1 2013
1 Inhoud 1 Inhoud... 2 2 Inleiding... 4 2.1 Profielschets... 4 2.2 Visie, strategie en missie... 7 3 Management en samenwerking:... 9 3.1 Bedrijfshulpverleners en bedrijfshulpverleningsplan... 9 3.2 Scholingsverslag 2013... 9 3.3 Kwaliteitszorg en procesverbetering... 12 3.4 Klantervaringen... 12 3.5 Interne afwijkingen... 12 3.6 Lareb Intensive Monitoring... 14 3.7 Meldingen bijwerkingen... 14 3.8 Recalls... 15 3.9 Bereidingen... 15 3.10 Werkoverleg... 15 3.11 Diabetes mellitus zonder gebruik statine... 15 3.12 Groene activiteiten... 17 3.13 Medicatieveiligheid bij methotrexaatgebruikers vergroten... 17 3.14 Preventieve maagprotectie bij NSAID-gebruik... 18 3.15 Anticonceptie bij 51-plussers... 20 3.16 Anticonceptie bij rokende vrouwen boven de 35 jaar... 22 4 Resultaatgebieden... 22 4.1 Klant... 22 4.1.1 KNMP Bloedsuikertestdagen... 22 4.1.2 Diabetesconsultdagen... 23 4.1.3 Digitale Medicijn Service... 24 4.1.4 Synchronisatietraject Apotheek Berlicum en Apotheek Rosmalen... 24 4.1.5 Herhaalservice chronische medicatie... 25 4.1.6 Local fillen... 25 4.1.7 LSP... 26 Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 2
4.1.8 Contra-indicatie diabetes... 26 4.2 Voorschrijvers... 27 4.2.1 FTO... 27 4.3 Samenwerking andere apotheken verenigd in Concordant... 29 4.3.1 methotrexaat-protocol... 29 4.3.2 diabetes-protocol... 29 4.3.3 Astma COPD... 29 4.3.4 GGZ Reinier van Arkel... 29 4.3.5 Medicatie-overdracht openbare apotheken-jeroen Bosch Ziekenhuis... 30 4.4 Activiteiten samen met Connecting Care... 30 4.4.1 PSV/MEMO... 30 4.4.2 Medicatieverstrekking bij ontslag uit het ziekenhuis... 33 4.4.3 Clinical Medication Reviews... 33 Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 3
2 Inleiding Voor u ligt het kwaliteitsjaarverslag van Apotheek Rosmalen, Apotheek Walschot, Apotheek Empel en Apotheek Berlicum. Hierin staat vermeld welke activiteiten in 2013 werden ontplooid. 2.1 Profielschets Apotheek Rosmalen, Berlicum & Empel bestrijken het verzorgingsgebied van Rosmalen en Empel in de gemeente s-hertogenbosch en Berlicum in de gemeente Sint Michielsgestel. De volgende apothekers waren hier werkzaam in 2013: Apotheek Rosmalen Oude Baan 9, 5242 HT Rosmalen Drs. J. Andeweg, mw. drs. A.H.E.M. Groeneveld-van den Brand en mw. M.C.J. van Grinsven Apotheek Rosmalen-Walschot Dorpsstraat 52 5241 ED Rosmalen Drs. D.H. Bolhuis Apotheek Berlicum Milrooijseweg 45 5258 KG Berlicum Mw. drs. A.G.J.C. Krijger en mw. B.C. de Laat-Donders Apotheek Empel Burg. Godschalxstraat 72b 5236 AC Empel Mw. drs. E. Kuipers Voorts is Servicepunt Apotheek Rosmalen en Empel in Rosmalen elke werkdag geopend van 13.30 tot 17.30 uur. In deze uitdeelpost kunnen alleen medicijnen die besteld zijn worden opgehaald. Er is ook een ruim assortiment vrije verkoop genees-, verband- en huidverzorgingsmiddelen verkrijgbaar. Apotheek Walschot bevindt zich sinds 15 oktober 2012 in het nieuwe gezondheidscentrum in Rosmalen. In Gezondheidscentrum Rosmalen-Centraal zijn ook 3 huisartsenpraktijken gevestigd, Diagnostiek voor U en fysiotherapiepraktijk Scholten. Apotheek Walschot beschikt sinds de verhuizing over een Pharmaself 24. Dit is een volautomatische uitgifte machine die het mogelijk maakt voor cliënten 24 uur per dag (herhaal)medicatie op kan halen. Zo is een cliënt die werkt tijdens kantooruren niet gebonden aan de openingstijden. In 2013 vonden er 1100 afleveringen plaats via de Pharmaself 24. Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 4
Apotheek Berlicum is sinds 18 juni 2012 gehuisvest in het nieuwe gezondheidscentrum in Berlicum (zie ook www.gezondheidscentrumberlicum.nl). Hier zijn ook de huisartsen en fysiotherapeuten gevestigd. Daarnaast zijn er de volgende disciplines vertegenwoordigd: podotherapie, Thuiszorg Vivent, diëtetiek, cesartherapie, verloskunde, logopedie, psychologische hulpverlening en Diagnostiek voor U. Apotheek Berlicum werkt sinds de verhuizing met een Pharmax dispenser die zo n 10 doosjes in 3 seconden kan uitgeven. In 2013 zijn in dienst getreden: 2 apothekersassistentes (waarvan 1 intern opgeleid als BBL-er) en 1 bezorger. In 2013 zijn uit dienst getreden: 1 apotheker, 1 BBL-er, 3 apothekersassistentes en 1 verpleegkundige. De personele bezetting in FTE was als volgt: apothekers apothekers assistenten apotheek medewerkers bezorgers interieur verzorgers Apotheek Rosmalen 2,5 Fte 8,6 Fte 0,5 Fte 0,55 Fte Apotheek Walschot 1 Fte 10,4 Fte 0,8 Fte 1,5 Fte 0,55 Fte Apotheek Empel 1 Fte 4,7 Fte - 0,33 Fte Apotheek Berlicum 1,4 Fte 6,6 Fte 1,4 Fte 0,6 Fte 0,33 Fte Totaal 6,9 Fte 30,3 Fte 2,7 Fte 2,1 Fte 1,76 Fte De apotheken streven kwaliteit, veiligheid en klanttevredenheid na. Als één van de eersten hebben de apotheken in 2001 een multisite ISO -9002 certificaat behaald en dit is tot op heden telkens verlengd. De laatst positief afgesloten HKZ-beoordeling vond plaats in mei 2013. In 2013 is gestart met de CQ-Index Farmacie om patiëntervaringen in onze apotheken te meten (zie paragraaf 4.2). De apotheken werken nauw met elkaar samen en hebben een aantal taken verdeeld. Zo wordt alle magistrale receptuur voor het cluster in Apotheek Rosmalen bereid. Deze centralisatie is destijds mede ingegeven om de kwaliteit en de kennis van bereidingen te verhogen. Een kleine groep apothekersassistentes is gespecialiseerd in het bereiden en werkt minimaal een dag per week als bereider. Om interne afspraken te maken over bereiding en kennis en vaardigheden te bespreken vindt er minimaal tweemaal per jaar een werkoverleg bereiding plaats. Voor de bereiding wordt gebruik gemaakt van elektronische chargebereidingsvoorschriften (Protype) en een speciale bereidingscomputer met gekoppelde balansen en het bereidingsprogramma MBweeg. Tevens is er een koppeling met RifaS, zodat mogelijke gezondheidsrisico s bij bereidingen geminimaliseerd worden. Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 5
Recepten die bezorgd moeten worden, worden voornamelijk in Apotheek Empel verwerkt en bezorgd voor Apotheek Rosmalen en Apotheek Walschot. Apotheek Berlicum heeft een eigen bezorgservice. Apotheek Walschot verzorgde in 2013 de medicatie in weekdoseersystemen voor de aangesloten apotheken. Er werden Baxters geleverd aan o.a. Woonzorgcentrum De Annenborch, het Bernadetteklooster, Opvanghuis Berlicum, het woonzorgcentrum Vivent Berlerode en een aantal beschermd wonen instellingen. Ook aan 310 patiënten boven de 65 jaar in de thuissituatie leverde Apotheek Walschot Baxters in het verzorgingsgebied van de aangesloten apotheken. De apotheken zijn met elkaar verbonden met behulp van het apotheekinformatiesysteem (AIS) Pharmacom van PharmaPartners. Alle relevante patiëntgegevens, welke voor de begeleiding en bewaking van het geneesmiddelengebruik van de individuele patiënt noodzakelijk zijn, zijn in iedere apotheek beschikbaar. Ook de huisartsen die aan het FTO deelnemen zijn hierop aangesloten middels het HIS Medicom. Er is een goed functionerend FTO (niveau 4). Minimaal 6 keer per jaar wordt het gehouden, waarbij de voorbereiding plaats vindt door een apotheker en huisarts. Regelmatig wordt een arts van buiten gevraagd voor een bijdrage vanwege expertise op een bepaald gebied. De huisartsen die aan het FTO deelnemen zijn: mw. P. Heijstee en dhr. H.M.M. Lambermon, Huisartsenpraktijk Lambermon en Heijstee, Rosmalen mw. A.L. Drossaert en mw. M.J. te Poel, Huisartsenpraktijk Drossaert & Te Poel-Oldenziel, Rosmalen dhr. M.H.A. Rombeek, Huisartsenpraktijk Rombeek, Rosmalen dhr. B.J.H. Pennings, dhr. T. Radstake, dhr. P.H. Jorna en mw. C. Bastianen, Huisartsenpraktijk Rosmalen, Rosmalen dhr. van R. Gastel en dhr. F. Klompmaker, Huisartsenpraktijk Klompmaker & van Gastel, Rosmalen dhr. M.G.A.M. de Gouw, Huisartsenpraktijk De Gouw, Rosmalen dhr. J.H.A.H. Ferrée, dhr. J.M.C.M. Lips, dhr. J.S.H. Kuijpers en mw. M.A. Jansen, HOED praktijk Berlicum, Berlicum mw. E.M.J. Verheul en mw. M.J.M. Peerden, Huisartsenpraktijk Empel, Empel mw. I. Zandijk en dhr. J.J.H. Blummel, Huisartsenpraktijk de Groote Wielen, Rosmalen Elk jaar volgen assistentes en apothekers nascholingen, zowel intern als extern, om hun kennis en vaardigheden uit te breiden. Hiervoor wordt een scholingsplan opgesteld. Drie apotheken zijn elke werkdag van 8.30 tot 18.00 uur geopend. Apotheek Berlicum is geopend van 8.00 tot 17.30 uur, zodat er een betere aansluiting is op de openingstijd van de HOED-praktijk. Servicepunt Apotheek Rosmalen en Empel is elke werkdag geopend van 13.30 tot 17.30 uur. Apotheek Rosmalen biedt op zaterdag mensen uit het gehele verzorgingsgebied van het cluster de gelegenheid medicatie op te halen tussen 10.00 en 17.00 uur. Voor de dienstverlening buiten deze uren is een contract afgesloten met de Dienstapotheek s-hertogenbosch. Koppeling met deze en de andere apotheken uit de regio is middels een OZIS-koppeling gerealiseerd, zodat optimale medicatiebewaking en -begeleiding kan plaats vinden. De apothekers werkzaam bij het cluster vervullen verschillende functies naast hun werkzaamheden in de apotheek. Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 6
Dhr. Andeweg was in het verslagjaar voorzitter van de BENU-Apotheek Formuleraad, voorzitter van het bestuur van de Coöperatieve apothekersvereniging Concordant, lid van de Commissie Interacties van de Federatie van Nederlandse Trombosediensten, lid van het ICT-platform Noord-Brabant Noord Oost en bestuurslid van het STAK Zorggroep Beroemd. Dhr. Bolhuis was lid van de Specialisten Registratie Commissie Openbare Farmacie van de KNMP en van de Klankbordgroep van district Midden-Oost van de KNMP. Ook was hij lid van de Commissie Medicatieveiligheid Concordant-Vivent en van de werkgroep Extra- naar intramuraal van het Jeroen Bosch Ziekenhuis te s-hertogenbosch. Mw. de Laat-Donders was lid van de werkgroep astma/ COPD van Concordant en van de werkgroep astma/copd van zorggroep BEROEMD. Mw. Krijger was lid van de Werkgroep Diabetes van Concordant en van de SIG (Special Interest Group) Metingen van de Coöperatieve Apothekersvereniging Connecting Care. Mw. M.C.J. van Grinsven was lid van de werkgroep Farmaceutisch inhoudelijke samenwerking van Concordant en lid van het regionaal overleg tussen apothekers en Trombosediensten. Ook was ze lid van de Klankbordgroep van het district Zuid-Oost van de KNMP en de SIG s Pharmo, Memo en Opname en Ontslag van de Coöperatieve Apothekersvereniging Connecting Care. Mw. E. Kuipers was redactielid van het verenigingsblad van de VJA (Vereniging van Jonge Apothekers), lid van de SIG Qualizorg van de Coöperatieve Apothekersvereniging Connecting Care en lid van de werkgroep Zelfmanagement van Zorggroep Beroemd. Het cluster beschikt voor elke apotheek over eigen websites: www.apotheekrosmalen.nl, www.apotheekwalschot.nl, www.apotheekberlicum.nl en www.apotheekempel.nl. Onder andere voor het aanvragen van de anticonceptiepil zonder recept en het stellen van vragen aan de apotheker wordt veel gebruik gemaakt van de websites. Het jaarverslag staat ook vermeld op de websites. 2.2 Visie, strategie en missie Visie en strategie Eind 2011 en in de eerste maanden van 2012 hebben alle apothekersassistentes en apothekers een uitgebreide nascholing communicatie gevolgd bij Petula Bodar van het bedrijf Holcom. Holcom is gespecialiseerd in scholing op het gebied van communicatie en in callcenteractiviteiten. Tijdens deze nascholing is er uitgebreid bij stilgestaan wie we als organisatie zijn en wat we willen bereiken. Er is een nieuwe missie opgesteld en tijdens 3 ochtenden zijn de apothekersassistentes geschoold op het gebied van communicatie aan de balie en aan de telefoon. Ook is uitgebreid stil gestaan bij communicatie over het preferentiebeleid, omdat dit regelmatig tot discussies aan de balie leidt. Omdat de organisatie het belang van een goede wisselwerking tussen klant en apotheek belangrijk acht wordt vanaf 2013 jaarlijks een opfriscursus communicatie georganiseerd in samenwerking met Holcom. Een belangrijk onderdeel van onze visie is dat we onze cliënten meer moeten inlichten over wat we in onze apotheken voor ze doen. De beeldvorming, niet alleen in onze apotheken, maar in de meeste apotheken in Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 7
Nederland, is dusdanig dat mensen vaak geen zicht hebben op wat er achter de balie gebeurt en wat er allemaal wordt gecontroleerd. Er gebeurt veel meer aan zorgverlening dan voor mensen zichtbaar is. Door meer informatie te geven door middel van beeldmateriaal en voorlichting aan de balie moet langzaam maar zeker het beeld van de activiteiten vollediger worden. Een belangrijke wens, zo komt uit allerlei onderzoeken naar voren, is een korte wachttijd. Onze teams zijn erin getraind mensen welkom te heten bij binnenkomst en uit te leggen wat we doen terwijl mensen wachten op hun medicatie. Het verbeteren van de logistiek in de apotheek, om hier een hogere receptverwerking mee te creëren is een continu streven. Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 8
3 Management en samenwerking: Om een apotheek optimaal te laten functioneren is een visie nodig die door het management omgezet wordt in beleid en vervolgens wordt overgedragen op het team. Om het beleid op de gewenste manier uit te voeren is het belangrijk dat medewerkers de ruimte krijgen zichzelf te ontwikkelen door middel van nascholingen. Begin 2010 zijn de apotheken in gesprek gekomen met collega s van apotheken in Sliedrecht, Zwijndrecht, Dordrecht, Heusden en Woudrichem. Dit heeft geresulteerd in het oprichten van de Coöperatieve Apothekersvereniging Connecting Care, waarin de apothekers gezamenlijk optrekken om innovatieve werkwijzen in de apotheek te implementeren en controleren. Hierbij worden de resultaten aan patiënt en zorgverzekeraar gemeten, gerapporteerd en gecommuniceerd en de effectiviteit, veiligheid en doelmatigheid van de farmacotherapie aan patiënten wordt verhoogd. Het ontwikkelen van de zorgmodules geschiedt in samenwerking met de academische apotheek Stevenshof in Leiden. Hierbij is tevens het Institute for Pharmacy Practice and Policy (SIR), Marcel Bouvy, hoogleraar in Utrecht en Stichting Health Base/PharmaPartners betrokken Gemiddeld eenmaal per maand vond er in 2013 overleg plaats tussen alle apothekers van de verschillende locaties en de kwaliteitsmanager. In dit overleg kwamen allerlei lopende zaken aan bod, maar ook structurele veranderingen werden hier besproken. 3.1 Bedrijfshulpverleners en bedrijfshulpverleningsplan Om de kennis en vaardigheid van de bedrijfshulpverleners op het gewenste nivo te houden dient er iedere twee jaar minimaal 8 uur besteed te worden aan herhaling en oefening. Het bedrijfshulpverleningplan is in 2012 geheel herzien. In 2012 hebben alle BHV-ers een BHV cursus gevolgd bij Search Opleidingen te Heeswijk-Dinther. In 2014 zullen alle BHV-ers opnieuw een herhalingscursus volgen. 3.2 Scholingsverslag 2013 Opleidingen hebben tot doel medewerkers hun functie beter te laten uitoefenen, zodat de bijdrage van die functie de totale performance van de apotheek in positieve zin beïnvloedt. Opleidingsbeleid assistenten Het scholingsplan voor 2013 was erop gericht dat alle assistenten voldoende kennis hebben en dit ook upto-date houden. Daarom is in de functioneringsgesprekken met de assistenten afgesproken dat ze de handverkoop kennistests (KNMP) deden, welke door de FC s werden opgedragen in het kader van het upto-date houden van de handverkoopadviezen. Deze cursussen konden in werktijd gemaakt worden in de apotheek als het rustig was. Daarnaast is afgesproken 2 cursussen SBAE-studie (Farmacotherapeutisch onderwerp) te doen. Deze dienden thuis gemaakt te worden en moesten eind 2013 behaald zijn. In juli 2013 werd nagekeken hoever iedereen was met het behalen van de cursussen. Indien nodig werd een reminder gemaild. Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 9
Door alle assistenten diende 1 cursus, waarvan het onderwerp gekozen werd door het management, gevolgd te worden per jaar. Beleid t.a.v. stagiaires Wij vinden het belangrijk ons steentje bij te dragen aan de opleiding tot apothekersassistente, waardoor er voldoende afgestudeerde apothekersassistentes beschikbaar komen op de markt. Daartoe bieden wij ieder jaar stageplaatsen aan. Dit komt dan meestal neer op ongeveer 2 stagiaires per schooljaar. In 2013 zijn we gestopt met het aannemen van BBL-ers. Voorheen namen we BBL-ers in dienst, waarbij ze vervolgens de 2-jarige opleiding volgden. Zo konden we ons personeelsbestand op peil houden. Voordeel daarbij was dat de opleiding gesubsidieerd werd door SBA. Sinds 2013 is deze subsidie komen te vervallen. De BBL-ers die nu in dienst zijn kunnen hun opleiding bij ons afmaken. We nemen geen BBL-ers meer aan, vanwege de vervallen subsidie en omdat er voor de komende jaren geen behoefte is aan nieuw personeel. Incidenteel bieden we ook stageplaatsen aan aan assistenten die de schriftelijke opleiding tot apothekersassistenten gedaan hebben bij de NHA/LOI. Opleidingsbeleid apothekers Apothekers dienen ervoor te zorgen dat zij voldoende punten (40) halen in 5 jaar om geregistreerd te blijven. Daartoe kiezen zij zelf hun cursussen uit. Ook bij de apothekers wordt dit jaar het item communicatie opgefrist met de onderwerpen functioneringsgesprekken en leiding geven. Programma 2013 N.B. FC= farmaceutisch consulente In onderstaand overzicht de cursussen die afgelopen jaar zijn gevolgd. KNMP Kennistest allergische rhinitis (voor alle assistentes) KNMP Kennistest vaginale schimmelinfecties ( voor alle assistentes) KNMP Kennistest verkoudheid, griep en hoest ( voor alle assistentes) KNMP Kennistest wormen (voor alle assistentes) KNMP Kennistest maagklachten (voor alle assistentes) Opfrissen handverkoopadviezen volgens handverkoopplanning 2013 door FC s handverkoopadviezen doornemen met duidelijke 1 e en 2 de keus (voor alle assistentes) Opfriscursus klantgerichtheid/communicatie (voor alle assistentes en apothekers) Door Holcom BV Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 10
Interne cursus Motivational Interviewing door mw. P. Verputten, FC (voor alle geïnteresseerde assistentes) Bijeenkomst Bossche diabetestraject i.s.m. Lensvelt: ketenzorg en nieuwe voorkeursmeters (alle diabetesassistentes) Workshop Tena, behandeling nieuwe protocol en nieuwe werkwijze (voor alle assistentes incontinentie en nieuwe assistentes) Opfriscursus Vichy (voor alle assistentes) Gesprekstechnieken Reviews (voor review apothekers) door Holcom BV Interne cursus Interacties en contra-indicaties door Mw. de Laat-Donders en Mw. van Grinsven (voor alle assistentes) Nascholing Diabetes geprotocolleerde verstrekking diabetesmedicatie Concordant (voor alle apothekers en diabetesassistentes) door Concordant en Novo Nordisk Cursus Motivational Interviewing door Tim Sales (voor apothekers, consulentes en assistentes) Geaccrediteerde cursussen voor apothekers Alle 7 apothekers zijn geregistreerde apothekerspecialisten Zowel apothekersassistentes als apothekers in opleiding kunnen een stage volgen in een van de apotheken. De apotheken zijn door Calibris erkend als leerbedrijf. Eén medewerkster heeft haar BBL-opleiding in 2013 vervolgd. In 2013 liepen 6 apothekersassistentes in opleiding stage binnen onze clusterapotheken. Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 11
3.3 Kwaliteitszorg en procesverbetering 13 en 14 mei 2013 zijn de apotheken Rosmalen, Empel en Walschot voor de implementatieaudit bezocht door TÜV-Nederland. De audit is conform het auditplan uitgevoerd en het certificaat is gecontinueerd. In 2013 zijn ook de interne audits volgens plan uitgevoerd en waar nodig zijn aanpassingen gedaan. Op de 1 e controle audit in 2014 zullen de volgende onderwerpen als aandachtspunt worden meegenomen: Verbetermogelijkheden Het verder uitwerken van NEN 7510 ARBO-technische RI&E 3.4 Klantervaringen In 2013 is de klanttevredenheid gemeten met behulp van de CQ-Index Farmacie. In totaal waren er 585 respondenten. De algemene beoordeling en het aantal respondenten per locatie staan weergegeven in onderstaande tabel. Locatie Algemene beoordeling Aantal respondenten Berlicum 8,17 141 Empel 8,33 153 Rosmalen 8,35 139 Walschot 8,34 152 Het meest tevreden was men in 2013 over de deskundigheid en bejegening. Het belangrijkste waaraan de apotheek in 2013 heeft gewerkt naar aanleiding van het klanttevredenheidsonderzoek 2012, is de communicatie richting de cliënten. Alle apothekersassistenten hebben een cursus klantgericht communiceren gevolgd, die ook in de jaren hierna zal worden vervolgd. Het resultaat hiervan is dus direct terug te zien in de score op dit thema in het klanttevredenheidsonderzoek van 2013. Het laagst werd gescoord op het thema 'bevorderen juist geneesmiddelengebruik'. Om onze score op dit thema te kunnen verbeteren, is inmiddels een verbeterplan opgesteld. 3.5 Interne afwijkingen Klachten/afwijkingen van cliënten en medewerkers Als onderdeel van ons kwaliteitssysteem worden intern gesignaleerde afwijkingen in het product, proces, werksysteem of dienstverlening afzonderlijk vastgelegd op een formulier. Ook klachten worden genoteerd Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 12
op dit formulier. Indien mogelijk wordt de afwijking of klacht meteen opgelost door de apotheker. In onderstaande tabel staan alle afwijkingen en klachten onderverdeeld naar apotheek en aard. De meeste fouten (afwijkingen) blijken uit deze analyse te worden gemaakt bij het aanschrijven. Onoplettendheid tijdens het verwerken van gegevens én het steeds wisselende preferentiebeleid zijn hier waarschijnlijk de oorzaak van. De betrokken assistentes worden door de apotheker steeds direct op hun fouten gewezen om herhaling te voorkomen. Belangrijke aspecten van afwijkingen en klachten worden tijdens het werkoverleg besproken en daar waar nodig worden structurele veranderingen aangebracht overzicht afwijkingen van 2013 Recept verwerking Rosmalen Walschot Berlicum Empel aangeschreven 17 50% 4 22% 14 44% 18 56% aangeschreven cliënt 2 - - - afgeleverde preparaat/sterkte 3 24% 3 44% 4 25% 4 22% afgeleverde hoeveelheid 6 5 4 3 aan onjuiste cliënt afgeleverd 3 2 4 5 informatieverstrekking/advisering 2 18% 2 22% 4 25% - vervallen artikel afgeleverd 2-1 anders, 3 8% 2 11% 2 6% 1 3% Totaal aantal afwijkingen in de receptverwerking 38 100% 18 100 32 100 32 100% Dienst- en serviceverlening Rosmalen Walschot Berlicum Empel bereikbaarheid 1 - - - - - - - wachttijd tijdens openingsuren - - - - - - - - compliment - - - - - - 1 17% bejegening - - - - - - 1 17% bezorging - - 1 - - - 2 33& geen apotheker bereikbaar - - - - - - - - cliënt niet gebeld nav bestelling - - - - - - 2 33% financiële afhandeling 1 50% - 50% - - - - anders, nl - - 1-2 100 - - Totaal aantal afwijkingen in de Dienst- en serviceverlening 2 100% 2 100 2 % 100 6 100% Product productinhoud niet juist 1 50% - % - - % - 1 100% klachten emballage voldoet niet - - - - 2 50% - - product voldoet niet volgens cliënt 1 50% 3 75% 1 25% - - anders, - - 1 25% 1 25% - - Totaal aantal produktklachten 2 100% 4 100 % 4 100 % 19% 1 100% Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 13
3.6 Lareb Intensive Monitoring In 2006 is Lareb, in samenwerking met het CBG en de KNMP, gestart met een nieuwe vorm van geneesmiddelenbewaking: Lareb Intensive Monitoring (LIM). Deze vorm van geneesmiddelenbewaking vormt een aanvulling op het al bestaande systeem van vrijwillige meldingen. Ervaringen van gebruikers staan hierbij centraal. Via een email wordt aan geselecteerde patiënten gevraagd om enkele korte vragenlijsten in te vullen. Patiëntkarakteristieken, co-medicatie en mogelijke bijwerkingen worden geregistreerd, waardoor in korte tijd veel kennis beschikbaar komt over het onderzochte middel. Met LIM is het mogelijk om bijwerkingen van nieuwe geneesmiddelen al in een zeer vroeg stadium op te sporen. Vanaf 2006 nemen Apotheek Rosmalen, Berlicum & Empel deel aan LIM. Wanneer een LIM-geneesmiddel in ons apotheekinformatiesysteem (AIS) wordt geselecteerd als zijnde eerste uitgifte, dan genereert het AIS een signaal dat dit geneesmiddel gevolgd wordt met LIM. Ook wordt er gemeld dat er een folder met aanmeldcode dient te worden meegegeven. Bij afgifte aan de patiënt wordt hierover een korte toelichting gegeven. De patiënt kan zich als deelnemer aanmelden via de website www.larebmonitor.nl. Na aanmelding krijgt de patiënt via email een link doorgestuurd naar de digitale enquêtes. De patiënt krijgt in enkele maanden tot een jaar tijd enkele uitnodigingen voor de enquêtes toegestuurd. De volgende medicijnen werden in 2013 gevolgd met LIM: Byetta, Bydureon, Eliquis, Eucreas, Forxiga, Galvus, Janumet, Januvia,Jentadueto, Komboglyze, Onglyza, Pradaxa, Trajenta, Valdoxan, Victoza en Xarelto. Helaas is het aantal deelnemers ook in 2013 laag. Voor het lage aantal aanmeldingen zijn meerdere redenen: - sinds 2012 worden de oudere diabetesmiddelen niet meer gevolgd (en die werden in groten getale verstrekt) - de huidige middelen worden allemaal niet in de NHG-standaard genoemd, zodat er weinig voorschriften van zijn (dit is een landelijke trend) In onderstaande tabel staat aangegeven bij hoeveel mensen is geregistreerd dat een LIM-folder is aangereikt met bijbehorende uitleg en hoeveel mensen zich daadwerkelijk hebben aangemeld. LIM geneesmiddel LIM-folders 2012 LIM-folders 2013 aangemeld 2012 aangemeld 2013 Apotheek Rosmalen 10 3 0 2 Apotheek Berlicum 17 3 0 2 Apotheek Walschot 30 0 3 1 Apotheek Empel 7 1 0 0 3.7 Meldingen bijwerkingen Naast de ervaringen van patiënten gemeld door middel van LIM werden er in 2013 ook meldingen van bijwerkingen door de apotheken aan het LAREB doorgegeven. Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 14
Apotheek aantal meldingen 2012 aantal meldingen 2013 Rosmalen 23 13 Berlicum 2 7 Walschot 6 1 Empel 0 5 3.8 Recalls Wanneer een fabrikant een recall aankondigt, wordt in Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel gehandeld volgens de Procedure Recall. Indien voorradig wordt het artikel meteen uit de voorraad gelicht en als het artikel zich al bij de patiënt bevindt wordt deze daar weggehaald en/of wordt de patiënt hierover geïnformeerd. De brieven inclusief ondernomen acties worden per apotheek gedocumenteerd. In 2013 zijn er 14 Oranje Handjes recalls door de apotheek ontvangen en verwerkt. 3.9 Bereidingen Afgelopen jaar heeft driemaal een werkoverleg bereiding plaats gevonden met een apotheker en alle bereidende assistentes. De onderwerpen die besproken zijn in het werkoverleg in 2013 zijn: Het gebruik van nieuwe protocollen/procedures is aan alle bereiders kenbaar gemaakt. De procedure rationaliteitsbepaling is verbeterd. Het analysebeleid is opgezet. 3.10 Werkoverleg In alle apotheken werd in 2013 regelmatig een werkoverleg na sluitingstijd georganiseerd. In Apotheek Rosmalen vond 7 keer een werkoverleg plaats, in Apotheek Walschot 6 keer, in Apotheek Empel 7 keer en in Apotheek Berlicum 4 keer. Vaste agendapunten waren: actiepunten vorig werkoverleg, mededelingen met betrekking tot het kwaliteitssysteem, verbeteracties, ARBO-omstandigheden, fouten en/of klachten, besluiten en de rondvraag. Notulen van alle apotheken werden over de verschillende apotheken gedistribueerd en zijn te raadplegen middels Open-XChange, zodat relevante zaken ook besproken konden worden in de andere apotheken. 3.11 Diabetes mellitus zonder gebruik statine Uitvoerdatum: oktober 2013 Aanleiding Volgens de NHG standaard CVR behoren diabetici een statine te gebruiken. Als het LDL <2,6 mmol/l is, is hier geen indicatie voor. Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 15
Doel 90% van alle patiënten die orale bloedglucose verlagende middelen gebruiken een statine. Beschrijving methode Een selectie maken van alle patiënten met orale bloedglucose verlagende middelen, die nog geen statine gebruiken. Van deze selectie wordt gecontroleerd van welke patiënten er al eerder een brief naar de arts is gestuurd. Alleen van de nieuwe patiënten wordt er een interne brief naar de arts gestuurd waarin gevraagd wordt of er een indicatie is voor statine gebruik. Hiervan wordt een melding gemaakt in het EPD zodat er de volgende keer niet weer een brief hierover wordt gestuurd. Resulaten Er zijn naar 19 huisartsen (10 medicom huisartsen) brieven gegaan om de patiënten die nog geen statine gebruiken en diabetespatiënt zijn te indiceren. Op dit verzoek zijn 18 brieven (9 medicom huisartsen) ingevuld en teruggestuurd. Er zijn in totaal 52 patiënten geselecteerd, waarvan 31 patiënten een indicatie hebben om te starten met een statine. Hiervan is inmiddels 32,3% gestart met een statine. Van de patiënten die onder behandeling zijn van een internist, zijn er 6 geselecteerd voor dit project. Hiervan is nog niemand gestart met een statine. Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 16
Conclusie Vergelijken: 19% diabetici zonder statine 2013 20% diabetici zonder statine 2012 22% diabetici zonder statine 2010/2011 Het aantal diabetici zonder statine is in de jaren redelijk stabiel gebleven. Het streefgetal van 10% zonder statine is helaas ook dit jaar niet gehaald, maar dit traject heeft zeker een toegevoegde waarde, omdat door de search patiënten getraceerd worden en in overleg met de huisartsen alsnog gestart kan worden met een statine. 3.12 Groene activiteiten Apotheek Rosmalen Berlicum B.V. en Apotheek Empel beschikt over een full-hybride auto (Toyota Auris) waarmee medicatie wordt bezorgd. Binnen de apotheken wordt afval zeer strikt gescheiden: uiteraard wordt vertrouwelijk afval separaat afgevoerd om te vernietigen. Verder wordt afval gescheiden in papierafval, plastic en overig afval. Cliënten leveren oude medicatie in die vervolgens wordt vernietigd via de afvalstoffendienst s- Hertogenbosch. Ook wordt spuit- en naaldafval separaat afgevoerd en verwerkt. Apotheek Berlicum distribueert rollen luierzakken, zodat incontinentiemateriaal en luiers separaat bij de gemeente kunnen worden aangeleverd. Apotheek Walschot, Apotheek Berlicum en Servicepunt de Groote Wielen beschikken over een energiezuinige koeling-/verwarmingsinstallatie. Documenten worden zo veel mogelijk dubbelzijdig afgedrukt. Apparatuur wordt, indien mogelijk, buiten openingstijden afgesloten. 3.13 Medicatieveiligheid bij methotrexaatgebruikers vergroten Naam Status controle bij Methotrexaat (MTX) injecties/tabletten Datum Februari 2013 Aanleiding Naar aanleiding van een Centrale Medicatie-incidenten Registratie (CMR) alert is deze search opgesteld. De alert melding betrof het voorschrijven en afleveren van co-trimoxazol aan een patiënt die ook MTXinjecties gebruikte. Bij medicatieverstrekking via een collega-apotheek of politheek uit de OZIS-ring bestaat het risico dat de betreffende medicatie niet op continu in de status komt te staan. Na verloop van tijd vervalt het medicijn uit de status, terwijl het mogelijkerwijs nog wel gebruikt wordt. Gevolg kan zijn dat relevante bewakingssignalen worden gemist. Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 17
Doel Zorgen dat bij alle patiënten die MTX-injecties of -tabletten gebruiken, de MTX als continue in de status staan om zo het risico op het missen van bewakingssignalen te verlagen. Beschrijving methode Selectie maken van alle MTX-gebruikers (memocode: METOJ/METHO). Deze selectie handmatig controleren op de status. Resultaten vorige keer (2012) In totaal zijn er 70 patiënten geselecteerd die MTX-injecties gebruiken. Hiervan waren er 7 patiënten (10%) waarbij de injectie nog niet als continue in de status stond. Resultaten nieuw In totaal zijn er 67 patiënten geselecteerd die MTX-injecties gebruiken. Hiervan waren er 14 patiënten (20%) waarbij de injectie nog niet als continue in de status stond. Dit jaar hebben we ook de tabletgebruikers meegenomen in de search. Er waren 8 patiënten waarbij de tabletten nog niet als continue in de status stonden. De totale selectie selectie MTX-gebruikers bestond uit 174 patiënten. Conclusie In vergelijking met 2013 is het aantal patiënten waarbij de injectie nog niet als continue in de status staat met 10% gestegen. In totaal betekent het dat 12,5% van de MTX tabletten/injecties niet als continue in de status staat. 78% van deze afleveringen wordt als waarneemrecept of via de OZIS in het systeem gezet en komt hierdoor niet als continue in de status. 3.14 Preventieve maagprotectie bij NSAID-gebruik Datum Juni 2013 Aanleiding Elke cliënt ouder dan 70 jaar zou bij het gebruik van een NSAID volgens de CBO-richtlijn NSAID-gebruik en preventie van maagschade een protonpompremmer (PPI), misoprostol (400-800mg) of een COX2-remmer moeten gebruiken in verband met het verhoogde risico op een maagbloeding. Dit geldt ook bij patiënten ouder dan 60 jaar met een COX2-remmer i.c.m. acetylsalicylzuur/carbasalaatcalcium en bij NSAIDgebruikers ouder dan 60 jaar met een of meer van de volgende risicofactoren: anticoagulantia SSRI corticosteroïden Diabetes reuma (recepten van reumatoloog afgelopen jaar) hartfalen Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 18
Doel 1) In kaart brengen welk percentage COX2-remmer- en NSAID-gebruikers ouder dan 60 jaar volgens de richtlijn een PPI of Arthrotec/Vimovo krijgt. 2) Alle huidige COX2-remmer- of NSAID-gebruikers die volgens de richtlijn afgelopen jaar wel maagbescherming zouden moeten gebruiken labelen, zodat in het vervolg wel voldoende maagprotectie kan worden aangeboden. Methode In 2013 werd de methode van deze search aangepast. Aanleiding was dat de search makkelijker kon worden uitgevoerd waarbij minder patiënten handmatig beoordeeld moesten worden. Er werd een 7-tal selecties uitgevoerd: 1) NSAID-gebruikers >70 jr. zonder protonpompremmer 2) NSAID-gebruikers tussen 60 en 70 jr. met methotrexaat, maar geen protonpompremmer 3) NSAID-gebruikers tussen 60 en 70 jr. met diabetes of hartfalen, maar geen protonpompremmer 4) NSAID-gebruikers tussen 60 en 70 jr. met risicomedicatie zoals vermeld in de aanleiding, maar geen protonpompremmer 5) NSAID-gebruikers met methotrexaat en leidend aan diabetes of hartfalen, maar zonder protonpompremmer 6) NSAID-gebruikers met methotrexaat en risicomedicatie zoals vermeld in de aanleiding, maar zonder protonpompremmer 7) NSAID-gebruikers leidend aan hartfalen of diabetes met risicomedicatie zoals vermeld in de aanleiding, maar zonder protonpompremmer In bovenstaande selecties werd beoordeeld wie er volgens de richtlijn maagbescherming had moeten krijgen en dit werd vergeleken met wie dit daadwerkelijk heeft gekregen. Exclusiecriteria waren: het NSAID was via een andere apotheek verkregen, de patiënt had nog een PPI thuis, de patiënt had weliswaar geen PPI maar krijgt Arthrotec of Vimovo in een voldoende hoge dosering of de patiënt wilde zelf geen PPI gebruiken. Bij patiënten die volgens de richtlijnen een maagbeschermer moesten gebruiken, maar dit niet hadden werd ofwel een aandachtspunt in hun dossier ingevoerd (bij regelmatig gebruik NSAID) ofwel werd een brief naar de eigen huisarts gestuurd (bij chronisch gebruik NSAID). Resultaten In 2013 waren er 39 patiënten tussen de 60 en 70 jaar die onterecht geen maagbeschermer aangeboden hadden gekregen. Daarnaast kregen 38 patiënten boven de 70 jaar geen maagbeschermer aangeboden. Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 19
In onderstaande tabel een overzicht van de exclusiecriteria binnen de groep van 276 patiënten. oorzaak ontbreken PPI Aantal patiënten 60-70 jaar met risicofactor Aantal patiënten boven 70 jaar patiënt kreeg Arthrotec of Vimovo (bieden voldoende maagbescherming) 23 55 patiënt had nog een PPI thuis 5 11 patiënt had NSAID via andere apotheek gehaald 7 10 patiënt wilde geen PPI 4 12 Patiënt gebruikte COX-2 remmer zonder carbasalaatcalcium? 4 5 totaal aantal patiënten wat onterecht geen PPI in onze apotheken aangeboden kreeg: 39 38 Conclusie Rekening houdend met het feit dat in het grootste deel van 2013 ons apotheekinformatiesysteem geen signaal genereerde bij het invoeren van een COX2-remmer of een NSAID bij 70-plussers wordt de CBOrichtlijn goed nagestreefd in onze apotheken: in 73,5% van de gevallen wordt preventief een maagbeschermer voorgeschreven door de arts of door ons toegevoegd in overleg met de voorschrijver. Helaas is er wel een daling te zien van 3,5% ten opzichte van 2012. Van de patiënten met een risicofactor en een leeftijd tussen de 60-70 jaar heeft 70,7% van de populatie NSAID-gebruikers of COX2-remmer-gebruikers een maagbescherming aangeboden gekregen. Dit is een stijging van 8% ten opzichte van 2012. In 2013 is er een interne cursus gegeven hierover en ook is er een nieuw stroomschema voor het preventief gebruik van maagbeschermers in omloop gekomen. Dit heeft kennelijk zijn vruchten afgeworpen. 3.15 Anticonceptie bij 51-plussers Datum Februari 2013 Aanleiding Bij hormoongebruik in/na de overgang is er een verhoogde kans op borstkanker en hart-en vaatziekten en die neemt toe met de duur van het gebruik. Doel Het doel van deze search is om vrouwen boven de 51 jaar, waarbij geen anticonceptiepil geïndiceerd is, hierover te informeren. Methode Via Pharmacom alle vrouwen van 52 jaar en ouder die de anticonceptiepil gebruiken selecteren. Controleren of deze patiënten nog steeds de anticonceptiepil gebruiken. De relevante gegevens worden naar de arts gestuurd. Hierbij wordt gevraagd of de arts een reminder wenst of bij welke vrouwen de anticonceptie geïndiceerd is. Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 20
De artsen die het overzicht van vorig jaar hebben teruggestuurd, ontvangen nu tevens de gegevens van de vrouwen waarbij zij hebben aangegeven een reminder te willen ontvangen in het volgende jaar. De vraagstelling aan de huisarts luidt: Is de pil nog steeds geïndiceerd? Bij welke vrouwen wenst u een reminder en wanneer? Resultaten De brief is naar 24 huisartsen (15 medicom huisartsen) (totaal 100 vrouwen) verstuurd. Tot op heden (25-06-2013) hebben 16 huisartsen (13 medicom huisartsen) de formulieren geretourneerd. Categoriën: 1. Aantal vrouwen waaraan we brieven hebben verstuurd. 2. Aantal vrouwen bij wie de pil geïndiceerd is. 3. Aantal vrouwen waarvan de uitslag niet retour hebben gekregen. 4. Aantal vrouwen waarbij er geen indicatie is voor de pil. 5. Aantal vrouwen die zijn gestopt n.a.v. het project. 6. Aantal reminders gewenst bij de huisartsen. Conclusie 67% van de artsen heeft respons gegeven op de brief, dat is 18% minder dan vorig jaar. Toch hebben we nu ook tweemaal een herinnering gestuurd. Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 21
Vorig jaar is 41% van de pilgebruiksters gestopt n.a.v. het project, dit jaar is dat 35%. Dit aantal is niet goed te vergelijken omdat we dit jaar een andere methode hebben gebruikt. Nu zijn de brieven verstuurd naar alle vrouwen boven de 51 jaar, terwijl dat voorheen alleen over de vrouwen ging die in dat jaar 52 werden. Nu was dus het aantal vrouwen ook groter. 3.16 Anticonceptie bij rokende vrouwen boven de 35 jaar Datum Mei 2013 Aanleiding Vrouwen gebruiken vaak gedurende lange tijd in hun leven, soms met onderbrekingen, anticonceptiemiddelen. Wat veel vrouwen niet weten is dat als ze roken en ouder dan 35 jaar zijn het risico op hart- en vaatziekten, waaronder het optreden van een hartinfarct, aanzienlijk verhoogd is en de combinatie van roken en het gebruik van de anticonceptiepil wordt ontraden. Doel Alle vrouwen van 35 jaar middels een brief informeren over het verhoogde risico op hart- en vaatziekten als men de anticonceptiepil gebruikt en rookt. Zo kunnen ze zelf in overleg met hun huisarts een afweging maken over een geschikte anticonceptiemethode en/of het stoppen met roken. Methode Alle vrouwen die sinds de vorige search 35 jaar zijn geworden en in de afgelopen 1,5 jaar anticonceptie (incl. Nuvaring) in de apotheek hebben opgehaald worden geselecteerd. Resultaten Er zijn 62 informatiebrieven verstuurd naar anticonceptiegebruiksters. Vorig jaar waren er 32 brieven verstuurd. 4 Resultaatgebieden 4.1 Klant 4.1.1 KNMP Bloedsuikertestdagen In november 2013 zijn er bloedsuikertestdagen georganiseerd in de vier apotheken. De doelgroep die aan de balie werd uitgenodigd voor gratis deelname bestond uit: 45 + -ers zonder diabetesmedicatie of antihypertensiva (hoog risicogroep). Gemeten werd, naast de nuchtere of niet-nuchtere bloedsuiker, de bloeddruk en BMI. Als richtlijn voor de variabelen werd de NHG-standaard diabetes aangehouden. Aan het merendeel van de mensen met een afwijkende bloedsuiker of bloeddruk is geadviseerd een tweede afspraak te maken in de apotheek voor een nieuwe meting. Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 22
Resultaten Totaal Berlicum Empel Rosmalen Walschot Totaal deelnemers 61 15 0 15 31 2x keer te hoge bloedglucose 1 1 0 0 0 2x keer te hoge bloeddruk 10 1 0 1 8 61 mensen kwamen langs in de apotheken voor deelname. Bij ieder van hen is een bloedsuiker gemeten en de bloeddruk. Hiervan was er 1 persoon die 2 afwijkende bloedsuikerwaarden vertoonde en is doorgestuurd naar de huisarts. Bij 10 cliënten werd tweemaal een te hoge bloeddruk ontdekt. Deze patiënten werden doorgestuurd naar de huisarts. Conclusie Er wordt in een behoefte voorzien wat betreft kennis over de eigen gezondheid. Volgend jaar moet er meer aandacht worden besteed aan het correct selecteren van geschikte deelnemers (geen antihypertensivagebruikers). Mede gezien het relatief grote aantal afwijkende waarden (18% na de tweede meting) hebben de Bloedsuikertestdagen een toegevoegde waarde in onze dienstverlening. 4.1.2 Diabetesconsultdagen In november en december 2013 zijn in Apotheek Rosmalen, Walschot, Empel en Berlicum diabetesconsultdagen gehouden. De NHG-standaard Diabetes Mellitus 2 geeft aan minimaal 1 maal per jaar de bloedsuikermeter te controleren. Enerzijds wordt de nauwkeurigheid van de bloedsuikermeting bepaald door de meter, anderzijds door hoe de cliënt de meting uitvoert. In een onderzoek onder 254 gebruikers bleken bij 24% fouten in de zelfmeting voor te komen. Deze hoge afwijking kwam ook naar voren in de resultaten van onze metercontroledagen. Resultaten 454 (versus 409 in 2012) uitnodigingen werden verstuurd naar alle insulinegebruikers. Hiervan zijn 104 (23%) patiënten langs geweest voor een check. Vorig jaar kwamen er 88 patiënten (21%) langs. Het aantal deelnemers vertoont al jaren een lichte stijging. Naast het nalopen van de meter werd ook, aan de hand van een protocol, doorgenomen of de cliënt op een correcte manier de bloedsuiker meette. Alle afwijkingen (zie tabel) werden met de gebruikers besproken, er werden verbetermogelijkheden besproken en de formulieren werden op individueel niveau gedocumenteerd in Pharmacom, zodat bij nieuwe metercontroledagen nagekeken kan worden wat de vorige keer knelpunten waren. De belangrijkste resultaten staan in onderstaande tabel. In 2013 is ook gecontroleerd op doelmatigheid. Hierbij werd gekeken of het aantal gebruikte bloedglucosestrips en lancetten overeenkwam met de eisen die bepaalde zorgverzekeraars hanteren. Bij eventuele overconsumptie werd overlegd met patiënt en voorschrijver of dit volgens afspraak was en waar nodig werd hiervoor schriftelijk accoord van de voorschrijver gevraagd. De resultaten van de diabetesconsultdagen werden teruggekoppeld aan de POH s binnen onze FTO-groep. Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 23
Geconstateerde afwijkingen diabetesconsultdagen Aantal Technische staat van de meter: meter niet schoon 5 Controle van de bloedglucosestrips: datum verlopen 3 Potje na gebruik niet sluiten 7 Afname bloedmonster door patiënt: handen niet (goed) wassen of drogen 2 bloeddruppel niet juist aangebracht 1 Moeilijk verkrijgen bloeddruppel 4 Toebehoren: naaldjes niet iedere keer vervangen 20 prikpen werkt niet goed 1 Totaal 43 4.1.3 Digitale Medicijn Service Sinds ongeveer 8 jaar wordt op alle locaties aan patiënten die chronische medicatie gebruiken via een specialist de mogelijkheid geboden deze medicatie proactief klaar te zetten. De patiënt krijgt eens per drie maanden een mail waarin wordt gemeld dat de medicatie over enige tijd op is. Als er wijzigingen in de medicatie hebben plaats gevonden kan de patiënt dat doorgeven via email. De medicatie wordt vervolgens in de avonduren klaar gemaakt om de werkdruk overdag te verlagen. De medicatie kan vanaf een bepaalde datum worden opgehaald. Dit project heeft als doel de klantvriendelijkheid te verhogen door de medicatieverstrekking te vereenvoudigen en de werkdruk in de apotheken gelijkmatiger te spreiden. Er is veel animo voor dit project en de klanttevredenheid over dit project is hoog. Dit project breidt zich dan ook nog steeds uit. Projectgroep A bestaat uit 432 (407 in 2012) deelnemers en inmiddels is projectgroep B opgezet. Deze groep bestaat uit 170 (130 in 2012) deelnemers. 4.1.4 Synchronisatietraject Apotheek Berlicum en Apotheek Rosmalen Een traject wat overeenkomsten vertoont met de Digitale Medicijn Service is het Synchronisatietraject dat Apotheek Berlicum samen met de huisartsenpraktijk in Berlicum uitvoert. De doelgroep bestaat uit cliënten die twee of vier keer per jaar bij de praktijkondersteuner komen in verband met cardiovasculair lijden, COPD of diabetes. Deze groep mensen heeft vaak een stabiel medicijngebruik. Om mensen (wacht)tijd te besparen licht de praktijkondersteuner de apotheek tijdig in welke patiënten op haar spreekuur komen. Eerst wordt een intake gehouden in de apotheek, waarin o.a. de chronische medicatie gesynchroniseerd wordt en het gebruik en de toepassing wordt besproken. Na een volgend bezoek aan de praktijkondersteuner ligt de medicatie al klaar, zodat de cliënt in één run de huisartsenpraktijk en de apotheek kan bezoeken. Mocht een cliënt chronische medicatie tekort komen tussendoor, dan wordt tot de volgende afspraak met de praktijkondersteuner medicatie geleverd. Voordelen van dit traject zijn: medicatie wordt gelijk getrokken, zodat een cliënt minder vaak medicatie aan hoeft te vragen, medicatie wordt meestal voor de maximale periode van drie maanden geleverd Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 24
(kostenbesparing), de therapietrouw zou kunnen verbeteren en er ontstaan korte lijnen met de praktijkondersteuner. Inmiddels is er ook een dergelijk samenwerkingsverband opgestart met een huisarts in Rosmalen. Dit project is nog in ontwikkeling. In november 2008 is gestart met dit project en eind 2013 waren er 302 deelnemers. In Apotheek Rosmalen waren er in 2013 48 deelnemers. Er is een daling van het aantal deelnemers, omdat al deze cliënten, indien ze over email beschikken, gefaseerd uitgenodigd worden deel te nemen aan de Herhaalservice (zie hieronder). 4.1.5 Herhaalservice chronische medicatie Achtergrond In Pharmacom bestaat de mogelijkheid om proactief te herhalen door middel van de Herhaalservice. Dit levert zowel voor de gebruiker, huisartsenpraktijk als apotheek veel gemak op. Medicatiebewaking, therapietrouw, logistiek en synchronisatie komen op een hoger plan. Methode Vooraf zijn afspraken met een aantal huisartsen en praktijkondersteuners binnen de regio gemaakt over welke cliënten hiervoor in aanmerking zouden komen en welke medicatie onder de herhaalservice mocht vallen. Sinds augustus 2012 worden cliënten die al in de synchronisatiemodule (zie 5.1.4) geïncludeerd zijn, bij een volgende bezoek aan de apotheek uitgenodigd voor een intake gesprek over de Herhaalservice. De spelregels worden uitgelegd, de medicatiestatus wordt geverifieerd, een medicijnpaspoort wordt meegegeven en er wordt afgesproken welke medicatie onder de Herhaalservice valt. Zo n 3 maanden na inclusie krijgt de cliënt een eerste mail waarin staat vanaf wanneer de chronische medicatie kan worden opgehaald. De medicatie wordt gefiatteerd door de huisartsenpraktijk en de medicatie in de apotheek klaar gezet. Resultaten Vanaf augustus 2012 zijn in Berlicum 466 cliënten geïncludeerd en aan Apotheek Rosmalen hebben in 2013 ook een aantal huisartsen hun medewerking toegezegd. Hier zijn vanaf 2013 21 cliënten deelnemer. Er komen nog steeds veel positieve reacties binnen van de gebruikers, die vooral de emailservice en het gemak waarderen. 4.1.6 Local fillen Sinds medio 2013 is ons cluster gestart met Local Fillen. Dit wordt gedefinieerd als het gereedmaken van geneesmiddelen op een centrale locatie (de LF-apotheek) voor meerdere apotheken. Apotheek Berlicum beschikt over een geneesmiddelrobot van Pharmax. Daarom vindt het centraal uitvullen van herhaalrecepten door ongediplomeerde medewerk(st)ers met de uitgifterobot in Apotheek Berlicum plaats. Doelstelling is om de efficiëntie binnen het cluster te vergroten en de werkdruk in de apotheken te verminderen zodat gediplomeerde medewerksters zich meer kunnen richten op de zorgtaken. Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 25
Middels de Central Filling -module in Pharmacom is het mogelijk om recepten vanuit de andere apotheken (de zogenaamde doelapotheken) in Berlicum klaar te maken. Wanneer een doelapotheek is gekoppeld met de LF-apotheek, wordt bij het aanschrijven van een geneesmiddel zichtbaar of het ook in het assortiment van de robot zit. Op dat moment kan er in de doelapotheek voor gekozen worden om deze receptregel te verzenden naar de LF-apotheek. Deze keuze wordt gemaakt indien de receptregel een herhaling betreft én het aantal overeenkomt met hele verpakkingen. Recepten met LF-regels worden in de doelapotheek apart bewaard. Twee keer per dag worden LF-bakken met geneesmiddelen naar de doelapotheken gebracht, 1 keer door onze bezorgers, 1 keer door onze groothandel. In de doelapotheken worden de zakken met LF-geneesmiddelen gekoppeld aan de recepten en evt aangevuld met niet-lf-geneesmiddelen. Het assortiment wordt in de LF-apotheek continu gecontroleerd. Inmiddels, anno juni 2014, wordt in Apotheek Berlicum voor alle andere apotheken binnen het cluster herhaalmedicatie middels Local Fillen gereed gemaakt. 4.1.7 LSP Apotheek Rosmalen, Apotheek Walschot, Apotheek Berlicum en Apotheek Empel zijn aangesloten bij het LSP. Op 17 maart 2014 was het volgende % dossiers aangemeld: Apotheek Rosmalen: 20% Apotheek Walschot: 15% Apotheek Berlicum: 19% Apotheek Empel 22% Helaas is onbekend welk deel van de dossiers bestaat uit chronische gebruikers. 4.1.8 Contra-indicatie diabetes Naam Contra-indicatie diabetes opschonen Datum Januari 2013 Aanleiding In Pharmacom en Medicom kan op verschillende manieren de contra-indicatie (CI) diabetes worden vastgelegd. Dubbele registratie leidt tot onnodig veel medicatiebewakingssignalen. Onderregistratie leidt tot het missen van signalen. Doel Er voor zorgdragen dat alle diabetespatiënten de juiste CI in hun dossier hebben staan: diabetes met Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 26
insulinegebruik (CI 006) of diabetes zonder insulinegebruik (CI 009). Systeem opschonen wat betreft onjuiste informatie. Methode Selectie maken van alle patiënten met CI 006 en/of CI009, idem voor de afgeleide contra-indicatie (AC). Deze selectie controleren op de volgende punten: Bij geen CI, deze alsnog toevoegen. Bij geen CI en wel AC, omzetten naar CI. Dubbele CI (CI006 & CI009), relevante CI laten staan. Resultaten Search B E R W Geen CI Diabetes 3 2 8 7 Patiënt CI 006 & 009 36 15 54 55 Patiënt AC 006-009 7 6 15 6 Er zijn 20 patiënten geselecteerd die geen CI zouden hebben. Hiervan is er bij 11 alsnog een CI geplaatst. Bij de andere patiënten was het om diverse redenen (stoppen medicatie, patiënt was vervallen in AIS) niet nodig om een CI te plaatsen. Bij de search met patiënten met AC 006 of 009 zijn er 34 geselecteerden. Hiervan zijn er 22 (65%) omgezet. Bij de resterende 35% was dit inmiddels al gebeurd. Er waren 160 patiënten geselecteerd met een dubbele CI waarvan er 160 verwijderd zijn, wat overeenkomt met 100%. Conclusie Deze search heeft toegevoegde waarde, vanwege het grote aantal aanpassingen in Pharmacom. Ook voor de gekoppelde Medicom-huisartsen is deze search waardevol, omdat de contra-indicaties zijn gekoppeld met Medicom. 4.2 Voorschrijvers 4.2.1 FTO In 2013 heeft 7 maal een FTO plaats gevonden met de FTO-groep (zie 2.1). Onderstaande onderwerpen zijn aan bod gekomen en de volgende afspraken zijn gemaakt: Febr 2013 Diane-35 : Overgang en Osteoporose Apotheek verstuurt overzichten = gedaan. Geen nieuwe gebruiksters Blijft in handel voor huidige gebruiksters Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 27
Bisfosfonaat + calcium + vitamine D: Wordt vanaf 2014 niet meer vergoed Kosten + gebruiksgemak: voorkeur Alenca D3 Apr en mei 2013 Regionale richtlijn ulcus cruris/wondzorg (i.s.m. verpleegkundig specialist)en depressie en info-avond GGZ 1 ste lijn Dovobet zalf omzetten dovobet gel Onychomycose: geen goede lokale remedie Bij erge problemen: contact huisarts Sept 2013 Dossiervorming en medicatieoverdracht NSAID s + omeprazol 20 mg pantoprazol 40 mg (15st = 4,95) Okt 2013 Huidaandoeningen Voorkeur voor koelzalf zonder rozenolie Hydrocortisonzalf als voorkeur ipv de creme Corticosteroïden 1dd ipv 2dd aanbrengen Nov 2013 Prostaat en erectiele disfunctie Medicom: Bij nieuwe ICPC codes secuur met toevoegen Contra-Indicatie ivm medicatiebewaking Postverwerking: apotheek stuurt mail hoe berichten in postverwerking kunnen komen Relevante CI s voor CVRM/COPD/DM in 2014 herbeoordelen Dec 2013 Evaluatie 2013 Vast agendapunt in elk FTO waren: nieuwe geneesmiddelen inclusief plaatsbepaling, aanpassingen in al eerder geregistreerde medicijnen en veranderingen in medicatiebewaking. Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 28
4.3 Samenwerking andere apotheken verenigd in Concordant 4.3.1 methotrexaat-protocol Hoewel methotrexaat een effectief geneesmiddel is tegen o.a. psoriasis en reumatoide artritis behoeft het wel regelmatige controles op o.a. de leverfunctie, nierfunctie en bloedbeeld om de veiligheid te waarborgen. Door de Commissie Farmaceutische Samenwerking van Concordant is een methotrexaatprotocol opgesteld. Dit protocol is in gebruik genomen door alle deelnemende apotheken van Concordant. Belangrijk hierbij is dat gebruikers in beeld van de voorschrijvers, meestal dermatologen en reumatologen, blijven om deze controles te waarborgen. Daarom is in onderling overleg met deze voorschrijvers afgesproken alleen herhaalrecepten van henzelf te herhalen. 4.3.2 diabetes-protocol In oktober 2013 is een grote regionale nascholing georganiseerd voor apothekers en apothekersassistenten gelieerd aan Concordant. Tijdens deze nascholing werden de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van diabetesmedicatie besproken en de protocollen opgezet door de Werkgroep Diabetes werden uitgerold en uitgelegd. Binnen Concordant betekent dit dat de eerste en tweede uitgifte van diabetesmedicatie minimaal de in de protocollen beschreven zorg behelst. Ook wordt de medicatiebewaking m.b.t. diabetesmedicatie volgens het protocol afgehandeld. Ook bieden alle Concordant-apotheken Diabetesconsultdagen aan, waarin de mogelijkheid wordt geboden aan insulinegebruikers hun bloedsuikermeter te laten controleren. 4.3.3 Astma COPD In de zorggroep Concordant is in 2011 een werkgroep COPD opgericht. Deze werkgroep heeft gedurende 2013 een protocol voor inhalatie-instructie ontwikkeld. Dit protocol is januari 2014 definitief gewordend met als doel: Het ontwikkelen van een protocol waarin de minimale taken omschreven zijn die een apotheek moet leveren om met behulp van het medicatie dossier, inhalatietechniek, begeleiding en controle op het juiste gebruik, de kwaliteit van leven te optimaliseren, zowel op korte als op lange termijn. Onderliggende gedachte is het definiëren van de plaats van de apotheker in de zorgketen. Om dit protocol te implementeren zijn in de periode maart/april 2014 nascholingen georganiseerd (ism Boehringer Ingelheim) waar alle apotheken van Concordant aan mee hebben gedaan. Onderdeel van de inhalatie uitleg is het tonen van het instructiefilmpje op www.apotheek.nl. Ook is er in 2013 een inhalatie-koffer aan de apotheken uitgereikt waar alle inhalatie-devices incl. placebo materiaal in zitten. Er is een bestellijst toegevoegd zodat iedereen zelf placebo materiaal kan nabestellen. Het up-to-date houden van de koffer is een taak van de werkgroep. Er wordt naar gestreefd om bij iedere ALV de nieuwe devices uit te delen. 4.3.4 GGZ Reinier van Arkel Na een pilot is de Reinier van Arkel Groep in 2013 gestart met het Elektronisch Voorschrijf Systeem (EVS) met alle apotheken binnen Concordant. Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 29
4.3.5 Medicatie-overdracht openbare apotheken-jeroen Bosch Ziekenhuis In alle Concordant-apotheken wordt bij een specialistrecept het Actueel Medicijn Overzicht (AMO) doorgenomen met de patiënt en meegegeven. De patiënt wordt gevraagd het AMO mee te nemen naar de specialist. In onze apotheken wordt geregistreerd dat er een AMO is verstrekt. Op dit moment neemt 30% van de patiënten ook daadwerkelijk een AMO mee naar het ziekenhuis. 4.4 Activiteiten samen met Connecting Care 4.4.1 PSV/MEMO Achtergrond en methode Suboptimale therapietrouw en voortijdig stoppen met medicatie belemmeren de werkzaamheid ervan. Zo toonde een grote recente meta-analyse aan, dat het relatieve risico op overlijden (ongeacht de oorzaak) bij mensen met een goede therapietrouw 0,55 is voor statines en 0,71 voor antihypertensiva i. Een andere meta-analyse stelde vast dat het risico op een fractuur met 30 tot 40% toeneemt wanneer osteoporosemedicatie voortijdig gestaakt wordt. Het PVS/MeMO-traject is een bewezen effectieve interventie om goed medicijngebruik te bevorderen en voortijdig stoppen te voorkomen. Het staat voor: Patiënt Veiligheids Screening en Medicatie Monitoring. Het traject bestaat uit de volgende onderdelen: - Begeleiding bij starten van chronische medicatie: Naast eerste en tweede uitgiftebegeleiding wordt na eerste en tweede uitgifte van een geneesmiddel een actie geagendeerd om na 21 respectievelijk 100 dagen te controleren of er een vervolgrecept is geweest. Wanneer er geen recept geweest is, analyseert een farmaceutisch deskundige het geneesmiddelgebruik en ze benadert de mensen bij wie dat nodig is, om na te gaan wat de reden was. Indien nodig geeft ze extra voorlichting op maat en probeert de therapietrouw te stimuleren. - Maandelijkse selectie mogelijke stoppers: De hele apotheekpopulatie wordt maandelijks gescreend en mensen die mogelijk onbedoeld gestopt zijn met hun medicatie, worden geselecteerd. Een farmaceutisch deskundige gaat na of zij daadwerkelijk gestopt zijn en of dat de bedoeling was. Indien stoppen volgens behandelend arts en/of richtlijnen niet bedoeld was, geeft de apothekersassistent extra voorlichting op maat en probeert de therapietrouw te stimuleren. - Optimalisatiemodules: op basis van verschillende geneesmiddelgroepen wordt a) nagegaan of preventieve medicatie geïndiceerd, maar nog niet in gebruik is, of b) nagegaan of er nog wel een indicatie is voor langdurig gebruik. Het PVS/MeMO-traject omvat op dit moment standaard de volgende geneesmiddelgroepen: - Lipidenverlagers (LIPI) - Orale antidiabetica (DIAB) - Trombocytenaggregatieremmers en directe orale anticoagulantia (TAR) - Osteoporosemedicatie (OSTE) Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 30
Het PVS/MeMO-traject maakt onderdeel uit van de contractering tussen VGZ en Connecting Care. Daarom wordt deze zorg aan VGZ-verzekerden routinematig vastgelegd in het apotheeksysteem en in een speciaal voor Connecting Care ontwikkeld Excelbestand. Resultaten Figuur 1 geeft het resultaat weer van de maandelijkse MEMO-screening van alle 19.330 VGZ-verzekerden die bij ons cluster stonden ingeschreven. Figuur 1. Stroomschema patiënten in PVS/MeMO 17,2% 19 330 VGZ-verzekerden 3 027 gebruikers chronische medicatie binnen MeMO 521 geselecteerd i.v.m. mogelijk stoppen 5,3% Figuur 2 geeft het aantal interventies per soort weer. 92x medicatie gestopt door arts 35x pt vervallen/ verhuisd/opgenomen 233x nog voorraad of anderszins onterecht 161x actie nodig bij 143 unieke patiënten Figuur 2. Interventie activiteiten In Figuur 3 staan de interventies per geneesmiddelgroep gespecifieerd. Zo is te zien dat voor de cholesterolverlagers veruit de meeste interventies zijn uitgevoerd. Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 31
Figuur 3. Interventie activiteiten per geneesmiddelgroep In figuur 4 staan de resultaten beschreven van de interventies. 23% van de patiënt populatie die onterecht gestopt was met een cholesterolverlager, oraal antidiabeticum, een bloedverdunner of osteoporosemedicatie start toch weer dankzij de interventie door een apotheekmedewerker. Figuur 4. Uitkomsten van interventies Conclusie In totaal is in een half jaar tijd bij 4,7% van de VGZ-verzekerden ( 143 unieke patiënten van 3027) die al langere tijd een lipidenverlager, antidiabeticum, trombocytenaggregatieremmer of osteoporosemedicijn gebruiken, een interventie op maat uitgevoerd. In totaal bleek bijna een derde van de patiënten in goed overleg met de arts gestopt te zijn (al dan niet overeenkomstig de behandelrichtlijnen). 23% van de patiënten is door de interventies herstart met het gebruik. Bij meer dan de helft is de therapietrouw onder de aandacht gebracht en is er meegedacht met mogelijkheden om deze te verbeteren. In combinatie met de gedegen begeleiding bij eerste en tweede uitgifte en vroege benadering van mensen wanneer ze geen 2 e of 3 e recept ophalen, zorgt dit voor een betere therapietrouw en wordt onbedoeld stoppen in veel gevallen voorkómen. Kwaliteitsjaarverslag 2013 Apotheek Rosmalen Berlicum & Empel Pagina 32