Totale heupprothese
In overleg met de orthopedisch chirurg heeft u besloten een heupoperatie te laten verrichten. Tijdens deze operatie vervangt de arts uw beschadigde heupgewricht door een kunstgewricht. In deze folder krijgt u informatie over het heupgewricht, de voorbereiding op de operatie, de operatie zelf en de nabehandeling. Vervanging van het heupgewricht door een kunstheup (heupprothese) is een veel voorkomende operatie waar mensen met een zogenaamde versleten heup baat bij hebben. De operatie is geen kleinigheid. Het herstel vraagt veel wilskracht en inspanning van de patiënt en van zijn of haar familieleden. Een goede voorbereiding bespaart u onnodige spanningen en teleurstellingen en draagt bij aan uw herstel. Het heupgewricht Het heupgewricht is een kogelgewricht. Bij het lopen en bewegen draait de kop van het dijbeen soepel rond in de kom van het bekken. Dat kan doordat er op de kop en in de kom een laag kraakbeen zit. Kraakbeen is een glad verend weefsel, dat bij het ouder worden vermindert van kwaliteit. Meestal betreft het de gewone slijtage op oudere leeftijd, de zogenaamde artrose. Bij aangeboren heupafwijkingen, zoals heupdysplasie is er ook een verhoogde kans op artrose. Verder kan ook reuma het kraakbeen van de heup aantasten. Een andere reden om de heup te vervangen, is de dijbeenhalsbreuk. Klachten De meest voorkomende klacht bij slijtage van het heupgewricht is pijn. Deze pijn is voelbaar in de lies en bilstreek en trekt door naar het bovenbeen tot in de knie. Het gewricht wordt steeds stijver. Daardoor is er vaak sprake van startpijn (stijfheid bij het opstaan), moeilijk kunnen 2
lopen, bukken en traplopen. Zet de slijtage zich voort, dan nemen de klachten toe. Medicijnen en fysiotherapie helpen vaak niet meer. Een nieuwe heup is dan de enige oplossing. Pijn is vaak de voornaamste reden om operatief in te grijpen. Omdat een prothese geen onbeperkte levensduur heeft, wordt de operatie bij jonge patiënten zo lang mogelijk uitgesteld. Voordelen van de operatie De pijn die u voor de operatie had, is na de operatie vrijwel altijd zeer sterk verminderd. Soms is de heup de eerste maanden nog gevoelig, maar na een jaar is meer dan negentig procent van de patiënten tevreden over het totale resultaat van de ingreep. De stijfheid van de heup vermindert ook, maar de heup wordt niet meer zo soepel als hij ooit geweest is. Dit komt omdat de spieren rond de heup door de langdurig bestaande pijn vaak verkort zijn. Welke verdoving? Een goede verdoving bij een operatie is belangrijk. Deze operatie wordt meestal met plaatselijke verdoving door middel van een ruggenprik uitgevoerd. Een heel enkele keer wordt, indien nodig, gekozen voor algehele narcose. Plaatselijke verdoving kan worden gecombineerd met een slaapmiddel, waardoor u weinig of niets van de operatie merkt. Over de wijze van verdoving kunt u meer lezen in de folder Anesthesiologie van het Maasziekenhuis. Tijdens het preoperatief spreekuur ter voorbereiding op de operatie kunt u uw keuze met de anesthesioloog bespreken. 3
Opname en verblijf in het ziekenhuis Voorbereiding bij u thuis De eerste zes weken na de operatie dient u een aantal leefregels in acht te nemen. Daarom is het belangrijk dat u vóór uw ontslag uit het ziekenhuis het volgende regelt: Hogere stoel, eventueel kunt u een zitkussen gebruiken; Hogere toiletpot of een toiletverhoger van de Thuiszorgwinkel; Elleboogkrukken. Deze zijn bij de Thuiszorgwinkel te huur. Wilt u deze bij de opname meenemen naar het ziekenhuis? Een lange schoenlepel en eventueel een helping hand, dit is een grijphandje om dingen van de grond op te rapen zonder te bukken. Eventueel bedklossen om het bed te verhogen. Voorbereiding op de operatie De anesthesioloog vertelt u vanaf welk tijdstip vóór de operatie u nuchter moet blijven. Wij raden u ook aan gedurende 24 uur vóór uw opname geen alcohol te gebruiken en niet te roken, ook niet gedurende de dag van de operatie. Voor de operatie moet uw huid schoon zijn. Wij verzoeken u voor u naar het ziekenhuis komt te douchen of te baden, eventuele nagellak te verwijderen en geen crème of make-up te gebruiken. Tijdens de ingreep mag u geen lenzen, piercings of sieraden dragen. U kunt wel een bril meenemen, die u tijdens de operatie kunt dragen. Heeft u de dag voor de ingreep griep of koorts? Neemt u dan contact op met uw behandelend arts via de poli Orthopedie. Deze bekijkt of het nodig is om een nieuwe afspraak te maken. Volgt u verder de instructies en voorbereidingen op, zoals afgesproken met uw behandelend arts en de anesthesioloog. (zie ook de folder Anesthesiologie ). In de folder Wegwijzer bij opname kunt u meer lezen over de opname en de voorbereiding hierop. Medicatie De anesthesioloog vertelt u tijdens het preoperatief spreekuur welke medicijnen u mag doorgebruiken en met welke u tijdelijk dient te stoppen. Bloedverdunners zoals clopidogrel (Plavix ), dipyridamol (Persantin ), acenocoumarol (Sintrommitis ) of fenprocoumon (Mar- 4
coumar ) moeten enkele dagen voor de operatie worden gestopt. Acetylsalicylzuur (Ascal, Acetosal ) mag u gewoon blijven gebruiken. De dag van opname In het ziekenhuis meldt u zich op het afgesproken tijdstip op de verpleegafdeling op de 2e etage. Een verpleegkundige wijst u uw kamer en bed. Zij stelt u een aantal vragen en beantwoordt mogelijke vragen van u. Tussen de aankomst op de afdeling en de operatie moet u enige tijd wachten. Wij proberen deze tijd zo kort mogelijk te houden. U zou wat kunnen lezen of televisie kijken. Wij vragen u om de afdeling niet meer te verlaten. De operatie De verpleegkundige komt vlak voordat de ingreep plaatsvindt bij u met een operatiejasje. Voordat u zich omkleedt, raden wij u aan nog even naar het toilet te gaan. Als u het operatiejasje aantrekt, kleedt u zich eerst helemaal uit. U trekt het jasje aan en neemt plaats in bed. Als u nog sieraden of contactlenzen draagt, doet u die nu uit. De verpleegkundige brengt u in bed naar de voorbereidingsruimte van de operatiekamer. Hier krijgt u een muts op om uw haren te bedekken. Van hieruit gaat u naar de operatiekamer waar u vanaf uw bed plaats neemt op een operatiebed. U krijgt een molton deken over u heen gelegd. Er zijn verschillende soorten heupprothesen, waarbij het belangrijkste verschil zit in de manier van vastzetten; met of zonder cement. De orthopedisch chirurg bepaalt dit in overleg met u. 5
De arts verwijdert tijdens de operatie de heupkop en plaatst in de heupkom een kunststof of metalen kom. Vervolgens plaatst de arts een metalen pen in het bovenbeen, waarop de kop is vastgemaakt, die precies in de kom past. De arts vervangt dus het hele heupgewricht door een kop en kom die precies in elkaar passen. De operatie duurt ongeveer één à twee uur. U krijgt een infuus en bij de wond zit een drain (Bellovac ABT) om bloed en wondvocht af te voeren. Dit bloed kunt u gedurende beperkte tijd via het infuus terug krijgen om uw bloedgehalte (Hb) te verhogen. Tevens krijgt u tijdelijk een blaaskatheter. Tijdens en soms ook enige dagen na de ingreep krijgt u antibiotica om de kans op infectie te verkleinen. Na de operatie Na de operatie gaat u naar de uitslaapruimte waar gedurende de eerste uren intensieve bewaking en controle plaatsvinden. Soms treedt na de ingreep misselijkheid op. Als u voldoende hersteld bent, gaat u terug naar uw eigen afdeling. Het litteken zit aan de achterkant van de heup en is ongeveer 20 cm lang. Na de operatie heeft u een infuus en bij de wond een drain om bloed en wondvocht af te voeren. U krijgt tijdelijk een blaaskatheter. Houd er verder rekening mee dat u enige dagen pijn kunt hebben. U krijgt hiervoor een goede pijnstilling. U kunt in bed een kussen tussen uw benen leggen, waarmee u voorkomt dat uw voeten naar binnen draaien. De eerste dag na de operatie begint u met de revalidatie. Nabehandeling De eerste dag na de operatie zal de fysiotherapeut risicovolle bewegingen met u doornemen. Dit zijn bewegingen die u dient te vermijden omdat de kop van de heup uit de kom zou kunnen schieten. Deze instructies moet u opvolgen tot aan de eerste poliklinische controle. 6
De volgende bewegingen moet u vermijden: Naar binnen draaien van het geopereerde been; Over elkaar slaan van de benen; Vanuit rugligging draaien over de niet-geopereerde heup; Meer dan 90 graden buigen van de heup; Een combinatie van deze bewegingen. Afhankelijk van het soort nieuwe heup mag u uw heup meer of minder belasten. In het begin leert u lopen met een looprekje en daarna met krukken. Het is belangrijk dat u eigen krukken regelt via de Thuiszorgwinkel en deze meeneemt naar het ziekenhuis. Deze krukken worden in het ziekenhuis op maat afgesteld, vervolgens kunt u alvast met deze krukken oefenen. De fysiotherapeut laat zien wat de beste manier is om in en uit bed te stappen. Dit moet altijd aan de geopereerde zijde. Ook leert u hoe u het beste kunt gaan liggen, zitten, opstaan, staan en lopen. De opnameduur varieert van 3 tot 7 dagen. U mag ervan uitgaan dat u dan weer met krukken kunt lopen. Indien nodig krijgt u na ontslag of na de eerste poliklinische controle nog fysiotherapie voorgeschreven. Na de operatie krijgt u meestal medicijnen om trombose te voorkomen. Eenmaal per dag dient er een spuitje in de buikhuid gegeven te worden. U leert dit zelf te doen tijdens uw verblijf op de afdeling. Mocht dit niet lukken, dan kan bij ontslag naar huis de wijkverpleging ingeschakeld worden. Deze bloedverdunnende spuitjes gebruikt u tot aan de eerste poliklinische controle. Dit is ongeveer 6 weken na ontslag uit het ziekenhuis. Complicaties Ondanks alle zorg die de orthopedisch chirurg besteedt aan de operatie, kunnen er soms toch nog complicaties optreden, zoals: Infectie van de heupprothese of van het gebied eromheen; Luxatie; dit betekent dat de kop van de kunstheup uit de kom schiet. De kans hierop is in de eerste drie maanden na de operatie het grootst. U dient zich daarom goed aan de bewegingsinstructies te houden en goed op te letten tijdens de revalidatie; Nabloeding; Beenlengteverschil; 7
Trombose; om dit te voorkomen krijgt u 6 weken bloedverdunnende middelen; Loslating van de prothese na langere tijd. De heupprothese kan dan eventueel weer vervangen worden. Wanneer neemt u contact op met het ziekenhuis? In de volgende gevallen dient u met de behandelend orthopeed contact op te nemen: als de wond gaat lekken als de wond dik wordt of meer pijn gaat doen als u niet meer op het been kunt staan, terwijl dit van tevoren nog goed mogelijk was Wanneer zich thuis bovenstaande problemen voordoen, neem dan contact op met de poli Orthopedie, via (0485) 845 350. Buiten kantooruren kunt u contact opnemen met Spoedeisende Hulp op telefoonnummer (0485) 845 331. Adviezen na een heupoperatie Zitten Vermijd lage stoelen, zachte banken, lage wc's en lage bedden. Als u opstaat uit een stoel of gaat zitten, zet dan het geopereerde been recht vooruit en het andere been net onder de stoel. Druk uzelf bij het opstaan met de armen op de armleuningen omhoog. Ga bij het instappen in de auto eerst ruggelings zitten en draai daarna de benen in de auto. Draai bij het uitstappen uit de auto eerst de benen uit de auto en sta daarna pas op. Liggen Ga bij voorkeur op de rug of op de geopereerde zijde liggen. Het is wel raadzaam één of twee keer per dag gedurende een half uur op uw buik te liggen. De fysiotherapeut leert u hoe u het beste op uw buik kunt draaien. U mag ook op uw buik slapen. Blijf dit regelmatig doen, ook na het revalidatietraject. 8
Stap in en uit bed altijd aan de geopereerde zijde, op de manier waarop de fysiotherapeut het u heeft geleerd: ga eerst rechtop zitten. Draai daarna pas uw benen in of uit bed. Bukken U mag beslist niet bukken zoals u gewend was. Wilt u bijvoorbeeld iets van de grond oprapen, steek dan het geopereerde been naar achteren, steun op het andere been en zoek steun met uw hand op bijvoorbeeld een stok, stoel of tafel. Aan- en uitkleden Wees voorzichtig met het aan- en uittrekken van uw (onder)broek, rok, kousen en schoenen. Buig de heup niet te fors (niet verder dan 90 graden). Laat u helpen of gebruik hulpmiddelen zoals een lange schoenlepel. Let erop dat u bij het aan- en uitkleden uw benen naar buiten draait, dus de knieën uit elkaar. Overige adviezen Na de operatie, tot aan de eerste poliklinische controle mag u niet: fietsen autorijden zonder stokken/krukken lopen in bad gaan zitten het geopereerde been gestrekt optillen doorlopen bij het traplopen (u mag dus alleen voet voor voet de trap op of af gaan) Poliklinische controle Ongeveer zes weken na de operatie komt u op de polikliniek bij de behandelend arts op controle. Meldt u zich op de dag van controle eerst 20 minuten vóór het afgesproken tijdstip bij de afdeling Radiologie voor een röntgenfoto van uw heup. Leven met een heupprothese Het nieuwe gewricht is een kunstgewricht en is daardoor kwetsbaarder. Zware lichamelijke inspanning en sport kunnen de levensduur van het 9
nieuwe gewricht beperken. Bespreek daarom met uw orthopeed welke sporten u kunt uitoefenen en welke bewegingen u zeker moet vermijden. Een aantal van de hiervoor genoemde adviezen blijven altijd van kracht: Buk op de aangeleerde manier (niet te diep!); Gebruik een wandelstok als u grote afstanden loopt, om het geopereerde been te ontlasten; Ga af en toe op uw buik liggen om de heup te strekken. Als heupprothesedrager blijft de kans op infectie ook in de toekomst bestaan. U moet uw huisarts, tandarts of specialist van tevoren inlichten als operaties of andere inwendige ingrepen vanwege infecties verricht worden. U moet tijdens deze ingrepen beschermd worden met antibiotica om zo het gevaar van infectie te vermijden. Normale tandheelkundige behandelingen kunnen zonder voorzorgsmaatregelen worden uitgevoerd. Registratie operatiegegevens Uw operatiegegevens zullen worden geregistreerd in de Landelijke Registratie Orthopaedische Implantaten. Als u hier bezwaar tegen heeft, kunt u dit kenbaar maken aan uw behandelend specialist. Relevante websites www.maartenskliniek.nl www.zorgvoorbeweging.nl Sint Maartenskliniek De Sint Maartenskliniek is als enige ziekenhuis in Nederland volledig gespecialiseerd in houding en beweging. U kunt op verschillende locaties in het land bij ons terecht voor behandeling van eenvoudige tot zeer complexe aandoeningen op het gebied van orthopedie, reumatologie en revalidatie na ziekte, een ongeval of hersenletsel. Doordat we ons volledig richten op aandoeningen aan het houding- en bewegingssysteem is onze ervaring en kennis groot. We staan dan ook bekend als een 10
vooraanstaand ziekenhuis dat in de behandeling gebruikmaakt van de laatste inzichten. Op onze onderzoeksafdeling ontwikkelen we nieuwe behandelmethoden en doen we onderzoek naar het effect ervan. De Sint Maartenskliniek beschikt verder onder meer over een gespecialiseerde apotheek, een sportmedisch centrum en een pijnbehandelcentrum. Bij de Sint Maartenskliniek staat de patiënt centraal. U wordt persoonlijk benaderd, deskundig begeleid en u kunt rekenen op onze uitgebreide voorzieningen. Wij staan klaar om u gastvrij te ontvangen. Voor meer informatie over onze behandelingen en een overzicht van al onze behandellocaties, kunt u terecht op onze website www.maartenskliniek.nl. 11
Meer informatie of vragen Colofon Mocht u na het lezen van deze folder nog vragen hebben, stelt u deze dan aan uw behandelend arts of neemt u contact op met de poli Orthopedie op telefoonnummer (0485) 845 350. Uitgave van de afdeling Communicatie, i.s.m. Orthopedie. November 2015 Bestelcode 001604679 Bezoekadres Dokter Kopstraat 1, 5835 DV Beugen Postadres Postbus 55, 5830 AB Boxmeer Telefoon (0485) 845 000 Telefax (0485) 845 300 Internet www.maartenskliniek.nl