1 Algemeen 1.1 De bunker 1943

Transcriptie

1 De oorlogsbunker naast de Pauluskerk is de tweede hotspot van onze speurtocht Elsrijk die we in 2016 als pilot hebben gelopen. Over die oorlogsbunker is een conflict ontstaan tussen de gemeente en een buurtcommissie. Graag houden wij ons buiten deze discussie maar wil wel graag op de hoogte blijven van de ontwikkelingen en verzamelen we de informatie voor de Amstelveense leraren en bewoners. Hieronder een aantal belangrijke artikelen. 1 Algemeen 1.1 De bunker 1943 Zie Amstelveenweb De bunker Facebook met film 2 Bunkercomplex Amsterdamseweg

2

3

4 3 Foto s bunkers Amsterdamseweg

5 4 Monumentstatus 4.1 Gemeente Amstelveen gemeentelijke monumentenlijst redengevende omschrijving, gewijzigd vastgesteld adres : Wolfert van Borsselenweg 117a postcode : 1181 PJ

6 naam object : Paulusbunker kadastraal : H 1849 monumentnr. : - bouwjaar : 1943 architect : onbekend 4.2 Beknopte beschrijving Aan de wolfert van Borsselenweg, in het plantsoen tegenover de Pauluskerk, staat een schuilkelder die daar tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers is gebouwd. Tegen het talud van de Ringdijk bouwden zij twee bunkers, als schuilplaats voor de Duitse bezetters bij bombardementen. Eén van de twee bunkers was ingericht als telefooncentrale voor het divisiehoofdkwartier. Deze is in 1949 gesloopt. De andere bunker diende als slaapplaats voor de bemanning van het meteo-station. Vanaf deze bunker werden door hen weerballonnen opgelaten om de weersomstandigheden voor Schiphol te bepalen. Nadat de luchthaven Schiphol in 1943 was gebombardeerd door de geallieerden, werd de omgeving rond de Pauluskerk aangewezen als woonplaats voor de Duitse luchtmachtofficieren van de Luftwaffe. Huizen aan de Amsterdamseweg, de Dijkgravenlaan, de Charlotte van Montpensierlaan en de Keizer Karelweg werden door de Duitsers geconfisceerd. Uit angst voor bombardementen bouwden zij twee bunkers. Er gaat een verhaal dat er vanaf één van de nabij gelegen villa s aan de Keizer Karelweg een ondergrondse gang, leidt of leidde naar één van de bunkers, zodat de bewoner bij een bombardement directe toegang had tot de schuilplaats. De gang is echter, voor zover bekend, nooit aangetoond. In februari 1945 werd de buurt getroffen door een Hawker Typhoon Jachtbommenwerper. De ravage was groot; er vielen doden en gewonden en een dubbele villa stortte volledig in. De bunkers bleven onbeschadigd. Na de bevrijding en het vertrek van de Duitsers werden de bunkers eigendom van de gemeente Amstelveen, waarvan er één werd gesloopt in De andere bunker werd als opslagruimte

7 gebruikt door de gemeentelijke plantsoenendienst. In 1955 waren er plannen ook deze bunker op te blazen, maar het leverde te veel risico op vanwege beschadigingen aan het dijklichaam van de Ringdijk. Vanaf 1969 deed de bunker dienst als jongerencentrum voor jongeren van de Pauluskerk, en stond ook wel bekend als Sociëteit de Bunker. 4.3 exterieur De Paulusbunker is een nagenoeg rechthoekig gebouw van 11,40 meter bij 4,85 meter. Het geheel is zeer eenvoudig vormgegeven en volledig opgetrokken in schoon metselwerk in een rode baksteen. Het geheel is opgemetseld in staand verband, vanwege de stevigheid en de gewenste dikte van de muren. De entree wordt geflankeerd door twee lage, gemetselde muurtjes. Boven de entree is een rollaag aangebracht in het metselwerk. De bunker heeft een plat dak welke bestaat uit een betonnen plaat, en is, gemeten vanaf maaiveld, 1,80 meter hoog. De tekening uit het BRV-archief, gemaakt in 1949, spreekt van een bouwhoogte van 2,60 meter. Toen de bunker dienst ging doen als jongerensociëteit, heeft de gemeente de ruimte van 1,5 meter onder maaiveld, dichtgemaakt. Van de drie luiken werd er één dichtgemetseld. Ook werd een deel van het dikke betonnen plafond verwijderd. Nadat de sociëteit werd gesloten, werd de entree dichtgemetseld, om overlast als hangplek te voorkomen. De bunker is momenteel in matige fysieke staat. Het metselwerk vertoont behoorlijke beschadigingen, en ook het voegwerk is slecht. De gemeente heeft plannen het gebouw op te knappen en de entree weer open te maken, in verband met de aanwijzing tot gemeentelijk monument.

8 4.4 interieur Het interieur van de bunker is momenteel niet toegankelijk, vanwege de dichtgemetselde entree. Naar verluid is daarin nog de inrichting van de jongerensociëteit aanwezig, met o.a. een bar, dj-tafel en toilet. 4.5 Situering 4.6 Criteria Bij de aanwijzing van objecten als gemeentelijk monument worden de navolgende criteria in aanmerking genomen: - situeringswaarde: D, F - architectonische betekenis: B, D - historische betekenis/cultuurhistorische waarde: A, D Uitwerking: 4.7 Situeringswaarde - D. van belang vanwege de visuele, historische of functionele relatie met parken/of tuinaanleg en meer in het algemeen in relatie tot het groen. - F. van belang vanwege situering 4.8 Architectonische betekenis - B. de typologische betekenis als goed voorbeeld van een bouwtype, gerelateerd aan de oorspronkelijke functie, vanwege het materiaalgebruik en constructiewijze. - D. unica in de gemeente, vanwege een unieke verschijningsvorm, eventueel verbonden met bijzondere ouderdom. Historische betekenis/cultuurhistorische waarde - A: van belang als symbool of herinnering aan een historische gebeurtenis of ontwikkeling in het verleden. - D. van belang als verschijningsvorm van een sociaal-economische en/of politieke ontwikkeling.

9 5 20 november 2017: De nazi-bunker mag best monument zijn In NRC/HANDELSBLAD dat hij de bunker wil behouden. Daarom gaan we aan de slag om de bunker een nieuwe (positieve) functie te geven als fotostudio of als galerie. Dat was tegen het zere been van zowel Federatief Joods Nederland als van vereniging Sloop de Bunker, ten dele omwonenden van het park. Maar de gemeente zette door, inmiddels met een educatieve functie in gedachten. In juni 2016 werd de bunker aangewezen als gemeentelijk monument. Het bunker-dispuut raakt aan de landelijke discussie over omgaan met besmet erfgoed. Eén van de tegenstanders van de monumentenstatus, omwonende Henriëtte Nakad, verwees naar Duitsland. Angela Merkel laat het geboortehuis van Hitler slopen. Dat is een heel ander signaal dan het tot gemeentelijk monument maken. Maar volgens de wethouder heeft een monumentale status niets

10 te maken met goed of fout. De status onderschrijft louter de cultuurhistorische waarde van een gebouw november 2017: Amstelveense `nazibunker mag monument blijven In At5 13 november 2017 De afgelopen decennia mochten jongeren van de Pauluskerk gebruik maken van de bunker. maar sinds 2008 gebeurde er niets meer mee. De gemeente bedacht om euro te investeren in een

11 renovatie en de schuilkelder in te vullen als bijvoorbeeld een expositieruimte. Tegelijkertijd kreeg de bunker de status van monument. Sloop de bunker Maar dat was een aantal omwonenden tegen het zere been. Zij verzamelden zich in het comité Sloop de Bunker en kregen daarbij ook bijval van Federatief Joods Nederland (FJN). Zij stapten naar de rechter, maar die besloot onlangs dat deze groepen geen 'belanghebbenden' zijn bij het wel of niet toekennen van de monumentenstatus. Lees ook: Driehonderd euro boete voor beplakken galerie met Verboden voor Joden-posters Dat zijn de omwonenden en FJN wél als er sprake is van een verbouwing of daadwerkelijke plannen om de bunker in gebruik te nemen. In dat geval is er een nieuwe gang naar de rechter denkbaar. Goed mis Victor Loonstein van FJN benadrukt tegenover AT5 dat de rechter dus geen inhoudelijk oordeel heeft uitgesproken. 'We beraden ons op vervolgstappen', zegt hij. Dat kunnen opnieuw juridische stappen zijn of een goed gesprek met de gemeente. FJN merkt op dat er tegelijkertijd wel plannen zijn om een oude synagoge te slopen in Amstelveen. 'Het is een vreemd verhaal. Enerzijds willen ze een synagoge slopen en aan de andere kant een nazibunker tot monument verheffen. Er is iets goed mis in Amstelveen. Er is zelfs geen monumenten ter nagedachtenis van de holocaust in de gemeente.'