Waarom is eenzaamheid een probleem?

Transcriptie

1 Ik heb nooit kunnen denken dat ik, na zo n gelukkig leven, zo verdrietig zou zijn. Ik heb Den Helder, 7 juni 2017 nooit gedacht dat mensen zo ongelukkig kunnen zijn als ik de laatste jaren. Prof. Dr. Anja Machielse a.machielse@uvh.nl Eamonn Doyle Onderwerpen Waarom is eenzaamheid een probleem? Wat kunnen we doen aan eenzaamheid en hoe kunnen we het voorkomen of verminderen? Waarom is eenzaamheid een probleem? 3

2 Sociale verbondenheid Sociale relaties voorzien in fundamentele sociale bestaansvoorwaarden Identiteit en zelfrespect Sociale integratie Sociale steun Positief verband met welzijn, gezondheid en de ervaring van een zinvol leven Sociale relaties sociaal kapitaal Ontbreken sociale kwetsbaarheid Eenzaamheid in Nederland (> 18 jaar) Omvang netwerk kwaliteit netwerk Eenzaamheid sociaal isolement 62% 30% Niet eenzaam Matig eenzaam Ernstig eenzaam 8% Bron: Gezondheidsmonitor (GGD, CBS, RIVM, 2012) 8

3 Eenzaamheid in Nederland (> 75 jaar) Risicofactoren 40% 50% 10% Niet eenzaam Matig eenzaam Ernstig eenzaam Een hoge leeftijd Gezondheidsproblemen Sociaaleconomische factoren (Langdurige) mantelzorg Etniciteit Woonomgeving Bron: Gezondheidsmonitor (GGD, CBS, RIVM, 2012) Ouderen meer kwetsbaar Ziekten en aandoeningen Beperkingen in het dagelijkse functioneren Toenemende zorgbehoefte Beleid Netwerk krimpt Sociale steun

4 Vrouw, 91 jaar Ik had zes broers en een zus, en ik was de jongste. Maar als je de jongste bent, dan blijf je alleen achter, dan gaat alles om je heen weg, dat verdwijnt. En in een tamelijke korte tijd, misschien in een jaar of vijf, is het allemaal weggevallen. Vrienden ook. Ik had een hartstikke fijne vriendenkring, maar alles is weg. Allemaal weg. Sociale verliezen Netwerk krimpt Contacten onderhouden is lastiger Vrouw, 67 jaar Ik ben zo afhankelijk! En ik wil niet afhankelijk zijn. Het is een gevecht van binnen. Je wil niet afhankelijk zijn, maar je bent het. En dan zeg ik tegen mijzelf: ik ben niet afhankelijk, ik wil, ik doe het! En dan kom je jezelf weer tegen. Sociale verliezen Netwerk krimpt Contacten onderhouden is lastiger Afhankelijkheid van relatieve vreemden

5 Vrouw, 85 jaar Ik wil mensen niet lastig vallen. Moet je luisteren, het zijn maar buren. Dat is anders dan familie. Dat is je eigen familie. Vlees en bloed. Maar dit zijn vreemde mensen! Ik kan toch niet zeggen tegen vreemde mensen, van luister, je moet iets voor me doen. Sociale behoefte Selectiever in het aangaan van contacten Meer aandacht voor diepere en emotioneel betekenisvolle sociale relaties Life-events Gevolgen voor het sociale netwerk Belangrijke kantelmomenten Man, 76 jaar Er komt ziekte in je leven en dan laten ze het afweten. Als het niet goed met je gaat, blijven mensen weg. Dat is mijn ervaring. En je wil het zelf ook niet. Je wil liever contacten als je over leuke dingen kan praten.

6 Welzijnsrisico Gezondheidsrisico Participatierisico Wat kunnen we doen aan eenzaamheid? Actie op 3 niveaus Meer aandacht voor elkaar Op tijd herkennen van (zorgwekkende) situaties van eenzaamheid Zo nodig: effectieve hulp inzetten Meer aandacht voor elkaar Bevorderen van sociale verbanden Ondersteunen van bewonersinitiatieven Wijknetwerken Sleutelfiguren Publiekscampagnes Huisbezoeken

7 Op tijd herkennen Stille problematiek Schaamte en taboe Onzichtbaar en passief Zorgmissend / zorgmijdend Maar ook: Handelingsverlegenheid Indicatoren Hardnekkigheid van de problematiek (situationeel of structureel) Ambities en motivaties (willen, kunnen, durven) Sociale competenties/copingstrategie (passief of actief) Interventieprofielen Vrouw, 62 jaar Na het overlijden van mijn man, was ik heel diep in de put. Ik moest alles zelf doen en dat is heel moeilijk... Dat heb ik nooit gehoeven, want ik had een man: ik hoefde maar te knippen en hij deed alles. Bron: Machielse, 2015

8 Interventieprofielen Man, 79 jaar Als jong mannetje was ik al een loner. Ik heb nooit een normaal leven geleid. Ik ben een beetje een misfit. Ik ben niet helemaal compleet. Sociaal en emotioneel, mentaal, ben ik niet volgroeid. Ik ben niet helemaal af. Interventieprofielen Vrouw, 73 jaar Bron: Machielse, 2015 Je hebt hier in de buurt ook zo n wijkcentrum... daar hebben ze bijvoorbeeld zo n borduurmiddag en een klaverjasmiddag en als je daar dan naartoe gaat dan moet je je verplicht happy voelen. En dat weerhoudt mij dan om daarnaar toe te gaan Daar moet je echt, als ze wat tegen je zeggen, ook weer antwoord geven. Niet dat ik dat niet wil, maar ja

9 Interventieprofielen Vrouw, 69 jaar Ik heb geen behoefte aan contacten met andere mensen. Omdat ik niet wil praten over mijn leven en mijn problemen. Als ik erover praat, wordt ik heel verdrietig. Daarom vermijd ik mensen. Bron: Machielse, 2015 Maatwerk Vrouw, 64 jaar Het is goed bedoeld, maar dan komen ze met allerlei adviezen, dan krijg je zo n algemene opmerking: Oh, dan moet je dit of dat. En dan denk je: daar heb ik niets aan Ze moeten kijken wat voor leven je geleid hebt. Je kan toch niet zeggen: iedereen moet A, B of C doen. Ik wil bepaalde dingen gewoon niet, want die passen niet bij mij. 35

10 Mogelijkheden Netwerkontwikkeling en activering Vergroten zelfstandigheid Praktische problemen oplossen Stabiliseren van de situatie Leren omgaan met de situatie Emotionele steun Vangnet Conclusies Eenzaamheid is niet altijd oplosbaar!! Valkuil: - Te hoge verwachtingen - Te veel willen Preventie, verzachting, voorkomen escalatie Vereist: bewustwording en deskundigheid Samenwerking van organisaties, vrijwilligers en burgers Dank voor uw aandacht! Meer informatie Machielse, A. & P. Bos (2016). Complexe verwachtingen. Maatjes voor eenzame ouderen. Utrecht: Movisie. Machielse, A. (2015). Ouderen in sociaal isolement. Ervaren baat van hulp. Utrecht: Movisie. Machielse, A. (2011). Bestrijding van sociaal isolement bij ouderen. In: Openbaar Bestuur. Tijdschrift voor beleid, organisatie en politiek 21 (9), pp Machielse, A. (2011) Sociaal isolement bij ouderen: een typologie als richtlijn voor effectieve interventies. In: Journal of Social intervention, 20 (4), pp Machielse, A. & R. Hortulanus (2011). Sociaal isolement bij ouderen. Op weg naar een Rotterdamse aanpak. Amsterdam: SWP. Machielse, A. (2006). Onkundig en onaangepast. Een theoretisch perspectief op sociaal isolement. Utrecht: Jan van Arkel. Illustraties: Jon Krause 39