16 Carel Plas van Werkplein Oost-Groningen en Klaas Steenhuis, wethouder Veendam Wat een geluk dat we ruim voor de bezuinigingsdruk al van start zijn gegaan met de werkgeversbenadering De werkloosheidsproblematiek in Oost-Groningen brengt voor de deelnemende partijen van Werkplein Oost-Groningen een flinke uitdaging met zich mee. Carel Plas, projectleider bij Werkplein Oost-Groningen en lid van de adviesraad van de landelijke Programmaraad werk en inkomen en Klaas Steenhuis, wethouder in de gemeente Veendam weten wat nodig is om de moed erin te houden. Je moet een idealist zijn met een pitbullkarakter en beide voeten op de grond. Een succesvolle werkgeversbenadering is in hun ervaring een optelsom van een naar buiten gerichte cultuur, ont-regelen, onderhandelingsvermogen, creativiteit en slagvaardigheid. Over de werkloosheidsproblematiek in Oost-Groningen Ooit vond de Oost-Groningse bevolking werk in de veenontginning, de strokartonindustrie en de aardappelzetmeelindustrie. Het ging daarbij vooral om laag- tot ongeschoold werk. Sinds deze sectoren zijn verdwenen, is er nauwelijks nieuw werk voor in de plaats gekomen. Al vele decennia - generaties lang - kampt Oost-Groningen met een aanzienlijk werkloosheidsprobleem. De werkloosheid schommelt rond de 10%. Het aantal SW ers (4.000) is hier gemiddeld vier keer zo hoog als in andere Nederlandse gemeenten. Meer dan 75% van de bijstandsgerechtigden (eveneens 4.000) beschikt niet over een startkwalificatie. Meer dan de helft van deze mensen is alleenstaand en meer dan de helft is ouder dan 45 jaar. Wat is nodig voor een effectieve werkgeversbenadering? Klaas Steenhuis: Wij signaleerden in een vroegtijdig stadium dat Nederland op een aantal fronten aan het doorschieten was. We dreigden te vergeten dat burgers en bedrijven ook zelf veel kunnen doen. Bureaucratisering sloeg ieder initiatief dood en de kostenefficiency van dienstverlening begon volledig zoek te raken en zelfs contraproductief te werken. Geld was er genoeg, maar duurzaam resultaat bleef uit. Wij hebben er nadrukkelijk voor gekozen om ontbureaucratisering, ont-regeling en despecialisering te faciliteren. Niet alleen om de werkgeversbenadering ruim baan te geven, maar ook op het terrein van welzijn. Die aandachtsgebieden verbinden we met elkaar binnen een samenhangend programma. Ruim voor de bezuinigingsdruk aan de orde was, hebben wij al een ideologische analyse gemaakt rond de vraag: waar willen we naartoe? De inhoud stond centraal, niet het geld. Nu bezuinigen wél aan de orde is, zijn we blij dat we daar zo vroegtijdig mee zijn begonnen. Carel Plas: De werkgever centraal stellen impliceert dat bij gemeentelijke sociale diensten sprake moet zijn van klantbesef. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Vroeger was de gemeente er omdat de gemeente er nu eenmaal was. Vraaggerichtheid - basisprincipe van marketing - zat niet in de genen. Dat zit het nog steeds niet helemaal, maar we zijn op de goede weg. De gewenste cultuuromslag proberen we hier te bereiken door veel te praten met de mensen die het veld in gaan, door veel casuïstiek aan te reiken. Wat houdt de werkgeversbenadering in Oost-Groningen zoal in? Carel Plas: Een van de uitgangspunten is dat accountmanagers ten minste 80 procent van hun tijd buiten doorbrengen, bij de werkgevers. Om een werkgever ervan te kunnen overtuigen dat mensen met een achterstand of beperking ook waardevol zijn, moet eerst een goede relatie met de werkgever worden opgebouwd. De accountmanager moet zich verdiepen in de handelingen binnen een bedrijf en snappen welke vaardigheden daartoe vereist zijn. Ook is het belangrijk om te weten hoe de werkgever nog meer bediend en ontzorgd kan worden, bijvoorbeeld op het gebied van vergunningen of subsidies. In de handel werkt het tenslotte zo dat de ene dienst de andere waard is; het is een kwestie van gunnen. Het komt er dus op aan om zakenpartner te worden en om oog te hebben voor mogelijkheden tot cross selling. Alleen zo kan een relatie ontstaan waarbinnen je als gemeente tegen de werkgever kunt zeggen: wij helpen je met vraagstuk X, help jij ons dan met langdurig werkloze Y. Op basis van wederzijds belang is de werkgever eerder bereid om een ervaringsplek of beroepsoriëntatie te faciliteren. Kortom, één keer per jaar bij de werkgever langsgaan en plat kijken of er een match valt te maken tussen een vacature en een cv werkt niet. Daar moet veel meer voor gebeuren, te beginnen met het onvoorwaardelijke besef dat de werkgever je klant en je partner is.
17 Carel Plas en Klaas Steenhuis Werkplein Oost-Groningen definieert het resultaat niet uitsluitend in termen van uitstroom uit uitkeringen. Hoe wordt dit wel gedaan? Carel Plas: "Gemeenten werden altijd afgerekend op voltijds uitstroom. Maar deeltijduitstroom is in onze optiek ook resultaat. Ga maar na: wanneer het personeelsbestand in een bedrijf moet worden uitgebreid, komen mensen met een deeltijdaanstelling het eerst in aanmerking. Dankzij de deeltijdbaan zijn hun kansen dus verhoogd. Ook werkervaring die met behoud van een uitkering wordt opgedaan, beschouwen wij als resultaat. Beroepsoriëntatie en proefplaatsingen vinden namelijk vooral plaats bij werkgevers die een vervangingsvraag op zich af zien komen. De uitkering is dan weliswaar niet direct en volledig van de baan, maar er wordt wel geïnvesteerd in de toekomst; bij de betreffende of een bij andere werkgever. Ook dat is resultaat. Resultaat wordt daarnaast behaald door zo effectief mogelijk met beschikbaar instrumentarium en tijd om te gaan. Het organiseren van ervaringsplekken en beroepsoriëntatie bijvoorbeeld kost weinig en kan zelfs een kostenbesparing opleveren. Door namelijk aan de werk- Over Werkplein Oost-Groningen Vier jaar geleden lanceerden de Groninger gemeenten Veendam, Oldambt en Stadskanaal Werkplein Oost-Groningen. Voornaamste kenmerken: krachtenbundeling vanuit één loket, een flexibele, pragmatische en resultaatgerichte cultuur en primair opererend vanuit de vraag en belangen van werkgevers. Toen Werkplein Oost-Groningen werd opgericht, was van economische crisis, de Wet werken naar vermogen en de forse bezuinigingsopgaaf voor gemeenten nog geen sprake. Laat staan van de werkgeversbenadering; alle ogen waren gericht op de werkzoekende. Maar tijden zijn veranderd en Oost-Groningen manifesteert zich nu als voorloper in wat landelijk in gang wordt gezet en bepleit. Een belangrijk inzicht waar partijen in Oost-Groningen vier jaar geleden toe kwamen, was dat re-integratie tot bureaucratische moloch was verworden en daarom beter bij de werkgever kon gebeuren. Werkgevers in de regio waren het daar volledig mee eens: Voorzie ons van gemotiveerde mensen, dan doen wij de rest.
18 Over Verzilvering Samen met zo n 150 werkgevers in de regio heeft Werkplein Oost-Groningen inmiddels uiteenlopende succesvolle initiatieven uit de grond gestampt. Een daarvan is Verzilvering. Met Verzilvering wordt vooruit gelopen op vergrijzing en ontgroening door werkgevers en oudere werkenden/werkzoekenden met elkaar in contact te brengen. In dat kader zijn op basis van voorstellen van werkgevers vier succesvolle pilots gelanceerd. In de pilot meester-gezel zijn bij diverse bedrijven werkleertrajecten voor ouderen in gang gezet. Binnen de pilot poolvorming worden uitwisselbare arbeidspools samengesteld om de piek- en dalbelasting bij werkgevers in seizoensgebonden sectoren op te vangen. Binnen de pilot carrousel gaat het om beroepsoriëntatie: ouderen draaien een week mee bij werkgevers. Vanuit de pilot out-of-the-box ten slotte wordt een nieuwe vorm van matching geïnitieerd: niet de vacature, maar de werkzoekende staat centraal. Werkzoekenden draaien een aantal maanden boventallig en met behoud van uitkering mee om te kijken of er een duurzame match te maken valt. Tot nu toe hebben vrijwel alle proefplaatsingen tot contracten geleid. Zo n dertig ouderen en ruim dertig werkgevers uit verschillende sectoren nemen deel aan Verzilvering. Het project drijft op pragmatisme; geen eindeloze voortrajecten en gesteggel over convenanten en protocollen. De gereedschapskist bestaat uit: - Premiekorting op het aannemen van 50-plussers: tot 6.500 euro per jaar gedurende maximaal 3 jaar. - Gezocht kan worden naar andere subsidiemogelijkheden, bijvoorbeeld ESF. - In geval van een proefplaatsing met behoud van uitkering kunnen de uitgespaarde loonkosten worden geïnvesteerd in scholing. Oost-Groningen is dus al een aantal jaren voortvarend bezig. Gooit het kabinetsbeleid roet in het eten? Klaas Steenhuis: Het is gigantisch wat er allemaal in korte tijd op gemeenten afkomt. Op alle fronten moeten zeilen worden bijgezet. Het is goed dat er een regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt komt. Al die regelingen werkten stigmatisering in de hand. De in de Wet werken naar vermogen bepleite werkgeversbenadering en het principe dat de werkgever betaalt voor productiviteit biedt zeker kansen, zoals wij hier uit ervaring weten. Maar er komen teveel veranderingen ineens op gemeenten af, die bovendien in te korte tijd doorgevoerd moeten worden. Ook vind ik het kabinetsbeleid veel te rauw in de richting van de kwetsbaren. Mooie dingen worden weggegooid. Zo n inkomenstoets bijvoorbeeld gaat tot zeer schrijnende situaties leiden. Verder zijn wij op het gebied van de SW enorm de klos. Met de populatie SW ers die we in Oost-Groningen hebben, krijgen we een megagrote financiële klap te verwerken. Wij hebben altijd zwarte cijfers kunnen draaien en dat wordt nu in twee jaar tijd om zeep geholpen. Staatssecretaris De Krom lijkt ziende blind en horende doof. Als wij niet worden gecompenseerd zal Veendam 2 miljoen euro moeten bezuinigen en alle gemeenten in Oost-Groningen tezamen een kleine 18 miljoen. En ondertussen wordt de onderkant van de arbeidsmarkt hier niet kleiner; we hebben nu eenmaal te maken met een grote groep mensen met een laag opleidingsniveau en complexe sociale problematiek. Komt het dan ooit nog goed met Oost-Groningen? Carel Plas: Minister Kamp en staatssecretaris de Krom hebben meermalen gezegd dat werklozen in deze regio maar naar de Randstad moeten verhuizen. Maar daar ligt de oplossing niet. In plaats van naar het westen te kijken, heeft het meer zin om naar het oosten te kijken, over de Duitse grens. In de Duitse grensstreek ligt de werkloosheid opvallend genoeg een stuk lager dan bij ons, namelijk rond de 5%. Daarom richten wij ons op samenwerking met de Duitse UWV s binnen de Eems Dollard Regio, de EDR. In het kader van uitwisseling hebben werkzoekenden uit ons bestand bijvoorbeeld gewerkt in een lamineerproject in de windmolenindustrie in Duitsland. Wij faciliteren dat fiscaal door verschillen in regelingen vlak te strijken. De cultuur in Duitsland is anders, maar minder anders dan in de Randstad. Duitsland ligt zelfs dichter bij dan de stad Groningen. Klaas Steenhuis: Tja, we zullen moeten blijven sturen op ondernemingsgeest en op het geloof dat het glas half vol is. Ik moet toegeven dat we daar in Oost-Groningen niet goed in zijn. Het zou allemaal best wat minder bescheiden mogen. We kampen met een gebrek aan trots. Wat zou helpen, is om alle van zeven gemeenten in Oost-Groningen één grote gemeente te maken, met één werkgeversteam dat vanuit één gemeente wordt bediend. De regio heeft veel moois in huis, maar dat is onbekend bij de rest van Nederland. Door één gemeente te vormen, kunnen we ons sterker profileren en slagvaardiger te werk gaan. Tekst: Touché concept & copy Fotografie: Bert Buiring Fotografie gever te vragen hoe de kandidaat is bevallen, kun je als sociale dienst besparen op diagnostiek. Immers, de werkgever verschaft waardevolle informatie over hoe het met werkhouding, motivatie en capaciteiten van de kandidaat is gesteld.
19 Hans de Kimpe van Zorggroep Meander over Werkplein Oost-Groningen Werkgever en Werkplein versterken elkaar Hans de Kimpe: Vroeger kwamen UWV en gemeentelijke sociale diensten bij ons met de vraag: We hebben een werkzoekende, kan die bij jou aan de slag? In de huidige aanpak wordt gevraagd: Hoe kunnen we jou als werkgever het best benaderen, hoe kunnen wij ervoor zorgen dat jullie je vraag zo goed mogelijk kunnen stellen en bij ons neer kunnen leggen? Nog niet iedereen in de Werkplein-organisatie heeft zich deze werkwijze eigen gemaakt, maar het is duidelijk te merken dat nadrukkelijk wordt gekoerst op volledige gerichtheid op de werkgever. Hans de Kimpe is stafmedewerker Leren bij Zorggroep Meander, een 2200 werknemers en 3750 cliënten tellende zorgorganisatie op het gebied van zorg en diensten aan huis, woonzorgcentra, kleinschalig wonen, begeleid wonen, verpleeghuiszorg en revalidatie in Midden- en Zuidoost-Groningen. Zorggroep Meander werkt op verschillende fronten samen met Werkplein Oost- Groningen. Hans de Kimpe ervaart de slag die Werkplein Oost- Groningen de afgelopen jaren heeft gemaakt van een aanbodgerichte naar een werkgevers- c.q. vraaggerichte benadering als positief en effectief. Investeren in de relatie Waarom werkt Zorggroep Meander samen met Werkplein Oost- Groningen? Om verschillende redenen, legt Hans de Kimpe uit. Je zou kunnen zeggen dat het een combinatie is van maatschappelijk verantwoord ondernemerschap en eigenbelang. Wat dat laatste betreft: het zal, gezien ontgroening en vergrijzing, in de toekomst moeilijker voor ons worden om goed personeel te vinden. Hoe groot het tekort precies gaat worden en wanneer dat zal zijn, valt lastig te voorspellen. Daarin spelen allerlei factoren een rol: aan de ene kant lijken nu toch weer meer mensen voor de zorg te gaan kiezen vanuit de verwachte toenemende werkgelegenheid in deze sector; aan de andere kant komen grote bezuinigingen op de sector af. Hoe dan ook, we moeten erop voorbereid zijn dat het lastiger zal worden om personeel te vinden en daarin kunnen Werkplein Oost-Groningen en wij elkaar van dienst zijn. Door nu al op allerlei manieren met elkaar samen te werken en dingen uit te proberen, hebben we tegen de tijd dat het probleem in de zorg nijpender wordt een stevige relatie met elkaar opgebouwd. Dan weten we wat we aan elkaar hebben: hun coaches begrijpen welke kwalificaties in onze sector worden verlangd en wij op onze beurt hebben beter zicht op wat er in hun kaartenbakken zit, wat het potentieel is en wat eventueel nodig is om kandidaten beter te kwalificeren. Directe betrokkenheid werkgever levert meer op Een mooi voorbeeld van hoe al invulling is gegeven aan de samenwerking, is het inmiddels bijna op zijn eind lopende Oost-Groningse project Ik doe mee, gericht op verhoogde uitstroom uit de bijstand. Werkgevers aan uiteenlopende sectoren nemen daar aan deel. Wat het project vooral zo uniek maakte, is dat wij als werkgever vanaf de start zitting hadden in de kerngroep, waardoor onze positie gelijkwaardig was aan die van de sociale diensten en UWV. Gedurende het project merkten wij bijvoorbeeld dat wanneer mensen langdurig in de bijstand hebben gezeten, zij hun werknemersvaardigheden - als zij die al hadden opgebouwd - zijn kwijtgeraakt. Samen met onderwijsinstelling Noorderpoort en SW-bedrijf Wedeka hebben wij een voortraject
20 opgezet, gericht op instroom in de zorg. Dat traject houdt in dat in een activeringscentrum eerst wordt bekeken wat iemand aan scholing en begeleiding nodig heeft om de weg richting een baan in de zorg te kunnen vervolgen. Daar wordt vervolgens aan gewerkt. Als Zorggroep Meander waren we niet alleen betrokken bij het opzetten van dit traject, maar hebben we ook trainers geleverd. Wat ik hiermee wil aangeven, is dat je nog zulke mooie re-integratietrajecten kunt opzetten als UWV of sociale dienst, maar dat dergelijke trajecten pas werkelijk effectief zijn wanneer er ook écht sprake is van aansluiting bij de werkgever. Door als werkgever nauw bij het traject betrokken te zijn, is die voorwaarde beter gewaarborgd. Werkgever is medeverantwoordelijk in tegengaan van uitval Een ander belangrijk aspect van Ik doe mee is dat we niet alleen aan de voorzijde, maar ook aan de achterzijde betrokken zijn bij wat er gebeurt. Ik doel daarmee op situaties waarin kandidaten in de eerste oriëntatieperiode of gedurende het opleidingstraject dat daarop volgt uitvallen. Vaak zijn complexe privéomstandigheden daar de reden van. Als werkgever zouden we kunnen zeggen: jammer, die kandidaat zien we dus niet terug, maar we kunnen ook helpen met uitzoeken wat de reden van uitval is en meedenken over het verder moet met de kandidaat; bij ons of bij een andere werkgever. Als werkgever voelen wij ons medeverantwoordelijk in het voorkomen dat uitvallers weer op grote afstand van de arbeidsmarkt komen te staan. Daarom hebben we met Werkplein Oost-Groningen afgesproken om samen met hen na te denken over manieren om het uitvalrisico te verkleinen. Ook hier is dus weer sprake van constructief samenspel dat moet leiden tot de duurzame verbetering waar alle partijen belang bij hebben. Ruimte voor onconventionele initiatieven Zorggroep Meander participeert bovendien in de werkgroep out-ofthe-box van het project Verzilvering. Hans de Kimpe: Deze werkgroep richt zich op het in beeld brengen van werkzoekenden die niet over relevante diploma s, maar wel over relevante competenties beschikken. Mensen, die uitstekende werknemers zouden kunnen zijn op basis van meer dan wat hun cv doet vermoeden. Daartoe hebben we onder andere een speeddate voor werkgevers en werkzoekenden georganiseerd. Als vertrekpunt fungeerde een lijst van competenties die de werkzoekenden samen met een coach hadden ingevuld. Van concrete vacatures was geen sprake. Werkgevers gingen met de werkzoekenden is gesprek om te bekijken of er mensen tussen zaten die wellicht in hun bedrijf zouden passen. Aardig was ook het effect dat de speeddate op de werkzoekenden zelf had. Het was in zekere zin toch een sollicitatietraining. Mensen gaven aan er meer zelfvertrouwen door gekregen te hebben of niet eerder zo tegen zichzelf aangekeken te hebben als nu werd gedaan. Binnen twee weken daarna hadden twee deelnemers al een baan; niet bij de deelnemende werkgevers, maar de dag had ze zo n boost gegeven, dat ze daar in een sollicitatiegesprek de vruchten van hebben geplukt. Met de werkgroep out-of-the-box is afgesproken om vaker dergelijke onconventionele activiteiten op touw te zetten. Tekst: Touché concept & copy Fotografie: Meander Calibris Contract en samenwerking met EVC Dienstencentrum, in 2008 opgericht op initiatief van RBO, heeft er twee nieuwe samenwerkingspartners bij. Na ROC Friesland College, AOC TerraNext, IDée ICT Opleidingsgroep en CBS, hebben nu ook ROC Drenthe College en Calibris Contract de contractorganisatie van het kenniscentrum voor zorg, welzijn en sport getekend voor samenwerking met EVC Dienstencentrum. De overeenkomst houdt in dat de EVC-trajecten worden georganiseerd onder licentie van EVC Dienstencentrum; voor de beoordeling van de competenties maakt EVC Dienstencentrum gebruik van de vakinhoudelijke expertise van de partners. De onafhankelijke positie van EVC Dienstencentrum en de kwaliteit van de procedures hebben een belangrijke rol gespeeld bij de keuze van Calibris Contract en Drenthe College. Carla Terhell, sectormanager Educatie van Drenthe College: Drenthe College beschikte al langer over een eigen EVC-centrum voor het uitvoeren van EVC-trajecten. In de loop van 2011 is echter gebleken dat het EVC-centrum, ondanks de bewezen kwaliteit, te weinig EVCtrajecten uitvoert om rendabel te zijn. De Kwaliteitscode EVC eist bovendien dat EVC strikt gescheiden wordt aangeboden van de opleiding. Dit betekent dat wij als roc voortdurend moeten bewijzen dat onze EVC-trajecten onafhankelijk van het onderwijs worden aangeboden en uitgevoerd. Om deze redenen hebben wij het besluit genomen om de EVC-trajecten niet langer zelf uit te voeren, maar om de samenwerking te zoeken met een onafhankelijke EVC-aanbieder. De keuze voor EVC Dienstencentrum is weloverwogen tot stand gekomen, legt Carla Terhell uit: Wij vinden een goed netwerk van Noord- Nederlandse partners belangrijk. EVC Dienstencentrum is gevestigd in het Noorden en bovendien een partij die de kwaliteit van EVC voorop heeft staan. Kandidaten die interesse tonen in EVC wijzen wij nu direct door naar EVC Dienstencentrum. Voor de verzilvering van de Ervaringscertificaten in mbo-diploma s of vrijstellingen kunnen EVCkandidaten uiteraard nog steeds terecht bij Drenthe College. Ook de taal- en rekentoetsen die vereist zijn voor diplomering kunnen door ons worden afgenomen. Calibris, kenniscentrum voor zorg, welzijn en sport, heeft pas kort geleden besloten om EVC op te nemen in het aanbod van loopbaaninstrumenten. Joke Harmsen, manager van Calibris Contract: Nadat we het besluit hadden genomen om EVC aan te gaan bieden, was de volgende vraag: hoe? Al snel kwamen we tot de conclusie dat we zelf geen erkend EVC-aanbieder wilden worden, zoals veel andere kenniscentra dat wel zijn. Er komt namelijk erg veel kijken bij het aanvragen van een erkenning. Het inkopen van EVC-trajecten bij verschillende aanbieders is voor ons ook geen optie, vanwege het risico op wisselende resultaten. EVC Dienstencentrum kwam op het juiste moment op ons pad. Door te kiezen voor een vaste, betrouwbare samenwerkingspartner is de continuïteit geborgd. Bijkomend voordeel is dat EVC Dienstencentrum ook trajecten in andere richtingen dan zorg en welzijn kan uitvoeren. Wat ons echter vooral aanspreekt is de visie van RBO en EVC Dienstencentrum op het instrument EVC. Net als bij ons staat het maatschappelijk belang voorop: EVC is geen doel op zich, maar een middel om mensen beter te kwalificeren voor de arbeidsmarkt. RBO heeft bovendien jarenlange ervaring op de onderwijs- en arbeidsmarkt en EVC Dienstencentrum heeft met zijn driejarige erkenning en ISO-certificering bewezen voor kwaliteit te gaan.