Slimpie s slakkenspoor docentenhandleiding Inhoud 1 Omschrijving Slimpie s slakkenspoor... 1 2 Lessuggesties bij Slimpie s slakkenspoor... 3 2.1 Voorbereiding... 3 2.2 Verwerking... 4 2.3 Leerlingenwerkboekje... 6 2.4 Liedjes en versjes... 6 3 Handleiding voor begeleiders Slimpie s slakkenspoor... 7 4 Kopieerblad: slak voor slakkenhoofdband... 8 Milieu Educatie Centrum De Witte Schuur Wilhelminaplantsoen 2 1601 LS Enkhuizen T: (0228) 320 310 E: info@mec.dewitteschuur.nl I: www.mec-dewitteschuur.nl
1 Omschrijving Slimpie s slakkenspoor Voor: groep 1 t/m 3 Wanneer: mei t/m juli Duur: 75 minuten Locatie: De Witte Schuur Doelstelling De leerlingen maken kennis met de natuur in hun directe leefomgeving. Ze ontdekken verrassende aspecten van de natuur in het voorjaar en leren meer over slakken. Algemeen Slimpie s slakkenspoor is een speels zintuiglijk belevingspad. De leerlingen beleven een avontuur in de natuur, waarbij ze hun omgeving met alle zintuigen waarnemen. Spelenderwijs maken ze kennis met geluiden, smaken, kleuren, vormen en materialen in de natuur. Positieve ervaringen dragen bij aan een positieve houding naar de eigen, directe leefomgeving. Inhoud De leerlingen volgen het spoor van Slimpie de slak. Ze maken kennis met zijn omgeving en ontdekken zo van alles over het leven van Slimpie. Door verschillende spel- en leeropdrachten komen de leerlingen veel te weten over verschillende facetten van de natuur en over slakken. Ze leren hoe slakken geboren worden, hoe ze groeien, wat ze eten, wat ze doen, welke gevaren op de loer liggen en waarom ze zo bijzonder zijn. De slak staat centraal, maar ook verschillende principes in de natuur worden uitgelicht, zoals: eten en gegeten worden, voortplanting en de wijze waarop dieren zich aanpassen aan veranderingen in hun leefomgeving. De leerlingen gaan slakkenhuisjes sorteren. Ze kijken, voelen, luisteren en proeven. En er worden spelletjes gespeeld, zoals dierenmemorie en verstoppertje. Verloop van de activiteit De activiteit duurt ca. 1¼ uur en vindt plaats bij MEC De Witte Schuur. De klas wordt door een medewerker van De Witte Schuur ontvangen. Na een korte inleiding gaat de klas, verdeeld in groepjes, op pad. Elk groepje krijgt een plattegrond en een avonturenboekje met verhalen en opdrachten, die de begeleider tijdens de tocht voorleest. Elk groepje start bij een andere slak en loopt de route in dezelfde richting en in eigen tempo. Er zijn 10 slakken en dus ook 10 opdrachten. Maak liever 7 opdrachten mét aandacht, dan 10 zónder. Na ongeveer een uur komen alle groepjes terug naar De Witte Schuur. Een medewerker van De Witte Schuur sluit de activiteit af met een korte nabespreking van de opdrachten en de belevenissen van de leerlingen. Docentenhandleiding Slimpie s slakkenspoor MEC De Witte Schuur 2012 1
Organisatie In De Witte Schuur staat alles voor de klas klaar. De activiteit wordt zoveel mogelijk door de begeleiders van school uitgevoerd. Er wordt in kleine groepjes van ca. 4 kinderen gewerkt. Op deze manier blijven alle leerlingen betrokken bij de activiteit. De Witte Schuur: - biedt informatie voor de docenten aan op de website www.mec-dewitteschuur.nl; - zorgt voor veilige randvoorwaarden en duidelijke instructies; - zorgt voor ontvangst en de inleiding/afsluiting bij De Witte Schuur. De leerkracht: - regelt voldoende begeleiding voor de groepjes; - geeft elke begeleider ruim van tevoren een handleiding (zie blz. 8); - bereidt de klas op school voor op de activiteit; - verdeelt de klas vooraf in groepjes (ca. 4 kinderen per groepje); - bespreekt de gedragsregels bij De Witte Schuur met de kinderen. Voorbereiding Het is belangrijk om de kinderen op school voor te bereiden. Een goede voorbereiding draagt bij aan een maximaal resultaat tijdens de activiteit. Voor de inhoudelijke voorbereiding hebben we een aantal lessuggesties voor u verzameld. Uiteraard kunt u zelf meer lesideeën opzoeken. Daarnaast vragen wij u om de kinderen voor te bereiden op het werken in een nieuw gebied buiten school en in een (voor hen) ongewone werkvorm. We hebben vanuit De Witte Schuur een aantal gedragsregels opgesteld. Het is belangrijk en tevens educatief om deze gedragregels met de kinderen te bespreken. Gedragsregels bij De Witte Schuur - Bij je groepje/begeleider blijven. - Luisteren naar de opdrachten. - Niet schreeuwen en/of rennen. - Op de paden blijven. - Geen bloemen, planten e.d. plukken. - Laat dieren met rust, wees zo stil mogelijk om beter te kunnen waarnemen. Aandachtspunt Het slagen van de activiteit hangt mede af van de begeleiding. Ook voor de begeleiders is voorbereiding gewenst. Overhandig daarom aan alle begeleiders ruim van te voren de handleiding die u achter in deze handleiding vindt. Zo weet iedereen wat er gaat gebeuren en wat er precies van hem/haar verwacht wordt. Docentenhandleiding Slimpie s slakkenspoor MEC De Witte Schuur 2012 2
2 Lessuggesties bij Slimpie s slakkenspoor De lessuggesties die u hier vindt, kunt u naar eigen inzicht gebruiken. Er worden zowel lessuggesties gegeven ter voorbereiding als ter verwerking van de activiteit. Naast de aangeboden lessuggesties kunt u veel ideeën op het internet vinden. 2.1 Voorbereiding Kringgesprek Ter voorbereiding van het bezoek aan de Witte Schuur kunt u een kringgesprek houden over slakken. U kunt de volgende vragen stellen. Met deze vragen test u de kennis die de kinderen al hebben. Vragen over slakken - Wie heeft er wel eens een slak gezien? - Wat vind je van een slak? - Hoe loopt een slak? (Je kunt wel zeggen dat een slak één voet heeft, die beweegt hij voort als een soort roltrap. Met behulp van een slijmspoor gaat dat wat soepeler.) - Wanneer zie je veel slakken? (Als het geregend heeft.) - Waar leven slakken? (In de tuin, aan de onderkant van bladeren, onder hout of steen.) - Waarom zitten slakken onder hout of bladeren? (Dan zijn ze veilig voor vogels en daar is het vaak wat vochtig.) - Wat eten slakken? (Ze houden van bladeren, sla en fruit.) - Welke soorten slakken ken je? (Huisjesslak, Wijngaardslak, Naaktslak, Zeeslakken) - Wat voor sprietjes zitten er op de kop van een slak? (De korte voelsprietjes gebruikt de slak om te voelen en te ruiken, de lange sprietjes zijn ogen op steeltjes.) - Zou een tuinder slakken ook leuk vinden? (Nee, ze eten zijn groenten en fruit op.) - Hoe groeit een slakkenhuisje? (Als een slak te groot wordt voor zijn huisje, dan maakt hij aan de onderrand een extra randje totdat het weer past.) - Als het nou heel lang niet regent, wat doet een slak dan om niet uit te drogen? (Dan zoekt hij een koel donker plekje en sluit met een dubbele laag slijm, dat opdroogt tot een vliesje, de ingang van zijn slakkenhuis af) Extra: U kunt het kringgesprek beginnen met een slakken-sokpop. Trek een sok over uw hand. Twee gaten in de bovenkant voor twee vingers (de ogen op steeltjes). De slak komt uit uw mouw tevoorschijn, zoals een slak uit zijn huisje. Werkboekje, liedjes en versjes U kunt het werkboekje Slimpie s slakkenspoor (zie 2.3) gebruiken ter voorbereiding van het avonturenpad. Ook is het leuk om de kinderen voorafgaand aan het avonturenpad een liedje of versje over slakken te leren (zie 2.4). Docentenhandleiding Slimpie s slakkenspoor MEC De Witte Schuur 2012 3
Slakkenhoofdband Om de kinderen alvast in de stemming te brengen, kunt u een slakkenhoofdband maken. Op bladzijde 9 vindt u een afbeelding van een slak voor op de hoofdband. Kopieer de afbeelding op stevig papier. Laat de kinderen het slakje inkleuren en uitknippen of uitprikken, langs de kniplijn of bij goede motoriek langs de figuur. Plak de slak vervolgens op een papieren hoofdband. Door verschillende kleuren hoofdbanden te gebruiken, kunt u de groepjes alvast indelen. 2.2 Verwerking Tijdens het avonturenpad hebben de kinderen veel beleefd en is er veel geleerd over de natuur en het leven van slakken. Ze weten waar slakken leven, wat slakken eten, hoe ze groeien, waarom ze een slijmspoor maken en welke dieren graag een slakje lusten. Ze ontdekken ook dat er in de natuur veel te zien, te horen, te proeven en te voelen is. - In een kringgesprek kunnen uw leerlingen hun indrukken en opgedane kennis reflecteren. - U kunt ter verwerking een slakkenbak inrichten in de klas. - U kunt de activiteit afsluiten door de leerlingen zelf een tekening te laten maken over iets wat ze tijdens het avonturenpad hebben ontdekt. Slakkenbak Na afloop van het avonturenpad kunt u samen met de kinderen een slakkenbak inrichten. Let op! Bij levend materiaal is de juiste verzorging nodig. Na een paar dagen worden de slakken weer vrij gelaten. Wat heb je nodig? - een glazen bak, - een deksel of plastic folie (Maak geen deksel van papier, slakken eten hier gaatjes in en zullen ontsnappen!), - steentjes, blaadjes, boomschors en takjes, - pot- of tuinaarde. Hoe ga je te werk? Doe een laagje aarde in de glazen bak en leg daar wat steentjes, takjes, boomschors en blaadjes in. Ga met de leerlingen buiten speuren naar een paar slakken. Zet de slakken die je vindt voorzichtig in de glazen bak. Dek de bak af met een deksel of plastic folie (vergeet niet om er wat gaatjes in te maken). Let op: zet de slakkenbak niet in de zon. Wat lusten slakken graag? Slakken hebben ook een voorkeur voor eten. Geef de slakken elke dag iets anders te eten; wat fruit of groente (bijvoorbeeld een blaadje verse sla). Zo kom je er achter wat ze het lekkerst vinden. Ruim ook elke dag het overgebleven eten van de vorige dag op. Docentenhandleiding Slimpie s slakkenspoor MEC De Witte Schuur 2012 4
Tips - Zet een bloempot schuin op zijn kop in de bak, zodat de slakken er onder kunnen kruipen. - Als je de slakken met een plantenspuit besproeit worden ze actief en kun je ze goed bekijken. Werkboekje, liedjes en versjes U kunt het werkboekje Slimpie s slakkenspoor (zie 2.3) en liedjes en versjes (zie 2.4) ook gebruiken ter verwerking van het avonturenpad. Extra voor groep 3 Met de leerlingen in groep 3 kunt u iets dieper op de materie ingaan. Taalbegrip Geef aandacht aan de betekenis van nieuwe begrippen die tijdens het avonturenpad aan de orde zijn gekomen. Tweeslachtig: slakken zijn tweeslachtig, wat betekent dat ze zowel mannetje als vrouwtje zijn. In dierenwereld komen we dit niet veel tegen, maar in de plantenwereld wel. De meeste bloemen zijn tweeslachtig, omdat ze meeldraden en een stamper hebben. Weekdier: een weekdier is een dier met een heel zacht lichaam zonder botjes. Meestal hebben ze een uitwendig skelet in de vorm van een schelp. De meeste weekdieren leven in het water. De slak is het enige weekdier dat ook op het land leeft. Andere weekdieren zijn inktvissen, mosselen en strandschelpen. Slakken: schadelijke of nuttige dieren Vraag de leerlingen of zij slakken schadelijke of nuttige dieren vinden. En waarom? Mensen met een tuin vinden slakken vaak schadelijk, omdat ze sommige planten en groenten erg lekker vinden en opeten. De planten, die iemand met veel zorg heeft gezaaid of uitgeplant, zijn weg of beschadigd en dat is natuurlijk niet zo fijn. Denk samen met de kinderen na over manieren om slakken weg te houden bij de planten. Slakken zijn nuttig, omdat ze vaak juist afgevallen bladeren en bloemblaadjes opeten en rotte vruchten. Ze ruimen het afval van de natuur op. In hun lichaam verteren de slakken het plantmateriaal en vervolgens poepen ze het uit. De poep is weer een meststof voor de planten. Met hun wortels halen de planten voedingsstoffen uit de mest in de grond. Via de stengel gaat de voeding naar de bloemen en de bladeren van de plant. Wanneer de bladeren en bloemen verwelken en op de grond vallen, is de cirkel weer rond. Docentenhandleiding Slimpie s slakkenspoor MEC De Witte Schuur 2012 5
2.3 Leerlingenwerkboekje Voor de leerlingen is er een werkboekje samengesteld met reken-, taal- en tekenpuzzels. We hebben het werkboekje uitgewerkt op twee niveaus: groep 1/2 en groep 3. U kunt de leerlingen zowel voorafgaand als na afloop van het avonturenpad in het werkboekje laten werken. De pagina s zijn ook als los werkblad te gebruiken. U kunt het werkboekje downloaden van de website van De Witte Schuur: www.mec-dewitteschuur.nl. Kies Onderwijs in het hoofdmenu en klik vervolgens in het linkermenu op Onderbouw en vervolgens op Slimpie s slakkenspoor'. 2.4 Liedjes en versjes De slak en de haas Heel, heel langzaam gaat de slak met zijn huisje op zijn rug. Heel, heel langzaam gaat de slak, want een slak kan niet zo vlug. Maar zoef daar gaat het haasje, het haasje, het haasje. Zoef, daar gaat het haasje, hij is alweer terug. Zoef daar gaat het haasje, het haasje, het haasje. Zoef daar gaat het haasje, hij is alweer terug. Versje Twee kleine slakjes hielden van elkaar. Ze gingen samen trouwen, toen werden ze een paar. Ze hebben toen hun huisjes, op elkaar gezet. Nu wonen ze gezellig, samen in een flat! Raadseltje Lange, lange, langzaam aan Heeft geen pootjes om te staan Heeft een huisje op zijn rug Hoeft niet haastig, hoeft niet vlug Langzaam glijdt hij langs een takje Weet je het al? Het is een. De dikke slak Op een tak, op een tak zat een dikke slak. En die droeg een slakkenhuisje, kriebel krabbel kruisje. Dat bracht ze naar de zwarte kat, die geen enkel huisje had. Wat is dat, wat is dat, zei de zwarte kat. Moet ik in dat slakkenhuisje, kriebel krabbel kruisje. Dat is voor mij toch veel te klein. Voor de kip zal het beter zijn. Trippetrip, trippetrip, deed die slimme kip. En ze keek naar het slakkenhuisje, kriebel krabbel kruisje. Pik, pik, deed toen die kippekop. At het arme slakje op. Docentenhandleiding Slimpie s slakkenspoor MEC De Witte Schuur 2012 6
3 Handleiding voor begeleiders Slimpie s slakkenspoor vanuit De Witte Schuur Slimpie s slakkenspoor is een speels zintuiglijk belevingspad. Het pad is uitgezet in en rond de heemtuin naast De Witte Schuur. Onderweg komen de kinderen slakken tegen en bij elk slak beleven ze iets bijzonders. Op een speelse manier leren de leerlingen hun directe leefomgeving waar te nemen. We werken in deze activiteit in groepjes van ca. 4 leerlingen. Het slagen van deze activiteit hangt mede van de begeleiding af. Doel van de activiteit De activiteit is speciaal voor de allerjongsten ontworpen. De opdrachten zijn gericht op meer leren over slakken en het ontdekken van verrassende aspecten van de natuur. Belangrijk in deze activiteit is de houding van de kinderen en het gedrag in de natuur (en de eigen omgeving). Aanwijzingen - U begeleidt een groepje kinderen van school. - Langs het pad staan 10 slakken. Bij elke slak hoort een opdracht. - Na de inleiding krijgt u een avonturenboekje met een beschrijving van de opdrachten. De nummers van de opdrachten corresponderen met de nummers van de slakken. Bij elke opdracht hoort een kleine verhaaltekst om voor te lezen. Afhankelijk van het niveau van het groepje kunt u de tekst en opdracht aanpassen (iets weglaten of er iets anders bij verzinnen). - Bij sommige slakken staat een mandje met benodigde materialen voor de uitvoering van een opdracht. Zorg er a.u.b. voor dat de materialen alleen worden gebruikt waar ze voor bedoeld zijn en dat ze ook weer opgeruimd worden. - Elke groep werkt zelfstandig en in eigen tempo. Het gaat om het beleven en leren en niet om snelheid! Maak liever 7 opdrachten goed, dan 10 half! Begeleidingstips - Laat de kinderen (indien mogelijk) bij elke opdracht zitten en lees de opdracht voor. - Om de aandacht te vergroten kunt u fluisteren. - Zorg dat alle kinderen in uw groepje betrokken blijven. (bijvoorbeeld door middel van gerichte vragen te stellen aan een kind dat afgeleid is) - Stimuleer de kinderen om veel over hun ervaringen, waarnemingen en bevindingen te vertellen. Gedragsregels bij De Witte Schuur - Bij je groepje/begeleider blijven. - Luisteren naar de opdrachten. - Niet schreeuwen en/of rennen. - Op de paden blijven. - Geen bloemen, planten e.d. plukken. - Laat dieren met rust, wees zo stil mogelijk om beter te kunnen waarnemen. Veel ontdekking- en belevingsplezier toegewenst! Docentenhandleiding Slimpie s slakkenspoor MEC De Witte Schuur 2012 7
4 Kopieerblad: slak voor slakkenhoofdband Docentenhandleiding Slimpie s slakkenspoor MEC De Witte Schuur 2012 8