Evolutie. Basisstof 4 thema 5

Transcriptie

1 Evolutie Basisstof 4 thema 5

2 Wat is evolutie? Planten en dieren zijn in de loop van een hele lange tijd stapje voor stapje ontstaan door het proces dat we evolutie noemen.

3 Een zwaar bestaan eerste verschijnsel: onderling beetje verschillend Tweede verschijnsel: meer organismen dan voedsel Derde verschijnsel: risicovol leven met veel concurrentie en gevaren Vierde verschijnsel: eigenschap die voordeel biedt.

4 De hier genoemde vier verschijnselen maken evolutie mogelijk. Samenvattend: de variatie binnen een soort; Evolutie de vele nakomelingen; de harde concurrentie in de natuur; de overerving van gunstige eigenschappen. De verschijnselen zorgen ervoor dat een soort stapje voor stapje kan ontwikkelen of veranderen.

5 Natuurlijke selectie Het proces in de natuur waarbij de beste kanshebbers geselecteerd worden, heet natuurlijke selectie

6 Een onderzoeker telde deze vlinders in het jaar 1850 in een bepaald gebied in Engeland. In dat jaar was 99% van de vlinders wit van kleur en 1% was bruin. In 1900 werden de vlinders weer geteld en men ontdekte een grote verandering. In 1900 was 99% namelijk bruin van kleur en 1% was wit. Totaal het tegenovergestelde. Wat bleek? Tussen 1850 en 1900 kwamen in dat gebied steeds meer fabrieken die roet in de lucht uitstootten. Het zwarte roet vervuilde de bast van de berken, waardoor deze donker van kleur werd. De witte berkenspanners werden daardoor juist een gemakkelijke prooi. De bruine vlinders bleven langer leven, kregen nakomelingen waarvan een groot deel deze gunstige eigenschap bruin kreeg.

7 Isolatie Bij natuurlijke selectie is nog niet meteen sprake van een nieuwe soort. Pas als twee groepen van dezelfde soort van elkaar gescheiden raken, elkaar niet meer als soortgenoten herkennen en zich daardoor niet voortplanten, kunnen er op den duur twee soorten ontstaan. Biologen noemen een groep dieren van dezelfde soort in een bepaald gebied een populatie. Bij evolutie speelt isolatie (het geïsoleerd raken) van een deel van de populatie een belangrijke rol.

8 Nieuwe vinken soort

9 De evolutie van een soort gebeurt meestal op een enorm grote tijdschaal. Over het algemeen speelt evolutie zich af op een schaal van miljoenen jaren (1 miljoen jaar is jaar). Wetenschappers hebben uitgerekend dat de mens (Homo sapiens) zo'n jaar geleden ontstaan is. Evolutie duurt lang Van de nu nog bestaande soorten is de chimpansee (Pan troglodytes) het meest verwant aan de mens. Dit betekent dat de mens en de chimpansee in het verleden een gemeenschappelijke voorouder gehad hebben. Wetenschappers hebben uitgerekend dat deze voorouder van zowel de mens als de chimpansee tussen de 4 en 6 miljoen jaar geleden leefde.

10 Geologische tijdschaal Sindsdien is het leven geëvolueerd (= ontwikkeld) in verschillende richtingen en zijn de vier Rijken ontstaan. Gedurende een heel lange periode van de aardgeschiedenis, tot ongeveer miljoen jaar geleden, waren alle soorten op aarde eencellig. De leeftijd van de aarde is op te maken uit aardlagen. Wetenschappers die hiernaar onderzoek doen, noemen we geologen. De tijdschaal van miljoenen jaren die zij hanteren, noemen we de geologische tijdschaal.

11 Geologische tijdschaal Net zoals een mensenleven ingedeeld wordt in levensfasen (jeugd, adolescentie, volwassenheid en ouderdom), delen geologen het leven van de aarde in fasen in. De fasen van de aardgeschiedenis noemen we tijdvakken. Globaal gezien zijn er vier grote tijdvakken in de aardgeschiedenis; van oud naar jong: het Precambrium, het Paleozoïcum, het Mesozoïcum en het Kenozoïcum.

12 Evolutie van het leven

13 Fossielen We weten van het bestaan van nu uitgestorven organismen, omdat wetenschappers in oude gesteentelagen versteende organismen of afdrukken van organismen gevonden hebben. Deze versteende resten en afdrukken noemen we fossielen. De biologen die gespecialiseerd zijn in onderzoek naar uitgestorven leven (aan de hand van fossielen), noemen we paleontologen. Zij kunnen met behulp van fossielen herleiden hoe organismen eruitzagen, hoe ze geleefd hebben en zelfs hoe hun leefomgeving eruitzag

14 Ontstaan van de mens