Voorstel Cluster : samenleving Nummer : 7 Portefeuillehouder : Linda van der Deen Datum vergadering : 28 november 2016 Onderwerp : Aanvullende dyslexiebegeleiding in het onderwijs Inleiding Op 25 april 2016 heeft de gemeenteraad het volgende besluit genomen: Het college opdracht te geven, om vóór het schooljaar 2016-2017, onderzoek te doen, samen met de samenwerkende scholen op Ameland, om te komen tot een zorgarrangement voor begeleiding van dyslexie voor alle kinderen (enkelvoudig en comorbiditeit) binnen het basis- en voortgezet onderwijs op Ameland, en die resultaten voor 1 augustus a.s. te presenteren. Bij dyslexie gaat lezen, spellen en ook zelf schrijven, gezien de leeftijd en het onderwijsniveau, moeizaam, terwijl de leerling wel een gemiddelde intelligentie heeft. Er is sprake van dyslexie als er geen andere oorzaken zijn die de leesproblemen kunnen verklaren. Bij dyslexie kunnen zowel leesals spellingsproblemen voorkomen, maar deze komen ook los van elkaar voor. Dyslexie is een beperking die niet genezen kan worden. De begeleiding en behandeling bij dyslexie is er op gericht om de leerling vaardigheden proberen aan te leren waarmee hij/zij zich zo goed mogelijk kan ontwikkelen en mee kan doen. Bij comorbiditeit is er sprake van het tegelijkertijd hebben van twee of meer stoornissen/beperkingen of aandoeningen bij een leerling. Met het initiatiefvoorstel is aangegeven dat de gemeente Ameland, los van en in aanvulling op de bestaande wettelijke verantwoordelijkheden en financiering, lokaal aanvullend beleid wil voeren op het gebied van dyslexiezorg inclusief de financiering daarvan. De wettelijke verantwoordelijkheid in dit kader beperkt zich tot leerlingen in het basisonderwijs met gediagnosticeerde Ernstige Enkelvoudige Dyslexie, EED, waarbij geen sprake is van comorbiditeit en voor het aantal behandelingen is een maximum gesteld (40 of 60 behandelingen). In Friesland is het percentage dyslexiebehandelingen EED in het basisonderwijs hoger dan het landelijke gemiddelde. Gelet hierop is op Fries niveau voor nu de insteek om bij de inkoop in 2017 en 2018 stapsgewijs het totale budgetplafond voor dyslexiebehandelingen EED te verlagen. De afgelopen periode is een werkgroep dyslexie ingesteld en is in nauw overleg met de zorgcoördinator van de Burgemeester Walda Scholengemeenschap, de interne begeleiders van de vier basisscholen, de directies, de coördinator van het gebiedsteam, de Rijksuniversiteit Groningen en Pento (huidige zorgbegeleider EED) de problematiek inzichtelijk gemaakt en een plan ontwikkeld om op korte en langere termijn aanvullend begeleiding bij dyslexie op Ameland te realiseren. De resultaten van het onderzoek van de RUG laten zien dat er geen sprake is van verhoogde incidentie van EED in het basisonderwijs (lokaal 3,8% en landelijk 3,6%) en wel in de klassen 1 en 2 van het voortgezet onderwijs (lokaal 11,4% en landelijk 3,6%). In het vervolgonderzoek van de RUG worden leerlingen in het basis- en voortgezet onderwijs met een vermoeden van dyslexie en mogelijk een andere beperking nader onderzocht en geprobeerd om een zo goed mogelijk beeld van (de oorzaken van) de taal- en spellingsproblemen te geven. De resultaten van dit vervolgonderzoek worden januari/februari 2017 verwacht. De werkgroep dyslexie onderscheidt de volgende groepen leerlingen die gelet op het initiatiefvoorstel, aanvullend op de reguliere begeleiding/behandeling bij EED, in aanmerking kunnen komen voor aanvullende dyslexiebegeleiding - Leerlingen met EED in het primair onderwijs die zijn uitbehandeld; - Leerlingen met EED in het voortgezet onderwijs; - Leerlingen met een vermoeden van dyslexie en comorbiditeit in het primair en voortgezet onderwijs.
Op basis van een inventarisatie en analyse van de interne begeleiders van de basisscholen en de zorgcoördinator van het voortgezet onderwijs zijn de aantallen gerelateerd aan de bovenstaande groepen op dit moment als volgt: Doelgroep OBS de OBS Ienster CNS Kon. Wil- Kard. de Jong Burg. Walda Totaal Schakel 08DC 09DN helmina 07IZ school 06SC School 19HY EED uitbehandeld PO 2 2 3 4 x 11 EED Voortgezet Onderwijs x x x x 14 14 klas 1 en 2 Vermoedelijke 0 3 0 3 4 10 dyslexie/eed en comorbiditeit PO en VO Totaal 2 5 3 7 18 35 Toelichting: - Voor wat betreft de leerlingen met vermoedelijke dyslexie/eed en comorbiditeit is aanvullend onderzoek nodig om dit vast te stellen. - De aantallen leerlingen zijn vastgesteld en door gegeven door de zorgcoördinator en de interne begeleiders. De werkgroep stelt een tweeledige aanpak voor. Voor de langere termijn is het wenselijk de structuur wat betreft de dyslexiebegeleiding op de scholen te versterken, waardoor de scholen zelf de huidige dyslexiebegeleiding kunnen verbeteren en extra dyslexiebegeleiding kunnen bieden. Hiervoor is het nodig dat personeelsleden van de scholen een opleiding/training volgen. Omdat de opleiding/training dit schooljaar inmiddels is gestart kan hiermee met ingang van het schooljaar 2017-2018 worden gestart. Het voordeel van deze aanpak is dat de aanvullende werkzaamheden en de deskundigheid op termijn in de bedrijfsvoering van de scholen wordt gebracht. Dit verlaagt op termijn de kosten en vergroot de continuïteit en de kwaliteit in de scholen. In dit voorstel gaan we in op de maatregelen zoals die tot en met het schooljaar 2017-2018 zullen worden uitgevoerd. Voor de korte termijn, vanaf 1 januari 2017 tot 1 augustus 2018, stelt de werkgroep wat betreft het basisonderwijs voor om de extra onderzoeken en de extra behandeling/begeleiding van de aanvullende groep plaats te laten vinden door de huidige dyslexiebehandelaar Pento. Het is hierbij van belang dat de interne begeleiders van de basisscholen op basis van hun onderzoek in overleg met Pento voor de toeleiding van de leerlingen zorgen. Voor het voortgezet onderwijs is er sprake van een andere situatie. Na nader onderzoek en analyse is het volgende geconcludeerd. Pento heeft aangegeven dat de dyslexiebegeleiding van leerlingen in het voortgezet onderwijs niet hun expertise is en dat zij deze begeleiding niet kunnen verzorgen. Pento heeft geadviseerd hiervoor contact met Compaz op te nemen. De aanpak in het basisonderwijs, passend bij de betreffende leeftijden en ontwikkelingen van de leerlingen, is gericht op individuele behandeling voor voldoende niveau van technisch lezen en spellen, is afgebakend met een begin en een eind, is in principe hetzelfde voor iedereen en heeft min of meer een standaard doorlooptijd overeenkomend met 40-60 behandelingen. Passend bij de leeftijden en ontwikkelingen is de effectieve aanpak in het voortgezet onderwijs anders. Er is hier geen sprake van een behandeling met een begin en een eind, maar van begeleiding: - waarbij de leerlingen zo goed mogelijk kunnen omgaan met hun dyslexie en hun functionele lees- en schrijfvaardigheden, zo nodig met hulpmiddelen, kunnen vergroten; - dat is gericht op wat de leerling nodig heeft (kan per leerling verschillen) en wat de leerling wil, waarbij sprake is van een geïntegreerde aanpak gedurende de gehele schooltijd, wat bij de leerling werkt, wat haalbaar is en wat een zo groot mogelijk effect heeft. In het voortgezet onderwijs heeft een dyslectische leerling ondersteuning nodig daar waar de gevolgen van dyslexie hem belemmeren: bij het volgen van lessen, tijdens proefwerken en examens en bij het maken van huiswerk. Door vaak verminderde motivatie, weerstand, hogere werkdruk en sociaal emotionele dynamiek ligt het aantal leerlingen dat daadwerkelijk begeleiding krijgt lager dan het aantal leerlingen met dyslexie. De aanpak is een wisselwerking tussen leerling, school en ouders. Na overleg met Compaz blijkt dat de BWS, inclusief dyslexieondersteuning vanuit het samenwerkingsverband voort gezet onderwijs Noordoost, meer dan gemiddeld investeert in de begeleiding bij dyslexie en dat de begeleiding door Compaz kort gezegd overeenkomt met de begeleiding van de school. Compaz concludeert dat de BWS een gedegen aanpak heeft en dat hun
aanpak niet direct iets toevoegt. Mede gezien het relatief grote aantal leerlingen op de BWS met dyslexie (dit is tijdelijk zo is de verwachting) is het in het licht van het initiatiefvoorstel voor nu een optie om tot en met schooljaar 2017-2018 in te zetten op een uitgebreidere/nadrukkelijker toegang, inclusief onderzoek, van leerlingen met dyslexie tot daadwerkelijke begeleiding. Hierbij is het wenselijk ter ondersteuning extra expertise in te zetten via bijvoorbeeld Compaz. Daarnaast is het wenselijk Compaz in het verlengde hiervan indien nodig tijdelijk in te zetten bij de daadwerkelijke begeleiding (tijdelijk meer handen aan het bed ). Om dit in te vullen is de inschatting om circa 20 dagdelen beschikbaar te hebben. De toeleiding van de leerlingen in dit kader loopt via de zorgcoördinator van de BWS. Het is nodig dat de gemeente, de scholen en de aanbieders afspraken maken over het verloop van de betreffende processen in het basis en voortgezet onderwijs. Vervolgens gaan de scholen en aanbieders aan de slag, waarbij de scholen gezamenlijk de inzet van de extra behandelingen en ondersteuning aan de gemeente verantwoorden. De periode tot 1 augustus 2018 zal tevens worden benut om per school minimaal één docent / leerkracht de opleiding/training dyslexiecoach te laten volgen. Dit om de dyslexiebegeleiding op de scholen te versterken. Hiermee kan met ingang van het schooljaar 2017-2018 worden gestart, omdat de opleiding dit schooljaar inmiddels (2016-2017) is gestart. Het voordeel van deze aanpak is dat de werkzaamheden en de deskundigheid op termijn in de bedrijfsvoering van de scholen wordt gebracht. Dit verlaagt op termijn de kosten en vergroot de continuïteit en de kwaliteit in de scholen. Advies 1. De raad voorstellen akkoord te gaan met de aanpak extra dyslexiebegeleiding naar aanleiding van het initiatiefvoorstel dyslexie en hiervoor via een begrotingswijziging in de periode tot 1 augustus 2018 een bedrag van 45.000,- beschikbaar te stellen. Argumenten 1.1 De aanpak is een gezamenlijke uitwerking van het initiatiefvoorstel in aansluiting en aanvulling op de dyslexiebegeleiding van de basisscholen en school voor voortgezet onderwijs, passend bij de lokale situatie. Voor de uitwerking van het initiatiefvoorstel is de samenwerking gezocht tussen de gemeente, de basisscholen, de school voor voortgezet onderwijs, gebiedsteam en aanbieders van dyslexiebehandelingen en expertise. Van hieruit is, rekening houdend met de verschillende invalshoeken, onderzocht hoe de situatie op de scholen is, wat de scholen op het gebied van dyslexiebegeleiding al doen en hoe de dyslexiebegeleiding in aanvulling hierop en in het verlengde van het initiatiefvoorstel op Ameland voor de korte en langere termijn omvattender en verstevigd kan worden. Dit resulteert in de voorgestelde aanpak. 1.2 De aanpak dyslexiebegeleiding zoals in het voorstel is opgenomen is aanvullend op de behandelingen EED in het basisonderwijs (wettelijke verantwoordelijkheid gemeente) en wat de scholen al doen en is niet expliciet in de begroting opgenomen. Voor de aanvullende aanpak tot 1 augustus 2018 worden de kosten geschat op 45.000,-. Dit is niet expliciet in de begroting opgenomen en moet door de Raad beschikbaar worden gesteld. Kosten en dekking Totale kosten: Jaar Bedrag Eenmalige kosten 2017 + deel 2018 45.000,- Structurele kosten Dekking aanwezig: Bedrag Product Grootboekrekening Ten laste van exploitatie
Dekking niet aanwezig: Bedrag Product Grootboekrekening Kredietaanvraag Raad X Eerste begrotingswijziging 30.000,- 2017 6.672.10 438.020 15.000,- 2018 Tweede begrotingswijziging Blijkt bij jaarrekening Toelichting De totale kosten van dit voorstel kunnen worden geraamd op een bedrag van 45.000,-. Hiervoor is geen directe financiële dekking aanwezig binnen de begroting in die zin dat het beschikbare budget voor Jeugdhulp waarschijnlijk wordt overschreden. Bij de eerste begrotingswijziging 2017 en 2018 kan een inschatting worden gemaakt of verhoging van het budget nodig is. Het is een globale raming van de kosten. De feitelijke kosten hangen af van een aantal aspecten, zoals het aantal te behandelen leerlingen en de inzet van extra expertise, afhankelijk van de te stellen onderzoeken en diagnoses en de bereidwilligheid van ouders en leerlingen. De kosten van het diagnosticeren van leerlingen door Pento in het basisonderwijs bedragen eenmalig circa 10.450 inclusief BTW,--. Interventies kunnen deels mogelijk in groepsverband opgepakt worden. Maar als we uitgaan van maximaal 15 te behandelen leerlingen voor het basisonderwijs, gemiddeld 30 behandelingen per kalenderjaar en behandelsessies van 45 minuten, dan komen we voor het kalenderjaar 2016 uit op een kostenpost van 33.000,--. Wat betreft de inzet van externe expertise en ondersteuning in het voortgezet onderwijs bedragen de kosten, zo is de inschatting, circa 7.500,- (15 dagdelen x 500,-). Van alle scholen zal één vertegenwoordiger in het schooljaar 2017-2018 de vierdaagse training tot dyslexiecoach volgen. De kosten van de opleiding worden inclusief reiskosten geraamd op een bedrag van 6.700. Hiervan kan een bedrag van 2.200 worden gedekt via het fonds van de Samenwerkende Waddenscholen Primair Onderwijs. Het restant wordt door de gemeente Ameland betaald. Vervanging van het afwezige personeel wordt door de scholen zelf bekostigd. Daarnaast is het wenselijk dat deze personen jaarlijks de dyslexieconferentie bijwonen. Voor 5 personen zijn de kosten daarvoor in totaal 1.250,--. Via nascholing financieren de scholen dit. Kanttekeningen De situatie en daadwerkelijke aanpak na 1 augustus 2018 en de financiering hiervan moet op termijn nog nader door de scholen en gemeente worden uitgewerkt. Hiermee kan dan voor wat betreft de structurele aanpak dyslexie tussen het Passend Onderwijs en de Jeugdhulp een structurele afspraak worden gemaakt. Als de gemeente extra geld besteed aan openbare scholen, dan moet dit op grond van de overschrijdingsregeling als bedoeld in artikel 144 van de Wet op het Primair Onderwijs. Nu dit aanvullend beleid voor alle scholen is bestemd valt dit aanvullend beleid onder de materiële gelijkstelling en blijft het buiten de overschrijdingsregeling. Communicatie Er is in de totstandkoming van dit voorstel met alle betrokkenen gesproken over het aanvullend beleid. Er is overeenstemming over dit voorstel en de aanpak. Planning en uitvoering Het cluster Samenleving, de teams Sociaal Domein en Onderwijs, Personeel en Organisatie, verzorgen de implementatie van dit besluit. Dit betekent dat een ieder wordt geïnformeerd over het besluit van de raad en dat de voorgestelde activiteiten worden uitgevoerd en dat achteraf per jaar verantwoording wordt afgelegd over de behaalde resultaten, het aantal gediagnosticeerde en behandelde leerlingen per school en eventuele bijzonderheden.
Besluit Cluster : samenleving Nummer : 7 Portefeuillehouder : Linda van der Deen Datum vergadering : 28 november 2016 Onderwerp : Aanvullende dyslexiebegeleiding in het onderwijs De raad van de gemeente Ameland, overwegende - dat de raad op 25 april 2016 een initiatiefvoorstel heeft aangenomen; - dat naar aanleiding hiervan in overleg met de scholen op Ameland passend in de lokale situatie een aanvullende aanpak dyslexie is uitgewerkt; besluit vast te stellen Naar aanleiding van het initiatiefvoorstel akkoord te gaan met de aanpak extra dyslexiebegeleiding en hiervoor in de periode tot 1 augustus 2018 een bedrag van 45.000,- beschikbaar te stellen. Ballum, 28 november 2016 Albert de Hoop voorzitter Jacqueline Metz griffier