Loopbanen van leerkrachten: hefbomen voor schoolontwikkeling. Samen werken om te leren. Geert Devos.

Loopbanen van leerkrachten: hefbomen voor schoolontwikkeling Samen werken om te leren Geert Devos www.steunpuntssl.be

Effectieve professionalisering Inhoudskenmerken Focus op lespraktijk en leren van leerlingen Coherentie Met opvattingen van leerkrachten Met beleid van school, bestuur, koepel, overheid Structurele kenmerken Actief leren Observatie expert leraren met feedback & discussie Analyse van toetsen van leerlingen Leiden van discussies Langdurig Collectief leren Laat interactie en overleg toe Gelinkt aan schoolcontext

Samenwerkend leren Leiderschap Structurele condities Culturele condities Professionele leergemeenschap Mentaal Collectieve verantwoordelijkheid Gedrag Reflectieve dialoog Praktijkdeprivatisering Leeruitkomsten

Leeruitkomsten Verschillende vormen Nieuwe ideeën: kennis opvattingen Vak-kennis Didactische kennis Pedagogische kennis Emoties: gevoel van bekwaamheid Intenties voor de praktijk Praktijk veranderen Instructiestrategieën Interactiepatronen tussen leraren onderling en met leerlingen Verschillen in diepgang Nieuwe ideeën kunnen diepgaander zijn dan praktijk veranderen Praktijk veranderen praktijk veranderen

Samenwerking Ervaringen en materialen uitwisselen Hulp bieden Elkaar observeren en feedback geven Samen ontwikkelen: lessen, curriculum, toetsen, examens Individueel Gezamenlijk

Professionele leergemeenschap Mentaal Collectieve verantwoordelijkheid Verantwoordelijk elkaars instructie Verbetering van de school en van alle leerlingen Gedrag Reflectieve dialoog Overleg en suggesties over leerplan, doelen, leren van leerlingen Praktijkdeprivatisering Observatie collega s of samen lesgeven

Professionele leergemeenschap Basisscholen (52 scholen, 750 leerkrachten) Collectieve verantwoordelijkheid 3,67 / 5 Reflectieve dialoog 3,26 / 5 Praktijkdeprivatisering 1,92 / 5

Professionele leergemeenschap Collectieve verantwoordelijkheid Reflectieve dialoog Praktijkdeprivatisering Diepgang samenwerking leeruitkomsten

Onderzoek in basisscholen Verschillen doorheen een onderwijsvernieuwing over 1 jaar Personeelsvergadering Subteam Leerkrachten onderling Externen Sterke PLG scholen Prominente en inhoudelijke rol doorheen het jaar Ook ruimte voor evaluatie en ideeën Aanwezig doorheen het schooljaar (opvolgen, materiaal, coaches) Bespreken doorheen schooljaar Vaste partners + doorheen school Samen lesgeven Diepgaande gesprekken + evaluatie Uitwisselen van ervaringen en delen van praktijken met externen Ondersteuning zoeken (PBD) Lage PLG scholen Weinig vermeld Vooral informatie en afspraken Afwezig of eenmalig Bespreken vooral in eerste trimester Vaste partners Praktische samenwerking Enkel praktische samenwerking

Leeruitkomsten Sterke PLG scholen Lage PLG scholen Diversiteit Inhoudelijke verschillen Inhoudelijke gelijkenissen Meerdere soorten uitkomsten per trimester doorheen het jaar Bijna altijd leeruitkomsten Positieve emoties Afstemming van praktijken doorheen gehele school Praktische + diepgaande veranderingen in klaspraktijk Algemene positieve indruk Nieuwe ideeën, inzichten en tips Weinig negatieve emoties, intenties voor praktijkverandering, bevestigde ideeën en bewustwording Meestal 1 uitkomst per trimester Sterke daling in 1 school Geregeld weinig of niets leren Geen emoties Afstemming van praktijken tussen twee leerkrachten Praktische veranderingen in klaspraktijk Algemene positieve indruk Nieuwe ideeën, inzichten en tips Weinig negatieve emoties, intenties voor praktijkverandering, bevestigde ideeën en bewustwording

Hoe kijken leerkrachten terug op het voorbije jaar? Algemene indruk Stimuli Barrières Sterke PLG scholen Positief Schoolleiding en geloof in zinvolheid Team (coaches, samen ervoor gaan) Erkend en overwonnen Praktische bekommernissen Gevoelens van angst en onzekerheid Lage PLG scholen Positief Schoolleiding en geloof in zinvolheid Weinig barrières genoemd Niet succesvol overwonnen

Structurele condities Leiderschap senior leerkrachten Implementatie-team Tijdelijk voor opvolging innovatie Leidinggevende leerkracht (zorgcoördinator) Permanent Niet de directeur Doorzetten en opvolgen Consistentie Luisteren Expertise Directeur moet uitkijken wie dit is Alleen wie expert-gezag heeft zal door collega s gevolgd worden

Structurele condities Formele overlegmomenten Persoonlijk initiatief Georganiseerd door de directeur Combinatie van beide Enkel tussen nabije leerkrachten Brede groep via o.m. personeelsvergadering

Culturele condities Gedeelde visie Inbreng vanuit directie en leidinggevende leerkrachten Openheid naar andere leerkrachten Visie-documenten spelen geen rol Initiatie top down is oké Vertaling in concrete doelen (top down is niet oké) Alignment tussen specifieke vernieuwingen en schoolvisie

Culturele condities Vertrouwen Zeer essentieel Moeilijk te veranderen eens er wantrouwen is Kunst is vooral wantrouwen te vermijden Cultuur van openheid en veel communicatie Zeer veel tussenkomst van leidinggevenden In opdrachttoewijzing geen ruimte voor routine en kliekjes

Culturele condities Autonomie Keuze in onderwijsmethode en evaluatievorm Tijdsindeling in klas Te bereiken doelen met leerlingen tegengesteld aan samenwerking Ook belangrijk bij beginnende leerkrachten Stimuleert leren Reduceert stress Stimuleert self-efficacy

Schoolleiderschap Transformationeel leiderschap Visie Vertrouwen in leerkrachten sterke communicatie Emotie - expressief Identificatie Aanspreekbaar en zichtbaar Ondersteuning en opvolging Vooral impact op collectieve verantwoordelijkheid Moeilijk te delegeren naar andere leidinggevenden

Schoolleiderschap Onderwijskundig leiderschap Coördinatie curriculum Opvolgen vooruitgang leerlingen Opvolgen didactische kwaliteiten leerkrachten Bevorderen participeren aan professionele ontwikkeling Vooral impact op reflectieve dialoog en praktijkdeprivatisering Rol model om in klassen te komen Focus op instructie en feedback stimuleert reflectie met anderen Directeurs hebben niet overal expertise Delegatie naar andere leerkrachten

Schoolleiderschap Gedeeld leiderschap Gedeelde visie Sterke onderlinge communicatie mét interne discussie Externe communicatie: één stem Belangrijk om te selecteren wie hier deel van uitmaakt

Secundair onderwijs Professionele leergemeenschap = vakwerkgroep Soms 1 vak (Frans); soms groepen van vakken (talen) Soms graadgebonden; soms graadoverstijgend

Professionele leergemeenschap Secundaire scholen: vakwerkgroepen (62 vakwerkgroepen, 248 leerkrachten) Collectieve verantwoordelijkheid 3,91 / 5 Reflectieve dialoog 3,33 / 5 Praktijkdeprivatisering - / 5

Schoolleiderschap Schoolleiders in secundaire scholen met sterke PLG s: Besteden aandacht aan samenwerkingsbereidheid bij selectie Besteden veel zorg aan opdrachttoewijzing en zoeken naar collega s in parallelklassen Stimuleren veel meer samenwerking Dringen aan op vertikale samenhang Stimuleren veel informele bijeenkomsten Wonen formele bijeenkomsten regelmatig bij Dringen aan op gemeenschappelijke professionele ontwikkeling

Schoolleiderschap In zwakke PLG s Beperken zich tot een aantal verplichte vakwerkgroepen per jaar Komen alleen tussen bij problemen Leerkrachten hebben niet het gevoel dat zij verwacht worden om samen te werken

Vakgroepleiderschap: rollen Administratie: verslaggeving Communicatie: met schoolleider en met externen (PBD) Verbinden: samenhang, samenwerking en goede sfeer Organiseren: voorbereiden en leiden vergaderingen, werk verdelen en afspraken maken Praktijk: aankoop handboeken, materiaal en studiebezoeken Prof. ontwikkeling: opvolging en informeren van initiatieven Vakexpert: expertise, nieuwe leerplannen en vertikale samenhang Supervisie:opvolging afspraken soms ook evaluatie Oplosser: aanpak van problemen

Vakgroepleiderschap In sterke PLG s Worden beschouwd als vakexperten Zijn meer ondersteunend dan controlerend Communicatie met school en externen (PBD): meer vertaling van beleid in vakgroep Prof. ontwikkeling: meer aandacht voor innovatie Meer aandacht voor horizontale en vertikale samenhang Meer overleg bij problemen In zwakke PLG s Supervisie meer op vraag van directeur Leerkrachten hebben niet het gevoel dat zij verwacht worden om samen te werken

Afsluitend 1. Impact van transformationeel en onderwijskundig leiderschap 2. Vorming van schoolleiders: in-service 3. Personeelsbeleid: selectie, opdrachttoewijzing, begeleiding beginnende leerkrachten 4. Leidinggevende leerkrachten maken het verschil 5. (Vak)inhoudelijke expertise creëert gezag 6. Vergeet niet het belang van lespraktijk, leerlingen en ownership 7. Belang van structurele en culturele condities 8. Belang van sturing, participatie en autonomie 9. Dynamische PLG s op eigen initiatief externe samenwerking 10. Schooloverstijgende samenwerking dient zich bewust te zijn van inbedding in PLG

Onderzoekspanel Bénédicte Vanblaere: vakgroepleiderschap en professionele leergemeenschappen Chloé Meredith: samenwerkingscultuur en job satisfactie Jasja Valckx: rol van vakgroepen bij professionele ontwikkeling leraren Charlotte Struyve: mentorschap als gedeelde verantwoordelijjkheid