1 Antwoorden leerlingenopdrachten SPEURTOCHT JAREN VAN VERDUISTERING De Tweede Wereldoorlog in de Amstelveense wijk Elsrijk Opdrachtenboek voor leerlingen met antwoorden Versie 20 juni 2016
2 Inhoudsopgave: 2 Opdrachten speurtocht leerlingen...4 2.1 Hotspot 1: Pauluskerk...4 2.1.1 Opdracht 1: oorlogsmonument Broersepark...4 2.1.2 Opdracht 2: gebouw Pauluskerk...5 2.1.3 Opdracht 3: jaren van verduistering...6 2.1.4 Opdracht 4: drie Pauluskerken...7 2.1.5 Opdracht 5: herdenkingsplaat...8 2.2 Hotspot 2: bunker...8 2.2.1 Opdracht 5b: bij passage vroegere noodsynagoge (alleen groep 1)...9 2.3 Hotspot 3: twee bombardementsplekken Montpessierlaan...9 2.3.1 Hotspot 3a: Charlotte van Montpensierlaan nr. 47 (Hansje)...9 2.3.2 Hotspot 3b: verhaal van het bombardement... 10 2.3.3 Hostspot 3c: Opdracht 6, bombardementsdoel... 10 2.4 Hotspot 4a: opdracht 7, herdenkingstegel Jesper... 11 2.4.1 Hotspot 4b: opdracht 8: Schuilplaatsen in de Graaf Aelbrechtlaan... 11 2.4.2 Hotspot 4c: Opdracht 9, Nazi-huis bij de rotonde... 12 2.4.3 Hotspot 4d: opdracht 10 Keizer Karelweg... 12 2.5 Hotspot 5: Heemraadschapslaan... 12 2.5.1 Hotspot 5a: Opdracht 11 huizen Heemraadschapslaan... 12 2.6 Hotspot 6: villa Krelage... 14 2.6.1 Hotspot 6a: opdracht 13 bunker of kazemat bij de Kruiskerk... 14 2.6.2 Hotspot 6a: villa Krelage... 15 2.6.3 Hotspot 6b: afluisteren van Duitsers... 15 2.6.4 Hotspot 6c: Opdracht 14: Soldaat van Oranje... 15 2.7 Hotspot 7: bunkers en bombardement Keizer Karelweg... 16 2.7.1 Hotspot 7a: Bunkers in Keizer Karelweg... 16 2.7.2 Hotspot 7d: verhaal mr. Reijnstlaan... 17 2.7.3 Hotspot 7 e : opdracht 15 kerkgebouwen... 17 2.8 Hotspot 8... 18 2.8.1 Hotspot 8a: explosieven... 18 2.8.2 Hotspot 8b: steentjes aan een huis... 18 2.8.3 Hotspot 8c: burgemeestershuis... 19 2.9 Hotspot 9: verzetshuizen... 19 2.9.1 Hotspot 9a: Rodenburghlaan... 19
3 2.9.2 Hotspot 9b: opdracht, foto s bekijken Ijsselsteinlaan... 20 2.9.3 Opdracht 16: zoek de verzetshuizen... 20 2.10 Hotspot 10: Openluchttheater Elsrijk... 21 2.10.1 Opdracht 17: voorpagina Parool over de bevrijding... 21 2.10.2 Hotspot 10b: ontstaan Openluchttheater... 23 2.10.3 Hotspot 10c: programma Openluchttheater Elsrijk 2016... 23 2.11 Evaluatie... 23
4 1 Opdrachten speurtocht leerlingen 1.1 Hotspot 1: Pauluskerk 1.1.1 Opdracht 1: oorlogsmonument Broersepark Er zijn nog 2 andere belangrijke monumenten in Amstelveen. Wat wordt daar herdacht?
5 1.1.2 Opdracht 2: gebouw Pauluskerk Luister heel goed naar dominee Baas van deze protestantse Pauluskerk. Deze kerk was heel erg belangrijk geweest in de Tweede Wereldoorlog. Laten we eerst luisteren wat de dominee over het kerkgebouw te vertellen heeft. Daarna mag je de vragen beantwoorden door met je potlood er een kruisje of 2 kruisjes voor te zetten. Er kunnen dus meerdere antwoorden goed zijn.
6 1.1.3 Opdracht 3: jaren van verduistering Voor de oorlog bestond de wijk Elsrijk uit naast katholieken en protestanten verschillende groepen mensen: boeren, gewone dorpelingen, forenzen die in Schiphol werkten en hier woonden en Joden. Mevrouw (Pierens) gaat jullie nu vertellen wat er toen in de Tweede Wereldoorlog gebeurde. Daarbij gebruikt ze aan de hand van het boek `Jaren van Verduistering. De protestantse Pauluskerk is door architect A.T. Kraan in 1937 gebouwd. Wat valt je op aan het gebouw met de foto s uit de Tweede Wereldoorlog en die uit 2016?
7 Over de tweede wereldoorlog in Amstelveen is het boek `jaren van verduistering geschreven. De bezettingstijd in Amstelveen. 1.1.4 Opdracht 4: drie Pauluskerken
8 1.1.5 Opdracht 5: herdenkingsplaat We gaan nu per groep voor de herdenkingsplaat staan. 1.2 Hotspot 2: bunker
9 Zie voor toekomstplannen Herbert Raat: https://herbertraat.com/2016/05/31/vlog3- paulusbunker-is-gemeentelijk-monument/ https://www.youtube.com/watch?v=lt-8j_usude De bunker is een monument geworden zodat het niet meer afgebroken kan worden. Aanvankelijk had een fotograaf er een atelier van willen maken. Er wordt nu nagedacht over een andere bestemming. 1.2.1 Opdracht 5b: bij passage vroegere noodsynagoge (alleen groep 1) 1.3 Hotspot 3: twee bombardementsplekken Montpensierlaan 1.3.1 Hotspot 3a: Charlotte van Montpensierlaan nr. 47 (Hansje) Luister naar het verhaal over Hansje.
10 Dit is de gedenksteen op het graf van Hansje en zijn zelfgemaakte speelgoed. 1.3.2 Hotspot 3b: Charlotte van Montpensierlaan 49 (Jantje) Luister naar het familie over de familie Waller uit de Charlotte van Montpensierlaan 49 1.3.3 Hostspot 3c: Opdracht 6, bombardementsdoel
11 1.4 Hotspot 4a: opdracht 7, herdenkingstegel Jesper Alle antwoorden zijn goed. Vind je dat het herdenken van de dood van Jesper met een gedenksteen belangrijk is? Waarom wel of waarom niet? 1.4.1 Hotspot 4b: opdracht 8: Schuilplaatsen in de Graaf Aelbrechtlaan
12 1.4.2 Hotspot 4c: Opdracht 9, Nazi-huis bij de rotonde 1.4.3 Hotspot 4d: opdracht 10 Keizer Karelweg 1.5 Hotspot 5: Heemraadschapslaan 1.5.1 Hotspot 5a: Opdracht 11 huizen Heemraadschapslaan 1.5.2 Hotspot 5b: opdracht 12 kunstwerken Keizer Karelweg (Achtergronden worden nog verder onderzocht door Juliette)
13 Verhaal: een van de kunstwerken heeft te maken met een ruzie tussen twee artsen die bij de Keizer Karelweg woonden waardoor een beeldmaker zich heeft laten inspireren. Welke zou het zijn? Loop de Keizer Karelweg af en bekijk de kunstwerken die je passeert goed. Beantwoord de vragen in je werkboek.
14 1.6 Hotspot 6: villa Krelage 1.6.1 Hotspot 6a: opdracht 13 bunker of kazemat bij de Kruiskerk
15 1.6.2 Hotspot 6b: villa Krelage Charlotte van Montpensierlaan nr. 65. Dit is Villa Krelage, een officiersmess. Hier kwamen de Duitse officieren bij elkaar om te vergaderen, te eten en feest te vieren. Hier woonde ook de Duitse generaal Christiaansen hoofd van de Duitse Wehrmacht die het voor het zeggen had op Schiphol dat een militair vliegveld was geworden. Het bombardement op de huizen in de Charlotte van Montpensierlaan op 24 februari 1945 was misschien bestemd voor deze villa. Luister naar het verhaal over de Grijze Muizen. 1.6.3 Hotspot 6b: afluisteren van Duitsers Luister naar het verhaal van het afluisteren van Duitsers bij villa Krelage. 1.6.4 Hotspot 6c: Opdracht 14: Soldaat van Oranje
16 1.7 Hotspot 7: bunkers en bombardement Keizer Karelweg 1.7.1 Hotspot 7a: Bunkers in Keizer Karelweg Luister naar het verhaal een bewoner van de Keizer Karelweg. Mevrouw Bulk vertelt over het bombardement van de Keizer Karelweg 436 en 438. Deze straat vroeger en nu. Hotspot 7c: blinde verzetsvrouw Luister naar het verhaal van de blinde verzetsvrouw mevrouw Harte.
17 1.7.2 Hotspot 7b: verhaal mr. Reijnstlaan Luister naar het verhaal over de mr. Reijnstlaan. Hier kan eventueel een spel gedaan worden voor de Kruiskerk. Als de sirene (luchtalarm) klinkt gaat iedereen dekking zoeken. Wie door de begeleider na 10 tellen toch wordt gezien is `geraakt door de bom. (Piet de Bresser heeft dit meegemaakt. Maar hij ging niet meteen naar huis en zijn ouders waren ongerust waardoor hij een standje kreeg. Zij hele familie schuilde onder de trap, 1.7.3 Hotspot 7c: opdracht 15 kerkgebouwen Overeenkomsten zouden kunnen zijn: - Beiden zijn kerkgebouwen waarin protestanten (PKN) hun diensten vieren o.l.v. dominees - Ze hebben torens (met klokken) - Er zijn preekstoelen - Ze staan allebei in de wijk Elsrijk
18 Verschillen kunnen zijn: - Modern gebouw (Kruiskerk) vs. Traditioneel gebouw(pauluskerk) - Pauluskerk heeft in de Tweede Wereldoorlog een rol gespeeld - De Pauluskerk heeft 3 ingangen symboliserend de Drie-eenheid. - De kruiskerk heeft 2 torens (symboliserend een basiliek) 1.8 Hotspot 8: Bardelsaan / Kruiskerk 1.8.1 Hotspot 8a: explosieven Luister naar het verhaal over de explosieven in de Bardeslaan 1.8.2 Hotspot 8b: steentjes aan een huis Opdracht: zoek de rood-wit-blauwe stenen in het huis op Bardeslaan nr. 6.
19 1.8.3 Hotspot 8c: burgemeestershuis De burgemeester woonde Bardeslaan 16. Luister naar het verhaal over de burgemeesters. Over burgemeester Haspels die een heldendaad verrichtte. 1.9 Hotspot 9: verzetshuizen 1.9.1 Hotspot 9a: Rodenburghlaan Luister naar het verhaal over de verzetsstrijder van Hulst. Dit was een verzetshuis. Waar zou die hebben gestaan? (Antwoord: Roodenburghlaan 25) Ter hoogte van nummer 25 weten we dat in deze tuin de zusjes Van Hulst hun schildpaddenkolonie verzorgden, in dit huis verbleven langdurig ondergedoken joden, en daar was op zolder de bijzondere schuilplaats. Het is opmerkelijk dat er in Elsrijk zo veel verzet was terwijl overal Duitse militairen rondliepen. Inkwartiering vond op ruime schaal plaats. Niettemin waren in de Van IJsselsteinlaan Piet de Winter en Reyer Hendrikse actief, verzetsmensen van het eerste uur, waarvan schrijver van dit blog inmiddels heeft kunnen achterhalen dat Hendrikse op het adres Van IJsselsteinlaan nr 8 woonde. De Winter en Hendrikse, Van Hulst waren de enige niet. Bekende namen zijn onder andere ook Johan Benders, Jan Goldschmeding, Christiaan Pieron en Frits Nieuwenhuysen. Zie: http://www.geschiedenismaatschappijbetgem.nl/
20 1.9.2 Hotspot 9b: opdracht, foto s bekijken Ijsselsteinlaan Lees de tekst onder onderstaande foto s? 1.9.3 Opdracht 16: zoek de verzetshuizen Waar zou het huis van Piet de Winter zijn? Loop links af de Ijsselsteinlaan in en sla linksaf de Floris van Alkemadelaan in. Aan het einde oversteken naar het park. Aan de rechterkant bij de speelweide vind je een ingang van het Openluchttheater Elsrijk. Loop daar naar binnen en neem plaats op de tribune. Daar vind je grote doeken met de tekst van de verzetskrant het Parool toen Nederland bevrijd was. Maak daarover de volgende opdracht.
21 1.10 Hotspot 10: Openluchttheater Elsrijk / de bevrijding 1.10.1 Opdracht 17: voorpagina Parool over de bevrijding Het Parool was met Vrij Nederland en Trouw dè verzetskranten van Nederland. Het was voor deze kranten dan ook een grote opluchting dat de oorlog was afgelopen. De Amsterdamse krant Het Parool wijdde er een hele voorpagina aan.
22
23 1.10.2 Hotspot 10b: ontstaan Openluchttheater Luister naar het verhaal over het ontstaan van het Openluchttheater. 1.10.3 Hotspot 10c: programma Openluchttheater Elsrijk 2016 Op de website www.openluchttheaterelsrijk.nl vind je het programma voor de komende zomer. Als je het leuk vindt kun je daar met je vriendjes of je ouders naar toe. Daarna wordt de speurtocht hier afgesloten. 1.11 Evaluatie Wat vond je van de speurtocht? Nog ideeën voor verbetering? De goede antwoorden kun je binnen een paar dagen vinden op de internetsite: www.ontmoetenherdenk.nl HEEL BEDANKT VOOR JULLIE DEELNAME EN DENK NA OVER: