Financiële uiteenzetting beheerplannen nota Oor

Financiële uiteenzetting beheerplannen nota Oor Inleiding In de beheerplannen worden veel cijfers genoemd. Om hier een goed inzicht in te geven is het van belang deze helder uiteen te zetten. In deze notitie wordt dit zo zorgvuldig mogelijk gedaan. Vanwege de noodzakelijke technische toelichting en uitleg is het heel goed mogelijk dat deze notitie nog vragen en/of opmerkingen opwerpt. Daar waar mogelijk wordt deze notitie op basis daarvan aangepast. Voor de verdere toelichting in deze notitie is als uitgangspunt de reële variant tussen basis en laag gekozen. Het is mogelijk de cijfers in deze notitie aan te vullen of aan te passen naar één van de andere twee varianten. Doel van deze notitie is om de financiële consequenties van de keuze voor genoemde variant in beeld te brengen, om hiermee de mogelijkheid te bieden een weloverwogen keuze te kunnen maken. Zoals ook in het collegevoorstel benoemd zijn alle genoemde bedragen bepaald op basis van de normkostensystematiek (op ervaring gebaseerde kengetallen) in combinatie met visuele inspecties van de kapitaalgoederen en structuurelementen (bebording, wegen, groen, bruggen en oevers). Van nota Oor naar beheerplannen In het beheerplan reële variant is nauwkeuriger gekeken naar de achterstanden. Op basis van nadere inspecties is geconstateerd dat er bij de bebording en het groen geen achterstand is. Bij de wegen is zelfs sprake van een voorsprong. Bij de bruggen en de oevers zijn forse achterstanden geconstateerd. In het beheerplan is aangegeven wat nodig is om deze achterstanden in de aankomende vier jaar weg te kunnen werken. Daarnaast is aangegeven wat er daarna nodig is om het complete areaal op het niveau van de gekozen variant te houden. Cyclisch beheer en cyclische vervanging In de nota Oor, die in december 2014 is vastgesteld, is aangegeven dat er voor het cyclische beheer en de cyclische vervanging 3.292.000,- resp. 1.563.000,- per jaar nodig is om het complete areaal op het niveau van de reële variant te houden. De definitie van het cyclisch beheer uit de nota Oor komt ongeveer overeen met ons begrip jaarlijks onderhoud, namelijk datgene wat in onze begroting staat. Cyclische vervanging is datgene wat jaarlijks nodig is om kapitaalgoederen en structuurelementen te vervangen, om te vormen e.d. Dat is wat wij veelal investeringen noemen. In eenvoudiger termen kan worden gesteld dat er bij een investering iets nieuws wordt neergezet, of iets wordt zodanig gerenoveerd dat er een aanzienlijke levensduurverlenging mee wordt bereikt. Onderhoud is niet levensduur verlengend, maar dient om het kapitaalgoed gedurende zijn levensduur in goede staat te houden. Dit onderscheid is van belang om het financiële verhaal goed te kunnen begrijpen. Indeling van de soorten kosten Op de volgende pagina vindt u de tabel zoals deze ook is gepubliceerd in het integraal beheerplan van Anteagroup, reële variant tussen basis en laag. Wij hebben ten opzichte van de tabel uit het rapport een totaalkolom aan de rechterzijde toegevoegd, en de jaartallen zijn één jaar opgeschoven. Per beheersterrein zijn de kosten onderverdeeld in onderhoud (cyclisch, planmatig en dagelijks), vervanging, onderzoek en omvormen. De betekenis van deze definities vindt u in het integraal beheerplan op pagina 12. Met kleuren hebben wij geprobeerd te verduidelijken over welke soorten kosten wordt gesproken. De bedragen die kunnen worden gerubriceerd onder cyclisch beheer, en dus een directe relatie hebben met onze begroting, zijn groen gekleurd. De oranje regels zijn in grote lijnen wat wij investeringen noemen, en wat in het rapport cyclische vervanging heet. Dit lijkt redelijk eenvoudig in te delen, maar helaas is dat in de praktijk vaak niet het geval. Het onderscheid tussen onderhoud en investeringen is vaak lastig te maken, en zal per geval moeten worden bekeken. De wijze van financiering ( hoe gaan we dit betalen ) bij onderhoud en investeringen is namelijk heel verschillend. Dit is één van de redenen waarom het op dit moment buitengewoon lastig is de cijfers uit de tabel te vertalen in een uitgewerkte financieringsopzet. Dit pleit er dan ook voor om op het moment waarop grotere uitgaven moeten worden gedaan, daartoe een uitgewerkt raadsvoorstel in te dienen met bijbehorend dekkingsvoorstel en meerjarenperspectief van

de reserve. Er is op dat moment namelijk pas echt duidelijk wát er moet gebeuren, welke keuzes hierin zijn, wat het exact gaat kosten en hoeveel middelen er nog aanwezig zijn. Tabel 1 Integrale planning & begroting 2016-2019, reële variant tussen basis en laag. Bron: Antea group 2016 2017 2018 2019 Totaal Groen 1.630.000 1.653.000 1.635.000 1.625.000 6.543.000 Onderhoud (cyclisch) 1.625.000 1.625.000 1.625.000 1.625.000 6.500.000 Vervangen 5.000 28.000 10.000-43.000 Wegen 302.075 1.098.057 169.328 66.989 1.636.449 Onderhoud (planmatig) 302.075 1.098.057 169.328 66.989 1.636.449 Bruggen 3.181.713 1.666.400 1.988.615 1.017.309 7.854.037 Nader onderzoek 439.500 40.000 37.500-517.000 Omvormen 743.357 726.934 731.715 348.540 2.550.546 Onderhoud (cyclisch) 133.195 133.445 141.904 141.904 550.448 Onderhoud (dagelijks) - 10.215 10.215 10.215 30.645 Onderhoud (planmatig) 252.321 755.806 1.067.281 516.650 2.592.058 Vervangen 1.613.340 - - - 1.613.340 Oevers 6.036.651 214.423 331.775 878.618 7.461.467 Nader onderzoek 40.000 - - - 40.000 Onderhoud (cyclisch) 10.121 10.121 10.121 10.121 40.484 Onderhoud (dagelijks) 10.215 - - - 10.215 Onderhoud (planmatig) 33.091-43.426 25.080 101.597 Vervangen 5.943.224 204.302 278.228 843.417 7.269.171 Bebording 30.000 30.000 30.000 30.000 120.000 Onderhoud (cyclisch) 17.000 17.000 17.000 17.000 68.000 Vervangen 13.000 13.000 13.000 13.000 52.000 Totaal 11.180.439 4.661.880 4.154.718 3.617.916 23.614.953 Cyclisch beheer (onderhoud) in relatie tot de begroting In het integraal beheerplan staat vermeld dat ons huidige budget voor onderhoud 2.806.000,- bedraagt (zie pagina 13). Dit is mede door de reeds ingezette bezuinigingen inmiddels teruggebracht naar 2.706.000,- in 2016. Ook vóór het opstellen van het beheerplan was er al fors bezuinigd. Wanneer we terugkijken naar 2008, toen de eerste bezuinigingsronde zich aandiende, is sindsdien de begroting voor onderhoud van de openbare ruimte met zo n 325.000,- verlaagd. Op pagina 13 kunt u eveneens lezen wat volgens het beheerplan jaarlijks nodig is om alle kapitaalgoederen op een niveau tussen basis en laag te houden, n.l. 3.292.000,-. Dus ná de (in tabel 1 genoemde) planperiode van 4 jaar, wanneer de achterstallige werkzaamheden hebben plaatsgehad. De bijbehorende maatregelen zijn cyclisch ingepland op basis van areaal. Dit bedrag moeten we vergelijken met onze onderhoudsbegroting. In theorie is er dan jaarlijks een tekort van 586.000,-. De bedragen die de komende vier jaren op basis van het huidige kwaliteitsniveau (tabel 1) nodig zijn schommelen enorm. In het ene jaar zou ons huidige budget van 2.706.000 voldoende zijn, en in het andere jaar is er een enorm tekort. Het gaat hierbij om de groene bedragen. We moeten ons dus afvragen of het bedrag wat in theorie jaarlijks nodig zou zijn voor onderhoud, n.l. 3.292.000,-, vergeleken met ons kwaliteitsniveau realistisch is. Echter het verschil van 586.000,- is dermate groot dat dit zeker onze zorg en aandacht heeft. Om dit goed te kunnen becijferen moet er de komende jaren met regelmaat een financiële evaluatie plaatsvinden. De jaarlijkse uitvoeringsplannen zijn hiervoor een goed instrument. Egalisatiereserve Vanwege de voorziene schommelingen in het benodigde onderhoudsbudget is het zaak alle overschotten, wanneer die er zijn, te reserveren voor de magere jaren. Dit kan middels een egalisatiereserve beheer openbare ruimte. In tabel 2 hebben wij op basis van het in het beheerplan voorziene onderhoud voor de komende vier jaren (Anteagroup) een inschatting gemaakt hoe het verloop van de egalisatiereserve eruit zou kunnen zien. De groene bedragen komen uit tabel 1. In de tabel is te zien dat er in het eerste jaar een overschot wordt verwacht van 322.600,-. Dit bedrag kan worden gestort in de egalisatiereserve. In het tweede jaar wordt er echter al een tekort verwacht van 944.026,-. Dit is groter dan het overschot in het jaar daarvoor. Wanneer onze onderhoudsbegroting op het huidige niveau gehandhaafd blijft, moet er dan een beroep worden gedaan op alternatieve financiering. Dit zou logischerwijs de bestemmingsreserve beheer openbare

ruimte zijn. Zie hiervoor meer verderop in deze notitie onder reserves. Uiteraard kunnen ook alternatieve dekkingsmiddelen worden gezocht, zoals een begrotingsoverschot, een andere reserve, of toch versobering in de uitvoering. Tabel 2 verwacht verloop onderhoudsbegroting 2016 2019 met egalisatiereserve Exploitatie: 2016 2017 2018 2019 Totale kosten 2.383.018 3.649.644 3.084.275 2.412.959 11.529.896 Ruimte in begroting 2.705.618 2.705.618 2.705.618 2.705.618 10.822.472 Overschot(+)/tekort(-) 322.600-944.026-378.657 292.659-707.424 Naar egalisatiereserve 322.600-322.600 292.659 292.659 Uit BR beheer openb.ruimte -621.426-378.657-1.000.083 Vanwege de schommelingen adviseren wij u zeker een egalisatiereserve in te stellen. Wanneer deze gescheiden wordt gehouden van een reserve beheer openbare ruimte, van waaruit mogelijk investeringen worden betaald, bevordert dit het meerjarige inzicht. Dit zou onze voorkeur hebben. Een nadeel is echter dat er weer een extra reserve in het leven wordt geroepen. Cyclische vervanging (investeringen) Bij groen en bebording is geen sprake van achterstallig onderhoud. Voor de wegen kan zelfs worden gesproken van een voorsprong. Bij de bruggen en oevers daarentegen is veel achterstallig onderhoud geconstateerd, waardoor de komende jaren veel investeringen moeten plaatsvinden om alles op niveau te brengen. Er is extra onderzoek nodig om te kunnen bepalen wat de exacte staat is van de constructies en wat er moet gebeuren. De kosten voor deze onderzoeken zijn opgenomen in het financieel overzicht. Voor investeringen (tabel 1, oranje) is voor de planperiode een totaalbedrag voorzien van ca. 12 mln. Dit bedrag is momenteel bij lange na niet aanwezig in de reserves. En we moeten niet vergeten dat er ook daarna een budget voor vervangingen beschikbaar moet zijn, want investeringen houden niet op. In theorie zou dat budget jaarlijks 1.563.000,- moeten bedragen (beheerplan pagina 13). Bij de uitvoering van de individuele projecten moet worden bekeken wat het gaat kosten en hoe de financiering kan plaatsvinden. Welke optie hierbij wordt gekozen, hangt af van de uitvoering (wat gaan we doen) en van de op dat moment beschikbare middelen. Ook de regelgeving speelt een rol. Op dit moment is er voor investeringen in de openbare ruimte nog een keuze: inééns afboeken (dit kan uit een reserve of uit de begroting), of gespreid over meerdere jaren (afschrijven). Vanwege een verwachte wijziging in de BBV voorschriften voor gemeenten (besluit begroting en verantwoording) moeten we waarschijnlijk binnenkort alle investeringen gaan afschrijven over meerdere jaren. Een voordeel is dat we de kosten over vele jaren kunnen spreiden. Een nadeel is echter dat we het risico lopen dat de reserve leeg is voordat de afbetaalperiode is afgelopen. Financiering van investeringen uit reserves Onze gemeente heeft heel lang een riante reservepositie genoten. Ook nu zijn de reserves nog fors, maar ze slinken snel. Door die reservepositie werden nagenoeg alle grote projecten in de openbare ruimte uit reserves gefinancierd. Ruimte voor vervangingen in de begroting was daarom niet nodig. Wanneer we kijken naar gemeenten zonder grote reservepositie, zien we daar naast een onderhoudsbudget in de begroting veelal ook een vervangingsbudget. Vaak in de vorm van een raming voor kapitaallasten. Door het ontbreken van deze ruimte in onze begroting zijn wij ook nu genoodzaakt de investeringen uit de reserves te betalen. Wanneer we kijken naar de bedragen die in het beheerplan van Anteagroup zijn becijferd, is dit echter nagenoeg onmogelijk, willen we hierbij enkel een beroep doen op reserves die al een relatie hebben met de openbare ruimte (wegen, bruggen en oevers). Mocht blijken dat er toch meer investeringen moeten worden gedaan dan onze reserves toelaten (en die kans is groot), dan moeten alternatieven worden gezocht. Misschien moet er een beroep op andere reserves worden gedaan, of een investering kan soberder worden uitgevoerd waardoor hij goedkoper wordt. Ook kan het noodzakelijk zijn op enig moment toch een vervangingsbudget in de begroting te creëren.

Relatie met reeds lopende projecten De brug Zandberg moet met spoed worden gerenoveerd. Voor deze kosten ad. 65.000,- is een nog lopend krediet beschikbaar. Deze investering wordt afgeschreven in 30 jaar uit de reserve. De kosten voor dit project zijn in het beheerplan van Anteagroup opgenomen. In de raad van december 2015 is 220.000 beschikbaar gesteld voor de spoedrenovatie van de brug 7 e verlaat bij Burg.Beinsdorp. De investering wordt afgeschreven in 25 jaar ten laste van de reserve. Deze investering is ook opgenomen in het beheerplan, echter voor een bedrag van 1.035.036,-. Ook met de huidige (lagere) investering is de levensduur van de brug met 25 jaar verlengd. Dit soort keuzes kunnen de druk op onze middelen natuurlijk enorm verlagen. Het moge duidelijk zijn dat er per geval een zowel financieel als technisch verantwoorde afweging moet worden gemaakt. Reserves Momenteel zijn er de navolgende spaarpotten aanwezig die in aanmerking zouden kunnen komen om te dienen als dekking voor het onderliggende beheerplan, en dan vooral voor investeringen: 1. Bestemmingsreserve bruggen en oevers: begrote stand per 1-1-2016 7.420.138,- ; 2. Bestemmingsreserve groot onderhoud wegen: begrote stand per 1-1-2016 885.228,- ; 3. Bermenplan Mip 805: nog beschikbaar hiervoor in de algemene reserve 474.599,-. Wij stellen u voor om bovenstaande spaarpotten samen te voegen tot één bestemmingsreserve beheer openbare ruimte. Hieruit kunnen dan de kapitaallasten voor investeringen in de openbare ruimte, én eventueel groot onderhoud waarvoor in de begroting geen ruimte is worden gedekt. Goede monitoring van het meerjarig beslag op deze reserve zal de komende tijd cruciaal zijn. Wijziging rentebeleid reserve In afwijking van het regime voor rentetoevoeging aan bestemmingsreserves (1,5%) wordt tot op heden aan de bestemmingsreserve bruggen en oevers jaarlijks 4% rente toegevoegd. Dit op grond van het meerjarige vervangings- en onderhoudsplan wat ten grondslag lag aan de afkoopsom die wij van de provincie hebben ontvangen voor de overname van bruggen en oevers. Door het samenvoegen van een drietal spaarpotten tot één bestemmingsreserve beheer openbare ruimte moet eigenlijk weer aansluiting worden gezocht met het rentebeleid wat geldt voor alle reserves, namelijk 1,5%. Hierdoor ontstaat een voordeel in de begroting van ca. 185.000. Dit voordeel willen wij behouden voor het beheer van de openbare ruimte. In de 4 e tranche ombuigingsvoorstellen is besloten gedurende 10 jaar (2014 2023) de bestemmingsreserve bruggen en oevers jaarlijks met 100.000 af te romen. Wij stellen voor ingaande de begroting 2017 deze bezuiniging terug te draaien. Door het gelijktrekken van het rentebeleid en het terug draaien van de bezuiniging, blijft een structureel voordeel in de begroting van 85.000,- ( 185.000 100.000). Wij stellen voor om met dit bedrag een start te maken met het vormen van een structureel vervangingsbudget voor bruggen en oevers in de begroting. Dit budget kan dan eerst worden benut, voordat de reserve wordt aangesproken voor het doen van investeringen. Deze actie zal de druk op de reserve fors verminderen en is bovendien een goede stap in de richting van een meer toekomstbestendige financieringsstructuur voor investeringen. Samenvattend advies 1. Het benodigde budget voor onderhoud in de begroting schommelt. Vanwege de verwachte tekorten in sommige jaren adviseren wij u alle overschotten te reserveren middels een nieuw te vormen egalisatiereserve beheer openbare ruimte ; 2. Wij adviseren u de bestemmingsreserve bruggen en oevers, de bestemmingsreserve wegen en de middelen uit de algemene reserve bestemd voor het bermenplan, per 1 januari 2016 ingeschat op totaal 8.779.965,-, samen te voegen tot één bestemmingsreserve beheer openbare ruimte ; 3. Wij adviseren u de grotere onderhouds- en vervangingsprojecten middels separaat raadsvoorstel met bijbehorend dekkingsvoorstel en meerjarenperspectief van de reserve aan de raad voor te leggen;

4. Het is raadzaam de komende jaren met regelmaat te monitoren wat de voortgang van de vervangings- en onderhoudsplanning is, in relatie tot de aanwezige middelen. 5. Het structurele voordeel ad. 185.000, ontstaan door een gewijzigd rentebeleid m.b.t. deze reserve, ingaande 2017 inzetten om enerzijds de bezuiniging op bruggen (4e tranche) ad. 100.000 terug te draaien, en anderzijds een structureel vervangingsbudget voor bruggen en oevers ad. 85.000 in de begroting te creëren;