0 uur en 50 minuten Trefwoorden inmeten uitzetten Bronnen Bron Type meten en uitzetten arrangement http://provisioning.ontwikkelcentrum.nl/objects/oc-37061d/index.html Link graden berekenen http://www.eclecticsite.be/calc/driehoek.htm Link Pagina 15