Gemeente Den Haag Dienst Stedelijke Ontwikkeling. Ruimte voor bedrijven

Gemeente Den Haag Dienst Stedelijke Ontwikkeling Ruimte voor bedrijven 2005-2020 februari 2006

Tekst

1 Ruimte voor bedrijven 2005-2020 Ruimte voor bedrijven 2005-2020 Februari 2005

Werken in een Haags metaalbedrijf.

3 Ruimte voor bedrijven 2005-2020 Voorwoord Ruimte voor ondernemen Den Haag is een ondernemende stad! De Hofstad huisvest behalve de overheid en internationale instellingen, ook 17. 000 vestigingen van bedrijven. Dat is goed voor de werkgelegenheid. Op de bedrijventerreinen levert dat ruim 40.000 banen op. Den Haag wil daarom ruimte bieden en blijven bieden aan die ondernemers. Want bedrijvigheid in de stad willen we vasthouden en uitbreiden. Voor grote én kleine bedrijven - maar liefst 95% van de bedrijven valt onder het MKB - werken we hard aan het realiseren van goede bedrijfsruimten. Ook de komende jaren gaan we daarom door met het opknappen van de bestaande bedrijventerreinen op eigen grondgebied, zoals de Binckhorst. Hoe we dit aan willen pakken, leest u in deze brochure. Daarnaast ontwikkelt Den Haag in samenwerking met de regio nieuwe locaties. Een goed voorbeeld hiervan is de HarnaschPolder, een bedrijventerrein van bruto 80 ha, strategisch gelegen aan de A4 tussen Westland, Delft en Den Haag; ook wel de Poort van Haaglanden genoemd. Den Haag wil in de toekomst wonen en werken - daar waar het kan - dichter bij elkaar brengen. Oftewel functiemenging waarmee wonen en werken elkaar versterken. Kaders hiervoor vindt u in de brochure. In de nieuwe bestemming van Laakhaven-West wordt functiemenging voor het eerst op grote schaal toegepast. Uiteindelijk komt er circa 25.000 m 2 aan werkruimte, naast de KPN-hallen die een evenementenlocatie worden. Uiteraard gaat het dan om werk dat goed in een woonomgeving in te passen is, bijvoorbeeld dienstverlenende MKB-bedrijven, maar ook kleine kantoren met administratieve functies. Kortom, Den Haag biedt ook in de toekomst ruimte voor ondernemen. Pieter van Woensel Wethouder Economie en Personeel gemeente Den Haag

Werken op een bedrijventerrein.

5 Ruimte voor bedrijven 2005-2020 Inhoudsopgave: Voorwoord 3 Inleiding 7 Zes typen van bedrijventerreinen 9 Binnenstedelijke bedrijventerreinen 13 Oplossingen voor het ruimtetekort 15 Functiemenging: gemengd wonen en werken in de stad 17 Referenties 23 Bijlage 1: Schema vraag en aanbod 25 Bijlage 2: Schema gewenste segmentering nieuwe bedrijventerreinen in Den Haag 27 Bijlage 3: Persbericht Bedrijventerreinenstrategie 29 Bijlage 4: Persbericht Functiemenging 31 Colofon 32

Bedrijventerrein de Binckhorst.

7 Ruimte voor bedrijven 2005-2020 Inleiding In Den Haag is ruimte schaars terwijl de behoefte aan nieuwe locaties voor wonen, werken en voorzieningen nog altijd toeneemt. Beide ambities - wonen en werken - vragen extra ruimte in een stad die zijn grenzen heeft bereikt. De totale vraag van de bedrijven op het grondgebied van Den Haag wordt tot 2020 geschat op 110 hectares. Het aanbod is slechts 50 ha. Er is dus een fors tekort van 60 ha. Het is onmogelijk om binnen de stad volledig tegemoet te komen aan de toekomstige vraag naar de nieuwe hectares bedrijventerrein. Dat zou zeer kostbare investeringen vergen en bovendien andere ambities frustreren, zoals noodzakelijke woningbouw. De bedrijventerreinen in Den Haag zijn goed voor ruim 40.000 banen. Daarmee vormen ze een belangrijke pijler onder de lokale economie en werkgelegenheid. Een deel voldoet echter niet meer aan de huidige eisen wat betreft inrichting, uitstraling en duurzaamheid. Een noodzakelijke aanpak is nodig en varieert van groot onderhoud tot een compleet nieuwe invulling. Het toekomstig tekort aan bedrijventerreinen binnen Den Haag kan worden gecompenseerd door de aanleg van nieuwe terreinen aan de stadrand en in de buurgemeenten in Haaglanden. Samen met de bedrijventerreinen in de rest van de regio (in Westland, Bleiswijk/Zoetermeer en Pijnacker-Nootdorp) is er voldoende. Het gaat dan om ca 465 ha. vraag en 475 ha. aanbod. Vraag en aanbod zijn in balans. Het gaat hier overigens niet alleen om voldoende hectares, maar vooral ook om voldoende diversiteit. De binnenstedelijke terreinen in Den Haag worden bestemd voor bedrijven met in hoofdzaak klanten in de stad. Verder biedt de stad voortaan meer mogelijkheden voor menging van wonen en werken langs doorgaande wegen en in woonwijken. Richtlijnen hiervoor zijn vastgelegd in het nieuwe beleid voor functiemenging. Deze vorm biedt vooral kleinere bedrijven perspectief op extra ruimte. In de nota Bedrijventerreinenstrategie 2005-2020 geeft de gemeente een visie op de herstructurering van de bestaande terreinen, maar ook op de invulling van nieuwe terreinen. Deze brochure omvat de hoofdlijnen van deze nota. U treft hierin: de beschrijving van het huidige aanbod bedrijventerreinen in Den Haag, de voorstellen voor het oplossen van het ruimtetekort en de uitwerking van enkele van deze voorstellen.

Bussinesspark Hoornwijck, voorbeeld van een eerste klas bedrijvenpark. Bedrijventerrein Wateringse Veld, voorbeeld van een werkterrein.

9 Ruimte voor bedrijven 2005-2020 Zes typen van bedrijventerreinen De vraag naar bedrijventerreinen kan grofweg worden opgesplitst naar zes typen van bedrijvenlocaties met elk een eigensoortige uitstraling, inrichting en bedrijvigheid. Elk bestaand en nieuw aan te leggen bedrijventerrein krijgt een specifiek profiel. De bedrijfsgebouwen, voorzieningen, inrichting en ontsluiting worden afgestemd op een bepaald soort bedrijvigheid. In en direct om Den Haag worden de volgende drie typen op de markt gezet: 1. Eerste klas bedrijvenpark: Een toplocatie met een hoogwaardig stedenbouwkundig ontwerp, exclusieve inrichting, representatieve panden en intensief parkmanagement. Het gaat om het bestaande bedrijventerrein Hoornwijck en na 2010 om de strategische reserve in Ypenburg (voormalig GAVI-terrein). 2. Modern bedrijventerrein: Nadruk op een functionele inrichting, functionele panden en een degelijke kwaliteit van de openbare ruimte. Het gaat om de deelplannen in Ypenburg aan de rijkswegen A12, A4 en A13 (deelplannen 19, 20, 24 aan A12 en Bedrijvenpark Ypenburg en deelplan 22 aan de A4 en A13). Daarnaast bevindt dit type zich in het toekomstige bedrijventerrein HarnaschPolder en na 2010 mogelijk ook op de studielocatie Sion/ t Haantje (gem. Rijswijk). 3. Werkterrein: Sobere terreinen met veel laaggeschoolde banen en bedrijven die een bepaalde mate van milieuhinder veroorzaken (geluid; stank e.d.). Het gaat om de bestaande binnenstedelijke Haagse bedrijventerreinen. In de regio om Wateringse Veld en mogelijk op Sion/ t Haantje. Vanuit de markt is ook behoefte aan de volgende soorten locaties: 4. Productieknooppunt: Een locatie voor bovenregionale productiebedrijven met doorgaans grote productiehallen. Er zijn geen locaties voor dit type in Den Haag en regio. 5. Logistiek centrum: Een strategisch gelegen en uitstekend bereikbaar terrein voor grootschalige distributie van goederen. Den Haag zet in op een deel van de studielocatie Sion/ t Haantje. 6. Milieueiland: Terrein speciaal voor bedrijven die een bepaalde mate van milieuhinder veroorzaken en sober is ingericht. Op dit terrein zou plaats moeten zijn voor een aantal van dit type bedrijven die Den Haag en regiogemeenten willen uitplaatsen.

Bedrijvenpark Ypenburg, voorbeeld van een modern bedrijventerrein. Bedrijfspanden op Zichtenburg, voorbeeld van een modern bedrijventerrein.

11 Ruimte voor bedrijven 2005-2020 Voor dit type zal een locatie in de regio worden gezocht. De afstemming van vraag en aanbod in deze zes categorieën heeft regionale dimensies, zeker in een compacte regio als Haaglanden. Gemeenten moeten elkaar niet met locaties beconcurreren, maar samen zorgen voor een evenwichtig aanbod, zowel kwantitatief als kwalitatief 1. 1) Voor de exacte omvang per bedrijventerrein zie bijlage 1.

Nieuwe toekomst voor Uitenhagestraat Aan de rand van Transvaal ligt het werkterrein Uitenhagestraat met 30 bedrijven en 200 arbeidsplaatsen. De ondernemers zijn hoofdzakelijk actief in de handel, bouwnijverheid, lichte industrie en reparatie. Hun afzetmarkt ligt in de stad. Volgens plannen blijft Uitenhagestraat een werklocatie, maar het terrein ondergaat wel een revitalisering. Combinaties van wonen en werken zijn beperkt mogelijk. De gunstige ligging moet beter worden benut. Na een grondige vernieuwing zal het ondernemersklimaat sterk verbeteren. Uitenhagestraat kan een aantrekkelijke locatie worden voor binnenstedelijk ondernemen. Het terrein blijft van grote waarde voor de werkgelegenheid in Transvaal. In totaal voorziet dit plan in 12.000 m 2 nieuwe bedrijfsruimte, 142 woningen en de verbouw van circa 2.500 m 2 tot bedrijfsverzamelgebouw. Overigens is de locatie van bouwmarkt Karwei (nog) niet bij de plannen betrokken. Mogelijk vestigt zich hier in de toekomst een grote onderwijsinstelling. Bedrijventerrein Uitenhagestraat in Transvaal: revitalisering in de komende jaren. Scheveningen-Haven Het vervoersbedrijf Norfolk Line vertrekt uit de Haven. De locatie voor het visserijcluster kan een verplaatsing naar het huidige Norfolk-terrein zijn of naar het Noordelijk Havenhoofd. Het Norfolkterrein in Scheveningenhaven.

13 Ruimte voor bedrijven 2005-2020 Binnenstedelijke bedrijventerreinen Binnen de stad liggen tien bedrijventerreinen die allemaal in meer of mindere mate verouderd zijn. Afhankelijk van de situatie zijn drie vormen van aanpak mogelijk. Zoals een herinrichting waarbij de bestrating, verlichting en de wegen worden aangepakt, zonder dat de bedrijven een andere functie krijgen (revitalisering). Is het nodig om bedrijven uit te plaatsen en nieuwe bedrijven aan te trekken dan spreken we van herprofilering. Hier zijn drastischer maatregelen nodig, zoals bodemsanering of een heel nieuwe infrastructuur. Als de locatie door ingrepen een andere functie krijgt, spreekt men van transformatie. In onderstaand schema staat de strategie voor de binnenstedelijke bedrijventerreinen per locatie: Aanpak Revitalisering/herprofilering: Transformatie: Afhankelijk van verdere studie: Terrein Uitenhagestraat, Fruitweg, Kerketuinen, Zichtenburg, Dekkershoek en gedeelte van Binckhorst 2 ha GIT terrein in het Regentessekwartier 50 ha Binckhorst (gedeelte) 4 ha Laakhaven West 6 ha Scheveningen Haven 2 ha Petroleumhaven (inmiddels besloten tot gedeeltelijke transformatie) Red.

Ligging van het bedrijventerrein HarnaschPolder. De vijf bedrijventerreinen van het Industrieschap Plaspoelpolder.

15 Ruimte voor bedrijven 2005-2020 Oplossingen voor het ruimtetekort Den Haag kan binnen de stad niet volledig aan de toekomstige vraag naar bedrijventerreinen voldoen. Voor een deel lost het probleem zich op doordat nu al veel stadsgebonden bedrijven bij uitbreiding of verhuizing kiezen voor een locatie aan de stadsrand en op terreinen van de bedrijvenschappen waarin de gemeente participeert. Het gaat om bv. de terreinen in Wateringse Veld en Harnaschpolder. In de nabije toekomst zijn ook deze terreinen uitgegeven en zal er nieuwe voorraad terreinen nodig zijn. Daarnaast wordt in de woonwijken, op plekken waar dit kan, ruimte gemaakt voor bedrijfsruimte via functiemenging. Dit wordt verder uitgewerkt in het hoofdstuk hierna. Bedrijventerreinen in Haaglanden Verder horen grootschalige bedrijven met weinig arbeidsplaatsen per hectare of die veel milieuhinder opleveren niet op een binnenstedelijk terrein. Voor dit type bedrijven wijst Stadsgewest Haaglanden in het regionaal structuurplan alternatieve locaties aan zoals Bedrijvenpark HarnaschPolder en Grote Driehoek in Pijnacker-Nootdorp. In heel Haaglanden zijn tot 2020 voldoende uitgeefbare hectares beschikbaar om de resterende vraag van circa 60 hectare vanuit het Haagse bedrijfsleven te beantwoorden. Voorwaarde is wel dat de gemeenten in de regio alle geplande nieuwe hectares ontwikkelen en dat bestaande terreinen gehandhaafd blijven. Zoals Sion/ t Haantje. Deze ligt in Rijswijk. Den Haag pleit voor herontwikkeling tot bedrijventerrein. Het Stadsgewest Haaglanden werkt aan een regionale bedrijventerreinenstrategie om het toekomstig aanbod in de hele regio in evenwicht te brengen met de verwachte vraag. Zorgvuldige afstemming tussen gemeenten kan voorkomen dat overschotten of tekorten aan bepaalde typen locaties ontstaan. De ontwikkelingen dienen ook in de tijd op elkaar aan te sluiten. Den Haag is bereid te participeren bij de ontwikkeling van nieuwe terreinen. Dit kan via een bedrijvenschap met andere gemeenten of door grond aan te kopen. Gedacht kan worden aan Honderdland (Westland), Prisma (Zoetermeer) en Zuidplaspolder (Rotterdam). Ook wil Den Haag samen met de gemeente Westland zoeken naar uitbreidingsmogelijkheden voor het terrein Wateringse Veld. Er zijn bedrijven met een afzetmarkt in de stad, die wel sterk gehecht zijn aan een binnenstedelijke locatie, zoals een bakkerij, drukkerij, autowasinrichting, loodgieter of glaszetter. Voor hen zal ruimte blijven in de stad. Daarnaast kunnen kleinere bedrijven zich in de toekomst gemakkelijker elders in de stad vestigen, bijvoorbeeld langs doorgaande wegen. Den Haag stimuleert meer ruimte voor functiemenging in woonwijken.

Bedrijvigheid in de plint van een woningcomplex. Kleinschalige bedrijfsruimte in de Schilderswijk.

17 Ruimte voor bedrijven 2005-2020 Functiemenging: gemengd wonen en werken in de stad Om de schaarse ruimte optimaal te benutten, gaat Den Haag meer ruimte maken voor de menging van wonen en werken. Uiteraard kan dit alleen onder strikte voorwaarden en op geschikte locaties. Wonen en werken mogen elkaar niet in de weg zitten, maar moeten een meerwaarde opleveren. Kortom: functiemenging waar het kan en functiescheiding waar het moet. Bij functiemenging gaat het om de volgende soorten werk: - kantoren met voornamelijk administratieve functies; - bedrijven die producten maken, verwerken en/of distribueren zoals aannemers, loodgieters, schilders, drukkerijen en kleine garages; - dienstverleners zoals huisartsen, advocaten, kappers en kinderdagverblijven. Het nieuwe beleid is niet van toepassing op horeca, detailhandel, sport, recreatie, onderwijs en culturele instellingen. Daarvoor gelden andere besluiten en regelingen. Functiemenging kan zich op drie schaalniveaus voordoen: a. op een bedrijventerrein; b. langs doorgaande wegen en in woonbuurten; c. binnen één gebouw of bouwblok (wonen boven bedrijven). Voor elk schaalniveau zijn vuistregels ontwikkeld. Ze vormen voortaan de leidraad bij het herzien of opstellen van bestemmingsplannen en wijkvisies. a. Wonen op bedrijventerreinen De belangstelling om te wonen op een bedrijventerrein met overwegend kantoren en bedrijfspanden is gering. s Avonds zijn deze gebieden grotendeels verlaten en ook liggen winkels en andere voorzieningen ver weg. Alleen studenten en jongeren zijn hier wellicht voor te porren. Bovendien doen woningen afbreuk aan de uitstraling van een bedrijventerrein. Ondernemers kunnen om die reden de locatie mijden, wat de continuïteit en marktpositie in gevaar brengt. Verder valt wonen en werken vaak eenvoudigweg niet te combineren. Bij milieuhinderlijke bedrijven moet wettelijk een bepaalde afstand worden aangehouden tot de dichtstbijzijnde woning. Gezien de noodzaak grond optimaal te gebruiken, moeten dit soort overgangszones worden vermeden. Wel kan bij de aanpak van een verouderd bedrijventerrein een deel van het gebied een woonfunctie krijgen en bij voorkeur een deel dat aansluit op een bestaande woonwijk. Woningbouw zorgt voor opbrengsten waarmee de herstructurering van het resterende deel van het bedrijventerrein of van een terrein elders in de stad kan worden gefinancierd. Als een verouderd bedrijventerrein door een ongunstige ligging, moeilijke ontsluiting of om andere redenen een structureel slechte marktpositie zal blijven behouden, kan worden besloten het gehele terrein te bestemmen voor woningbouw. Woonwijken en bedrijventerreinen zijn nu vaak van elkaar gescheiden door onbenutte overgangszones. Deze grotendeels lege zones lenen zich goed voor de bouw van woonwerkwoningen, praktijkunits of voorzieningen. Uiteraard moeten alle randvoorwaarden in orde zijn zoals parkeren, ontsluiting en laden & lossen.

Werken en wonen in Nieuw Laakhaven. Bedrijfsruimte langs de Neherkade met erboven woningen.

19 Ruimte voor bedrijven 2005-2020 b. Werken in woonbuurten In en vooral aan de rand van woonbuurten komt meer ruimte voor bedrijvigheid. Het kan gaan om zelfstandige praktijk- en werkpanden of korte bedrijvenstroken. Een belangrijk criterium is het vloeroppervlak van de bedrijven. Bij de herziening of opstelling van bestemmingsplannen geldt voortaan het volgende onderscheid: > 500 m 2 Een bedrijf groter dan 500 m 2 kan zich in Den Haag alleen vestigen op bedrijventerreinen en kantorenlocaties. > 100 m 2 en < 500 Een kantoor, praktijkruimte of bedrijf tussen 100 m 2 en 500 m 2 kan zich ook vestigen langs doorgaande wegen. < 100 m 2 Kleinschalige bedrijvigheid tot 100 m 2 is toegestaan in woonstraten. Overigens geldt dit ook voor kantoorvilla s met een grotere omvang en werkruimten in de binnenstad. Grote kantoren met veel personeel laten zich moeilijk inpassen in woonwijken gezien de extra parkeer- en verkeersdruk. Bovendien roepen grote lege panden s avonds een gevoel van onveiligheid op bij bewoners. Ze doen afbreuk aan de marktpositie van de wijk als woongebied. Den Haag is bezig met een ingrijpende vernieuwing van verouderde wijken zoals Spoorwijk, Transvaal en de vier naoorlogse wijken in Zuidwest. Daarbij worden naast veel woningen ook bedrijfspanden gesloopt. Uitgangspunt is echter wel hetzelfde aantal m 2 bedrijfsruimte als voorheen terug te bouwen. Bedrijvigheid verschaft de broodnodige werkgelegenheid in de wijk. Starters en ondernemers in creatieve branches geven de voorkeur aan een inspirerende stedelijke omgeving boven een bedrijventerrein. Ze kunnen zich uitstekend vestigen langs doorgaande wegen van woonwijken. Gezien het kleinschalige karakter hoeven bereikbaarheid, parkeren en laden & lossen geen problemen op te leveren. c. Wonen boven werken In de stad staan veel gebouwen met op de begane grond commerciële activiteiten en op de verdiepingen woningen. In geval van eenmanszaken, kleine kantoren en praktijkruimten valt dit goed te combineren. De gemeente wil dan ook meer mogelijkheden bieden voor kleinschalige functiemenging binnen één gebouw of bouwblok. Bij productiebedrijven of werkplaatsen ligt dat veel moeilijker. Dan doen zich al snel problemen voor met laden & lossen, parkeren en geluidhinder. Bovendien brengt de zwaardere bouwconstructie van een productiehal extra investeringen met zich mee. In de praktijk blijkt het erg moeilijk dit type productie-units rendabel te realiseren. De gemeente staat de combinatie van bedrijfshallen met woningen voortaan dan ook alleen in uitzonderlijke situaties toe. Wel moet binnen wijken plaats blijven voor kleine bedrijven die hun afzetmarkt in de wijdere omgeving vinden zoals een loodgieter, dakdekker of schilder. In die gevallen is wellicht een combinatie mogelijk van werkplaatsen op de begane grond met praktijkruimten en/of kantoren op de bovengelegen etages. De verdiepingen dienen uiteraard wel een aparte entree te hebben. Laden & lossen mag geen hinder opleveren voor omwonenden. Verder is het denkbaar dat de bedrijven overdag parkeerplaatsen gebruiken waar s avonds en in het weekend bewoners parkeren (optimaal grondgebruik). Nieuwe combinatiegebouwen worden alleen toegestaan langs doorgaande wegen. Ze zijn nadrukkelijk niet bedoeld als showroom of verkoophal. Detailhandel hoort in winkelgebieden en grootschalige detailhandel op daartoe speciaal aangewezen locaties.

Laakhaven-West: de voormalige KPN-panden krijgen een nieuwe bestemming. Functiemenging: een voorbeeld in Laakhaven-West Behalve het water en de KPN-panden zal straks weinig nog herinneren aan de oude Laakhaven. Het bedrijventerrein krijgt een geheel nieuwe bestemming voor wonen en werken. Deze combinatie biedt het beste perspectief op een snelle en succesvolle herontwikkeling. Uitgangspunt bij de herinrichting is een gevarieerde buurt met bedrijven, voorzieningen en een flink aantal koop- en huurwoningen in diverse prijsklassen. De bedrijven mogen geen hinder opleveren. Gedacht wordt aan zakelijke en medische dienstverlening, ICT, communicatie en andere creatieve beroepen. Wonen en werken wordt gemengd in gebouwen en bouwblokken, waardoor de gunstige ligging van de locatie in het centrum van de stad optimaal benut wordt. Behoud van 12.000 m 2 bedrijfsverzamelgebouw Circa 1.000 woningen Circa 11.000 m 2 bedrijfsruimte Circa 4.500 m 2 showroom en/of kantoren (geen detailhandel) Parkeren op openbare straat, op eigen terrein en in parkeergarages. De gemeente heeft de KPN-panden (26.000 m 2 ) aangekocht. Ze worden opgeknapt en krijgen een culturele bestemming die het imago van deze nieuwe woon- en werkbuurt kan versterken. De gemeente stelt samen met een consortium van ontwikkelaars het Masterplan Laakhaven West op. Het Masterplan krijgt een vertaling in deelplannen en concrete bouwplannen. In 2006 kan het nieuwe bestemmingsplan Laakhaven West/Petroleumhaven in procedure worden gebracht.

21 Ruimte voor bedrijven 2005-2020 Functiemenging in de praktijk Subsidie voor nieuwe bedrijfsruimte. De gemeente draagt financieel bij aan de komst van bedrijfsruimte in herstructureringswijken. Deze middelen worden ingezet om nieuwe bedrijfspanden langs doorgaande wegen mogelijk te maken. De gemeente stelt een voorbeeldboek samen met geslaagde projecten elders in het land van bedrijfsruimte langs doorgaande wegen van woonwijken. Woningcorporaties en projectontwikkelaars kunnen hieruit inspiratie putten en zich overtuigen dat functiemenging een reële optie is. Nieuwe milieuhindercategorieën: De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) werkt aan een nieuwe systematiek voor de indeling van bedrijven in hinder- en milieucategorieën. Bij bestemmingsplannen geldt nu nog voor elke milieucategorie een minimale afstand van het bedrijf tot de dichtstbijzijnde woning. De huidige systematiek is rigide, omslachtig en verouderd. Maatwerk is niet mogelijk. Woonbestemming voor onverhuurbare bedrijfspanden: de gemeente maakt een inventarisatie van langdurig leegstaande bedrijfs- en kantoorpanden in woonbuurten. Panden die slecht verhuurbaar zijn door hun ligging in woongebieden kunnen onder bepaalde voorwaarden een woonbestemming krijgen.

Machinefabriek in productie. Machinefabriek Van Zetten aan de Fruitweg.

23 Ruimte voor bedrijven 2005-2020 Referenties Nota Bedrijventerreinenstrategie Den Haag 2005-2020, raadsvoorstel 2005-89, RIS: 127026. Functiemengingstrategie: mengen van bedrijven en wonen. Functiemenging waar het kan, functiescheiding waar het moet, raadsvoorstel 2005-88, RIS: 127027. Structuurvisie Den Haag 2020 Wereldstad aan Zee, raadsvoorstel 197, RIS: 129201. Ontwikkelingsrichting Uitenhagestraat, commissie 2005, RIS: 127281. Rapport Adviescommissie Scheveningen Havens, raadsmededeling 2005-138, 2005. RIS: 128074. Keuze Ontwikkelingsvariant Laakhaven West, commissie(stuk) 2005, RIS: 127052. Deze stukken zijn ook te vinden op www.denhaag.nl.

Bestaande bedrijventerreinen en kantorenlocaties in Den Haag.

25 Ruimte voor bedrijven 2005-2020 Bijlage 1 Totale vraag en aanbod uitgeefbare bedrijventerreinen 2005-2020 (in ha netto) Binnenstedelijk Stadsrand Den Haag Haaglanden Den Haag + bedrijfsschappen inclusief Den Haag Vraag 110 ha 265 ha 465 ha Aanbod Ca 50 ha Ca 175 ha* Ca 477 ha* Verschil Ca 60 ha tekort Ca 90 ha tekort 12 ha overschot * inclusief raming Sion/ t Haantje

27 Ruimte voor bedrijven 2005-2020 Bijlage 2 In dit overzicht staat de verwachte vraag in Den Haag en omgeving naar de zes typen bedrijventerreinen èn het geplande aanbod tot 2020. Gezien de lange looptijd wordt bij de raming van de vraag een ruime marge gehanteerd. De behoefte is uiteraard sterk afhankelijk van de economische ontwikkeling op korte en langere termijn. Gewenste segmentering nieuwe bedrijventerreinen in Den Haag en in de schappen 2005-2020 Segment Vraag Locaties Aanbod in netto ha Eersteklas Ypenburg, dp. 25 (GAVI) 18 bedrijvenpark Hoornwijck 3 20-25 Totaal 21 Modern Harnasch-Noord/ Weteringzone 31 bedrijven- Ypenburg dp. 21 en 22 13 terrein Ypenburg dp. 19, 20, 24 11-12 Studieloc Sion t Haantje PM Ypenburg - TNO 5 140-145 Totaal 20 Werkterrein Studieloc. Sion t Haantje PM Wateringse Veld 8 Harnasch Midden/ Weteringzone 19 30-50 Totaal 37 Intelligent logistiek Studieloc Sion t Haantje (30%) PM centrum 15-20 Totaal Milieu-eiland 10-15 Zoeklocatie regio 10-15 (bv Grote Driehoek / Ruyven) PM: dit is afhankelijk van toekomstige planvorming

Showrooms en bedrijven op Forepark. Productievloer van een bedrijf op Zichtenburg.

29 Ruimte voor bedrijven 2005-2020 Bijlage 3 Persbericht Den Haag, 25 april 05 College stemt in met Bedrijventerreinenstrategie 2005-2020 Den Haag waarborgt aantrekkelijk ondernemersklimaat Het College van Burgemeester en Wethouders heeft vandaag ingestemd met de Bedrijventerreinenstrategie Den Haag 2005-2020. Hierin geeft de gemeente haar visie op hoe ze het beste met haar bestaande en nieuwe bedrijventerreinen om kan gaan. Om een aantrekkelijk ondernemersklimaat in de toekomst te waarborgen kiest de gemeente er voor om lokaal gebonden bedrijven te huisvesten in de binnenstad. Daarnaast streeft Den Haag naar meer (nieuwe) bedrijventerreinen aan de rand van de stad en in de regio. Een bloeiend en groeiend bedrijfsleven is van groot belang voor de stad Den Haag. Met de Bedrijventerreinenstrategie willen we de economische structuur van de stad versterken, aldus wethouder Pieter van Woensel van Economie en Personeel. Om dat te realiseren dient de gemeente Den Haag voorzieningen te creëren waarmee een aantrekkelijk ondernemersklimaat geboden kan worden. Zoals het aanbieden van adequate huisvesting die aansluit op de vraag in de markt en die de groei van de werkgelegenheid in de stad bevordert. Daarnaast geeft de Bedrijventerreinenstrategie ook richting aan het op peil houden van de regionale bedrijventerreinenvoorraad en hoe om te gaan met de toenemende ruimtedruk op bedrijfsterreinen. De gemeente denkt hierbij ook aan het samenwerken met nieuwe bedrijventerreinen in andere gemeenten: Honderdland, Zuidplaspolder, Prisma etc. Hiermee anticipeert de gemeente op de keuzes die gemaakt moeten worden tussen wonen, werken en groen, sport en andere voorzieningen. Noot voor de redactie: Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Joep van Ool, Dienst Stedelijke Ontwikkeling, afdeling Communicatie, telefoonnr. 070-353 4130 of 06-29065388.

Voltooide herstructurering van een deel van Laakhaven met menging van wonen en werken. Kleinschalige bedrijfsruimte in een woonwijk aan de Parallelweg.

31 Ruimte voor bedrijven 2005-2020 Bijlage 4 Persbericht Den Haag, 25 april 05 Den Haag zet in op mengen bedrijvigheid en woningen Woningen en bedrijfsruimtes kunnen zich vaker dan nu in Den Haag onder een dak bevinden of dichtbij elkaar staan. Het vaker mengen van woningen en bedrijvigheid in plangebieden biedt kansen om de schaarse grond van Den Haag beter te benutten. Daardoor ontstaat er meer ruimte voor de bouw van woningen. Om tegemoet te komen aan de wensen van bewoners en bedrijven wordt ingezet op functiemenging waar het kan en functiescheiding waar het moet. Dat staat in de Functiemengingsstrategie waar het college van burgemeester en wethouders vandaag mee heeft ingestemd. De strategie van wethouder Van Woensel van Economie biedt uitgangspunten voor alle Haagse plannen en biedt een kader voor hoe functiemenging kan worden vertaald in bestemmingsplannen. De uitgangspunten maken vertragende discussies over elke afzonderlijke locatie overbodig. In de Functiemengingstrategie verschillen de vuistregels voor bedrijventerreinen, bedrijven in woonbuurten en bedrijven langs hoofdwegen. Zo heeft het de voorkeur van Van Woensel dat er op bedrijventerreinen geen gemengde panden verrijzen. Daar zien we liever aparte zones voor wonen en bedrijvigheid ontstaan. Tussen de woningen en bedrijven kunnen we dan bijvoorbeeld voorzieningen of woonwerk-woningen plannen. Daardoor wordt de ruimte optimaal gebruikt, aldus de wethouder. Voor bedrijvigheid langs doorgaande wegen en kleinschalige bedrijven in de wijk moet er veel ruimte zijn. Dit verbetert het ondernemersklimaat en vergroot tegelijkertijd de leefbaarheid van de stad. Hiervoor wordt de grootte van bedrijven als maatstaf genomen. Zo moeten grotere bedrijven zich vestigen op een bedrijventerrein of kantoorlocatie. Ondernemers met kleine bedrijven kunnen hun bedrijf uitoefenen in woonstraten in de buurt. Vanwege de schaarste aan ruimte wil Van Woensel tevens combinatiegebouwen van woningen en kleinschalige kantoor- en praktijkruimtes stimuleren. Ook moeten structureel leegstaande kantoor- en bedrijfspanden een herbestemming krijgen. Noot voor de redactie: Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Joep van Ool, Dienst Stedelijke Ontwikkeling, afdeling Communicatie, telefoonnummer 070-353 4130 of 06-29 06 53 88.

32 Ruimte voor bedrijven 2005-2020 Colofon Uitgave Gemeente Den Haag Dienst Stedelijke Ontwikkeling Postbus 12 655 2500 DP Den Haag Bezoekadres: Spui 70 Vormgeving omslag Dienst Stedelijke Ontwikkeling Afdeling Communicatie Productie Facilitaire Dienst Multimedia Fotografie DSO Communicatie Raymond de Vries Bojcin & Clercx architecten Steenworp vestigingsadviseurs Haaglanden Industrieschap De Plaspoelpolder Bedrijvenschap HarnaschPolder Oplage: 500 Inlichtingen Directie Beleid Afdeling Economie mw. drs. I.E. de Roos tel (070) - 353 48 09 e-mail: i.deroos@dso.denhaag.nl dhr. drs. P. Kersten tel (070) - 353 41 46 e-mail: p.kersten@dso.denhaag.nl Exemplaren van deze brochure kunnen worden besteld bij: Dienst Stedelijke Ontwikkeling Afdeling Economie / secretariaat Postbus 12.655 2500 DP Den Haag tel. (070) - 353 41 97 Een digitale versie is verkrijgbaar op www.denhaag.nl. De Dienst Stedelijke Ontwikkeling aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid inzake het gebruik en toepassing van de gepresenteerde gegevens. Bij gebruik van cijfers is bronvermelding verplicht.

Tekst