Visie op Het meest gezonde land ter wereld
Visie op Voorwoord Helpen om mensen en organisaties te laten groeien. Dat is wat ons bezielt en waarom we met zoveel plezier werken voor onze klanten. We werken veel in de zorg en in dit werk voelen we ons betrokken bij de ontwikkeling van de gehele sector. Wat is maatschappelijk het beste zorgsysteem? Een nauwelijks te beantwoorden vraag. Toch zijn we hiermee aan de slag gegaan. Vooral met één fascinatie: hoe ziet de wereld er uit als we ons richten op gezond zijn? Dit in plaats van ons richten op ziek zijn en het maximaal beperken van de kosten van beter worden. Voor u ligt onze eerste visie op dit onderwerp. Een visie waarin wij geloven. Een visie die nog verdere verdieping behoeft. Een visie die ook veel vragen oproept. Een visie die soms ver afstaat van het huidige systeem. Kortom, werk aan de winkel. Het interne proces om deze visie te ontwikkelen was intensief en inspirerend. Mooie gesprekken, scherpe stellingname, momenten van niet meer weten en veel voldoening. We hopen ook dat we op deze wijze een bijdrage kunnen leveren aan de gezondheid van onze omgeving. We waarderen het enorm als u reageert en we het gesprek met u aan kunnen gaan. Jeroen Buma Managing Consultant E jeroen.buma@seederdeboer.nl T 035 622 3428 M 0620 991 138 3
Het meest gezonde land ter wereld Het huidige zorgsysteem piept en kraakt. Er zijn veel discussies over kosten, de wijze van financieren, kwaliteit van zorg en de beheersbaarheid. Vaak ideologische debatten waarbij het lijkt of het ene standpunt dé oplossing is en het andere helemaal niet. Opvallend is echter dat de meeste visies niet veel verder gaan dan het duwen tegen en trekken aan de bestaande grenzen van het zorgsysteem. Per saldo verandert er daardoor niet echt veel en worden de fundamentele vragen niet beantwoord. Bovenal is één van de belangrijkste kenmerken van het huidige zorgsysteem de sterke gerichtheid op het bestrijden van ziek zijn en op zorg als kostenpost. In onze visie moet het systeem gericht zijn op gezondheid en de investeringen die nodig zijn om onze gezondheid verder te ontwikkelen. Een gezond mens kan in economische zin een grote bijdrage leveren. Een bijdrage die vele malen hoger is dan de kosten die nodig zijn om iemand beter te maken. Daarnaast is het vanzelfsprekend een belangrijke factor in ons welzijnsniveau en is het voor de ontwikkeling van onze maatschappij van essentieel belang. Op naar het meest gezonde land ter wereld, dat is onze visie. In dit document werken we onze visie uit en richten we ons op de volgende aspecten: 1. Onze visie op zorg samengevat 2. Perspectief op een gezonde samenleving 3. Regie op gezondheid en zorg 4. Gezonde zorgsector 5. Strategische opgave voor zorgorganisaties 4
Visie op 1. Onze visie op zorg samengevat We hebben onze visie en inzichten vertaald in onderstaand model. De verschillende facetten lichten we in dit visiedocument verder toe. Centraal staan drie kleuren. Oranje voor de mens en maatschappij die bezig is met gezondheid en zorg nodig heeft. Groen voor de aanbieders van zorg. Blauw voor de noodzakelijke regie op de ontwikkeling van het zorgsysteem en de regie op de individuele levering van zorg aan een mens. Dienstverlening Economie Markt Fysiek Leefomgeving Emotioneel Mens & Maatschappij Geestelijk Regie Innovatie & Technologie organisaties & Visie Bezieling Onderzoek Sociaal Ontwikkeling Vergoeding Gezonde mensen In de kern is het belangrijk voor ons als mens en maatschappij om ons te richten op gezondheid en niet op ziek zijn. Niet alleen fysiek, maar zeker ook emotioneel en geestelijk. Hier hebben mensen zelf voor een deel invloed op. De integrale gezondheid wordt echter ook voor een belangrijk deel beïnvloed door de kwaliteit van onze sociale omgeving, van onze leefomgeving en van de economie. Passend zorgaanbod Op de lange termijn wordt de kwaliteit van zorgorganisaties bepaald door de kwaliteit van onderzoek en ook de kwaliteit en inhoud van de professionele ontwikkeling. Daarnaast kan de zorgsector prima als markt functioneren, als het daadwerkelijk maar een markt is en waarbij er ook dempende maatregelen zijn om excessen te voorkomen. Naast alle strategische uitdagingen die er al bestaan is het van belang om extra te investeren in innovatie en in visie en bezieling. Ook zal er gestuurd moeten gaan worden op effect, op de bijdrage die geleverd wordt aan de gezondheid van een mens en de maatschappij. Gemeenschappelijke regie Heel belangrijk is de regie tussen de mens met een zorgbehoefte en het zorgaanbod. Dit is een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid die vanuit de mens en de professie inhoud gegeven moet worden. Op het niveau van een mens die zorg vraagt wordt zorg geleverd en op dit niveau wordt ook een vergoeding betaald aan de zorgaanbieder. Vanzelfsprekend kan de mens deze last niet dragen en hier zullen mechanismes voor ontwikkeld moeten worden. 5 Er is ook een regie op maatschappelijk niveau. Het onderzoek zal toegespitst moeten worden op het ontwikkelen van één van de meest gezonde landen ter wereld. Ook zal de professie zich moeten ontwikkelen zodat ze in staat zijn om met de zorgvrager te regisseren en om gezondheid ook integraal te bezien.
2. Perspectief op een gezonde samenleving In Nederland leven we met een hele nauwe definitie van gezond zijn. Een gezond lijf is de norm. Veel van onze zorginspanningen zijn er op gericht om zieke lijven weer beter te maken of symptomen te onderdrukken. En als dat niet meer gaat een vorm van zorg te bieden waardoor mensen binnen bepaalde bandbreedtes weer normaal kunnen leven. Wij vinden het belangrijk om dit breder te zien, of met een mooi woord holistisch te bezien. De gezondheid van een mens wordt bepaald door de fysieke, emotionele en geestelijke fitheid. Deze drie werken sterk op elkaar in en het is van belang om actief te werken aan de integrale fitheid. Dat gaat niet vanzelf. Net als een passende inspanning om het lijf gezond te houden is het van belang te investeren in een goede gesteldheid van hart en hoofd. In onze opvatting heeft de mens zelf hierin een belangrijke verantwoordelijkheid. Zolang als mogelijk zal de mens zelf de doelen en vragen moeten formuleren die nodig zijn om fit te blijven. De integrale fitheid van de mens wordt beïnvloed door een enorme hoeveelheid factoren. Een complexiteit die nauwelijks in alle volheid is te overzien. Wel zien we aantal grote gebieden die de fitheid van mensen in onze maatschappij sterk beïnvloedt. Dit zijn de volgende drie: l Kwaliteit van sociale samenhang. Voor een mens is het belangrijk om zich verbonden te voelen met anderen. Dit kan de familie zijn, de buurt, de vereniging of andere verbanden. l Kwaliteit van leefomgeving en voeding. Er is een grote hoeveelheid prikkels die invloed heeft op de kwaliteit van leven en het niveau van gezondheid zoals luchtkwaliteit, geluidsniveaus en frequenties van zendmasten. Ook de kwaliteit van voeding heeft een belangrijke invloed op de gezondheid. l Kwaliteit van economie. In onze maatschappelijke context is het belangrijk dat mensen het gevoel hebben dat ze een waardevolle bijdrage hebben aan onze maatschappij. Door het hebben van een baan of bijvoorbeeld door als vrijwilliger te werken of een bijdrage te leveren aan de huishouding van het gezin. Dit vraagt om een gezonde economie die zich voldoende ontwikkelt om voortdurend de vraag en het aanbod met elkaar in balans te kunnen houden. Leefomgeving 6 Economie Sociaal Fysiek Emotioneel Mens & Maatschappij Dienstverlening Geestelijk Regie Vergoeding Innovatie & Technologie organisaties & Visie Bezieling Ontwikkeling Markt De verantwoordelijkheid voor het creëren van een gezonde samenleving ligt op twee niveaus. Ieder mens heeft de verantwoordelijkheid om te werken aan een goede fysieke, emotionele en geestelijke gesteldheid. Ook kan ieder mens een bijdrage leveren aan de kwaliteit van de sociale samenhang, leefomgeving, voeding en economie. Ieder naar eigen vermogen en kunnen. Onderzoek Er is echter geen mens die deze verantwoordelijkheid volledig kan dragen. Er ligt hier dan ook een verantwoordelijkheid bij het collectief. Het is noodzakelijk dat er collectieve verbanden zijn die ook de verantwoordelijkheid nemen voor het realiseren van een gezonde samenleving. Het collectief kan allerhande vormen hebben, zoals bedrijven, buurtverenigingen, rijksoverheid en de wetenschap. En dit alles gaat verder dan preventie. Preventie heeft nog de ondertoon dat we moeten voorkomen om ziek te zijn. De opgave voor onze maatschappij gaat veel verder dan dat. Primair is het van belang om actief te werken aan individuele en collectieve gezondheid. En natuurlijk als we dan ziek worden, moet er goede zorg zijn.
Visie op 3. Regie op gezondheid en zorg In onze visie is het essentieel dat de mens in staat gesteld wordt regie te kunnen voeren op de eigen gezondheid. Een belangrijke factor is inzicht in je eigen fitheid. Door inzet van technologie wordt het beter inzichtelijk wat de gevoelige factoren en risico s zijn en waarop in het bijzonder gelet moet worden om gezond te blijven. Door betrouwbare gegevens over onderzoek naar de kwaliteit en impact van bijvoorbeeld bepaalde voeding en stoffen krijgen mensen beter inzicht in de werkelijke risico s. Door het vergroten van bewustzijn weten mensen beter wat goed voor hun is en krijgen ze beter inzicht in de momenten dat ze kiezen voor het niet goede. Inzichten helpen, maar de complexiteit van gezondheid is zo hoog dat het nemen van goede besluiten en het bepalen van passende acties nog niet zo eenvoudig is. Mensen zullen dus geholpen moeten worden in het verwerken van inzichten en ook in het nemen van besluiten en bijvoorbeeld ook het veranderen van gedrag. Dit vraagt om goed ontwikkelde professionals die mensen hierbij kunnen ondersteunen en die ook passende adviezen geven om gezond te blijven vanuit een holistisch mensbeeld. Voor het daadwerkelijk kunnen regisseren van het gezondheidsproces is het noodzakelijk om een instrument te hebben waarin metingen en inzichten kunnen worden verzameld. Waar het mogelijk is om ook bij te houden wat het effect is van adviezen die worden opgevolgd. Waarin ook belangrijke omgevingsfactoren geregistreerd worden die een belangrijke invloed kunnen hebben op de gezondheid. Dat is van enorme waarde voor het individu, voor de professionals in de gezondheidssector en voor het doen van wetenschappelijk onderzoek. Op naar een gestandaardiseerd Electronisch Gezondheidsdossier. Vanzelfsprekend kunnen de meeste individuen de investeringen voor het ontwikkelen van hun eigen fitheid en de kosten voor noodzakelijke zorg niet zelfstandig dragen. Ondanks dit gegeven is het in onze beleving wel belangrijk om te starten op dit niveau. Ieder mens is binnen grenzen in eerste aanleg verantwoordelijk voor de eigen gezondheid. En vanuit deze verantwoordelijkheid ontstaan zorgvragen. Het is belangrijk dat de mens die de vraag stelt ook geconfronteerd wordt met de kosten van het beantwoorden van de vraag. Vanuit deze relatie kan beoordeeld worden hoe deze kosten gedragen kunnen worden. Door de overheid, door verzekeraars of op andere manieren. Het begint echter bij de individuele zorgvrager die ook geconfronteerd moet worden met de bijbehorende investeringen en kosten. Leefomgeving Economie Sociaal Fysiek Emotioneel Mens & Maatschappij Dienstverlening Geestelijk Regie Vergoeding Innovatie & Technologie organisaties & Visie Bezieling Ontwikkeling Markt Onderzoek 7
4. Gezonde zorgsector De neiging is groot om een blauwdruk te willen geven voor de zorgsector. In de zin van: als de zorgwereld er zo uit zou zien, dan hebben we het goed voor elkaar. Dit is echter een te simpel idee. Alsof iemand de wijsheid heeft om de volledige complexiteit te overzien en alsof de inrichting van de zorgsector een statisch gegeven is. Het is belangrijk een aantal ontwikkellijnen te formuleren die helpen om de zorgsector blijvend effectief en efficiënt te organiseren. De volgende drie hebben een significante invloed op de werking van de zorgsector: l Kwaliteit van de ontwikkeling van de beroepsgroep l Kwaliteit van onderzoek l Kwaliteit van de marktwerking In plaats van het stellen van regels, grenzen en beperkingen is het belangrijk om fors te investeren op deze drie dimensies. Investeren in het vertrouwen dat toename van kwaliteit op deze drie aspecten een zeer grote invloed heeft op de positieve werking en bijdrage van het zorgsysteem aan een gezonde samenleving. Leefomgeving Economie Sociaal Fysiek Emotioneel Mens & Maatschappij Dienstverlening Geestelijk Regie Vergoeding Innovatie & Technologie organisaties & Visie Bezieling Ontwikkeling Markt Onderzoek Kwaliteit van de ontwikkeling van de beroepsgroep De inhoud en de kwaliteit van de zorg wordt voor een belangrijk deel bepaald door de professionals zelf. Zij zijn geen productiemiddel maar zij zijn de enige die daadwerkelijk weten wat het beste is om te doen. Het is belangrijk dat het perspectief verschuift van genezing en verzorging naar het bijdragen aan een gezonde samenleving en gezond leven. Zij moeten de capaciteiten hebben om in gesprek te gaan en te blijven. Ook zullen de professionals in staat moeten worden gesteld om de juiste afweging te maken tussen alle heersende belangen zodra ze iemand gaan helpen. Kwaliteit van onderzoek De kwaliteit van fundamenteel en toegepast onderzoek is van essentieel belang. Weten hoe we gezond kunnen blijven leven vanuit het holistische belang is de basis voor de ontwikkeling van de gezondheid van onze maatschappij. Dit heeft een direct effect op het weten in de maatschappij en ook indirect heeft het via de opleiding van professionals in de zorg een enorme bijdrage. Investering in onderzoek is van het grootste belang. 8 Kwaliteit van de werking van de markt De zorg kan prima als markt werken. Het is echter wel heel belangrijk wie de klant is in deze markt. In onze beleving kan er maar één zijn en dat is degene die zorg vraagt en hiervoor in eerste aanleg betaalt. Dat is een mens en principieel geen verzekeraar. In deze betekenis is de zorgmarkt een consumentenmarkt waarin ook de goede wetten van de markt kunnen gaan werken. Een consument kan de afweging maken op basis van prijs en prestatie waar zorg wordt gekocht. Natuurlijk zijn er maatschappelijke belangen die in de gaten gehouden moeten worden. Zo is het belangrijk dat er getoetst wordt op kwaliteit en veiligheid van zorg en dat deze niet onder druk komen te staan van winstgevendheid. Zo is het ook belangrijk dat de aanbieders betrouwbare informatie verschaffen en deze niet manipuleren. Zo is het ook belangrijk dat de basale zorg gewaarborgd blijft en dat de overheid hier zo nodig op inspringt.
Visie op 5. Strategische opgave van zorgorganisaties organisaties hebben vele strategische uitdagingen. De omgeving is volop in beweging, het is belangrijk om keuzes te maken in de dienstenportfolio, het vinden van goed personeel is niet eenvoudig en financieel gezond blijven vraagt veel managementaandacht. Er zijn drie thema s die onderbelicht blijven en die voor een fundamenteel andere werking van de zorg van groot belang zijn. Dat zijn de volgende: l l Innovatie en technologie l Bezieling en visie Om werkelijk sturing te krijgen op de bijdrage aan de gezondheid van een mens, is het belangrijk om te sturen op het effect dat teweeg is gebracht en niet op de productie die wordt geleverd. Dit betekent, niet alleen een kwantitatief meetsysteem waarin de bijdrage gedefinieerd is en op basis waarvan geëvalueerd kan worden of de bijdrage geleverd is. De wereld van zorg is hiervoor te complex. Het is belangrijk om voortdurend in gesprek te zijn met de cliënt om te beoordelen of het beoogde effect ook daadwerkelijk wordt gerealiseerd. Sterker nog, door in gesprek te zijn kan gedurende het proces van dienstverlenen bijgestuurd worden. Innovatie en technologie Innovatie en het inzetten van nieuwe technologie zijn aan de orde van de dag binnen de zorg. Vooral gericht op het zo goed mogelijk uitvoeren van een behandeling of ontwikkelen van bijvoorbeeld nieuwe medicijnen en hulpmiddelen. In structurele zin wordt er echter beperkt nagedacht over echte procesinnovatie met behulp van nieuwe technologieën. Er kan veel meer zorg geleverd worden in de thuisomgeving. Mensen kunnen veel meer doen in de diagnose van hun fitheid en het bespreken hiervan met zorgprofessionals. Technologie kan enorm helpen in het regisseren van het individuele gezondheidsproces en kan ook een forse basis bieden voor breed onderzoek naar de ontwikkeling van de algehele fitheid. Leefomgeving Economie Sociaal Fysiek Emotioneel Mens & Maatschappij Dienstverlening Geestelijk Regie Vergoeding Innovatie & Technologie organisaties & Visie Bezieling Ontwikkeling Markt Onderzoek Bezieling en visie Zonder visie is er geen richting en zonder bezieling is er geen ankerpunt. Beiden zijn belangrijk voor een gezonde ontwikkeling van de zorgorganisatie zelf. De visie inspireert om te bewegen naar een betere toekomst en een betere wereld. De bezieling geeft houvast om te beoordelen of de stap naar de toekomst passend is. 9
Over SeederDeBoer Helpen om mensen en organisaties te laten groeien. Dat is wat ons bezielt en waarom we met zoveel plezier werken voor onze klanten. Een belangrijke basis voor groei is het ontwikkelen van visie, inzicht en bewustzijn. Dat is ons vak en daar zijn we continu mee bezig. Vanuit onze bezieling en ons vak werken we samen met onze opdrachtgevers aan hun vragen en aan verbeteringen. Samen doen, voelen, dromen en denken om zo passende antwoorden te vinden. De mens voor wie we werken is boven alles het belangrijkste. We werken graag samen met visionaire, verstandige, hartelijke, bewuste en moedige mensen die graag iets willen bereiken voor hun organisatie. In termen van verantwoordelijkheid werken we vooral voor bestuurders en directeuren. Mensen die zich in een eindverantwoordelijke positie bevinden voor het verbeteren van de werking, positionering en prestaties van de organisatie. De zorgsector is één van de kernmarkten waar wij ons op richten. Dit naast de financiële sector en maatschappelijke organisaties. We helpen zorgorganisaties in zowel de cure als de care met hun vaak complexe en tegenstrijdige opgaves. We richten ons op de as van strategie en leiderschap naar besturing, bedrijfsvoering, doelmatigheid en zorg ICT. In dit gebied dragen we op verschillende manieren bij. Van het geven van een inhoudelijk advies, het coachen van betrokkenen, het tijdelijk overnemen van de managementverantwoordelijkheid tot aan het regisseren van de benodigde veranderingen. Meer informatie vindt u op onze website, www.seederdeboer.nl. Catharina van Renneslaan 20 1217 cx Hilversum T 035 622 3428 E info@seederdeboer.nl I www.seederdeboer.nl 10
Inzicht laat mens en organisatie groeien 12 www.seederdeboer.nl