INTERUNIVERSITAIR CENTRUM VOOR ORGANISATIE- EN VERANDERKUNDE Mastertraject ACM A learning community for change professionals Nader beschouwd ACM In kort bestek presenteert het mastertraject in vogelvlucht. In deze brochure ACM Nader beschouwd gaan we dieper in op de learning community voor change professionals. Voor een oriëntatie op ACM heten wij u ook welkom op www.sioo.nl/acm ACM Nader beschouwd.indd 1 10-09-10 12:00
Sioo Interuniversitair centrum voor organiseren, veranderen en leren Succesvol bijdragen aan de ontwikkeling van organisaties. Werken aan eigen ontwikkeling als organisatie professional. Wie zulke ambities koestert, wil meer dan kant-en-klare, begrensde programma s. Professionals zoeken de ruimte. Die willen het denken openbreken, vóórdat het vastroest. En dat is precies wat u bij Sioo vindt. Een intellectuele ruimte voor professionals met uiteenlopende talenten en achter gronden, die willen leren van en met elkaar. Een kennisgemeenschap waarin mensen - vanuit verschillende invalshoeken - ervaringen en theorieën uitwisselen en reflecteren op het eigen handelen. Daarom zijn onze programma s ook allesbehalve standaard. Integendeel: we ontwikkelen ze rondom deelnemende professionals en hun organisaties. Dat levert, weten we uit ervaring, de grootste meerwaarde. Uw partner in business Sioo ondersteunt leidinggevenden, organisatieadviseurs, projectleiders en staffunctionarissen bij het realiseren van succesvolle veranderingen in organisaties. We dragen er toe bij dat organisaties kunnen veranderen op eigen kracht door hun organisatieprofessionals met leerprogramma s te ondersteunen bij organisatorische verandering en strategische vernieuwing. Sioo draagt bij aan uw ontwikkeling en die van uw organisatie via: mastertrajecten en professionaliseringsprogramma s met open inschrijving, maatwerk bij veranderingsprocessen in organisaties, samenwerking bij programmaontwerp en -ontwikkeling, onderzoek, symposia, workshops, conferenties en publicaties. Organiseren, veranderen, adviseren, leidinggeven en leren Sioo heeft specifieke deskundigheid in de werkvelden organiseren, veranderen, adviseren, leidinggeven en leren. Sioo vertegenwoordigt niet één dominante stroming in die werkvelden, maar vindt dat uiteenlopende visies naast elkaar kunnen - en moeten blijven - bestaan. Onze activiteiten kennen een speels evenwicht tussen theoretische verdieping, methodische verbreding en professionele ontwikkeling. We kiezen bewust voor theoretische verdieping in organisatie- en veranderkundige kennisterreinen. We ontsluiten methoden voor het onderzoeken en hanteerbaar maken van vraagstukken rond veranderen en vernieuwen in organisaties én hun omgeving. We stimuleren de ontwikkeling van professionals door reflectie op eigen handelen, door verdieping en verbreding van het eigen handelingsrepertoire en door hen zelf een positie te laten kiezen in vraagstukken van veranderen en vernieuwen. Sioo stelsel tot het verlenen van graden Het Sioo stelsel tot het verlenen van mastergraden geeft uitdrukking aan de waardering en de positie van de Sioo activiteiten, ook op internationaal niveau. De toekenning van deze graden staat onder toezicht van een internationale adviesraad, de Orde van organisatiekundigen en -adviseurs (Ooa) en The International Council of Management Consulting Institutes (ICMCI). Sioo bestuur In het Sioo bestuur participeren: Universiteit van Amsterdam; Universiteit Nyenrode; Technische Universiteit Delft; Universiteit van Tilburg; Universiteit Twente; Universiteit Leiden; Radboud Universiteit Nijmegen; Universiteit Utrecht; De Baak, Management Centrum VNO/NCW. Rector: prof. dr. J.J. van Muijen ACM Nader beschouwd.indd 2 10-09-10 12:00
Inhoud 1 Verschil 2 ACM maken bij vraagstukken die ertoe doen 2 Taaie vraagstukken 3 Duurzaam veranderen als professie 3 Learning Community for Change professionals 3 Change Methodologies 4 Advanced 4 nader beschouwd 5 Uitgangspunten van ACM 5 Ontwikkeling kwaliteitscriteria 5 Bijdrage aan het vakgebied 6 Het ACM programma 6 Eerste ontmoeting Reizen Kennislabyrint Methodologielaboratorium Pleisterplaats Fascinaties en inspiratiebronnen Manifesteren Slotmanifestatie 8 Masterproef 8 hartkatern: Nieuwsgieriger, bewuster en een betere gesprekspartner Drie deelnemers kijken terug op hun ACM September 2010 Bijlage ACM in kort bestek De citaten zijn afkomstig van de deelnemers aan het ACM gesprek. ACM Nader beschouwd.indd 1 10-09-10 12:00
1 Verschil maken bij vraagstukken die ertoe doen De zorg staat voor grote vraagstukken. In 2011 bereiken de eerste babyboomers de pensioengerechtigde leeftijd. Het economisch klimaat is ongunstig. De vraag om duurzame zorg en zelfredzaamheid wordt steeds groter en de invoering van de WMO is nog lang niet rond. Los daarvan vraagt het stelsel om een aantal structurele wijzigingen. Verschillende bedrijven in de voedselketen praten over intensievere samenwerking rondom de kwaliteit van hun producten. Alle partijen geven aan dat samenwerking van strategische waarde is voor hun eigen bedrijf. De volgende stap betekent dat ze met elkaar moeten investeren in de ontwikkeling van een kwaliteitssysteem, eigen productieprocessen moeten aanpassen en afspraken moeten maken met diverse overheden. Het proces stagneert. Tijdens de toch al moeilijke introductie van een ERP pakket is vast komen te staan dat de huidige bedrijfsprocessen niet voldoen. Forse veranderingen in de bedrijfsprocessen zijn vereist. Ook is komen vast te staan dat de winstgevendheid terug loopt. De spanning in het managementteam loopt hoog op en beslissingen worden uitgesteld. Implementeren, stilleggen, of juist versnellen, een andere aanpak kiezen, advies van buiten halen? Wat is wijsheid? Enige jaren geleden heeft mijn schoonzoon het bedrijf dat ik zelf heb opgebouwd overgenomen. Het gaat nu slecht met het bedrijf. Ze draaien verlies. Er zijn spanningen binnen de bedrijfsleiding en die spanningen werken door in onze familie. Moet ik het bedrijf nogmaals een kapitaalinjectie geven? Bij ACM heb ik geleerd mijn hele kennisdomein aan te spreken en mijn levensovertuiging te integreren in mijn werk 2 ACM Nader beschouwd.indd 2 10-09-10 12:00
Taaie vraagstukken In de geschetste situaties gaat het om taaie vraagstukken die er voor mensen en hun omgevingen echt toe doen. Taaie vraagstukken doen zich voor in alle domeinen. Het kan gaan om kleine hardnekkige kwesties of om grote strategische vragen. Vraagstukken kunnen taai en weerbarstig zijn, omdat oplossingen die passen binnen de huidige wijze van organiseren niet meer werken. Problemen blijken zich te herhalen. De gebruikelijke manier van organiseren lijkt zelfs stagnerend te werken op het te bereiken doel. Pogingen om de vraagstukken aan te pakken verlopen stroperig of stranden. Conflicten worden uit de weg gegaan. Pseudo-consensus ligt op de loer. Vitaliteit droogt op. De vraagstukken zijn verbonden met verschillende mensen, relaties en betekenissen. Ze zijn ambigu en vaak meervoudig te duiden. Bestuurders, managers en stafmede werkers hebben ontdekt dat in deze situaties meer van hetzelfde niet meer werkt. Om deze taaie vraagstukken professioneel aan te pakken zoeken zij een adviseur. Ze gaan daarbij selectief te werk. In een volle adviesmarkt kunnen ze zich dat permitteren. Duurzaam veranderen als professie Er zijn adviseurs die het werken aan taaie vraagstukken als hun professie zien. Zij zoeken samen met de klant naar duurzame oplossingen voor organisatievraagstukken. Grondig en creatief werken ze aan structurele veranderingen. Ze gaan contacten aan met alle mensen in de organisatie en de omgeving die ze relevant achten en beperken zich niet tot gesprekken binnen de kamer van de opdrachtgever. In overleg met betrokken partijen zijn zij voortdurend op zoek naar nieuwe mogelijkheden die waarden toevoegen. Ze willen vitaliteit laten herleven en contraproductieve situaties veranderen. Deze adviseurs weten dat hun positionering in het krachtenveld rondom opdrachtgevers en klanten van essentieel belang is. Ze kiezen rollen en creëren voor zichzelf posities van waaruit autonoom optreden mogelijk is. Zo kunnen ze hun professionaliteit optimaal inzetten. Als onafhankelijk en tegelijkertijd betrokken adviseur zoeken zij naar mogelijkheden om de strategische positie van hun klantsysteem te verbeteren. Zij helpen nieuwe bronnen van inspiratie aan te boren en zien zich voor de vraag gesteld hoe zij zichzelf in wisselende omstandigheden zo constructief mogelijk kunnen inzetten. Zij willen hun werkwijze verder ontwikkelen en deze in nieuwe perspectieven kunnen plaatsen. Learning Community for Change professionals Met het mastertraject Advanced Change Methodologies wil Sioo deze groep adviseurs een leer- en ontmoetingsplek bieden, waarin de uitwisseling met collega s, wetenschappers en klanten centraal staat. Deelnemers stellen zich ten doel hun werkwijze verder te ontwikkelen en treden hierover in dialoog met kernteamdocenten, gastdocenten en elkaar. Ontwikkelen heeft hier de betekenis van ontdekken, groeien, bouwen en opleveren. Deelnemers gaan aan de slag met de technieken, modellen en aanpakken waar zij zelf mee werken, die aangereikt worden door docenten of die afkomstig zijn uit boeken van diverse wetenschappen en kunsten. Ze beoefenen deze bij klanten, veranderen ze, gooien ze weg, verzinnen ze geheel opnieuw en proberen ze weer uit. Ze realiseren zich dat mensen knap zijn in het verhullen van onkunde en het verzinnen van listen. Daarom moedigen ze elkaar aan grenzen op te zoeken en te verleggen. Ik ben ACM gaan doen, omdat ik van mijn stijl mijn strategie wilde maken 3 ACM Nader beschouwd.indd 3 10-09-10 12:00
Change Methodologies In ACM werken deelnemers aan het expliciteren en verrijken van een eigen Change Methodology. Een Change Methodology is een verhaal over het hoe, wat en waarom van het handelen van de adviseur die zich gespecialiseerd heeft in veranderen van organiseren. Binnen dat verhaal kan aandacht uitgaan naar zaken als het aangaan van relaties, het verwerven van opdrachten, de interacties met klantsystemen, het leren kennen van de context, het inzetten van interventies en het gebruik van instrumenten en theorieën. In de vorm van beredeneerd eclecticisme maken de deelnemers een selectie uit allerlei wetenschappelijke en niet-wetenschappelijke kennisbronnen. De methodologie is verbonden met een eigen stijl van opereren. Essentieel is dat deelnemers theoretische concepten uit deze bronnen vertalen in eigen taal, naar eigen werkpraktijk en beproeven bij klanten. Omgekeerd kunnen ervaringen bij klanten aanleiding zijn tot selectie van nieuwe theorieën. Het resultaat is een doorleefde methodologie die aangesloten is op de omgeving. Een methodologie is belangrijk om naar klanten en collega s het handelen als professional te kunnen verantwoorden. Een methodologie is ook een basis voor het verleggen van eigen grenzen en het verwerven van een opdrachtenportefeuille die bij de adviseur past. Advanced Wat maakt een methodologie advanced? Over deze vraag gaan de deelnemers aan ACM regelmatig met elkaar en met docenten in gesprek. In die gesprekken komen een aantal zaken minimaal aan de orde, zoals de verbinding met de methodisch conceptuele kern, bestaande uit kennisdomeinen, zoals veranderkunde, interventiekunde, groepsdynamica, sociaalconstructionisme, systeemdynamica, organisatiekunde en filosofie. Deelnemers onderzoeken actuele en geavanceerde inzichten uit deze domeinen en ontwikkelen scherpe redeneringen over de bruikbaarheid hiervan voor hun aanpak bij het veranderen van organiseren en van organisaties. Advanced impliceert het overschrijden van de grenzen van het vakdomein. Uitgaande van een eigen fascinatie laten deelnemers zich inspireren door vakvreemde perspectieven en ervaringen. Ze onderzoeken of deze zicht geven op nieuwe mogelijkheden in situaties waarin meer van hetzelfde niet werkt. Een derde facet van advanced heeft betrekking op de verbinding met oude, actuele en toekomstige praktijken. Nieuwe methodologieën beproeven in actuele klantvraag stukken. Een beproefde methodologie toepassen op onbekende domeinen en op vraagstukken, waarvan ze verwachten dat die zich in de nabije toekomst veelvuldig gaan voordoen. Vanuit de ontwikkelde methodologie leveren de adviseurs een bijdrage aan het vakgebied. Het laatste facet is de publieke manifestatie waarin zij deze bijdrage communiceren en toetsen aan collega s in het veld. Orde van Organisatiekundigen en -adviseurs, Ooa De Ooa (de beroepsvereniging) is begonnen met een nieuw stelsel van erkenning van beroepsopleidingen. ACM heeft in 2010 het CMC certificaat gekregen. Het rapport: De programmastaf van ACM heeft de laatste jaren een opleiding van hoog niveau ontwikkeld. Zij stellen niet alleen hoge eisen aan de deelnemers, maar ontwikkelen ook manier om zichzelf scherp te houden, waardoor de leergang voortdurend in ontwikkeling is. Het programma voldoet meer dan volledig aan het Ooa toetsingskader en biedt deelnemers ruimschoots de mogelijkheid het CMC niveau te halen. CMC staat voor Certified Management Consultant, een internationale titel. De erkenning van ACM door de Ooa betekent dat de ACMgecertificeerden recht hebben op het CMC-predikaat. Om deze titel te verkrijgen is het noodzakelijk lid te worden van de Ooa (aanmelding via www.ooa.nl). De normale procedure om het CMC predikaat te verkrijgen bestaat uit een toetsingsprocedure op basis van geleverde stukken, een assessment en een gesprek. Gecertificeerden van ACM hoeven deze procedure niet te doorlopen. Zij betalen ook geen inschrijfgeld om Ordelid te worden en krijgen één kwartaal, oftewel 25%, korting op de contributie in het eerste jaar. 4 ACM Nader beschouwd.indd 4 10-09-10 12:00 SIOO
Nieuwsgieriger, bewuster en een betere gesprekspartner Piet Overduin Carla Vliex Jacques Smeets Piet Overduin, managing partner bij de RNR Group te Maarn, Jacques Smeets, organisatieadviseur bij Het Expertisecentrum in Den Haag en Carla Vliex, organisatieadviseur bij Twynstra Gudde in Amersfoort, volgden de afgelopen jaren het mastertraject Advanced Change Methodologies (ACM). Samen met Arienne van Staveren, ACM-programmamanager bij Sioo, kijken ze terug op hun mastertraject. 5 ACM Nader beschouwd.indd 5 SIOO_ACM_10.indd 1 10-09-10 07-09-10 12:00 08:29
Jacques vertelt veel organisatieveranderingen te hebben gedaan, zonder dat hij zichzelf daar bewust van was. Het past bij mijn stijl om mensen bij elkaar te brengen en te verbinden. In mijn werk faciliteer ik dat mensen met elkaar aan de slag gaan. Door ACM kan ik daar nu een verhaal bij vertellen en ben ik voor opdrachtgevers een aantrekkelijker gesprekspartner geworden. Piet is van huis uit pedagoog en na jarenlang in de zorg te hebben gewerkt, stapte hij over naar de advieswereld. Zelf vond hij dat hij te weinig met zijn pedagogische achtergrond deed. Voor mezelf had ik mijn profiel omschreven als dienend adviseren in verwaarloosde organisaties. Bij ACM heb ik geleerd mijn hele kennisdomein aan te spreken en mijn levensovertuiging te integreren in mijn werk. Dat was een golden shot. Carla had er heel bewust voor gekozen om bij Twynstra Gudde te gaan werken. Ik wilde alles van veranderkunde weten en Twynstra Gudde is dan the place to be. Ik ben ACM gaan doen, omdat ik van mijn stijl mijn strategie wilde maken. Mij boeien de veranderingen die uit een concreet vraagstuk voortvloeien. Ik leg me nu toe op de verbinding tussen de implementatie van IT en veranderkunde. Jacques heeft ACM ervaren als een gemeenschap van vrijdenkers. Binnen de groep bestond de veiligheid om alles aan de orde te stellen. Nu na vier jaar komen we als groep nog steeds twee maal per jaar een heel weekend bij elkaar. De laatste keer ging het over macht en vertrouwen. We zijn een echte lerende gemeenschap geworden. Om niet je eigen karrenspoor te blijven volgen, moet je op je eigen handelen blijven reflecteren en daar heb je de hulp van anderen bij nodig. Carla heeft ACM net afgesloten en weet nog niet of de groep nog bij elkaar komt. Wel zijn er al allerlei kleine netwerkjes ontstaan. Voor haar is ACM belangrijk geweest bij het onderzoeken van haar fascinaties. Wat hebben mijn hobby s, reizen en mozaïeken, met mijn werk als adviseur te maken? Uiteindelijk kwam ik er achter dat ik heel nieuwsgierig ben en daarom graag reis. Ik wil altijd zaken uitpluizen en denk dat het nog weer anders kan. Vanuit mozaïeken als ambacht ben ik het adviesvak ook meer gaan zien als ambacht. Piet sluit daarbij aan: Mijn eigen fascinatie geeft me energie en zorgt voor de creatieve spanning die nodig is om ergens mee aan de slag te gaan. Zonder die fascinatie mis je de juiste batterijen. Carla vond het wel lastig om de fascinaties van twintig medecursisten te volgen. Soms was de hoeveelheid indrukken gewoon te veel. Piet werd soms ongeduldig, hij wilde met zijn eigen fascinaties aan de gang. Ik voelde me soms te veel toeschouwer op het feestje van anderen. Alle drie vinden wél dat het onderzoeken van de eigen fascinaties zeer de moeite waard is gebleken. Het onderzoeken van je eigen fascinaties in het methodologielab, is één van de zes onderdelen van ACM, naast het maken van een gezamenlijke reis, het vormen van kennisgroepen, het voeren van intervisiegesprekken en als afsluiting de manifestatie. Voor Carla was ACM 6 SIOO_ACM_10.indd Nader beschouwd.indd 2-3 6 10-09-10 12:00
ook bijzonder omdat je veel optrekt met het kernteam, de docenten, en ik nooit een normatief oordeel heb gevoeld. Het ging elke keer om de zoektocht naar je eigen antwoord of oplossing, terwijl je aan het einde een uitgesproken normatief oordeel krijgt: geslaagd of gezakt. Wat dat betreft vind ik de docenten van de ACM heel goed. Jacques vertelt: Met zestien jaar ervaring als manager en succesvol in het doorvoeren van veranderingen, had ik de neiging me op te stellen als de heroïsche adviseur die het probleem wel even kwam oplossen. Ik werkte voornamelijk op basis van mijn intuïtie en voortschrijdend inzicht. Daar werd ik onrustig van. Ik ben er achter gekomen dat ik daadwerkelijk iemand ben van stap voor stap werken in plaats van met blauwdrukken. Door ACM heb ik mijn methodologie expliciet gemaakt en dat geeft rust. Ik wil de klant meenemen in de diagnose en daarmee in de oplossing. Na ACM ging hij anders met opdrachten om. Omdat die stap voor stap aanpak bij een van mijn klanten uiteindelijk onmogelijk bleek, heb ik die opdracht in goed overleg afgebroken. Onlangs heb ik ook geweigerd op een tender voor een veranderklus te offreren, omdat ik niet meer dan twee A-viertjes informatie had. Ik heb geen glazen bol. 7 ACM Nader beschouwd.indd 7 07-09-10 10-09-10 08:29 12:00
Piet: Ik ontdekte een gat tussen denken en handelen in mijn kijk op veranderen. Ik ben er nu achter dat hoe meer je stuurt, des te meer je zelf eigenaar van het proces wordt en des te minder anderen er aan hebben. In ACM heb ik geleerd om koers te houden. Carla gaat bewuster en explicieter om met de verschillende rollen die ze in haar werk speelt: Soms is het goed een blauwdruktraject te doorlopen en soms ben je met je klant aan het zoeken en experimenteren in een lerend traject. Ik ben er heel expliciet in geworden wanneer ik een bepaalde rol op me neem. 2 Uit de groep van circa twintig deelnemers vormen zich groepen rondom een zelfgekozen thema. Piet: Er ontstaat altijd een spanning tussen groepsbelang en eigen leerwensen. Maar je hebt elkaar nodig om individuele doelen te verwezenlijken. Ik wilde met lerend veranderen aan de slag. Aanvankelijk stond ik wel alleen in mijn ambitie. Uiteindelijk kozen meer deelnemers voor dit thema en door die heel bewuste keuze is een mooie groep ontstaan. Ook Carla heeft die spanning tussen het belang van de groep en haar individuele belang ondervonden. Zij heeft geleerd om zich bij elke activiteit af te vragen of het groepsbelang prevaleerde of haar eigen individuele doel. Om daar dan ook naar te handelen was niet altijd even makkelijk. Alle drie de deelnemers dragen op hun eigen manier de kennis en vaardigheden uit die ze bij ACM hebben opgedaan. Jacques: Ik ben zelf kerndocent geworden bij een paar opleidingen en organiseer masterclasses over alle kennis en inzichten die ik heb vergaard. Ik probeer collega s en cursisten ervan te overtuigen dat ze zicht hebben op hun eigen methodologie, wat professioneel handelen makkelijker maakt. Als adviesbureau doen we ook steeds meer veranderopdrachten. Niet omdat we meer van zulke opdrachten krijgen, maar omdat we die steeds meer zo invullen. Piet : Mijn eigen profiel is door ACM scherper geworden en ik wist beter met welk type adviseurs ik een nieuw bureau wilde starten. Bij de collega s van Carla heeft vooral de manier waarop ze haar eindopdracht invulde effect gehad. Daarvoor had ik een narratieve manier gekozen, omdat de abstracte management- en adviseurstaal zo weinig informatie bevatte over wat er werkelijk speelde. Iedereen wil nu informatie van mij over story-telling. Ik ga binnenkort een artikel publiceren over een onderzoek naar de wijze waarop beslissingen over IT-investeringen tot stand komen. We hebben daarvoor een narratieve onderzoeksmethode gebruikt. Dit onderzoek is een directe voortzetting van waar ik bij ACM mee bezig was. Nieuwsgieriger, creatiever, durven te experimenteren, een interessantere gesprekspartner voor opdrachtgevers, zijn zo een paar resultaten die de ACM ers noemen. Zo haalde Jacques op een werkconferentie bij het ministerie van Sociale Zaken een rapper in huis, wat hij daarvoor nooit zou hebben gedurfd. En Piet vertelt nog even over een hele mooie ervaring tijdens de ACM reis. In een museum in het Duitse Kleve ervoer hij bij de kunstwerken van Mark Tansey wat meervoudigheid is. Vanuit verschillende perspectieven zie je heel andere werkelijkheden. 8 SIOO_ACM_10.indd Nader beschouwd.indd 4 8 07-09-10 10-09-10 08:29 12:00
2 ACM nader beschouwd ACM is een programma waarin u werkt aan het expliciteren en verder verrijken van uw eigen methodologie. U werkt op een zeer intensieve en actieve wijze aan uw professionele ontwikkeling. Daarvoor creëert Sioo een ontmoetingsplek voor voortdurende verrijking. Er is een variëteit aan vormen van leren, zoals het ontwikkelen van persoonlijke effectiviteit door het reflecteren op eigen handelingsroutines, experimenteel leren, het verkennen en onderzoeken van nieuwe inhouden en het creëren van voorwaarden voor toekomstig handelen. Uitgangspunten van ACM Vrijheid vermomd als keurslijf; Sioo heeft een programma ontwikkeld dat balanceert op de grens tussen een open en vaststaand leerprogramma. Het is een design dat u en uw mededeelnemers uitdaagt te experimenteren met een open programmering vanuit dat wat vast staat. Learning Community als afspiegeling van de praktijk; Methodisch handelen impliceert dat aannames van het klantsysteem voortdurend worden blootgelegd en onderzocht op hun inconsequenties, evenals de patronen die deze produceren en in stand houden. ACM speelt hier op in en is hier een afspiegeling van; uw routines en de gedragspatronen in de groep komen regelmatig aan de orde. Voortgaande programmering; ACM bestaat uit zes verschillende onderdelen (zie paragraaf Het ACM programma). Bij de start van ieder onderdeel maakt u afspraken over de verdere invulling op basis van de variëteit aan mensen, praktijken en vragen. Daarnaast zijn er een aantal vaste momenten waarin u wordt uitgenodigd het gekozen design kritisch te bevragen en eventueel aan te passen. Evaluatiemomenten; In ACM heeft u een hoge mate van vrijheid, eigen inbreng en eigen verantwoordelijkheid. U kunt uw eigen zoektocht uitzetten. Sioo brengt een aantal duidelijke ijkpunten aan: heldere instroomcriteria, helder uitstroomcriteria in termen van opbrengsten en kwaliteit. Ontwikkeling kwaliteitscriteria U werkt, in interactie met het kernteam en uw mededeelnemers, de kwaliteitscriteria die verbonden zijn aan de mastergraad verder uit en scherpt ze aan, zodat ze betekenis krijgen. De criteria zijn: U kunt met veel inzicht, kennis en ervaring blanco en onbevangen instappen in situaties met taaie vraagstukken. U kunt gebeurtenissen in uw werkomgeving op appreciative en sensitieve wijze tegemoet treden en daarmee oude situaties als nieuw en met mogelijkheden ervaren. U kunt reflectie en ondernemerschap vitaal aan elkaar koppelen, zodat u zelf steeds beter wordt ín wat u doet en de omgeving (klantsysteem) steeds beter wordt dóór wat u doet. U kunt zowel naar klanten als collega s met scherpe methodische redeneringen verantwoording afleggen over uw werkwijze. Om niet je eigen karrenspoor te blijven volgen, moet je op je eigen handelen blijven reflecteren 9 08:29 ACM Nader beschouwd.indd 9 10-09-10 12:00
U kunt uw natuurlijke stijl van opereren verbinden met de maatschappelijke context waarin u werkt en met actuele wetenschappelijke inzichten. Bijdrage aan het vakgebied Het onderzoek naar uw methodologie, het toepassen en aanscherpen daarvan in de praktijk door middel van experimenten en de explicatie van de methodologie in een handboek brengt vakinhoudelijke vraagstukken en thema s naar voren. Daarin ontwikkelt u nieuwe inzichten die een bijdrage vormen voor het vakgebied. U deelt deze inzichten met collega s en vakgenoten en manifesteert zich als deskundige op het betreffende thema of vraagstuk. Het ACM programma Fascinaties en Inspiratiebronnen Manifesteren MethodologieLAB Pleisterplaats Kennislabyrint Reizen Reizen Eerste Ontmoeting Reizen Toelichting op het programma 0. Eerste ontmoeting ACM start met een eerste ontmoeting en onderlinge contractering. U maakt kennis met uw mededeelnemers en met de kernteamdocenten. Welke verwachtingen zijn er? Hoe gaat u om met elkaar en met het programma? Welke afspraken maakt u daarover? Zonder fascinatie mis je de juiste batterijen 11 ACM Nader beschouwd.indd 10 10-09-10 12:00
1. Reizen ACM start met een gezamenlijke reis in Nederland of een nabij buitenland. De reis is intensief en grensopzoekend. De methodische lijn van de reis is het verder ontwikkelen van een onbevangen houding. Dit doet u door continu te oefenen in het precies en gevarieerd waarnemen en het ontdekken van uw vooronderstellingen daarbij. Tevens ontwikkelt u taal om met de andere deelnemers en uw omgeving in gesprek te komen over deze waarnemingen. U leert uw mededeelnemers en kernteamdocenten kennen en u krijgt inzicht in het ACM programma. 2. Kennislabyrint In ACM werkt u aan een eigen verandermethodologie. Belangrijk daarbij is dat uw kennis op orde is. Er zijn veel kennisdomeinen waar u relevante kennis voor het veranderen van organiseren kunt vinden. Voor ACM selecteert het kernteam in iedere leergang een aantal kennisdomeinen, zoals veranderen en leren, betekenis geven en organisatiefilosofie, systeemdenken en groepsdynamica en psychologische processen. U geeft zelf aan in welke domeinen u zich verder wilt verdiepen. Zo ontstaat het kennislabyrint. De kernteamdocenten geven aan welke boeken uit deze domeinen zij als standaardwerk beschouwen en door welke boeken zij het meest geïnspireerd zijn. Uw team gaat met deze en zelf gekozen literatuur aan de slag en kan een of meer docenten bezoeken. U maakt koppelingen met uw eigen werkpraktijk. Ieder team krijgt begeleiding van een kernteamdocent. 3. Methodologielaboratorium In een laboratoriumachtige setting onderzoekt u uw eigen methodologie en die van uw mededeelnemers. U expliciteert uw huidige handelwijzen en experimenteert met het aanbrengen van variaties: Hoe kunt u er anders over denken en hoe kunt u het anders doen? Het laboratorium is sterk gekoppeld aan de praktijk. U beproeft uw nieuwe inzichten in uw actuele advies opdrachten. U nodigt collega-deelnemers en docenten uit in uw praktijk. U kunt ook, omgekeerd, opdrachtgevers uitnodigen het laboratorium te bezoeken. Kernteamdocenten begeleiden dit proces. U maakt verslagen van uw experimenten en oefeningen. Uiteindelijk leidt dat tot de ontwikkeling van uw eigen methodisch handboek. 4. Pleisterplaats De Pleisterplaats is de plek voor reflectie en introspectie. In één op één ontmoetingen of in ontmoetingen in kleine groepen stelt u uw eigen vraagstukken aan de orde. Het gaat om het verbeteren van uw persoonlijke effectiviteit en reflectie op uw handelingsroutines. Dit alles met het oog op het verrijken van uw eigen methodologie. De pleisterplaats kan uitgebouwd worden naar methodisch coachen, wanneer dat aansluit bij uw adviespraktijk of naar een coach-decoach-model onder deelnemers. 5. Fascinaties en inspiratiebronnen Voor het ontdekken van nieuwe mogelijkheden en het ontwikkelen van nieuwe perspectieven gaat u op zoek naar mensen en plekken buiten het vakgebied van organisatieadviseurs. Iedere deelnemer organiseert op basis van eigen fascinaties of inspiratiebronnen een excursie en legt daarin een verbinding met de eigen werkpraktijk. Het ging elke keer om de zoektocht naar je eigen antwoord of oplossing 11 ACM Nader beschouwd.indd 11 10-09-10 12:00
6. Manifesteren In ACM onderzoekt u uw eigen vakvragen. Vakvragen zijn kwesties die voor u urgent zijn en die tevens een bredere betekenis hebben voor het vakgebied van organisatieadviseurs en voor klanten. Het werken aan deze vakvraag vormt de eindthesis voor ACM en uiteindelijk de mastergraad. Het gaat hier niet om een thesis in de zin van een theoretische exercitie. Rondom de vakvragen gaan u en uw mededeelnemers zich manifesteren buiten de muren van de learning community. U ontwikkelt daarvoor een eigen, relevant netwerk van collegaadviseurs, wetenschappers en klanten. Al handelend, onderzoekend en denkend gaat u met deze vakvragen aan de slag. Resultaten hiervan maakt u bekend aan verschillende soorten publiek door middel van een publicatie, een lezing of een workshop. Slotmanifestatie U organiseert met uw mededeelnemers een slotbijeenkomst voor iedereen die bij ACM betrokken is geweest: Kernteam, docenten en overige gasten, klanten en opdrachtgevers, deelnemers aan ontwikkelworkshops, collega s en anderen. Op deze manifestatie laat u de genodigden ervaren wat inhoudelijke opbrengsten van ACM zijn voor de vakgebieden waarin u werkzaam bent. U betrekt hen daarin en u creëert condities voor vervolgactiviteiten na ACM. Sioo verleent een mastergraad aan wie organisatiekundig onderwijs op postdoctoraal niveau heeft gevolgd met cumulatief een totale studiebelasting van ten minste 1200 uur. Dit onderwijs is gekoppeld aan leertrajecten in het Masterproef In het leertraject zijn toetsmomenten ingebouwd. Het eerste toetsmoment is het intakegesprek. In dit gesprek bekijkt u met leden van het kernteam of u voldoet aan de toelatingscriteria. Het tweede toetsmoment is de beoordeling van uw methodologische handboek door het kernteam. In de beoordeling staat het kernteam stil bij uw methodologie en de wijze waarop u deze heeft onderzocht, toegepast en geëxpliciteerd. Het derde toetsmoment betreft de manifestatie. U manifesteert op een vakinhoudelijk thema of vraagstuk dat u in het handboek heeft uitgewerkt. Externe assessoren beoordelen de wijze waarop u uw manifestatie heeft ingevuld. U organiseert daarnaast uw eigen feedback bij collega s en vakgenoten. Een laatste vereiste betreft uw deelname en bijdrage aan de verschillende onderdelen van ACM. werk met cumulatief een studiebelasting van ten minste 480 uur. Een substantieel deel - waaronder in ieder geval het afsluitende deel van de leerweg naar de graad Master of Change Management - dient onder Sioo regie te worden afgelegd. Door ACM heb ik mijn methodologie expliciet gemaakt en dat geeft rust 11 ACM Nader beschouwd.indd 12 10-09-10 12:00
Deelnemers aan ACM waren afkomstig uit: A4InForm Achmea Agri-ProFocus Arbodienst Schiphol Arbo Unie Assem BV Ateliers voor Vernieuwing Avans Hogeschool Belastingdienst Bestuur & Management Consultants (BMC) Bouman Mim Van Spaendonck Management Consultants BRANSHRM BVBA De Hert Capgemini CC Zorgadviseurs Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA) Coach en Train Advies Concern Informatiemanagement Politie (CIP) Cruxes DamhuisElshoutVerschure, organisatieadviseurs De Beuk Dewez Comb DHV Group EC Rijksadvies Ella Thierry Coaching en Training Feidon Finace Fontys Hogescholen Gemeentes Amsterdam, Den Haag, Heemskerk en Utrecht Gereformeerde Hogeschool Zwolle Getronics PinkRoccade Gezondheidsraad s Heeren Loo Zorggroep Het Expertise Centrum (HEC) Het Ontwikkelaarsgilde Human Resource Opportunities IBM Nederland IC&M Ingeniosite Ideas en route ING Interpolis Justitieel Pedagogisch Centrum De Sprengen K-Consult Korps Landelijke Politie Diensten (KLPD) KPMG KZA M&I/Partners Ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Defensie, Financiën en Sociale Zaken en Werkgelegenheid My Consultant NAM (SHELL) Novadic-Kentron NS Opleidingen Oranjeconsult Pentascope People Plus Human Development Questionmarks Rabobank Rijksuniversiteit Groningen ROC Landstede Slot & Partners Sociale Dienst Amsterdam Soltane Coaching and Consultancy Staatsbosbeheer Syntens Talent Workx Ten Have & Partners TNT Post Tol & Leijdes BV Tornak Groep BV TripleWin Twynstra Gudde Universitair Medische Centra in Amsterdam, Nijmegen en Groningen Universiteiten in Antwerpen, Eindhoven, Groningen en Leiden UWV Veldhoen + Company Velocity X Vivent Vlerick Leuven Gent Management School Waarle Advies & Training Yonderadvies YNNO Ziekenhuisgroep Twente ZMO ACM Nader beschouwd.indd 13 10-09-10 12:00
INTERUNIVERSITAIR CENTRUM VOOR ORGANISATIE- EN VERANDERKUNDE Advanced Change Methodologies (ACM) Voor adviseurs/veranderkundigen die een eigen methodologie willen ontwikkelen voor stagnerende organisatievraag stukken. Maandelijkse meerdaagse bijeen komsten in een periode van ca. 17 maanden. Totale studiebelasting 900 uur* Deelnamekosten 21.000 (indicatie)* * Actuele informatie over data en kosten treft u aan op www.sioo.nl/acm Sioo Newtonlaan 209 3584 BH Utrecht 030-291 30 00 e 030-291 30 13 d sioo@sioo.nl a www.sioo.nl ACM Nader beschouwd.indd 14 10-09-10 12:00
Docenten Kernteam mw. drs. M.C.M. de Groot MCM CMC IG Consult, Driebergen INTERUNIVERSITAIR CENTRUM VOOR ORGANISATIE- EN VERANDERKUNDE INTERUNIVERSITAIR CENTRUM VOOR ORGANISATIE- EN VERANDERKUNDE drs. R. Hundman Parresia Organisatieontwikkeling, Delft mw. dr. S. Kensen Sioo, Utrecht mw. dr. A.B. van Staveren Sioo, Utrecht drs. J.G. Vermaak Twynstra Gudde, Amersfoort Docenten dr. A.A.M. Bekman IMO, Zeist prof. dr. J. J. Boonstra Sioo, Utrecht, Universiteit van Amsterdam, Esade Business School, Barcelona (Spanje) dr. C.E. Feltmann IGOP, Hilversum ir. L. Hoebeke Hoebeke, Staes en Partners, Bierbeek (België), Universiteit van Amsterdam,Universiteit Leiden en Universiteit van Kaapstad (Zuid-Afrika) prof. dr. H. Kunneman Universiteit voor Humanistiek, Utrecht prof. dr. E.L.H.M. van de Loo MWO Phyleon, Den Haag, INSEAD, Fontainebleau (Frankrijk) dr. G.A.C. Smid Sioo, Utrecht mw. prof. dr. ir. C.A.J.M. Termeer Wageningen Universiteit prof. dr. M.J.W. van Twist Radboud Universiteit Nijmegen, Berenschot Procesmanagement, Den Haag Gastdocenten* mw. dr. T. Abma Universiteit Maastricht prof. dr. ir. P. van Amelsvoort ST groep, Vlijmen prof. dr. H.M. Becker Stichting Humanitas, Rotterdam prof. dr. M. Buelens Vlerick Leuven Gent Management School (België) prof. dr. L.I.A. de Caluwé Twynstra Gudde, Amersfoort, Vrije Universiteit Amsterdam mw. drs. F. Farhadpour Aramesh, Langbroek dr. J.J.M. Hendriks AO Adviseurs voor Organisatiewerk, Driebergen prof. dr. Th.H. Homan Open Universiteit, Heerlen drs. P.P. Kloosterboer Cordes Organisatie Advies & Ontwikkeling, Amsterdam mw. drs. O.G.M. Moeskops Rood Purper, Heemstede dr. E. Rouwette Radboud Universiteit Nijmegen mw. dr. M.C.P. Ruijters MLD Twynstra Gudde, Amersfoort mw. prof. dr. S.G.L. Schruijer Utrechtse School voor Bestuurs- en Organisatiewetenschap, Utrecht prof. dr. J. Strikwerda CMC Nolan Norton Institute, Zeist, Universiteit van Amsterdam mw. dr. S. Tjepkema Kessels & Smit, The learning company, Utrecht prof. dr. R.J. in 't Veld RMNO, Den Haag, Universiteit van Amsterdam (emeritus hoogleraar) prof. dr. A. Wierdsma Universiteit Nyenrode, Breukelen dr. J.van der Zijde VANDERZIJDE, organisatieadvies, training en coaching, Delft * De gastdocenten variëren per programma, omdat deelnemers daar zelf invloed op hebben. Advanced Change Methodologies (ACM) Sioo Admiraal Helfrichlaan 1 3527 KV Utrecht telefoon 030-291 30 00 fax 030-291 30 13 e-mail sioo@sioo.nl internet www.sioo.nl Voor adviseurs/veranderkundigen die een eigen methodologie ontwikkelen voor complexe organisatie vraag stukken. * Actuele informatie over data en kosten treft u aan op www.sioo.nl/acm Maandelijkse meerdaagse bijeenkomsten in een periode van ca. 16 maanden. Totale studiebelasting 900 uur* Deelnamekosten 21.000 (indicatie)* Mastertraject ACM Advanced Change Methodologies In kort bestek ACM In kort bestek presenteert het mastertraject in vogelvlucht. In de brochure ACM Nader beschouwd gaan we dieper in op deze learning community voor change professionals. Voor een oriëntatie op ACM heten wij u welkom op www.sioo.nl/acm
Advanced Change Methodologies A learning community for change professionals Rekent u het veranderen van organiseren tot uw professie? Wilt u, als onafhankelijk én betrokken professional, de strategische positie van uw klantsysteem verbeteren? Wilt u innoveren, vitaliteit laten herleven en contraproductieve stagnatie doorbreken? ACM biedt u een learning community, waarin u werkt aan het expliciteren en verrijken van uw change methodology : het hoe, wat en waarom van uw handelen als adviseur. De ACM bestaat uit zes verschillende onderdelen. Het traject start met een gezamenlijke reis; u oefent in het precies waarnemen en ontdekt uw vooronderstellingen daarbij. Alle onderdelen van het programma komen in vogelvlucht aan de orde. De theoretische kern van het programma is opgebouwd rondom kennisdomeinen als advieskunde, veranderkunde, systeemdenken, organisatieleren en betekenisgeving. In het kennislabyrint verdiept u zich in deze domeinen. In het methodologielab expliciteert u uw handelwijzen, werkt u aan het scherp krijgen van uw stijl en experimenteert u met variaties: Hoe kunt u er anders over denken en hoe kunt u het anders doen? Bij de pleisterplaats verbetert u - werkend aan uw eigen vraagstukken - uw persoonlijke effectiviteit en reflecteert u op uw handelingsroutines. Op basis van uw fascinaties gaat u op zoek naar mensen en plekken buiten het vakgebied die nieuwe mogelijkheden en perspectieven bieden. Gaandeweg het programma ontwikkelt u uw eigen vakvragen. Het werken daaraan resulteert in een bijdrage aan het vakgebied. U organiseert een manifestatie voor een breed publiek, waarin u deze bijdrage openbaar maakt. Wie komt u tegen bij ACM? Bij de ACM ontmoet u onafhankelijke adviseurs die werken aan weerbarstige vraagstukken voor verschillende interne of externe klanten. Los van hun formele functie (extern adviseur, intern adviseur, management-consultant of stafmedewerker) willen ze zich positioneren als adviseur met een eigen stijl. Een adviseur die verschillende rollen kan kiezen en spelen, die autonoom optreedt en hoogwaardige professionaliteit koppelt aan een hoge mate van sensitiviteit. De groepssamenstelling is essentieel. Naast onderlinge variatie is het van belang dat deelnemers elkaars vraagstukken herkennen, zodat zij zich professioneel thuis voelen en een interessante partner kunnen zijn voor de andere deelnemers. Een vast kernteam ondersteunt u bij uw zoektocht en de ontwikkeling van uw eigen methodologie. Rondom het kernteam fungeert een groep docenten. Zij zijn geïnspireerd door een van de kennisdomeinen, hebben hun sporen in de praktijk verdiend en een eigen doorleefde methodologie ontwikkeld. De opbrengsten van ACM Een eigen methodologie die verbonden is aan kennisdomeinen, grensverleggend is, beproefd is bij klanten, tot op het scherpst van de snede is besproken met collega s en die is gekoppeld aan een eigen stijl van opereren. Een zichtbare bijdrage aan de ontwikkeling van het vak van organisatieverandering, door publicaties, lezingen of congressen Een netwerk van klanten en collega s dat past bij eigen fascinaties en actuele vraagstukken. De bekwaamheid om de eigen profilering te communiceren en een verwante orderportefeuille te verwerven. De graad Master of Change Management De ACM kan leiden tot de graad van Master of Change Management. De rector van Sioo reikt deze graad uit, op voordracht van de programmamanager. De mastergraad wordt toegekend op basis van de levering van de opbrengsten, de baten voor de omgeving en een toets van de opbrengsten aan kwaliteitscriteria. Het programma kent daartoe een aantal evaluatieve momenten. Externe referees en klanten beoordelen een deel van de opbrengsten. Voorwaarden voor deelname De ACM staat open voor professionals die werken aan diverse weerbarstige vraagstukken bij verschillende cliënten, duurzaam veranderen van organiseren als hun professie beschouwen, de ambitie hebben zich daarop de komende jaren toe te leggen, zich positioneren als onafhankelijk adviseur, conceptueel nadenken over de wijze waarop ze hun vak beoefenen en daartoe over voldoende intellectuele bagage beschikken, beschikken over een rijke ervaring en een brede maatschappelijke interesse, ondernemend zijn om tijd en ruimte te maken om zich intensief te verdiepen in hun vak en situaties te creëren om nieuwe inzichten uit te proberen, al aantoonbaar geïnvesteerd hebben in hun professionele ontwikkeling, ergens iets van vinden en daarover in gesprek kunnen en durven gaan, grenzen willen opzoeken in een open leeromgeving. Aanmelding en toelating U kunt zich aanmelden via bijgevoegd aanmeldingsformulier of via www.sioo.nl. Na aanmelding volgt een gesprek met twee leden van het kernteam. Deze intake heeft het karakter van een goed collegiaal gesprek. Rondom de thema s werk, vragen en fascinaties maken we een start met het proces, zoals dat er in de ACM kan uitzien. Daarnaast nemen we de toelatingscriteria door. Doel van het gesprek is te concluderen of deelname aan de ACM tot de beoogde opbrengsten zal leiden. Als u definitief tot de ACM bent toegelaten en u zich alsnog terugtrekt, blijft u de deelnamekosten verschuldigd. Verlenging en tussentijdse beëindiging Als tijdens het leertraject blijkt dat u door leermoeilijkheden niet in staat bent om het leertraject binnen de kaders van ACM tot een goed einde te brengen, dan kan de individuele leerroute worden gewijzigd, verlengd of beëindigd. Ook als er sprake is van een gebrek aan inzet of onvoldoende constructieve bijdrage aan het leerproces van de andere deelnemers kan de programmamanager besluiten tot beëindiging van uw deelname. Dit geschiedt uitsluitend na overleg met het kernteam en u. Studiebelasting ACM heeft een doorlooptijd van 17 maanden. De totale studiebelasting, inclusief lezen en studeren, experimenteren met en uitproberen van nieuwe inzichten bij klanten, voorbereiden van bijeenkomsten en presentaties bedraagt ca. 900 uur (gemiddeld 13 uur per week). Programmamanagement en -organisatie Programmamanagement: dr. Arienne van Staveren Secretariaat en programmaorganisatie: mw. Rosemarie Boers Data en kosten Actuele informatie over data en kosten vindt u op de Sioo website. Snelcode: www.sioo.nl/acm