Praten als Brugman De franciscaanse monnik Brugman hield in de 15 de eeuw een aantal vurige preken met als doel het stichten van een nieuw klooster in Amsterdam. Zijn preken lieten zoveel indruk achter dat sindsdien de uitdrukking praten als Brugman ontstond. Sinds dit gezegde bestaat, hebben al veel mensen deze woorden toegeworpen gekregen. Als wij momenteel aan deze uitdrukking denken, dan gaan onze gedachten naar de centrale bankiers in de wereld. Vooral de bestuursleden van de FED praten tegenwoordig de blaren op hun tong. Net als Brugman houden de leden van de FED vrijwel dagelijks speeches om het gelijk van de FED en haar beleid aan te tonen. Zij prediken steeds meer dat een renteverhoging passend zou zijn bij de huidige economische situatie. De economische groei is gezond, de werkloosheid laag en de inflatie lijkt het beoogde doel van 2% te gaan halen. Althans, dit is de versie van de FED officials. Maar in de vogelren van de FED zitten zowel haviken als duiven. Alleen al de combinatie van deze 2 vogelsoorten voorspelt weinig goeds. Het lijkt erop dat de FED officials steeds meer hawkish worden. Het havikengeluid overstemt het geroekoe tijdens de vergaderingen van de FED. Het lijkt erop dat de duiven het onderspit gaan delven. De dovish officials lijken te transformeren naar haviken. Is deze transformatie te danken aan het feit dat het beleid van de duiven heeft gewerkt en het de economie weer op het rechte pad heeft gebracht? Of komt deze transformatie doordat de duiven inzien dat hun beleid heeft gefaald? Zien zij in dat het monetaire beleid van de afgelopen jaren meer schade heeft berokkend aan het financiële systeem dan het goed heeft gedaan. De bijeffecten van het FED-beleid lijken, net als de oplossingen in de vorige crisissen, voor financiële instabiliteit te zorgen. Wat gaat er gebeuren als beleggers zich realiseren dat er een einde is gekomen aan jaren van kwantitatieve verruiming en dalende officiële rentes? Is de zogenaamde freelunch voorbij? Want als je weet dat centrale banken en overheden aan de koopzijde van de obligatiemarkt acteren, dan blijf je zelf zolang mogelijk zitten of je koopt zelfs obligaties bij. De maandelijkse opkoopprogramma s zorgen voor een continue vraag, dus waarom zou je zelf obligaties aanbieden wanneer dit niet hoeft. Sinds de FED onlangs te kennen heeft gegeven de rente dit jaar nog minimaal één keer te willen verhogen, lijkt de onrust onder beleggers toe te nemen. Zij lijken zich steeds meer te realiseren dat wij de bodem in de rente hebben gezien en bieden daarom steeds meer obligaties op de markt aan. Dalende obligatiekoersen resulteren in een stijgende w w w. g o l d e n c r o s s e s. n l i n f o @ g o l d e n c r o s s e s. n l Pagina 1
kapitaalmarktrente. Waar begin juli iedereen nog dacht dat de rente verder zou dalen, is de 10-jaars rente in de VS inmiddels behoorlijk gestegen. En dit komt vooral omdat de FED bestuursleden praten als Brugman. Wat willen zij bereiken met hun speeches? Eén belangrijk doel is dat ze de hype op de financiële markten willen beteugelen. Zij zien in dat hun ruime monetaire beleid van de afgelopen jaren bubbels creëert. Bubbels die zij kost wat kost wensen te voorkomen. Want vroeg of laat knapt een bubbel uit elkaar, met zeer negatieve consequenties. Negatief voor de belegger maar vaak ook voor de reële economie. Dalende prijzen c.q. verliezen zorgen vaak voor een afname van vertrouwen. De negatieve bijeffecten moeten niet groter worden dan het positieve doel van hun beleid. Wat de FED waarschijnlijk ook wenst te bereiken, is dat iets hogere officiële rentetarieven hen weer munitie geven voor de bestrijding van de volgende recessie. Het is een utopie om te denken dat er nooit meer recessies zullen zijn. Wanneer de rente praktisch op nul staat is het rente-instrument normaal gesproken uitgewerkt. Tenzij negatieve rentes ook in de VS mogelijk worden. Iets wat zeker niet onmogelijk is want de laatste weken wordt van verschillende kanten geopperd dat dit in de toekomst mogelijk moet zijn. In tegenstelling tot Japan en Europa heeft de VS vooralsnog een negatief rentebeleid weten te voorkomen. Een ander doel van de FED kan zijn dat zij de yieldcurve steiler wensen te maken. Het verschil tussen de korte en lange rente werd de afgelopen maanden alleen maar kleiner. Dit is vooral voor banken een negatieve ontwikkeling. Immers zij dienen hun rentemarge te behalen uit het verschil tussen het kort aantrekken van vermogen en het lang uitzetten van het aangetrokken vermogen. Hoe groter de rentemarge, des te hoger de winsten. Vanaf begin dit jaar is de lijn vlakker geworden. De kunst voor de FED wordt nu om de rente niet te hard te laten stijgen. Met hun speeches proberen zij de yield curve weer iets terug te kantelen richting de situatie van begin dit jaar. Toen was het verschil tussen de korte en lange rente ongeveer een 0,5%-punt groter. w w w. g o l d e n c r o s s e s. n l i n f o @ g o l d e n c r o s s e s. n l Pagina 2
Vooralsnog heeft de recente rentestijging op de kapitaalmarkt tot gevolg dat de obligatiekoersen dalen, maar altijd nog binnen een lange termijn opgaande trend voor obligaties. De ishares $ Treasury Bond 7-10yr in US dollar beweegt nog steeds in een golden cross-fase. De blauwe lijn noteert boven de rode lijn. De correctie van de afgelopen weken is vooralsnog niets anders dan een subbeweging binnen een lange termijn stijgende trend voor obligaties. Uiteraard zal eens de trend gaan keren, maar of de daling van de afgelopen weken het begin van het einde is, valt nog te bezien. Want wanneer de lange rente in een opwaartse trend en obligaties vice versa in een dalende lange termijn trend komen, dan worden ons inziens de gigantische schuldenbubbel in de VS en de wereld onhoudbaar. De afgelopen 35 jaar zijn de schulden in de wereld in rap tempo toegenomen, maar de daling van de rente zorgde ervoor dat de totale rentelast niet tot begrotingsproblemen heeft geleid. De schulden van de Amerikaanse overheid nemen nog steeds toe. Een scenario van stijgende schuld in combinatie met een stijgende rente zal resulteren in toenemende begrotingstekorten. Tenzij de belastinginkomsten stijgen door bijvoorbeeld meer economische groei of door het reduceren van andere overheidsuitgaven. Niets wijst erop dat wij op korte termijn te maken krijgen met sterke economische groei. Op zijn hoogst gaan de scenario s uit van het voortkabbelen in dezelfde groeicijfers van ca. 2% op jaarbasis. Echter er zijn ook geluiden dat de VS zelfs al aan het afglijden is naar een recessie. Meer belastinginkomsten lijken dus onwaarschijnlijk. Er is ook weinig kans op het verlagen van de overheidsuitgaven. Met de verkiezingen in aantocht maken beide kandidaten zich hard voor meer fiscaal stimuleren. Vooral investeringen in infrastructurele projecten behoren hiertoe. Donald Trump noemt een bedrag van USD 550 miljard en Hillary Clinton een bedrag van USD 275 miljard. Maar Amerikaanse economen noemen zelfs bedragen die oplopen tot USD 2.000 miljard. Verder worden er lagere belastingtarieven in het vooruitzicht gesteld, dit om uiteraard extra zieltjes te winnen. Het is dus onwaarschijnlijk dat het begrotingstekort kleiner wordt, zeker in combinatie met een stijgende rente op de overheidsschulden. Zoals wij al verschillende keren hebben gemeld, zit heel de Westerse wereld gevangen in het Japanscenario. Wij zullen er rekening mee moeten houden dat de rente voorlopig nog vele jaren laag blijft. Wij zijn dan ook nog steeds niet overtuigt van het feit dat de VS de rente zal verhogen dit jaar. En ook voor 2017 zien wij weinig ruimte. w w w. g o l d e n c r o s s e s. n l i n f o @ g o l d e n c r o s s e s. n l Pagina 3
In Japan zijn er de afgelopen 20 jaar een paar rentestijgingen geweest, maar deze werden elke keer gevolgd door een spoedige verlaging. Ook in Japan weten de centrale bankiers en de regering wat praten als Brugman is. Want ondanks het feit dat de totale schuldenberg van Japan stijgt, ook relatief gezien ten opzichte van de omvang van de economie (GDP), blijft de rente rond het 0%-niveau. Het heeft er alle schijn van dat Europa en de VS dit scenario ook staat te wachten. Er komt echter een schuldenniveau waarin de centrale bankiers in de wereld schaakmat worden gezet. Het geloof in het financiële systeem zal dan verdwijnen. Praten als Brugman kan op den duur overkomen als iemand suf lullen. Als iemand de oren van zijn kop worden gepraat, kan het algemene gevoel zomaar omslaan naar een gevoel van wat krom is recht praten. En als wij eenmaal denken dat de centrale bankiers uit hun nek kletsen, dan is het vertrouwen in het systeem weg. Op dat moment zijn wij niet meer genegen om in obligaties te beleggen. De beleggers zullen bij een verlies van vertrouwen in de woorden van centrale bankiers en overheden hun geld gaan onttrekken uit het financiële systeem. Wat uiteindelijk resulteert in een ineenstorting van de financiële systeem en haar schuldenpiramide. Het is opvallend dat er steeds meer geluiden te horen zijn van partijen die een crisis voorspellen die groter zal zijn dan de depressiejaren uit de jaren 30. De consequenties van de depressiejaren zijn voorkomen, maar van uitstel komt geen afstel. Jim Rogers, een bekende beursgoeroe, voorspelt een ineenstorting van het financiële systeem waarbij USD 68 biljoen verloren zal gaan. Hij refereert zelfs naar de Bijbel. Maar ook Bill Gross, één van de grootste obligatiehandelaren van de wereld, voorspelt weinig positiefs voor de financiële markten. Marc Faber, Jim Rickards, etc. allen voorspellen zware beurstijden. De centrale bankiers zullen de negatieve krachten van deze heren moeten pareren. Stuk voor stuk kerels die niet meer geloven in de woorden van de centrale bankiers. Beursgoeroes met duizenden volgers die miljarden aan kapitaal in beweging kunnen zetten. Voorlopig is de macht van de centrale bankiers groter dan de onrust die de pessimisten stoken. Een bekend spreekwoord is never fight the FED. Probeer dus nooit te winnen van centrale bankiers door te speculeren op koersdalingen. Zolang de obligatie-, aandelen- en vastgoedmarkten in golden crosses bewegen kunnen wij de daling van de afgelopen weken beschouwen als een speldenprik, maar niet het einde van de bullmarkt. Want een te sterke daling van de beurskoersen kan zomaar weer betekenen dat het geroekoe van centrale bankiers toeneemt. Zij zullen, net als Brugman destijds, proberen om hun doel te bereiken. En dat doel is voor centrale banken een gezond financieel stelsel wat zorgt voor economische stabiliteit met een bijbehorende inflatiedoelstelling van ca. 2%. Een economie met beperkte werkloosheid. Hun doel is niet een ineenstorting van financiële assets, waarbij pensioenvermogens en spaargeld worden weggevaagd. En geen renteontwikkeling die ervoor zorgt dat schulden onbetaalbaar worden. Het praten als Brugman gaat verder, maar het is niet te hopen dat de centrale bankiers later ook een boek moeten schrijven met dezelfde titel als Brugman heeft gedaan. Pater Brugman schreef namelijk het boek Speculum Imperfectionis, wat zoveel betekent als: Spiegel der onvolkomendheid. w w w. g o l d e n c r o s s e s. n l i n f o @ g o l d e n c r o s s e s. n l Pagina 4
Disclaimer Golden Crosses B.V.: Op deze publicatie is de disclaimer van Golden Crosses B.V. van toepassing. Verkorte disclaimer: Alle aanbevelingen inzake de aantrekkelijkheid van bepaalde effecten dienen niet gezien te worden als aanbod om effecten en/of andere zakelijke waarden te kopen of te verkopen, noch als een uitnodiging of aansporing tot het doen van enige investering. Alle communicatie is generiek van aard en houdt geen rekening met de specifieke beleggingsdoelstellingen, de persoonlijke financiële situatie, kennis en ervaring en beleggingshorizon van de betreffende lezer. Alle informatie mag dan ook niet worden aangemerkt als een persoonlijk advies. De waarde van beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Opinies, feiten en meningen kunnen zonder nadere aankondiging worden gewijzigd. De verspreiding van alle uitingen van Golden Crosses in andere jurisdicties dan in Nederland is mogelijk aan restricties onderhevig en de lezer dient zelf de restricties te achterhalen. Golden Crosses verbiedt het geheel of gedeeltelijk verspreiden van alle uitingen van Golden Crosses en aanvaart geen enkele aansprakelijkheid voor de acties van derden op grond van inzichten van Golden Crosses. Het intellectueel eigendom van alle publicaties van Golden Crosses behoort toe aan Golden Crosses. De gehele disclaimer kunt u lezen op de website www.goldencrosses.nl w w w. g o l d e n c r o s s e s. n l i n f o @ g o l d e n c r o s s e s. n l Pagina 5