Magazine van VNO-NCW Noord Jaargang 12 nummer 1 2007 BEETSTERZWAAG GRONINGEN SCHIPHOL Kabinet met oog voor regio Hoogeveen in de prijzen Womenomics is hot Zonder dalen geen pieken in de Delta Praktijkleren in het mkb
Inhoud 4 Beetsterzwaag: Wording van een regiovriendelijk kabinet 4 8 Hoogeveen in de prijzen Een goed klimaat begint bij de ondernemers zelf 8 11 Centraal internationaal; ondernemen zonder grenzen 11 12 Womenomics is hot Vrouwen als nieuwe economische motor 12 14 Praktijkleren in het mkb Flexibele vakmanschapsroute biedt kansen 16 Zonder dalen geen pieken in de delta 14 16 18 Sport en Zaken creëert winnaars 22 Beter lezen + Beter schrijven = Pure winst Laaggeletterdheid kost Nederland jaarlijks 537 miljoen euro 18 24 Groningen boven alles (één keer per jaar dan) An insiders guide to Noorderslag/Eurosonic 22 27 Kabinet en sociale partners werken tekort aan stageplaatsen weg 28 34 Werelderfgoedstatus zet Waddenzee op de wereldkaart 24 28 Jonge honden: Oud gedaan is jong geleerd 6 19 30 33 35 35 37 39 Vaste Rubrieken Bedrijfsnieuws Hoe is het een jaar later met Actualiteiten kort VNO-NCW Noord in actie Personalia Column Welkom nieuwe leden Agenda VNO-NCW NoordNieuws februari 2007
Beetsterzwaag: Wording van een regiovriendelijk kabinet Het verlies van een culinaire ster heeft Lauswolt Beetsterzwaag nauwelijks geschaad. Geholpen door een ongeëvenaarde media-aandacht voor de hei-sessie van het nieuwe kabinet in wording, staat Beetsterzwaag stevig op de nationale kaart. Sleetse en hardnekkige beelden over het armlastige en onherbergzame noorden verdroegen zich slecht met het fraaie buiten waar Friesland het patent op heeft. Noord-Nederland: een van de laatste te ontsluiten geheimen van het koninkrijk. Ver van het Binnenhof ontstond de sfeer waarin de onderhandelaars vrij van Pavlov reacties konden reageren en reflecteren. Niet zozeer de intellectuele uitdaging was bepalend voor het succes als wel de bereidheid naar elkaar te luisteren en hiernaar te handelen. 76 dagen na de verkiezingen ligt er een coalitie-akkoord. Na het hervormingskabinet van Balkenende-3, verschuift in het gepresenteerde akkoord de balans van daadkracht naar het zoeken naar draagvlak. Naar blijkt uit de verschillende reacties, hebben de drie coalitiepartijen de stemming in het land goed getaxeerd. Veel maatregelen die het kabinet voorstelt, zijn te lezen als een poging de gemeenschapszin terug te brengen. Waar het vorige kabinet aanvankelijk te weinig luisterde naar de samenleving ligt bij het nieuwe kabinet de uitdaging naast draagvlak de daadkracht niet uit het oog te verliezen. Wereld buiten de Haagse kaasstolp Haagse beleidsmakers, topambtenaren en hun kompanen bij nationale rekencentra hebben de neiging Nederland welhaast provinciaals in te tekenen. De bias in de nationale berichtgeving over de randstad legt meer dan eens een smorende deken op verfrissende initiatieven daarbuiten. Er bestaat geen misverstand buiten de randstad over de betekenis van de randstad. Er bestaan wel veel misverstanden binnen de randstad over de betekenis van de regio s buiten de randstad. Economie is teamsport en alle regio s van Nederland zijn keihard nodig om in de globaliseringsrace duurzaam overeind te blijven. Wanneer Beetsterzwaag het epicentrum van Nederland zou zijn, zou Nederland er anders uitzien. Andere landsdelen zouden beoordeeld worden op hun vermeend tekort aan water, hun tekort aan ruimtelijke kwaliteit of hun gebrek aan natuurschoon. Politieke beslissingen worden in dit land genomen vanuit het perspectief van de randstad en niet vanuit de bijzondere positie van het noorden of de andere regio s buiten de delta. VNO-NCW Noord is zich hiervan dagelijks bewust. Noordelijke troefkaart Noord-Nederland heeft geen achterstand in volbouwen. En gelukkig ook steeds minder een talent voor ondergeschiktheid. In Noord-Nederland gaan duurzaamheid en economie hand in hand. Op het terrein van energie, water en sensortechnologie beweegt het landsdeel zich in de internationale voorhoede. De vijf noordelijke economische kernzones laten bovengemiddelde groeicijfers zien. Groningen Assen is een regio die zich niet langer laat wegcijferen. Dit geldt ook voor het VNO-NCW NoordNieuws januari 2007
Relus ter Beek (CdK Drenthe), Ed Nijpels (CdK Friesland) en Hans Alders (CdK Groningen) in actie op het Plein in Den Haag. chemie-energiecluster in de Eemshaven en de kansenzone rondom de Friese A6-A7 waar grote kapitaalinjecties door marktpartijen zorgen voor nieuwe dynamiek. De expliciete inzet van het nieuwe kabinet voor duurzaamheid en milieu zal Noord- Nederland toegerust met de nodige ondernemersgeest geen windeieren leggen. Dé energieregio van West-Europa weet zich in moderne tijden steeds beter gewaardeerd. Sinds Poetin is energie hot. High tech energiekennis en dito bedrijvigheid zijn stevig in de regio verankerd. Kwetsbaar Daarnaast weet het Noorden als geen andere regio dat de welvaart niet uit de lucht komt vallen. Naarmate een regio verder verwijderd ligt van het economisch kerngebied neemt de dynamiek af. Dit geldt in versterkte mate als de regio niet is verbonden via een hoofdinfrastructuur met economische centra. Snelle economische en demografische structuurveranderingen zetten een neerwaartse spiraal in gang die onvoldoende kan worden gekeerd door de huidige regionale stimuleringsprogramma s. Strategische impulsen zijn dan keihard nodig om de vitaliteit op lange termijn te kunnen behouden. Opdracht voor Noord-Nederland in de komende 4 jaar: Het leggen van heldere koppelingen tussen rijksinvesteringsprogramma s enerzijds en relevante beleidsprogramma s op regionaal en internationaal niveau anderzijds. Het welslagen van de regio is niet zozeer afhankelijk van de invulling van de regionale paragraaf, maar hangt af van de mate waarin de regio meedoet in het nationale investeringsprogramma. Het binnenhalen van de Zuiderzeelijn is de absolute topprioriteit. De Zuiderzeelijn is een strategische investering waarmee Nederland en Noord-Nederland in het bijzonder een schaalsprong maakt. De Zuiderzeelijn is structurerend voor de ruimtelijke, economische en maatschappelijke ontwikkelingen voor de periode tot 2050. Ze creëert een vliegwieleffect op het investeringsgedrag van burgers en bedrijven. De Zuiderzeelijn is een strategische investering die niet mag worden verward met knelpuntoplossende investeringen. Op het gebied van verduurzaming van de economie ligger er kansen voor het industriële bedrijfsleven (innovatie) en hieraan gelieerde diensten. Duurzame, gegarandeerde èn betaalbare energievoorziening is van groot belang voor bedrijven en huishoudens. Noord-Nederland moet meer werk maken van interregionale en intersectorale koppelingsmogelijkheden tussen marktpartijen en kennisinstellingen om zich verzekerd te weten van (inter)nationale aandacht (en middelen). Noord-Nederland zal haar contacten en relaties met Noord-Duitsland exponentieel dienen op te schalen. Noord-Nederland grenst aan booming Noord-Duitsland. Er is sprake van een gemeenschappelijk gevoelde noodzaak om politieke - en marktkeuzes op elkaar af te stemmen. De havenstad Hamburg ( 1.7 miljoen inwoners) heeft two digit groeicijfers met een achterland waar Noord-Nederland ( èn Nederland) dolgraag op aangesloten wenst te zijn. Beleidsmakers die niet verder willen kijken dan groot Amsterdam doen het land ernstig tekort. Participatie is het nieuwe kernwoord van het kabinet. De herinrichting van Nederland krijgt een sociale motivatie. Politici, kennisinstellingen en sociale partners afkomstig uit landelijke gebieden en grensregio s hebben een nieuw momentum nationale aandacht te mobiliseren voor het succesvol afvinken van hun gezamenlijke agenda. Het einde van Noord-Nederland als verliezend wingewest. Het FES ( hoofdzakelijk gevoed door aardgasbaten) fungeert ten onrechte als een interdepartementale grabbelton, waarin Noord- Nederland hoogst bedenkelijk figureert. Een fel pleidooi voor de oprichting van een echt nationaal fonds dat meerjarige rijksinvesteringen koppelt aan fondsen van lagere overheden. Oproepen tot spreiding van rijksinvesteringen die niet noodzakelijk in de delta gevestigd hoeven te zijn. Het spreidingsbeleid van weleer in een nieuw jasje gegoten op grond van de grote risico s van hoogwater door de te verwachten zeespiegelstijging, bodemdaling en toenemende waterafvoer door de grote rivieren. Hans Haerkens h.haerkens@vno-ncwnoord.nl VNO-NCW NoordNieuws februari 2007
Bedrijfsnieuws stand van zaken Kunstvezelfabrikant Teijin Twaron, met fabrieken in Delfzijl en Emmen, krijgt een andere naam: Teijin Aramid. De naamsverandering is het gevolg van het feit dat Teijin naast Twaron ook andere aramidevezels, waaronder Sulfron, is gaan maken. Metaalbedrijf Kuipers Woudsend is begonnen met de bouw van een hal van 700 vierkante meter, naast de reeds bestaande kleinere hallen die zo n 7000 vierkante meter beslaan. Aanleiding is de schaalvergroting in de zuivelindustrie, waar het bedrijf driekwart van zijn omzet vandaan haalt. Beljon + Westerterp in Heerenveen heeft op de jaarlijkse Top-100 van beste adviesbureaus een elfde plaats behaald. De lijst is samengesteld door het vakblad Management Team. Op de eerste plek staat ABN Amro. Alle werknemers van de kartonbedrijven van Smurfit Kappa in de provincie Groningen krijgen een certificaat. Het gaat om het zogenaamde EVC-certificaat, wat staat voor Erkenning Verworven Competenties. Op het certificaat valt precies te lezen wat iemand wel of niet kan. Friesland Foods breidt de activiteiten in Indonesië uit. Dochter PT Kievit krijgt voor 21 miljoen een nieuwe sproeidrooginstallatie. Door de investering groeit de werkgelegenheid met tachtig man naar 180 medewerkers. Door een snelle groei is de Groningen Internet Exchange (GN-IX) genoodzaakt geweest om een nieuw kantoor te betrekken. Per 1 januari 2007 zijn ze verhuisd van de Zernikeborg naar de Mediacentrale in Groningen. Internetbedrijf Snakeware, met vestigingen in Sneek, Amsterdam en Riga is met haar pakket voor enterprise content management - voor de bouw en beheer van websites - voor de derde keer geselecteerd voor de Gids Content Management Systemen. In 2005 wist Snakeware voor het eerst een plekje in de gids te bemachtigen. Technisch dienstverlener Imtech uit Coevorden heeft een grote order van de Gasunie binnengehaald. Het bedrijf gaat voor 6 miljoen euro de complete besturing van het compressorstation van de Gasunie in Ommen vervangen. Vanaf mei 2006 heeft Holland Casino Groningen in het teken gestaan van een grootscheepse verbouwing. Inmiddels is deze verbouwing afgerond en is het casino volledig gemoderniseerd. In 2006 ontving het Holland Casino Groningen 351.048 bezoeken. Een stijging van 3.767 ten opzichte van 2005. Deze bezoeken zijn gebracht door 68.298 bezoekers. Dit komt neer op gemiddeld 5,1 bezoeken per bezoeker per jaar. De omzet en winst zijn iets lager dan verwacht. Iedere bezoeker besteedde gemiddeld e 111,-. NCP HRM advies en interim BV heeft sinds 1 januari een vernieuwde website www.ncpp.nl. De adviesorganisatie NCP werkt voornamelijk in Noord- en Midden Nederland. Zij begeleiden organisaties bij het vormgeven van hun personeelsbeleid en daarmee de gestelde organisatiedoelen te realiseren. Computerbedrijf Card Services uit Joure heeft een nieuwe eigenaar. Het bedrijf, met vier mensen in dienst, is overgenomen door TCS Automatisering uit Steenwijk. Card Services is als enige bedrijf in het Noorden gecertificeerd om Apple-computers te repareren. Het gaat weer goed met spuitbussenfabrikant Enna Aerosols. Het bedrijf werd vorig jaar failliet verklaard, maar maakte korte tijd later een doorstart. Inmiddels staan er al 32 mensen op de loonlijst. Enna verwacht dat er dit jaar een ruime verdubbeling van de productie komt, tot 7,5 miljoen per jaar. De jaren daarna moet die doorgroeien naar 25 à dertig miljoen per jaar in 2010. Luierfabrikant SCA in Hoogzand gaat samen met de vakbond FNV Bondgenoten het oudere werknemers makkelijker maken langer door te werken. Het plan levert geen extra kosten op voor het bedrijf. De regeling is met name bedoeld voor mensen in de ploegendienst. Zij kunnen vanaf 56 jaar minder uur gaan werken. Dat betekent wel dat ze na de beoogde pensioenleeftijd van 62 jaar nog een half jaar of zelfs een jaar langer doorwerken. Het pensioengeld over dat halve of hele jaar wordt gebruikt om de plannen te financieren. De vakbond verwacht dat het plan landelijk navolging krijgt. Transportconcern Brinkman vestigt zich met ingang van 2008 in Emmen. Brinkman zit nu nog in Rogat. Het bedrijf wil in Emmen in drie jaar tijd groeien van 160 naar 300 werknemers. De verhuizing naar de beoogde locatie tussen Emmen en de autosnelweg A37 vergt een investering van enkele miljoenen. Het ministerie van Financiën heeft een grote order geplaatst bij telecombedrijf Cenned uit Leeuwarden. Het Friese bedrijf wordt de komende twee jaar verantwoordelijk voor onderhoud en beheer van de telefooncentrale op het ministerie in Den Haag. Het Leeuwarder bedrijf, waar twintig mensen werken, kwam bij een aanbesteding als beste uit de bus. NDC Print in Leeuwarden heeft een fikse order binnengehaald. De drukker gaat de helft van de oplage van het nieuwe gratis ochtendblad De Pers drukken. Met de order is een bedrag van enkele miljoenen gemoeid. FC Groningen Uitzendbureau is van start gegaan in de Euroborg in Groningen. Naast uitzenden doet FC Groningen Uitzendbureau ook aan payrolling. De Dagblad van het Noorden Prijs 2006 zal het komende jaar worden uitgereikt aan Lofar, de supertelescoop van sterrenkundig instituut Astron in Dwingeloo. De superradiotelescoop Lofar is de grootste en meest gevoelige ter wereld. Het beschikt over de snelste internetverbindingen, waar ook het bedrijfsleven in het Noorden van kan meeprofiteren. De telescoop is opgebouwd uit 25.000 kleine antennes die diep het heelal in kunnen kijken en zo informatie kunnen vinden over de vroegste periode na het ontstaan van het heelal. Groningen Airport Eelde heeft het afgelopen jaar 166.240 passagiers vervoerd, VNO-NCW NoordNieuws januari 2007
2 procent meer dan het jaar ervoor. De toename is vooral te danken aan de nieuwe zakelijke lijndiensten naar Londen City, Amsterdam en Stavanger, die vorig jaar samen voor 3000 extra passagiers hebben gezorgd. Het aantal vakantiepassagiers nam in 2006 toe met 3 procent tot bijna 142.000. Ook het lesverkeer nam toe. Het Universitair Medisch Centrum Groningen is uitgeroepen tot het Beste Leerbedrijf van Nederland in 2006.Een bijzonder compliment kreeg het UMCG voor de manier waarop het UMCG met andere instellingen in de regio samenwerkt. De prijs voor het Beste Leerbedrijf is in 1996 ingesteld, om het praktijkleren te stimuleren en onder de aandacht te brengen. Naast het UMCG waren verder de kringapotheek De vriendschap uit Emmen en zorginstelling Vivent uit Den Bosch genomineerd. WtbE organiseert samen met de Zernike Group en Movum het Seminar Doe wat je leuk vindt en waar je goed in bent. Deze bijeenkomst is voor directieleden, ondernemers en managers en zal plaatsvinden op dinsdag 6 maart in het IDEA Center te Groningen. Het doel van deze bijeenkomst is om bewustzijn te creëren dat ondernemen vooral een kwestie is van het doen van die dingen waar je kennis van hebt, passie voor hebt en waar je geld mee kan verdienen. Kijk op www.wtbe. nl/seminar voor meer informatie. De Hilmar Group met het hoofdkantoor in Heerde heeft een nieuwe vestiging te Hoogeveen geopend. Het bedrijf is als toeleverancier actief voor de metaal industrie in binnen en buitenland. In eerste instantie is er ruim 5000 vierkante meter gebouwd. De ambities blijken uit de ruim 3 hectare grond die aangekocht is. Landustrie uit Sneek heeft de eerste resultaten van de pilot decentrale afvalwaterzuivering gepresenteerd. Aan het proefproject, dat in mei 2006 van start ging, nemen naast Landustrie ook Woningstichting De Wieren, Woningstichting Patrimonium, Gemeente Sneek, Universiteit Wageningen en Roediger deel. Door toepassing van de vacuümtoiletten wordt 84% minder water gebruikt dan bij een conventioneel toilet. Uit de onderzoeksresultaten blijkt nu dat de bewoners zelfs nog veel minder water hebben verbruikt dan vooraf werd verondersteld. De gemeente Sneek wil verder een nieuwbouwwijk van 700 woningen uitrusten met het systeem. De aandelen van ijzerwarenhandel E-Norm Stadskanaal BV zijn overgenomen door Kroon Handelsgroep BV te Hoogezand. Kroon beschikt over drie werkmaatschappijen: de technische groothandel Kroon BV met 10 vestigingen in onder meer hang- en sluitwerk en gereedschappen, BouwCenter Kroon BV met 3 vestigingen voor de handel in bouwmaterialen en de houthandel Hout- Center Kroon-Vries BV in Steenwijk. Alle filialen zijn gevestigd in Noord- Nederland. Het jongste Golden Tulip hotel van Noord-Nederland, Golden Tulip Midden-Drenthe in Westerbork is als eerste locatie in Drenthe gecertificeerd als erkende vergaderaccommodatie. Het luxe hotel heeft het predikaat 4-hamer vergaderaccommodatie verkregen. Het hotel is hiermee het eerste bedrijf in Drenthe die dit predikaat mag voeren. In Nederland zijn in totaal zijn een kleine honderd bedrijven geclassificeerd. Accell Groep in Heerenveen heeft Brasseur, een bedrijf in fietsen, fietsonderdelen en -accessoires, in Luik overgenomen. Brasseur heeft een omzet van 9 miljoen euro en bedient de markt in het Franstalige gedeelte van België. Heuvelman Ibis heeft een grote order van de Deense regering in de wacht gesleept. Het bedrijf uit Delfzijl gaat het laatste Europese mijnenveld ruimen, dat zich bevindt in de omgeving van Esbjerg. Hier liggen ongeveer 10.000 landmijnen. De klus neemt ongeveer anderhalf jaar in beslag. Heuvelman Ibis houdt zich bezig met het opsporen van explosieven. Sinds kort heeft het bedrijf, als één van de weinigen in ons land, het officiële certificaat om dat werk te mogen doen. De verkoop van de Groningse kabelactiviteiten van Essent aan private equityinvesteerders Cinven en Warburg Pincus is afgerond. Cinven en Warburg Pincus zijn nu eigenaar van Essent Kabelcom, Casema en Multikabel. De nieuwe combinatie zal 3,3 miljoen klanten bedienen op het gebied van radio, tv, internet en telefonie. De bedrijfsnaam Essent Kabelcom wordt vervangen door @Home, de merknaam voor de diensten die Essent Kabelcom levert op de consumentenmarkt. Leeuwarder Architectenbureau Sijtsma Feekes wijzigt zijn de naam in Johan Sijtsma Architectenteam. Drukkerij Van der Eems gaat een nieuwe drukkerij met kantoor neerzetten op bedrijvenpark IBF in Heerenveen. Het plan is om een bedrijfspand neer te zetten met een oppervlakte van 1500 vierkante meter. De totale kavel is vijfduizend vierkante meter groot. De nieuwbouw wordt zes meter hoog. Het Diaconessenhuis Meppel (Zorgcombinatie Noorderboog) en de Isala klinieken gaan een dialysecentrum beginnen in Meppel. Er komen in totaal twaalf dialysestations in het nieuwe centrum. Het ingenieursbureau Oranjewoud neemt zijn branchegenoot Groenland Beheer over om zich te versterken op het gebied van reconstructie en herinrichting van landelijk gebied. Bouwbedrijf Heijmans heeft drie opdrachten gekregen. De gezamenlijke waarde van deze orders is ongeveer 35 miljoen euro. Het betreft opdrachten voor onderwijsinstellingen in Wageningen, Utrecht en Groningen. Heijmans bouwt verschillende gebouwen, zoals leslokalen, laboratia en kantoorruimte. Het startsein is gegeven voor de bouw van het nieuwe kantoor van makelaarsorganisatie Boelens Jorritsma. Het kantoorgebouw verrijst aan de Peizerweg op de plek van het vroegere veilingterrein. Architectenbureau K3H heeft het gebouw ontworpen. De huidige Groningse vestigingen van Boelens Jorritsma (Ossenmarkt en Vechtstraat) worden samengevoegd. VNO-NCW NoordNieuws februari 2007 7
Een goed klimaat begint bij de ondernemers zelf Hoogeveen in de Het ondernemersklimaat in Hoogeveen is hot. Prijs na prijs wordt door Hoogeveense ondernemingen binnengesleept, andere bedrijven zijn publicitaire blikvangers en nieuwe bedrijvigheid lijkt bijna vanzelf naar Hoogeveen toe te komen. Wat is er aan de hand in Hoogeveen? Wat is het geheim achter het goede ondernemersklimaat? Als je de lokale ondernemers er naar vraagt kijken ze een beetje verbaasd. Voor hen is het de normaalste zaak van de wereld. Ja, ze onderkennen dat het klimaat goed is en dat de verhoudingen met de gemeente ook aanzienlijk zijn verbeterd. En waarom de Hoogevener ondernemers zo succesvol zijn? Daarop moeten ze in eerste aanleg het antwoord schuldig blijven. Winnaars Alle Drentse FD Gazellen Awards gingen in 2006 naar Hoogeveen: Ruma Rubber, Rovecom en DOC Kaas. De FD Gazelle award is een teken dat ze drie boekjaren achtereen zonder verlies te lijden minimaal 20% groeien, autonome groei welteverstaan. Een prestatie die op zich al respect afdwingt. Voor Ruma Rubber is het niet de eerste keer overigens. De afgelopen jaren waren zij ook al Gazelle award winnaar. Maar ook Drentse ondernemer van het jaar, Alfred Welink van Distrivers, is in Hoogeveen gevestigd. Zijn bedrijf groeit ook sterk en hij is druk bezig met nieuwe marktinitiatieven. J e m o e t e l k a a r w a t g u n n e n in Hoogeveen. En dit lijkt zijn aantrekkingskracht niet te missen, getuige de nieuwe vestigingen van bijvoorbeeld Hilmar Industries en Kraats Kaas. Bedrijven die voorheen alleen maar in Gelderland gevestigd waren. Wij zijn wereldkampioen verg u n n i n g v e r l e n i n g Ondernemer en maatschappij Voor het tweede jaar ligt er in het centrum van Hoogeveen een schaatsbaan. Een initiatief van een aantal ondernemers en volledig door hen gefinancierd. Exemplarisch voor hoe zaken in Hoogeveen tot stand komen. De ene ondernemer bedenkt het en trekt er vervolgens een paar andere ondernemers bij. En zie daar, een idee komt tot uitvoering. Bert van der Haar, de grote man achter!pet: De lijnen zijn kort, met een paar telefoontjes is het geregeld. Hij ziet de basis voor het ondernemersklimaat in de goede verstandhoudingen tussen de ondernemers onderling. Er is wederzijds respect en vaak ook vriendschap. En, vervolgt Bert van der Haar je moet elkaar wat gunnen. A l s b e d r i j f b e s t a j e b i j g r a t i e v a n d e m a a t s c h a p p i j Maar wat hebben de ondernemers nu aan zo n schaatsbaan? Het is natuurlijk een impuls voor de ondernemers in het centrumgebied, maar de participerende Maar Hoogeveen heeft meer dan alleen prijswinnaars. TVM is wereldberoemd in Nederland, mede door de successen met de schaatsploeg. Unigarant lijkt de stabiele factor in het inmiddels wat rumoerige ANWB nest.!pet is al 150 jaar bepalend voor Hoogeveen. Al deze bedrijven zijn uithangborden voor het ondernemerschap Burgemeester Urlings, de ambtenaren van EZ en de ambassadeurs VNO-NCW NoordNieuws januari 2007
prijzen DOC Kaas: moderne industrie in Hoogeveen ondernemers komen ook van daarbuiten. Gerrit Koele, directeur Univé Hoogeveen is daar duidelijk in: Als bedrijf besta je bij gratie van de maatschappij en dan mag je ook wel wat terug doen voor de maatschappij. Een dergelijke vorm van maatschappelijk verantwoord ondernemen wordt breed gedragen. Gala s Maar de ondernemers zorgen ook goed voor de onderlinge samenhang. Een mooi voorbeeld hiervan is het Drents Oestergala. Dit feest is inmiddels zo n fenomeen dat de omvang hiervan wordt bepaald door de capaciteit van de zaal van De Tamboer. Ook dit is een initiatief van Hoogeveense ondernemers. Arjan Bos, president-directeur van TVM hierover: Wij, de ondernemers, zijn bereid dingen te organiseren, maar het moet stijl, niveau en gezelligheid hebben. Daarmee verklaart hij ook zijn inspanningen en die van zijn collegaondernemers voor het Drents Sportgala. Opvallend is dat de gemeente zich naadloos bij de ondernemers aansluit. Zij zijn een van de partners in het Oestergala. H e t m o e t s t i j l, n i v e a u e n g e z e l l i g h e i d h e b b e n Gemeente De verhoudingen tussen gemeente en bedrijven zijn goed te noemen. Vanuit de gemeente is men vaak goed op de hoogte van wat er speelt. Verder concentreert men zich op zijn faciliterende rol. Om bedrijven te overtuigen roept burgemeester Urlings daarom altijd: Wij zijn wereldkampioen vergunningverlening. Hij onderstreept hiermee de wil om bedrijven zo goed mogelijk ten dienste te zijn. De gemeente heeft ook onderkend welke sterke rol de ondernemers kunnen spelen bij het acquireren van bedrijven. Immers, een ondernemer gelooft eerder een collega-ondernemer dan een verkoper van bedrijventerreinen. Daarom heeft de burgemeester een Ambassadeursnetwerk, bestaande uit de kopstukken uit het Hoogeveense bedrijfsleven, om zich heen verzameld. Natuurlijk is niet alleen het door de ondernemers zelf gecreëerde ondernemersklimaat bepalend. Eric Koele, directeur van Hilmar Industries: De keuze voor Hoogeveen komt voort uit de gunstige arbeidsmarkt, de ruimte om te vestigen en uit te breiden, de gunstige ligging en de aanwezigheid van StorkFokker AESP. Daarbij prijst hij de samenwerking met de gemeente en de lokale ondernemers. Opmerkelijk feit: Eric Koele was een paar jaar geleden Gelders ondernemer van het Jaar. Blijkbaar zoeken winnaars elkaar op. Hilmar Industries Op 29 januari jl. werd officieel de nieuwe vestiging van Hilmar Industries in Hoogeveen geopend. Het bedrijf is als toeleverancier actief voor de metaalindustrie in binnen- en buitenland. De nieuwe vestiging is één van de modernste machinefabrieken van Nederland. Het is redelijk opvallend dat een bedrijf in de Nederlandse maakindustrie investeert in een nieuwe productie locatie. Het bedrijf ziet echter volop kansen haar investeringen te laten renderen wat onder andere blijkt uit de ontwikkelingen van de laatste jaren. De ambities zijn groot. Naast de 5000 m2 die nu reeds zijn bebouwd, ligt er nog drie hectare klaar om bebouwd te worden. Hierover zal op korte termijn een beslissing worden genomen. Het geheim van Hoogeveen De conclusie mag zijn dat het bijzondere ondernemersklimaat in Hoogeveen primair een verdienste is van de ondernemers. Een aantal ondernemers die niet alleen proberen zelf succesvol te zijn maar ook het voortouw nemen en vervolgens de rest op sleeptouw meenemen. En niet te vergeten de gemeente die zich hierbij aansluit en probeert daar waar mogelijk te faciliteren. Het resultaat is een klimaat waar ondernemers optimaal kunnen presteren en vervolgens de prijzen binnenhalen. Dat op zich is al een prijs waard. Jan-Willem Lobeek jw.lobeek@vno-ncwnoord.nl Werken aan De Wieken Dat de gemeente Hoogeveen niet op zijn lauweren rust blijkt wel uit het ambitieuze revitaliseringprogramma van het grootste bedrijventerrein De Wieken. Na een moeizame start is er nu een breed draagvlak onder de ondernemers, die ook uiteindelijk 10% van het totale investeringsplan van 35 miljoen zullen betalen. De doelstellingen zijn helder: niet alleen het fysiek opknappen van de omgeving, ook de kwaliteit van de bedrijvigheid verbeteren en de onderlinge samenhang, de organisatiegraad, van de ondernemers bevorderen. Centraal daarbij staat het Parkmanagement. VNO-NCW NoordNieuws februari 2007
NAM wint eerste gas uit nieuwe velden Waddenzee De NAM (Nederlandse Aardolie Maatschappij) is begonnen met het winnen van aardgas uit nieuwe velden onder de Waddenzee. Op haar locatie bij Moddergat is de kraan opengezet, waardoor het aardgas via een nieuw aangelegde pijpleiding wordt getransporteerd naar de gasbehandelingsinstallatie bij Anjum. Ruim 10 jaar van heftige strijd tussen milieuorganisaties en het noordelijke bedrijfsleven maakt het moment van winning historisch. De Waddenzee zal 25 miljard kubieke meter aardgas bijdragen aan de Nederlandse economie. Noord-Nederland zal via het Waddenfonds duurzame investeringen initiëren op het terrein van economie en milieu. Daarnaast zal de nodige energie gelieerde bedrijvigheid extra glans geven aan de nationale energy valley. De gaswinningslocatie van de NAM op Ameland-Oost. De locatie is laag in de duinen aangelegd en zandgeel geschilderd, zodat deze pas van dichtbij zichtbaar is. VNO-NCW NoordNieuws januari 2007 10
Centraal internationaal; ondernemen zonder grenzen. Op 22 februari 2007 organiseert AIESEC in samenwerking met VNO-NCW Noord haar jaarlijkse congres.ditmaal getiteld: Centraal internationaal; ondernemen zonder grenzen. Noordelijke Ontwikkelingsas/ Nordic Line Tijdens het congres op 22 februari, zal tevens het startsein worden gegeven voor het NOA project. In samenwerking met Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN), VNO-NCW Noord, de gemeente Groningen en de KvK start AIESEC een uitwisselingsproject met als doel het tot stand brengen van handelsrelaties met Noordoost-Europa. De studenten zullen vier dagen per week werkzaam zijn voor een bedrijf en één dag in de week samen werken aan een project voor SNN of de gemeente Groningen. In het kader van het creëren van Europese eenheid zullen activiteiten, zoals een symposium, debatten en een congres worden georganiseerd waar de buitenlandse en Nederlandse studenten (uit Groningen) samen komen om te praten en na te denken over de toekomst van Europa. Aan het project zijn studenten betrokken uit acht verschillende landen van de Europese Unie. Jaarlijks Het is niet de eerste keer dat VNO NCW Noord met AIESEC samenwerkt. Vorig jaar is voor het eerst gezamenlijk een congres georganiseerd. Op succesvolle wijze werden politiek, studenten en bedrijfsleven met elkaar in contact gebracht om te discussiëren over internationalisering, Noord-Nederland en de toekomst. VNO-NCW Noord onderstreept het belang van de samenwerking met AIESEC: AIE- SEC is op de VN na de meest wijdverspreide stichting ter wereld. Samenwerken met dit krachtige netwerk geeft ons de kans Groningen internationaal op de kaart te zetten. Voor het bedrijfsleven is dit netwerk van talentvolle studenten de ideale mogelijkheid om extra slagkracht in de regio te halen. Congres Dit jaar is besloten om specifieker in te gaan op een interessant gebied: de Hanzeregio. Het noorden kan door zijn gunstige ligging de verbinding leveren tussen de Noordoost Europa en de Randstad. Acties en praktische invullingen door ondernemers samen met studenten en politiek zijn hierbij essentieel. Vanuit verschillende invalshoeken wordt antwoord gegeven op twee vragen die voor internationaal georiënteerde ondernemers en ondernemende studenten interessant zijn: Welke ontwikkelingskansen liggen er in de HanzeRegio? Hoe mobiliseren we extra slagkracht in de regio met behulp van internationale studenten? Het congres vindt plaats op 22 februari van 13.00 uur tot 18.00 uur in de Gasunie en wordt mede mogelijk gemaakt door: de Hanzehogeschool, Stichting Ubbo Emmiusfonds van de Rijksuniversiteit Groningen, VNO-NCW Noord, Samenwerkingsverband Noord Nederland, Gemeente Groningen, Kamer van Koophandel en Hanzevast. Gasunie zal als gastheer optreden. Peter Buurman p.buurman@vno-ncwnoord.nl AIESEC is de grootste internationale studentenorganisatie ter wereld en inmiddels actief in meer dan 95 landen. AIESEC is in het bedrijfsleven met name bekend geworden door zijn International Traineeship programme, waarmee zo n 200 internationale studenten per jaar stage lopen bij een Nederlandse onderneming. AIESEC Groningen is gelieerd aan de RuG en biedt bedrijven in Noord-Nederland de mogelijkheid om laatstejaars of pas afgestudeerde studenten uit de hele wereld in te zetten voor projecten. AIESEC begeleidt het bedrijf en de student tijdens het hele proces en regelt alle formaliteiten, zoals visum, werkvergunning, sofinummer, huisvesting en sociale opvang. VNO-NCW NoordNieuws februari 2007 11
Vrouwen als nieuwe economische motor Womenomics is Niet de opkomst van India, China en internet, maar vróuwen hebben het afgelopen decennium het meest bijgedragen aan de groei van de wereldproductie, aldus The Economist. En de toekomst belooft nog veel meer. Meisjes doen het op school beter dan jongens, studeren sneller af dan mannen en kunnen zelfs beter beleggen. Vrouwen zijn kort gezegd de belangrijkste aanjagers van economische groei. Dat was de conclusie van de bijeenkomst Mevrouw, mijne heren.. die VNO-NCW Noord in december organiseerde Wo m e n o m i c s VNO-NCW Noord is ervan overtuigd dat diversiteitsbeleid het concurrerend vermogen van bedrijven vergroot. Dat organisaties er ook een betere positie op de arbeidsmarkt mee kunnen verwerven. Dat het een sterker imago en meer oplossend vermogen oplevert. Aan de andere kant vraagt diversiteit ook om een investering. In geld, tijd, en inspanning. Maar als we kijken naar de ontwikkelingen in de wereldeconomie dan worden die investeringen ruimschoots terugverdiend. The Economist spreekt zelfs van Womenomics. Spelen we daar op in, in (Noord) Nederland? Als we het CBS moeten geloven in ieder geval niet. Dat is opmerkelijk en raakt een gevoelige snaar. Want als ondernemers gaan we toch graag prat op het feit dat we juist wél ondernemend en innovatief zijn. I n n o v a t i e De Erasmus Universiteit heeft onderzocht dat niet technische vernieuwing maar vooral slim management, de organisatie van het eigen werk en het vermarkten daarvan de belangrijkste succesfactoren voor innovatie zijn. Laten dat nu toevallig elementen zijn waarin veel vrouwen toegevoegde waarde hebben. Toch lijkt het alsof die waarde verborgen blijft want we zetten deze succesfactoren niet in. Althans, als we de positie van vrouwen op de Nederlandse arbeidsmarkt bekijken. En dat kost de Nederlandse maatschappij veel. Want we missen een stuk innovatiekracht en daarmee economische groei en continuïteit. Dat is een gemiste kans, zeker voor wat minder sterke regionale economieën, aldus Marike van Zanten, spreekster tijdens de VNO-NCW Noord bijeenkomst in het Kasteel in Groningen. In Noord Nederland komt die gemiste kans extra hard aan. Veel afgestudeerden verkiezen een carrière in het westen van het land boven een loopbaan in Noord Nederland. Dat maakt dat de vergrijzingsproblematiek hier dubbel hard aankomt. Noordelijke bedrijven zullen op korte termijn moeite krijgen om economen, bedrijfskundigen, technici, ict ers en ook wat lager geschoolden te vinden. Tot nu Marike van Zanten, auteur van het boek Mevrouw,mijne heren toe lijkt het bedrijfsleven in Noord Nederland een ongelijke strijd om gekwalificeerd personeel te voeren met het westen van Nederland. Ve r s c h i l s m a a k t n a a r m e e r Diversiteitsbeleid past daar naadloos in. Het biedt daadwerkelijk een oplossing voor de toenemende krapte op de arbeidsmarkt. Het vergroot bovendien de verdiencapaciteit van elke onderneming. Eigenlijk moeten we diversiteitsbeleid zien als een sociaal innovatieve bouwsteen die de uitdagingen van het Nederlandse bedrijfsleven succesvol kan pareren. Uit een enquête die door de AWVN werd gehouden over dit onderwerp, kwam naar voren dat werkgevers die zich actief met diversiteitsbeleid bezighouden vele voordelen ervaren. Synergie in samenwerkingsprojecten, een soepeler draaiende organisatie met beter presterende medewerkers, beter inspelen op de vergrijzing in de toekomst, beter inspelen op veranderingen in de samenleving en een betere productiviteit werden benoemd. Johan Postma, Commandant van de Brandweer Leeuwarden VNO-NCW NoordNieuws januari 2007 12
hot De mannenwereld van de brandweer B l a n ke m a n n e n b o l we r ke n Ook in Noord Nederland wordt deze ervaring bevestigd. Door Johan Postma, Commandant van de Brandweer Leeuwarden die ook tijdens de VNO-NCW bijeenkomst sprak. Bij de brandweer is het percentage vrouwen in tien jaar tijd van 0,5% naar 5,0% gegaan. Gezegd moet worden dat dit niet altijd even gemakkelijk was. De van oudsher blanke mannenbolwerken blonken uit door hun weerstand richting vrouwen. En toch kwam het ervan. De eerste vrouw werd als het ware naar binnen gesleept en moest natuurlijk perfect zijn. De tweede ook nog wel. Maar toen de derde vrouw werd aangenomen was het eigenlijk al gewoon geworden. En zo ging het ook met allochtonen. Inmiddels werken er in vrijwel iedere brandweerploeg vrouwen. Ze zijn onmis- baar geworden voor deze organisatie. Want het beleid van de brandweer veranderde door de jaren heen mee. De functie verschoof van techneut naar hulpverlener. Men wilde niet meer simpel een brand blussen en vertrekken. Men wilde juist zorg en nazorg aan slachtoffers geven om de gevolgen van een brand te neutraliseren. En die zorg en nazorg, dat kunnen vrouwen gewoon beter. Fa n t a s t i s c h c o n c u r r e n t i e m i d d e l Het onderwerp diversiteit wordt pas echt verankerd in organisaties als managers en medewerkers het zakelijk belang ervan inzien. Daarom moeten er niet alleen vrouwen worden gerekruteerd, maar ook plannen voor de ontwikkeling en doorstroom van vrouwen naar hogere posities worden gemaakt. Het noordelijke bedrijfsleven moet deze uitdaging oppakken als onderdeel van de ongelijke strijd om gekwalificeerd personeel met het westen van het land. Dan ligt er daadwerkelijk een fantástisch concurrentiemiddel voor het grijpen: een onderscheidend diversiteitsbeleid! Al die getalenteerde, ambitieuze vrouwen die elders hun neus stoten tegen starre structuren, vrouwonvriendelijke bedrijfsculturen en al dan niet aanwezige glazen plafonds kunnen in het Noorden letterlijk alle ruimte krijgen om carrière te maken. Als het bedrijfsleven in het Noorden zich met een ambitieus diversiteitsbeleid profileert, zou het nog wel eens écht dringen kunnen worden op de noordelijke arbeidsmarkt. Vrouwen worden steeds belangrijker in de internationale markt. Niet alleen als medewerkster, maar vooral ook als consument, entrepreneur, manager en investeerder. Womenomics dus. Te beginnen in Noord Nederland. Akke Groenewoud a.groenewoud@vno-ncwnoord.nl VNO-NCW NoordNieuws februari 2007 13
Praktijkleren Flexibele Vanwege de krapte op de arbeidsmarkt is het thema beroepsonderwijs in de knelpunten top drie van ondernemers opgeklommen naar de tweede plaats. Dat is niet verwonderlijk. De economie trekt aan, de werkgelegenheid stijgt en ondernemers ondervinden steeds meer problemen om aan middelbaar en hoger opgeleide vaklieden te komen. Tijd voor een inventarisatie van de knelpunten en voor concrete aanbevelingen. Recent heeft de Raad voor Werk en Inkomen samen met sociale partners en de onderwijsorganisaties aandacht gevraagd voor het probleem van tekorten aan met name middelbaar en hoger opgeleiden. Door deze tekorten is de Nederlandse kenniseconomie onvoldoende in staat te (blijven) concurreren met de ons omringende landen. Dit vormt een serieuze belemmering voor de economische groei. Uit de onderliggende studie blijkt dat het tekort zich niet alleen voordoet op het universitaire niveau, maar ook op het niveau van middelbaar en hoger beroepsonderwijs. Die vormen voor het mkb nu juist de belangrijkste motor voor innovatie en groei. Daarom zijn branches bezig met het ontwikkelen van nieuw beleid om de instroom van vaklieden te garanderen en meer werkenden op te scholen naar hogere niveaus. Ve r h o o g d e l a s t e n d r u k Een verdere aanleiding voor extra aandacht voor het beroepsonderwijs is de ontwikkeling naar competentiegericht beroepsonderwijs. Ondernemers die mbo-leerlingen opleiden in het bedrijf krijgen daar direct mee te maken. Zij geven signalen af dat de lastendruk rond praktijkleren flink is toegenomen en dat de kwaliteit van de begeleiding van leerlingen door scholen nog steeds grote verschillen vertoont. Zonder aanvullend beleid kan dit juist een belemmering gaan vormen voor de invoering van competentiegericht beroepsonderwijs. Deze signalen waren voor zeven branches aanleiding om dit onderzoek te laten uitvoeren. Het betreft de sectoren, ambacht, loonwerken in de agrarische sector, detailhandel, hoveniers en groenvoorzieners, installatiebranche, metaalbewerking en kinderopvang, welzijn & jeugdzorg. Uit vervolgonderzoek bij het bedrijfsleven is gebleken dat de volgende knelpunten de aandacht vragen: Het beroepsonderwijs verplaatst zich steeds meer naar de bedrijven, zonder dat daar middelen tegenover staan; Competentiegericht leren begint z n vruchten af te werpen: leerlingen zijn meer gemotiveerd en tonen meer eigen initiatief maar er zijn ook problemen: de lastendruk rond praktijkleren hoog is geworden. Dit vormt een risico voor de opleidingsbereidheid van mkb-bedrijven; De begeleiding van leerlingen in het bedrijf vergt steeds meer tijd van ondernemers. De financiële bijdrage van ondernemers voor het opleiden van een leerling wordt als hoog ervaren. De begeleiding door de scholen is sterk wisselend van kwaliteit Samenvattend: bedrijfsleven en onderwijs moeten meer samenwerken ten einde gezamenlijk een oplossing te vinden voor de tekortproblematiek, de lastendruk rond praktijkleren terug te dringen en te komen tot een betere kwaliteit van de begeleiding bij het praktijkleren. In de Nota Praktijkleren van VNO-NCW en MKB-Nederland staan een flink aantal aanbevelingen en concrete handvatten om de genoemde knelpunten te lijf te gaan. Hieronder de aanbevelingen in een notendop. S t i m u l e r e n i n s t r o o m v a k l i e d e n e n s c h o l i n g we r ke n d e n i n h e t m k b Er moet een flexibele vakmanschapsroute komen in het mbo. Dat wil zeggen dat erkende beroepsopleidingen op een veel meer flexibele manier worden aangeboden in de vorm van een werkend leren traject. Werkzoekenden, werkenden, voortijdig schoolverlaters etc. moeten op elk gewenst moment van het jaar kunnen instromen in deze opleiding om een erkend vakdiploma te halen. Ook moet in de flexibele route rekening gehouden kunnen worden met door werkervaring reeds verkregen competenties. De flexibele vakmanschapsroute kan een instrument zijn voor de concretisering van de leerwerkplicht tot 23 jaar voor jongeren, zoals door het kabinet voorgesteld. De overheid moet experimenten met de flexibele vakmanschapsroute mogelijk maken en zonodig belemmerende regelgeving aanpassen. J o n g e r e n m o t i v e r e n v o o r e e n v a k o p l e i d i n g Een verkeerde studiekeuze is in veel gevallen de oorzaak van voortijdige uitval uit het MBO. Een onderzoek naar de kwaliteit van de huidige studie- en beroepskeuze voorlichting in Nederland is noodzakelijk. De werkgevers stellen voor het verstrekken van een onbelaste diplomabonus mogelijk te maken. De diplomabonus is bedoeld om meer werkzoekenden in een vakopleiding te krijgen en hen te stimuleren hun opleiding af te maken. De onbelaste diplomabonus zou ook een instrument kunnen zijn om meer werkenden te stimuleren zich via de flexibele vakmanschapsroute op te scholen naar hogere niveaus. VNO-NCW NoordNieuws januari 2007 14
in het mkb vakmanschapsroute biedt kansen Ook bedrijfstakken moeten meer aandacht besteden aan de promotie van beroepen. Bedrijfstakken zouden beter moeten aangeven welke perspectieven jongeren hebben en met name in de tekortsectoren duidelijk moeten maken dat jongeren daar zeer goede perspectieven hebben op het vinden van een vaste betrekking en een goede loopbaan. Te r u g d r i n g e n l a s t e n d r u k r o n d p r a k t i j k l e re n MBO-scholen nemen in hun beleidsplannen concrete maatregelen op, die gericht zijn op het verbeteren van de begeleiding van leerlingen en het terugdringen van lasten rond praktijkleren. MKB-Nederland en VNO-NCW zullen middels regionale peilingen bij ondernemers de lastendruk rond praktijkleren en de begeleiding van leerlingen monitoren. Tevens zullen de werkgevers samen met de Mbo raad (koepel van mbo-scholen) en Colo (koepel van sectorale kenniscentra) structureel overleg hebben om de knelpunten rond praktijkleren en de begeleiding van leerlingen te bespreken. Ve r b e t e r i n g r e g i o n a l e e n s e c - t o r a l e s a m e n w e r k i n g o n d e r w i j s b e d r i j f s l e v e n MKB-Noord en VNO-NCW Noord hebben de krachten gebundeld om vanuit de vraagzijde te inventariseren op welke punten de samenwerking onderwijs bedrijfsleven verbeterd kan worden. Centraal onderdeel daarbij zal zijn het realiseren van een flexibele vakmanschapsroute in het mbo. Voorwaarde voor de invoering van de flexibele vakmanschapsroute is dat er een betere samenwerking komt tussen bedrijven en scholen. Recent is er vanuit de FES-middelen een bedrijvenfonds ingericht ( 65 miljoen) dat tot doel heeft vanuit de vraagzijde samenwerkingsprojecten mogelijk te maken tussen bedrijfsleven en onderwijs. De werkgevers pleiten ervoor dat bedrijfstakken en bedrijven samen met scholen experimenten ontwikkelen, om de flexibele vakmanschapsroute in het mbo concreet gestalte te geven. Steun voor extra kosten voor het gezamenlijk opzetten van deze route (niet voor de reguliere onderwijskosten die regulier uit het OCW budget worden vergoed) zou vanuit het bedrijvenfonds mogelijk moeten zijn. De sectorale kenniscentra hebben met 34 grote gemeenten afspraken gemaakt, om samen met scholen en centra voor werk en inkomen sectoroverstijgende loketten te realiseren, die moeten zorgen voor voldoende leerbanen in het kader van de campagne tweede kans beroepsonderwijs. De 1.000 opleidingsadviseurs van de kenniscentra zullen hier als uitvoerders nauw bij betrokken worden. VNO-NCW Noord en MKB Noord zien in deze ontwikkelingen ook mogelijkheden om met name de regionaal opererende adviseurs tevens een schakelfunctie te laten vervullen tussen scholen en bedrijfsleven, daar waar het gaat om kennis van ontwikkelingen in branches en personele gevolgen daarvan, zodat vraag en aanbod beter op elkaar worden afgestemd. Peter Buurman p.buurman@vno-ncwnoord.nl Zodat het netwerkt In Hoogeveen vindt er op initiatief van gemeente, Alfa college en ondernemers een project plaats Zodat het netwerkt. De doelstelling van het project is gericht op het realiseren van een regionaal gevestigde opleidingsstructuur op MBO-plus niveau die optimaal aansluit bij de vraag van het bedrijfsleven. Daarnaast worden ook trajecten ontwikkeld die niet MBO plus zijn maar waar binnen de bedrijven wel behoefte aan is. De in hechte samenwerking met de bedrijven ontwikkelde trajecten worden in eerste instantie uitgevoerd als pilot, dat wil zeggen dat onderdelen voor de gewenste opleidingsstructuur ontwikkeld en uitgetest worden. Inmiddels hebben zich meer dan 30 bedrijven en organisaties aangesloten bij Zodat het netwerkt. In aansluiting op het project wordt de ontwikkelde opleidingsstructuur geïmplementeerd als structureel onderdeel van Alfa-college (contractonderwijs) en als best practice uitgebreid naar andere regio s. VNO-NCW NoordNieuws februari 2007 15
Zonder dalen Uitgaan van eigen kracht en focus op kansen, dat is de centrale boodschap van de nota Pieken in de Delta. Hiermee is het regionaal economisch beleid overboord gezet en Noord-Nederland wordt langs dezelfde lat gemeten als de rest van Nederland. Overheidsgeld wordt ingezet op de plekken waar het meest rendeert. Inmiddels lijkt het focussen op de drie noordelijke Pieken bij de beleidsmakers en politici te zijn doorgeslagen in een verenging in denken, niemand heeft meer aandacht voor de rest van de Delta. In 2004 hebben ambtenaren in een interdepartementaal onderzoek geconcludeerd dat de regionale inkomensverschillen in Nederland internationaal gezien klein zijn. Bovendien, als langs de meetlat van welvaart wordt gemeten dan worden onder andere elementen als huizenprijzen, criminaliteit en ruimtelijke kwaliteit meegenomen zou Noord- Nederland goed in de pas lopen met de rest van het land. Deze conclusie leidde tot een omslag in het regionaal economische beleid. Traditioneel wordt het overheidsingrijpen gelegitimeerd door enerzijds het marktfalen en anderzijds herverdeling. Deze leidende principes zijn losgelaten en nu wordt aangesloten bij het zogenaamde comparatieve voordeel - regionale competenties en specialisaties. E n e rg i e, wate r e n s e n s o r te c h n o - l o g i e Het uitgaan van eigen kracht is een verfrissende benadering. Ook de focus op een beperkt aantal aandachtsgebieden geeft richting in denken en doen. Maar het economisch landschap in Noord-Nederland is rijker en kansrijker dan de drie Pieken - energie, water- en sensortechnologie - alleen. Dat is onder meer terug te vinden in de strategische agenda voor Noord- Nederland 2007-2013. Daar worden immers speerpuntsectoren als agribusiness, chemie, zorgeconomie, life sciences, ICT, scheepsbouw en toerisme gezien als kansrijke en dragende sectoren in Noord- Nederland. De drie noordelijke pieken zullen ongetwijfeld belangrijke en hoogstaande innovaties voortbrengen en daardoor een bijdrage leveren aan de werkgelegenheidsgroei. Maar deze innovatieve koplopers zijn te specifiek en te klein om de gehele economie in Noord-Nederland te kunnen dragen. H e t m k b De Pieken in de Delta gedachte gaat voorbij aan een paar fundamentele principes. Allereerst gaat het uit van bestaande sterke bedrijvigheid. De geschiedenis leert echter dat ontwikkelingen snel kunnen gaan. Het voorbeeld Microsoft bewijst dat: 25 jaar geleden stelde dit bedrijf niets voor, nu is het wereldwijd dominant. Maar ook gaat het voorbij aan de bron van de meeste innovaties: het mkb. De meeste pieken worden gedragen door grote bedrijven. Historisch gezien komen echter de meeste en belangrijkste innovaties voort uit het mkb. Daarbij moet wel worden aangetekend dat Nederland op dit vlak internationaal gezien sterk achterloopt. Een focus op het mkb zou niet alleen voor Nederland maar ook juist voor Noord-Nederland een enorme kans betekenen. In Noord-Nederland is het mkb relatief oververtegenwoordigd, dus daarmee ook een oververtegenwoordiging van (innovatie)kansen. Een ogenschijnlijke zwakte blijkt ineens veel potentie te dragen. I n n o v e r e n m o e t Ook de Raad van Economische Adviseurs (REA) een adviesorgaan van de Tweede Kamer heeft reeds in 2005 gewaarschuwd voor de eenzijdige inzet op pieken. Ook zij zien een centrale rol voor het mkb. Zij pleiten voor zogenaamde hoogvlakten, een breder spectrum aan bedrijvigheid dat wordt gestimuleerd tot innovaties. Ook moet in hun ogen nog veel nadrukkelijker de kennisoverdracht van kennisinstellingen naar het bedrijfsleven tot stand komen. En Noord-Nederland met zijn goede kennisinfrastructuur, de Rijksuniversiteit Groningen en vijf hogescholen, heeft hiervoor een uitstekende basis. Over een ding is iedereen het eens: de weg naar de toekomst leidt langs innovaties. De transitie naar een kenniseconomie voltrekt zich in een razendsnel tempo, maar nog steeds te traag. Z o n d e r d a l e n g e e n p i e k e n En wat doen we met de dalen in de delta? Beleidsmakers en politici mogen niet vergeten dat de bedrijvigheid die niet toevallig deel uitmaakt van een piek of een speerpunt nog steeds een essentieel onderdeel uitmaakt van de economie. Ook hier is innovatie essentieel. Zij vormen het fundament en het cement - zonder dalen geen pieken. Bovendien zou het heel goed kunnen zijn dat de Microsoft van over 25 jaar nu nog maar een onbeduidend bedrijfje is. Jan-Willem Lobeek jw.lobeek@vno-ncwnoord.nl VNO-NCW NoordNieuws januari 2007 16
geen pieken in de delta Economisch beleid in de tijd In de recent verschenen studie Van eigenwijsheid naar eigen wijsheid van Arjen van Witteloostuijn en Jan Oosterhaven, allebei hoogleraar economie aan de Rijksuniversiteit Groningen, wordt onder andere een beeld geschetste van het regionaal economisch beleid door de jaren heen. Hoewel het faseverschil - de achterstanden op het gebied van werkloosheid en arbeidsparticipatie - tussen Noord-Nederland en de rest van Nederland, niet betwist worden heeft dat op zeer verschillende wijzen geresulteerd in gericht economisch beleid. 1950-1975 Al vanaf het begin van het regionale beleid in 1951 spelen twee typen regionale problemen (en daarmee verbonden doelstellingen) een rol: (1) de congestieproblematiek in de Randstad; en (2) de regionale werkloosheidsproblematiek in een wisselend aantal perifere regio s. Gedurende de periode van sterke algemene economische groei (1950-1975) vormde de congestieproblematiek, en meer in het bijzonder de praktisch doorlopend gespannen situatie op de arbeidsmarkt in de Randstad, de belangrijkste drijfveer achter een sterke autonome tendens tot decentralisatie (spreiding) van werkgelegenheid uit de Randsteden naar het Groene Hart van Holland en naar de aangrenzende regio s. In het kader van het regionale beleid is steeds geprobeerd deze tendens te versterken en tegelijkertijd om te buigen van de tussenliggende gebieden naar de probleemregio s. Het regionale beleid richtte zich daarmee primair op een geografisch evenwichtige ontwikkeling van economische activiteiten ( interregional equity ). 80-er en 90-er jaren In 1980 werd een tweede doelstelling voor het regionale beleid geformuleerd, namelijk dat alle regio s een maximale bijdrage aan de nationale welvaartsontwikkeling dienen te leveren ( national efficiency ). Anno 1985 wordt de spreiding van economische activiteiten (waaronder de zeer effectieve spreiding van Rijksdiensten) als basisstrategie voor het regionale beleid definitief verlaten. De nadruk ligt sindsdien op het zo goed mogelijk benutten van de in de regio s zelf aanwezige potenties, in een slogan uitgedrukt: Regio s op eigen kracht! In de instrumentele sfeer is naast de lange golf qua reikwijdte ook sprake van een grote continuïteit. Gedurende de gehele naoorlogse periode bestond de kern van het instrumentarium uit: 1) investeringspremies (in verschillende vormen); en 2) infrastructuurprogramma s (in verschillende samenstellingen). Beide instrumenten zijn erop gericht om investeringen in de probleemgebieden uit te lokken, terwijl de ondernemer ten principale in vrijheid haar of zijn beslissing kan blijven nemen. Dit zijn dus indirect werkende instrumenten, in tegenstelling tot direct werkende instrumenten zoals bijvoorbeeld de regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROMs) en het inmiddels weer verlaten spoor van de spreiding van rijksdiensten. Halverwege de jaren tachtig verschoof het accent van het aantrekken van bedrijven van elders ( exogenous growth) naar allerlei instrumenten die export, kwaliteitsverbetering en innovatie bij bestaande bedrijven bevorderen ( endogenous growth ). Die accentverschuiving is ook heel goed terug te vinden in de latere integraal structuurplannen (ISP) voor het noorden, waarin vrij succesvolle marktsectorcommissies een aanjaag- en selectierol vervulden voor een heel scala aan initiatieven van en voor noordelijke bedrijven. Kompas voor het Noorden Het meest recente regionale beleid beperkt zich praktisch tot het noorden des lands. En is het gevolg van de commissie Langman. Deze commissie kwam met een klassiek maar zeer ambitieus programma van tien miljard gulden aan beleidsmaatregelen voor de periode 2000-2010, waarmee het op 43.000 arbeidsplaatsen geschatte faseverschil zou worden ingelopen Het kabinet Kok vertaalde deze visie in Kompas voor het Noorden.: (1) Het Kompas benadrukt het nationale belang van het ontwikkelen van het Noorden. (2) Alleen voor de periode 2000-2006 worden harde afspraken gemaakt. De periode 2007-2010 zou later worden ingevuld. (3) Het voorgestelde fonds waarover het Noorden binnen de nationale kaders autonoom zou kunnen beslissen, komt niet van de grond. Alle macht blijft in Den Haag. (4) Een nog te kiezen snellere railverbinding tussen de Randstad en het Noorden zal worden aangelegd. Kompas voor het Noorden kan worden gezien als een typisch voorbeeld van ouderwets breed georiënteerd regionaal economisch beleid. In een slogan samengevat mikt het Kompas op een dynamische economie met sterke steden in een aantrekkelijke omgeving. De belangrijkste vorm van selectiviteit is ruimtelijk. De dynamische economie staat voor een versterking van de marktsector, en concentratie van wonen en werken in een vijftal economische kerngebieden samen de mal met het omliggende platteland als contramal. VNO-NCW NoordNieuws februari 2007 17
Sport en Zaken Er zijn veel parallellen te trekken tussen sport en ondernemerschap. Sporters en ondernemers proberen hun succes te bereiken door boven het maaiveld uit te steken, de concurrent de loef af te steken, in teamverband te presteren en heel veel energie te steken in een topresultaat. Sport en zaken horen dus bij elkaar. Maar kunnen ze elkaar ook versterken? Steeds meer bedrijven geven sport een volwaardige plaats in hun marketingbeleid. Dit leidt tot een zeer vruchtbare samenwerking tussen sport en bedrijfsleven. Tijdens de VNO-NCW Noord bijeenkomst Sport en Zaken op het TT-circuit in Assen op 30 januari jl. vertelden Arjan Bos (TVM), Cor Dijkstra (FC Groningen) en Erica Terpstra (NOC*NSF) hoe bedrijven de sport succesvol commercieel kunnen inzetten in hun organisatie. Daarbij en tijdens de forumdiscussie kwam naar voren dat niet alleen het grootbedrijf, maar ook de mkb-ondernemer heel gericht gebruik kan maken van de marketingmogelijkheden die sport biedt. H o b b y i s m e v o o r b i j De zakelijke relatie tussen sport en bedrijfsleven is al lang niet meer gestoeld op hobbyisme of liefdadigheid. Er is duidelijk sprake van wederkerigheid. Het bedrijf heeft baat bij de associatie met sport, bijvoorbeeld in de vorm van naamsbekendheid, goodwill of een platform voor relatiemarketing. En de sporter kan de financiële ondersteuning inzetten voor betere trainings- en wedstrijdfaciliteiten, die uiteindelijk ten goede moeten komen aan de prestaties. T o p s p o r t e r s z i j n w i n n a a r s e n p a s s e n d a a r o m z e e r g o e d i n h e t b e d r i j f s l e v e n Stichting Sport & Zaken De bijeenkomst Sport en Zaken was tevens de noordelijke aftrap van het initiatief van VNO- NCW en NOC*NSF, de stichting Sport & Zaken. Dat werd gemarkeerd door het overhandigen door Erica Terpstra van een estafettestokje aan Louwe Dijkema. Sport & Zaken levert een bijdrage aan het duurzaam versterken van Nederlandse sportbonden en sportverenigingen. Dit doet zij door middel van het koppelen van specifieke expertise uit het bedrijfsleven aan uitdagende vraagstukken binnen de sportwereld. Bedrijven wordt gevraagd deze expertise kosteloos ter beschikking te stellen om zo de kwaliteit van bestuur en organisatie van sportbonden en sportverenigingen te verbeteren. In ruil hiervoor krijgen bedrijven een inhoudelijke associatie met de Nederlandse sportwereld; zij onderscheiden zich van andere bedrijven door het tonen van hun maatschappelijke en sportieve betrokkenheid. Ook krijgen individuele werknemers zo de mogelijkheid zich te ontplooien buiten hun eigen werkomgeving. Binnenkort zullen de leden van VNO-NCW Noord nader geïnformeerd worden over de kansen en mogelijkheden die het aansluiten bij de Stichting Sport & Zaken kan bieden. S u c c e s v o l l e v e r b i n d i n g e n Noord-Nederland kent een rijk palet aan succevolle verbindingen tussen sport en bedrijfsleven. TVM met zijn schaatsploeg is daar een van. Arjan Bos, presidentdirecteur TVM: Door middel van onze schaatsploeg halen wij onze marketingdoelstellingen op het gebied van imago en relatiemarketing. Overigens waren bijna alle forumleden het erover eens, je moet wel iets hebben met sport. Draagvlak vanuit het management is onontbeerlijk. Over de keus tussen amateursport en professionele sport waren de meeste deelnemers het ook eens, beide kunnen renderen voor een bedrijf zolang het maar past bij je doelstellingen. Henk Bos, directeur Bos Incasso: Allebei kent het zijn zakelijke waarde. Martin Visser, directeur marketing Univé vult aan: Voor een organisatie als Univé die werkt zonder winstoogmerk is de sport niet alleen een manier om je marketingdoelstellingen te halen, ook onze maatschappelijke doelstellingen kunnen wij, bijvoorbeeld door het ondersteunen van lokale sportverenigingen, hiermee behalen. P r a c t i c e w h a t y o u p r e a c h Hans Feenstra, voorzitter RvB De Friesland Zorgverzekeraar brak een lans voor het incorporeren van het sporten in de organisatie. Daarbij moet je als directie wel het goede voorbeeld geven door hier actief aan mee te doen. Practice what you preach, aldus Hans Feenstra. VNO-NCW NoordNieuws januari 2007 18
creëert winnaars S por t is business Cor Dijkstra van FC Groningen benadrukte de vele gezichten van FC Groningen. Niet alleen een platform voor relatiemanagement of een middel voor marketingcommunicatie. FC Groningen is vooral een sportbedrijf. Ook Peter Oosterbaan, directeur van TT-circuit Assen en gastheer van de bijeenkomst, liet weten dat het TT-circuit veel meer is dan een plek waar een paar keer per jaar met motoren wordt geracet. Op het TT-circuit is 200 dagen per jaar wat te doen, dat is iets wat niet veel mensen weten. En met de uitbouw van TT-world zal er een uniek complex ontstaan waar sport en entertainment aan elkaar worden gekoppeld. Sport als business. De spin-off van het TT-circuit is groot, 2500 fulltime banen in Drenthe. S p o r t i s e m o t i e Te g e n s te l l i n g e n De tegenstellingen in de sport zijn groot. Een gemiddelde eredivisie voetballer verdient ongeveer 200.000 per jaar. Dat legt een enorme druk op de expoitatie van een eredivisie voetbalclub Maar door het slim vermarkten van de club is FC Groningen gezond, betoogde Cor Dijkstra, commercieel manager van FC Groningen. Rogier Blink, roeier van de Gyas uit Groningen en lid van de Holland-8 komt er heel wat bekaaider af. Zijn A-status bij het NOC*NSF is goed voor een uitkering op bijstandsniveau. Rogier Blink is echter tevreden: Zolang ik nog studeer en geen gezin hoef te onderhouden kan ik hiermee uit de voeten. Mijn ambitie is Olympisch goud in 2008, daar heb ik heel veel voor over. Wel brak hij een lans voor de talenten die nog niet aan de top staan, zij verdienen extra ondersteuning bijvoorbeeld in de vorm van een talentenfonds (zie kader). Erica Terpstra (NOC*NSF) Arjan Bos (TVM) Cor Dijkstra (FC Groningen) Peter Oosterbaan (TT-Circuit) VNO-NCW NoordNieuws februari 2007 19
Erica Terpstra overhandigt Louwe Dijkema het estafettestokje van Sport & Zaken Gyas-roeiers op weg naar de top. Deze tegenstellingen maakt wel dat bepaalde bedrijven terughoudend zijn in het ondersteunen van dikbetaalde professionele sporters. Hans Feenstra: Dat kan ik niet uitleggen aan mijn premiebetalers. M i j n a m b i t i e i s O l y m p i s c h g o u d i n 2 0 0 8, d a a r h e b i k h e e l v e e l v o o r o v e r M aatschappelijke waarde Als drijvende kracht op het maatschappelijk middenveld maakte Erica Terpstra duidelijk dat we niet zomaar voorbij mogen gaan aan de breedtesport. Mede door de ontzuiling spelen sportverenigingen een steeds belangrijkere rol in de sociale samenhang. Erica Terpstra: Ook op het vlak van integratie kunnen de sportverenigingen een heel belangrijke rol spelen. De maatschappelijke waardering blijkt bij Sportiefste bedrijf Begin januari werd FloraHolland Eelde tijdens het Drents Sportgala uitgeroepen tot Sportiefste Bedrijf van Drenthe. En dat is geen toeval. Bij FloraHolland worden sport, gezondheid en leeftijdsbewust personeelsbeleid met elkaar geïntegreerd. Dit hebben ze gevat in een TopFit programma. Niet alleen biedt FloraHolland een gratis healthcheck aan, ook worden alle medewerkers nadrukkelijk gestimuleerd om te sporten. Maar ook het deelnemen aan bijvoorbeeld wedstrijden, mits in het tenue van FloraHolland, wordt volledig vergoed. Het programma kent ook nadrukkelijk een sociale component. Door middel van workshops leren medewerkers hoe je gezamenlijk een nieuwe sport onder de knie krijgt. De kosten van het gehele programa verdienen zichzelf weer terug door een lager ziekteverzuim en een hogere productiviteit. Een goed voorbeeld hoe de verbinding met sport zeer zakelijk verantwoord kan zijn. Als Sportiefste bedrijf van Drenthe werd FloraHolland Eelde beloond met De Friesland Stimuleringsprijs, een bedrag van 2500. Met de Stimuleringsprijs wil De Friesland zorgverzekeraar gezond bewegen binnen bedrijven stimuleren. Gyas Talentenfonds Een van de noordelijke sportverenigingen die met regelmaat sporters op internationaal niveau afleveren is de Groninger studentenroeivereniging Gyas. Naar de laatste drie Olympische Spelen zijn leden van deze vereniging uitgezonden, wat de laatste twee keer zelfs resulteerde in eremetaal. Een prestatie die door geen enkele andere noordelijke vereniging is geëvenaard. Roeien is een amateursport pur sang. Maar als gevolg van het dure materiaal een gemiddelde wedstrijd-8 kost ongeveer 25.000 en trainingskampen in de winter in ijsvrije oorden is het voor een amateurvereniging nauwelijks nog zonder ondersteuning op te brengen. Gyas heeft daarom besloten een talentenfonds in het leven te roepen, want juist de talenten kunnen nog beter ondersteund worden. Olympische roeiers vinden een deel van hun ondersteuning al via de roeibond of via NOC*NSF. Bedrijven kunnen voor 1.000 per aandeel zich verbinden aan een schone sport waarbij talent, teamgeest en doorzettingsvermogen centraal staan. Voor meer informatie: www.gyas.nl veel bedrijven een belangrijk onderdeel van hun strategie te zijn. Cor Dijkstra van FC Groningen: De aanwezigheid en ondersteuning van de supporters maken FC Groningen commercieel aantrekkelijk. Daarin bijgevallen door Arjan Bos: De fans in Thialf maken de schaatssport zo bijzonder. En hoe is de toekomst voor de topsporter na zijn sportcarrière was een vraag uit de zaal. Arjan Bos was daar duidelijk in: Topsporters zijn winnaars en passen daarom zeer goed in het bedrijfsleven. Jan-Willem Lobeek jw.lobeek@vno-ncwnoord.nl VNO-NCW NoordNieuws januari 2007 20