Ook uw organisa-e biedt welzijn? Dr. Anja Machielse a.machielse@uvh.nl NOV, 16 juni 2015
Onderwerpen Eenzaamheid als maatschappelijk vraagstuk Bereiken van de doelgroep Passende interven-es Randvoorwaarden voor de aanpak Ronde tafels Reflec-e en afslui-ng 2
3
Sociale verbondenheid Sociale rela-es met familieleden, vrienden en kennissen zijn belangrijke hulpbronnen in het dagelijks leven Ze vormen het sociale fundament van elk mens - Iden-teit en zelfrespect - Sociale integra-e - Sociale steun 4
Sociale rela-es Posi-ef verband met welzijn, gezondheid en de ervaring van een zinvol leven Sociale rela-es sociaal kapitaal + buffer Ontbreken ervan sociale kwetsbaarheid Begrippen: eenzaamheid, sociaal isolement 5
Eenzaamheid in Nederland (> 18 jaar) 62% 30% Niet eenzaam Ma-g eenzaam Erns-g eenzaam 8% Bron: Gezondheidsmonitor (GGD, CBS, RIVM, 2012) 6
Risicofactoren Leebijd (m.n. 70 + ) > 18 jaar: 30% eenzaam; 8% erns-g eenzaam > 90 jaar: 48% eenzaam; 17% erns-g eenzaam Psychische gezondheid, (meervoudige) chronische aandoeningen, lichamelijke beperkingen Lage opleiding, werkloosheid, een laag inkomen, schulden 7
Achtergrond: sociale onzekerheid Maatschappelijke ontwikkelingen (globalisering, individualisering, informa5sering, diversiteit) Gevolgen: Nieuwe bindingspatronen Gevolgen voor rela-es (publiek/privaat) Groter beroep op sociale competen-es en zelfsturende vermogens 8
Sociale competen-es Kennis, aituden, vaardigheden die nodig zijn om deel te kunnen (blijven) nemen aan het sociale en maatschappelijke leven (Appelhof & Walraven) Iden-teitskapitaal Zelfsturende vermogens Communica-eve vaardigheden 9
Achtergrond: life- events Gevolgen voor rela-epatronen (vaak nega-ef) Kantelmomenten in het leven 10
Coping strategie Ac-eve strategie Ac-ef omgaan met moeilijke situa-es Hulp van anderen inroepen (eigen netwerk, professionals) Passieve strategie Afwachten, vermijden, terugtrekken Risico van opstapeling van problemen en verder afglijden 11
Beleidscontext 12
Gevolgen Welzijnsrisico: ingrijpende emo-e, belemmerend voor persoonlijk func-oneren Gezondheidsrisico: somberheid, depressie, hartaandoeningen, suïcide Par-cipa-erisico: minder sociale par-cipa-e, integra-e en ins-tu-onele aanslui-ng Zelfredzaamheidsrisico: minder sociale steun, lage zelfredzaamheid, risico op probleemcumula-e 13
Eenzaamheid en ouderen 14
Eenzaamheid en jongeren 15
Eenzaamheid aanpakken Wat kun je doen aan eenzaamheid? 16
S-lle problema-ek Schaamte en taboe Onzichtbaar en passief Zorgmissend/zorgmijdend Handelingsverlegenheid Legi-mering van bemoeienis Eigen regie behouden Privacy Ac-ef opsporen? Ac-ef opsporen van de doelgroep 17
18
Passende interven-es bieden Grote diversiteit van de doelgroep - Veel oorzaken, veel verschijningsvormen - Verschillende ambi-es/mogelijkheden/resultaten - Geen standaardoplossingen Grenzen aan de hulpverlening - Ac-vering of netwerkontwikkeling - Verbeteren van de zelfredzaamheid - Stabiliseren van de situa-e 19
Indicatoren voor interven-es 1) Duur en hardnekkigheid van de problema-ek Situa-oneel of structureel 2) Mo-va-e om sociaal te par-ciperen Willen, kunnen, durven 3) Copingstrategie Ac-ef of passief 20
Mogelijkheden en grenzen Na life- event : Vereenzaming/isolement voorkomen, door: - netwerkontwikkeling en ac-vering - vergroten zelfstandigheid - leren omgaan met situa-e Bij structureel isolement: integrale aanpak Verbeteringen op verschillende levensterreinen - Woonsitua-e, zelfzorg, specialis-sche hulp, dagverzorging, professioneel vangnet, etc. 21
Voorwaarden voor een aanpak DESKUNDIGHEID: kennis van achtergronden, verschijningsvormen en aanpakken BEREIK DOELGROEP: signalering van s-lle problema-ek CONTACTLEGGING: toegang via minder beladen prak-sche problemen WIE: samenwerking organisa-es, vrijwilligers en burgers 22
Wat kan uw organisa-e doen? 23
Ronde tafels 1) Korte kennismaking met inventarisa-e en uitwisseling organisa-eac-viteiten. 2) Inventarisa-e van al bestaande ac-viteiten. Koplopergemeenten vertellen wat ze nodig hebben. Welke ac-viteiten zijn er al geschikt voor uitvoering c.q. hoe maak je ac-viteiten geschikt? Op flipovervellen voor overzicht volgende punten. 3) Bedenken van nieuwe koppelingen. Beschrijving van inhoud, vorm en uitvoering. 4) Per tafel een top 3 samenstellen van nieuwe koppelingen. 24
Reflec-e en afslui-ng 25
Kern van de hulpverlening Uitgangspunt: De specifieke situa-e, behoeben, ambi-es, mo-va-es van de cliënt Belangrijkste valkuil: Te hoge verwach-ngen Te veel willen 26
Aandachtspunten Burenhulp Moeilijk aan te sturen van buitenaf Aansluiten bij wat er al is Eigen regie bewoners respecteren Vrijwilligers Training/leertraject vrijwilligers op maat: bewustwording en kennis vergroten Ondersteunend (professioneel) vangnet 27
Professionals: Aandacht voor sociaal netwerk en dagbesteding bij alle interven-es Aandacht voor gevolgen van life- events Aandacht voor andere vormen van s-lle problema-ek, zoals overbelaste mantelzorgers, demen-e, ouderenmishandeling, financiele uitbui-ng 28
Meer informa-e Jonkers, M. (2014). Een netwerk maakt het verschil! Netwerkversterking bij sociaal geïsoleerde buurtbewoners door burgertriades en netwerkcoaches. Utrecht: LESI. Machielse, A. & Runia, K. (2013). Vrijwillige inzet bij sociaal geïsoleerden met mul-problema-ek: mogelijkheden, voorwaarden en rollen. Journal of Social Interven5on: Theory and Prac5ce 22 (4), pp. 5-23. Jonkers, M. & Machielse, A. (2013). De verbinding tussen formele en informele hulp aan sociaal kwetsbare burgers. Een rela-eadvies voor een verstandshuwelijk. Utrecht: LESI. Machielse, A. (2012). Sociaal isolement als overlevingsstrategie. In: Jorna, T. (red.), Mag een mens eenzaam zijn? Studies naar existen-ëele eenzaamheid. Amsterdam: SWP. Machielse, A. (2011) Sociaal isolement bij ouderen: een typologie als richtlijn voor effec5eve interven5es. In: Journal of Social interven-on, 20 (4), pp. 40-61. Machielse, A. (2011). Bestrijding van sociaal isolement bij ouderen. In: Openbaar Bestuur. Tijdschrib voor beleid, organisa-e en poli-ek 21 (9), pp. 18-22 Machielse, A. & R. Hortulanus (2011). Sociaal isolement bij ouderen. Op weg naar een RoGerdamse aanpak. Amsterdam: SWP. Machielse, A. (2006). Onkundig en onaangepast. Een theore5sch perspec5ef op sociaal isolement. Utrecht: Jan van Arkel. 29