Lesbrief Evolutiespel slakken Doelgroep: Groep 5 t/m 8 Leerstofgebied: Wereldoriëntatie Werkvorm: Klassikaal Duur: ± 15 minuten Doel van de opdracht: Kinderen leren hoe dieren zich aanpassen aan hun omgeving. Materiaal: Kaartjes slakken groot en klein, selectiekaartjes. Vereiste voorkennis: Leerlingen weten dat donkere voorwerpen in de zon sneller opwarmen dan lichte. Les in het kort Spel voor de hele klas over hoe dieren zich aanpassen aan de omgeving. Kinderen krijgen een kaartje met een slak. Elke slak is een beetje anders: variatie. De slakken komen zogenaamd terecht op een eiland. Op dat eiland gebeurt van alles. Er komt een vijand, de temperatuur verandert, er groeien planten enz. Hierdoor sterven sommige slakjes en anderen overleven: selectie. De twee overlevende slakjes krijgen samen baby's. Hoe zullen de slakken op het eiland er na enkele jaren uit zien? Voorbereiding les Aantal spelers: 16 32 leerlingen. Print 2 x het knipblad Slakken groot Print 2 x het knipblad Slakken klein Print 1 x de selectiekaartjes Knip alle slakjes en selectiekaartjes uit. Introductie De leerkracht is spelleider en maakt vier stapeltjes van de selectiekaartjes. De stapeltjes zijn: Vijanden, Omgeving, Temperatuur en Wat gebeurt er? Kaartjes liggen omgekeerd op de stapeltjes, zodat ze voor niemand zichtbaar zijn. Elke leerling krijgt (is) een slakje en legt dat zichtbaar voor zich op tafel. Begin van het spel: De leerkracht vertelt een verhaal over een groep slakjes die terecht komt op een eiland. Tip: Maak er een mooi, spannend, verdrietig of grappig verhaal van.
Verloop van het spel De leerkracht draait eerst een kaartje om van de stapel Vijanden en laat het aan de klas zien. Bijv. Er komt een merel op het eiland. Er gebeurt nu nog niets, maar iedereen weet wie de vijand is. De leerkracht draait een kaartje om van een willekeurige andere stapel en laat het aan de klas zien. Bijvoorbeeld: De omgeving van het eiland is bruin. Nu moeten de leerlingen gaan nadenken. Wie zullen er door de merel opgegeten worden als de omgeving bruin is? Juist: alle groene, gele en roze slakken gaan dood. Alle groene, gele en roze slakken liggen nu omgekeerd op tafel, alleen de bruine slakjes zijn nog levend. De leerkracht draait het kaartje om met temperatuur. Bijv. Het wordt heel heet op het eiland. Welke slakjes zullen nu sterven? Alle lichtbruine slakjes blijven leven, de donkerbruine gaan dood door oververhitting. Tot slot wordt het kaartje met Wat gebeurt er? omgedraaid. Stel: er komt een aaltjesziekte. Alle grote slakken overleven en de kleintjes sterven. In de bijlage vindt u voor ieder selectiekaartje wat het gevolg is. Tevens vindt u extra informatie over de onderwerpen. Afsluiting De slak of twee slakjes die overleven op het eiland zijn de winnaars! Zij krijgen nu samen (of alleen) baby s. (Dat kan altijd, want slakken zijn hermafrodiet, dat betekent man en vrouw tegelijk!) Hoe gaan de kinderen van de winnende slak(ken) er uit zien? En daar de kinderen van? Hoe zullen de slakken op het eiland er na enkele jaren uit zien? Speel het spel nog een keer. Iedereen draait zijn slak weer terug. Jullie komen nu terecht op een ander eiland. Wie overleeft het dit keer? En hoe zullen deze slakken er nu uit gaan zien?
Bijlagen Selectiekaartjes Vijanden Slakken sterven Slakken overleven Zanglijster Geen Allemaal Spreeuw Geen Allemaal Ekster Geen Allemaal Merel Geen Allemaal Omgeving Slakken sterven Slakken overleven Bruin Groen, Geel, Roze Bruin Groen Bruin, Geel, Roze Groen Geel Bruin, Groen, Roze Geel Roze Bruin, Groen, Geel Roze Temperatuur Slakken sterven Slakken overleven Heet Donkergekleurd Lichtgekleurd Koud Lichtgekleurd Donkergekleurd Wat gebeurt er? Slakken sterven Slakken overleven Veel voedsel Geen Allemaal Droogte, weinig Grote Kleine voedsel Wormpjes ziekte Kleine Grote Regen Geen Allemaal
Extra informatie bij selectiekaartjes Zie ook: http://www.evolutionmegalab.org/nl_nl Vijanden Landbewonende slakken hebben veel vijanden, waaronder kevers, duizendpoten, egels, padden, kikkers, vogels en mensen. Van de vogels is de zanglijster vijand nummer één. Andere vogels die slakken eten zijn onder andere eksters, merels, spreeuwen en kippen. Omgeving Wetenschappers bestuderen de tuinslak al vele jaren en hebben ontdekt dat de donkere kleurvormen meer voorkomen in bos, waar de omgevingskleur bruin is, terwijl de slakken in grasland meestal lichter gekleurd zijn: geel en vaak zwart gestreept. Er wordt vermoed dat dit een aanpassing is, vanwege de camouflage die de kleurvormen bieden. Temperatuur Donkere huisjes van de tuinslak waren vroeger in het noorden algemener dan in het zuiden. Mogelijk kwam dit doordat donkere huisjes in de zon sneller opwarmen, zodat de slakken in koudere gebieden actiever kunnen zijn dan wanneer ze lichter gekleurd waren. Wat gebeurt er? Naast temperatuur en kleurvormen in de omgeving gebeurt er natuurlijk nog veel meer op zo n eiland. De aaltjes zijn een voorbeeld van een slakkenziekte. Er bestaan nematoden (aaltjes) die slakken kunnen parasiteren. Ze leven in de bodem en dringen de slakken binnen via de ademhalingsopening. Ze vermenigvuldigen zich binnen de slak, waardoor die na enkele dagen sterft. Dat grote slakken daar beter tegen zouden kunnen is voor het spel verzonnen. Maar kinderen kunnen wel redeneren dat een zwaar of groot dier meer reserves heeft dan een kleintje en zo een voordeel heeft bij ziekte. Ook de aanname dat grote slakken sneller dood gaan bij voedsel tekort is voor het spel verzonnen. Het gaat hier om de redenatie dat grote dieren meer voedsel nodig hebben dan kleine. De regen is voor het besef dat slakken van vocht houden en verder voor het besef dat bij sommige gebeurtenissen geen selectie plaatsvindt. Selectie algemeen Evolutie is de geleidelijke ontwikkeling van (soorten) organismen in de loop van de tijd. Natuurlijke selectie is een mechanisme achter evolutie. Het houdt in dat organismen die beter in hun omgeving passen, meer kans hebben om te overleven en voor nakomelingen te zorgen dan minder goed aangepaste organismen. Dit spel is gemaakt om dit mechanisme te illustreren. Helpen met onderzoek Als klas heeft u de mogelijkheid mee te doen aan een internationaal tuinslakken onderzoek. Alle informatie hierover is te vinden op de website van Evolutie MegaLab: http://www.evolutionmegalab.org/nl_nl
Aansluiting kerndoelen Oriëntatie op jezelf en de wereld > Natuur en techniek 40 Leerlingen leren in de omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving. 41 Leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen. Links naar interessante websites http://www.evolutionmegalab.org/nl_nl http://www.dierenzoeker.nl/