De paradox van het ouder worden

Transcriptie

1 De paradox van het ouder worden Rotterdam wordt ouder! 13 maart 2018 Prof. dr. Anja Machielse Toos Oskam

2 Onderwerpen Wat is eenzaamheid en waarom is het een probleem? Achtergronden en verschijningsvormen Aanpak: wat kunnen we doen aan eenzaamheid?

3 3 Wat is eenzaamheid en waarom is het een probleem?

4 Sociale behoeften Gehechtheid Sociale integratie Waardering, erkenning Steun, advies Vertrouwen Betrokkenheid Identiteit en zelfrespect

5 I ~ I I I

6 Sociale relaties Positief verband met welzijn, gezondheid en de ervaring van een Άzinvol leven ΊΩ Ή Λ θ Λ φή μ sociaal kapitaal + buffer ͷφ θ Θ θϭ ΆμΩ Ή Λ kwetsbaarheid

7 Eenzaamheid mannen/vrouwen

8 Eenzaamheid en leeftijd

9 Eenzaamheid en burgerlijke staat

10 Eenzaamheid en etniciteit

11 11 Eenzaamheid in Rotterdam (> 19 jaar) 33% Niet eenzaam 56% Matig eenzaam Ernstig eenzaam 11% Bron: Gezondheidsmonitor (GGD, CBS, RIVM, 2012)

12 12 Eenzaamheid in Rotterdam (> 75 jaar) 44% Niet eenzaam Matig eenzaam 39% 17% Ernstig eenzaam Bron: Gezondheidsmonitor (GGD, CBS, RIVM, 2012)

13

14 Vrouw, 91 jaar Θ Ά ϸ μ θω θμ ϸϡμ ΉΘ ϭ μ jongste. Maar als je de jongste bent, dan blijf je alleen achter, dan gaat alles om je heen weg, dat verdwijnt. En in een tamelijke korte tijd, misschien in een jaar of vijf, is het allemaal weg gevallen. Vrienden ook. Ik had een hartstikke fijne vriendenkring, maar alles is weg. Allemaal weg. D φ ϭωωθ Ε Άϭ ͼ φ ΘΩΡφ ΉΕ ΡΉΕ θ ͼ ΛΡ φήͼ ϬΩΩθ

15 15 Sociale kwetsbaarheid

16 Risicofactoren Meestal combinatie Life-events Gezondheidsproblemen Genetische problemen Persoonlijke eigenschappen Sociaaleconomische factoren (Langdurige) mantelzorg Leeftijd Etniciteit Woonomgeving

17 17

18 18 Hoe ziet eenzaamheid eruit?

19 Begrippen Omvang netwerk kwaliteit netwerk Eenzaamheid - sociaal, emotioneel, existentieel Sociaal isolement

20 20 Man, 58 jaar Θ ϬΩ Λ Ρ Ρ ϸ Λ Ρ θ Λμ Ή Ρ Ή rand van het zwembad toekijkt terwijl iedereen rondspettert en plezier heeft. Ik volg het ΛΛ Ρ Λ Ε Θ θ Ή φ ΩΡΆ Θϡφ Ε Ωͼ Ή φ μλϡήφ ϬΩΩθ ΛΛ μ ϭ φ θ ͼ ϡθφ

21 21 Wat zijn de gevolgen van eenzaamheid?

22 22 Welzijnsrisico: Ingrijpende emotie Negatieve ervaring Belemmering voor het persoonlijke en maatschappelijke functioneren

23 23 Gezondheidsrisico: Hart- en vaatziekten Depressie en suïcide Mogelijk: Alzheimer

24 24 Vrouw, 41 jaar Θ ϬΩ Λ Ρ θͼ ϸ Ρ Οθ μ ΛΉΕΘ ϸ Ρ Ik denk wel eens... als ik ga slapen... ik wou dat ik maar niet wakker werd. Dan zie ik het helemaal niet meer zitten. En zo blijf ik maar dag in dag uit Ά φ φω

25 25 Participatierisico: Beperkte zelfredzaamheid Terugtrekgedrag Risico op probleemcumulatie

26 26 Wat kunnen we doen aan eenzaamheid?

27 Grote diversiteit van de doelgroep Veel oorzaken Veel verschijningsvormen Verschillende mogelijkheden Verschillende resultaten Geen standaardoplossingen

28 Actie op 3 niveaus Meer aandacht voor elkaar Op tijd herkennen van (zorgwekkende) situaties van eenzaamheid Zo nodig: effectieve hulp inzetten

29 29 Meer aandacht voor elkaar Ondersteunen van bewonersinitiatieven Bevorderen sociale verbanden Huizen van de wijk Publiekscampagnes Permanente dialoog Wijknetwerken Sleutelfiguren

30 30 Campagnes

31 Vrouw, 86 jaar Θ ϸωϡ ϭ Λ ϭήλλ φ Ρ μ ϭ φ Ρ θ θ Ρ omkeken. Ze kijken helemaal niet naar me... ze kijken ook nooit eens naar binnen, ze zullen nooit μ Ά Ωεμφ Θ 31

32

33 33 Stille problematiek Schaamte en taboe Ervaren onvermogen Onzichtbaar en passief Zorgmissend / zorgmijdend Handelingsverlegenheid Verweven met andere problemen

34 34 Effectieve interventies Aansluiten bij iemands specifieke situatie, behoeften, ambities en motivaties

35 Vrouw, 44 jaar H φ Ήμ ͼω Ω Λ Ρ θ ΘΩΡ ϸ Ρ φ ΛΛ θλ Ή ϬΉ ϸ ΘθΉΕͼ Ε ϸω Λͼ Ρ ΩεΡ θθήͼ ΆͷΆ ΡΩ φ Ε Ήφ Ω φ E Θ Ε θ Ά ΉΘ Ή φμ Ϋ ΡΩ φ ΘΉΕΘ wat voor leven je geleid hebt. Je kan toch niet zeggen: iedereen moet A, B of C doen. Ik wil bepaalde dingen gewoon niet, want die passen Ή φ ΉΕ ΡΉΕ

36 Indicatoren Hardnekkigheid van de problematiek Ambities en motivaties van de cliënt Sociale competenties

37 Bron: Machielse, 2015 Interventieprofielen

38 38 Vrouw, 62 jaar ͱ Ά φ ΩϬ θλήε Ϭ ΡΉΕ Ρ ϭ μ ΉΘ Ά Λ Ή ε Ή εϡφ Θ ΡΩ μφ ΛΛ μ ϸ Λ Ω φ Ήμ Ά Λ moeilijk... Dat heb ik nooit gehoeven, want ik had een man: ik hoefde maar te knippen en hij deed ΛΛ μ

39 39 Man, 79 jaar!λμ ΕΩͼ Ρ φε ϭ μ ΉΘ Λ loner. Ik heb ΩΩΉφ ΆΩθΡ Λ Λ Ϭ ͼ Λ Ή Θ beetje een misfit. Ik ben niet helemaal compleet. Sociaal en emotioneel, mentaal, ben ik niet ϬΩΛͼθΩ Ή Θ Ή φ Ά Λ Ρ Λ

40 Vrouw, 69 jaar Θ Ά ͼ ΆΩ φ Ωφ φ Ρ φ andere mensen. Omdat ik niet wil praten over mijn leven en mijn problemen. Als ik erover praat, wordt ik heel verdrietig. Daarom vermijd ΉΘ Ρ μ

41 Vrouw, 53 jaar Ά φ ΆΉ θ Ή ϡϡθφ ΩΩΘ ϸω ϭήεθ φθϡρ θ Ά ϸ ΉΕϬΩΩθ Λ ϸω Ωθ ϡϡθρή ͼ en een klaverjasmiddag en als je daar dan naartoe gaat dan moet je je verplicht happy voelen. En dat weerhoudt mij dan om daarnaar φω φ ͼ D θ ΡΩ φ Ε Άφ Λμ ϸ ϭ φ φ ͼ je zeggen, ook weer antwoord geven. Niet dat ik φ Ή φ ϭήλ Ρ θ Ε

42 Mogelijkheden Activering en netwerkontwikkeling Vergroten zelfstandigheid Praktische problemen oplossen Stabiliseren van de situatie Leren omgaan met de situatie Emotionele steun Vangnet

43 43 De agenda

44 Paradox van het ouder worden Netwerk krimpt Minder mogelijkheden om contacten te onderhouden Tegelijk: Levensvragen, vragen over zingeving Behoefte aan persoonlijke aandacht

45 45 Huisbezoeken 75+! Άφ ϬΩΩθ ΆμφΉΛΛ εθω Λ Ρ φή Θ (eenzaamheid, isolement, overbelaste mantelzorgers, dementie, financiële uitbuiting, etc.) Aandacht voor het sociale netwerk Aandacht voor gevolgen van life-events

46 46 Eenzaamheid en zingeving Emotionele eenzaamheid (niet altijd oplosbaar) Aandacht voor levensvragen en zingeving

47 47 Langer thuis en eenzaamheid Fysiek comfort Veiligheid Lief en Leed Investeren in de toekomst

48 48 Buren en sleutelfiguren in de wijken: Signaleren en ondersteunen Handelingsverlegenheid (legitimatie van bemoeienis, wat te doen met signalen, melden of zelf oplossen?)

49 49 Aandacht voor bewustwording en deskundigheid

50 Dank voor uw aandacht!