Datum : zaterdag 30 november 2013 Opleiding : CCC01, CCM18 en CCM19 Examen : Module 1 Integrale Bedrijfsanalyse (IBA) Docent(en) : Drs. J.H. Gieskens AC CCM QT Tijd : 3 klokuren RICHTLIJNEN EXAMEN Vóór aanvang van het examen dient u zich te legitimeren aan de hand van een geldig legitimatiebewijs. Het examen bestaat uit één case. De vragen van dit examen zijn gebaseerd op de leerstof uit het boek, de readers, de colleges alsmede de verstrekte hand-outs. U dient uw uitwerkingen in te leveren op het uitgereikte VVCM uitwerkingenpapier. Beschrijf het uitwerkingenpapier enkel aan de voorkant en voorzie elk blad van uw naam, studentnummer, leergang en paginanummer. Lever géén kladpapier in! Toegestane hulpmiddelen: - SBI2008 (wordt verstrekt als bijlage bij dit examen) - Blauwe of zwarte balpen; het gebruik van potlood en/of vulpen is verboden! - Calculator (niet grafisch en/of programmeerbaar) - Liniaal / tekenliniaal Formuleer uw antwoorden in behoorlijk Nederlands. Gebruik géén afkortingen of telegramstijl. Correspondentie over de examencijfers of exameninzage verlopen via het secretariaat. Na afloop van het examen mag u de examenvragen behouden. - Antwoorden CCC01, CCM18 & 19 Mod IBA 131130 Examen (incl antwoorden) Pagina 1 van 13
Opgave: Boek- en Kantoorvakhandel Vives BV De Bredase boek- en kantoorvakhandel Vives BV levert voornamelijk aan particulieren (boeken, wenskaarten en schrijfgerei) maar daarnaast ook aan bedrijven (kantoorartikelen). Ten behoeve van de verkoop beschikt Vives BV over een eigen winkelpand aan de karakteristieke zuidkant van het centrum waar het aangenaam winkelen is. Het winkelaanbod is gediversifieerd en heeft een aantrekkingskracht op de zowel de oudere draagkrachtige consumenten uit het Ginneken als de shopaholics uit het Brabantse. Vives BV is begin jaren 60 van de vorige eeuw ontstaan als schoolboeken-, boeken- en kantoorvakhandel. Sinds de eeuwwisseling is er een duidelijke verandering in het assortiment waarneembaar. Zo is onder druk van de collectieve schoolboekeninkoop en het internet het omzetaandeel in de studieboeken sterk teruggelopen. Daarentegen is de omzet in tijdschriften, loten, kookboeken, kinderboeken en populaire romans toegenomen. Ook de afzet van kantoorartikelen aan bedrijven staat al jaren onder druk. Deze terugloop wordt echter ruimschoots opgevangen door de afzet van bureaubenodigdheden en ICT supplies (toner cartridges) aan freelancers en klein zakelijk gebruikers; de zogenoemde Small-Office- Home-Office markt (SOHO markt). Deze doelgroep koopt veelal op rekening. De huidige DGA, Ton Vives, houdt de trends in de branche scherp in de gaten. Hiertoe bezoekt hij met enige regelmaat bijeenkomsten van brancheverenigingen voor de boek- en kantoorvakhandel. Dit heeft in 2010 onder meer geleid tot een verbouwing die voorzag in een uitbreiding van de zaak en een complete vernieuwing van het interieur. Met deze verbouwing werd tevens ruimte voor een tweetal nieuwe artikelgroepen gecreëerd: e-readers en impuls/cadeau artikelen. Met deze nieuwe aanpak lijkt Vives BV succes te boeken; de omzet kent in 2011 en 2012 weer een stijgende lijn. Ondanks deze omzetstijging is Ton Vives niet op zijn lauweren gaan rusten. Integendeel; er zijn diverse ontwikkelingen in de markt die Ton zorgen baren. Zo verkopen de Albert Heijn supermarkt en het Kruidvat aan de overkant van de straat sinds enkele jaren ook tijdschriften en wenskaarten. Daarnaast groeit de verkoop van boeken en e-books via het internet; het feit dat Albert Heijn de internethandel Bol.com heeft overgenomen spreekt boekdelen! En tenslotte zijn er nieuwe onverwachte concurrenten ontstaan; de wenskaartenproducent Hallmark heeft eigen winkels geopend en bij Greetz van Post.nl kunnen online kaarten worden gedrukt en verzonden! Tot op heden lijkt het er echter op dat Vives BV de afgelopen jaren als enige boekhandel aan de Bredase zuidkant deze nieuwe vormen van concurrentie CCC01, CCM18 & 19 Mod IBA 131130 Examen (incl antwoorden) Pagina 2 van 13
het hoofd heeft kunnen bieden. Sinds het jaar 2000 zijn drie andere boekwinkels die zich binnen een straal van 1 kilometer bevonden gestopt met hun zaak. Periodiek heeft Ton Vives een gesprek met de accountmanager van de bank. Afgelopen jaar ontving hij van de Rabobank het rapport Boekenbranche Cijfers & Trends. Hierin stond ondermeer onderstaande informatie. Branche Tot de branche behoren alle detailhandelsondernemingen die de verkoop van boeken aan particulieren als hoofdfunctie hebben. Zij zijn in te delen in totaalboekhandel, assortimentsboekhandel, buurt- en dorpsboekhandel, ketenboekhandel en thematisch gespecialiseerde boekhandel (zoals reisboekwinkel en kinderboekwinkel). Trends Toename oriëntatie en verkoop via internet. Opkomst e-boeken en bijhorende applicaties en gadgets. Toename filialisering, schaalvergroting en commerciële samenwerking rondom inkoop en franchising. Tweedehands markt neemt toe. Perspectief In 2011 lag de omzet van de algemene boekenmarkt 4,6% lager dan in 2010. Voor het tweede jaar op rij kromp de boekenmarkt. Dit betreft niet alleen de boekverkopen via boekhandels, maar ook via webwinkels, warenhuizen en andere verkoopkanalen. De omzet van boekhandels zal naar verwachting nog verder zijn gedaald doordat het aandeel verkoop van boeken via internet en branchevreemde partijen zoals supermarkten waarschijnlijk is toegenomen. Naar verwachting zet dit beeld in 2012 en 2013 door en krijgt de branche opnieuw te maken met een omzetdaling. De boekenbranche blijft uitermate competitief en eist een scherpe en onderscheidende positionering. De keuze van de doelgroep, het passende assortiment en de juiste distributiekanalen bepalen het onderscheid tussen de vele aanbieders. Voor de fysieke vestigingen blijven service, persoonlijk contact en beleving cruciaal om klanten te werven en te houden. Maar naast fysieke aankopen gebruiken consumenten veel vaker het internet om zich te oriënteren en om te kopen. Een omnichannelstrategie wordt daarom steeds belangrijker. Branchevreemde kanalen hebben de boekenverkoop ontdekt en verhogen de concurrentie. Op productniveau geven het digitaal lezen en bijhorende applicaties en gadgets nieuwe impulsen. De verkoop van e-books is de afgelopen jaren enorm toegenomen. Nog een reden waarom ondernemers niet om omnichanneling heen kunnen. CCC01, CCM18 & 19 Mod IBA 131130 Examen (incl antwoorden) Pagina 3 van 13
Onderstaand treft u de jaarrekeningen van Vives BV over de afgelopen jaren aan. Bestudeer deze jaarrekeningen en beantwoord de bijbehorende vragen. Bij de beantwoording van de vragen kunt u abstraheren van BTW problematiek. Boek- en Kantoorvakhandel Vives BV Resultatenrekening 2011 2010 2009 2008 Netto omzet 658.000 604.000 680.000 613.500 Inkoopprijs omzet 451.500 443.000 491.500 432.000 Bruto omzetresultaat 206.500 161.000 188.500 181.500 Kosten Personeelskosten 55.000 57.000 52.500 56.000 Huisvestingskosten 4.000 5.500 3.500 3.000 Verkoopkosten 19.500 21.000 18.500 19.000 Kantoorkosten 15.000 12.000 10.500 13.500 Overige bedrijfskosten 21.500 28.000 29.000 18.500 115.000 123.500 114.000 110.000 EbITDA 91.500 37.500 74.500 71.500 Afschrijvingen 13.000 8.500 8.000 8.000 EbIT 78.500 29.000 66.500 63.500 Rentelast 20.500 16.000 6.500 6.500 EbT 58.000 13.000 60.000 57.000 VpB 20% 11.600 2.600 12.000 11.400 EaT (NE) 46.400 10.400 48.000 45.600 CCC01, CCM18 & 19 Mod IBA 131130 Examen (incl antwoorden) Pagina 4 van 13
Boek- en Kantoorvakhandel Vives BV Balans per ultimo boekjaar 2011 2010 2009 2008 Activa IVA Software 0 0 0 0 0 0 0 0 MVA Bedrijfsgebouwen en terreinen 259.000 243.500 58.000 48.000 Inventaris 23.000 24.000 5.500 8.000 Vervoermiddelen 4.000 9.500 15.000 20.500 286.000 277.000 78.500 76.500 FVA Vorderingen op deelnames 11.000 11.000 11.000 11.000 11.000 11.000 11.000 11.000 Voorraden Voorraden 165.000 159.500 158.500 165.500 165.000 159.500 158.500 165.500 Vorderingen Handelsdebiteuren 43.000 47.000 66.500 37.500 BTW, LB & Premies soc. verz. 0 17.500 0 0 Overige vorderingen en Overl. Act. 8.500 6.500 5.500 6.500 51.500 71.000 72.000 44.000 Liquide Middelen 16.500 19.500 36.500 34.500 530.000 538.000 356.500 331.500 Passiva EV Aandelenvermogen 18.000 18.000 18.000 18.000 Winstreserve 81.000 74.500 121.000 139.500 99.000 92.500 139.000 157.500 VVL Hypotheken 250.000 250.000 4.500 4.500 Schulden aan kredietinstellingen 0 0 7.000 12.500 250.000 250.000 11.500 17.000 VVK RC 65.000 51.500 75.000 39.000 Aflossingsverplichting VVL 0 0 5.500 5.000 Handelscrediteuren 93.000 131.500 99.500 90.000 BTW, LB & Premies soc. verz. 14.500 1.000 14.000 10.500 Overige schulden en overl. passiva 8.500 11.500 12.000 12.500 181.000 195.500 206.000 157.000 530.000 538.000 356.500 331.500 CCC01, CCM18 & 19 Mod IBA 131130 Examen (incl antwoorden) Pagina 5 van 13
Gevraagd: 1. BEDRIJFSTAKANALYSE a. Wat is/zijn de SBI code(s) van Vives BV? [2+2 = 4 pt] 47.61 Winkels in boeken 47.62 Winkels in kranten, tijdschriften en kantoorbehoeften NB: Aan de SBI codes 47.4 Winkels in consumentenelektronica (vanwege de e-readers) en 47.63 Winkels in audio- en video-opnamen (vanwege de e-books en luisterboeken) worden géén punten toegekend. De e-readers, e-books en luisterboeken vormen vooralsnog géén hoofdproduct in het assortiment. b. Waarom is het van belang om de SBI code van een organisatie te kennen? [Per correct antwoord 1 punt; maximaal 3 x 1 punt = 3 punten] Belang voor organisatie: - aan de hand van de eigen SBI code kan de performance van de organisatie worden vergeleken met het branchegemiddelde (= verticale analyse), - aan de hand van de SBI code van klanten en toeleveranciers kan de financiële gezondheid van deze stakeholders worden bepaald. Belang voor overheid: - het vergaren van gegevens voor de macro- en meso-economische statistiek (CBS). Belang voor bank: - aan de hand van de SBI code kan informatie over de gemiddelde performance en kredietwaardigheid van de branche worden verkregen waarmee een specifieke klant kan worden vergeleken. 2. DEPONEREN JAARRAPPORT a. Leg gemotiveerd uit waarom Vives BV jaarlijks het jaarrapport dient te deponeren bij het Handelsregister van de KvK. Zoals de naam van de zaak aangeeft is Vives BV een Besloten Vennootschap. BV s kennen een publicatieplicht. Dit betekent dat zij conform de Nederlandse wet (art. 394 BW2) gehouden zijn om hun jaarverslag te deponeren bij het Handelsregister van de KvK. [2 pt] CCC01, CCM18 & 19 Mod IBA 131130 Examen (incl antwoorden) Pagina 6 van 13
b. Welke jaarstukken dient Vives BV te deponeren? Motiveer uw antwoord. [2 pt] Uit de gegeven balansen en de resultatenrekeningen blijkt dat Vives BV conform het Nederlands Jaarrekeningrecht (art. 396.1 BW2) zich kwalificeert als een kleine BV. Een kleine BV hoeft enkel een gecomprimeerde balans en een toelichting te publiceren. c. Verklaar de stelling We are living in a world of bounded rationality based on limited information in het licht van voorgaande twee punten. De informatieverstrekking door middel van de deponering van het jaarrapport is summier (limited information), de ratio achter de beslissingen die op basis van deze rapporten worden genomen zijn dan ook begrensd (bounded rationality). [2 pt] 3. BEDRIJFSTAKANALYSE a. Teken het 5 Krachtenmodel van Porter en benoem de krachten. [5 pt] b. Stel ten behoeve van Vives BV een bedrijfstakanalyse op aan de hand van het 5 Krachtenmodel. Doe dit in de juiste volgorde! [5x2 = 10pt] Horizontaal; partijen uit de core-omgeving (doelomgeving): Afnemers: afnemers verenigen zich in stichtingen voor collectieve schoolboekeninkoop (scholen) of sluiten zich aan bij inkoopcombinaties (stichtingen in zorg en welzijn, semioverhied instanties) of kopen rechtstreeks bij de groothandel (bedrijven). CCC01, CCM18 & 19 Mod IBA 131130 Examen (incl antwoorden) Pagina 7 van 13
Leveranciers: leveranciers fuseren tot grote machtsblokken en eisen een minimale afname van een aantal boeken. Concurrenten: concurrenten fuseren of sluiten zich aan bij inkoopcombinaties. Verticaal; partijen uit de micro-omgeving: Potentiële toetreders: de afgelopen jaren zijn er veel branchevreemde concurrenten bijgekomen; supermarkten, tuincentra, drogisterijen, postbedrijf en verticalisering (Hallmark). Verticaal; concepten uit de macro-omgeving: Substituten: e-books voor op de computer maar ook voor e-readers. Deze trend zet zich bovendien voort in gesproken boeken ofwel luisterboeken. 4. BEDRIJFSANALYSE: Financiële structuur a. Bereken over de vier jaren de twee ratio`s waarmee u de Gouden Balansregel kunt opstellen. [8 x 1 pt = 8 pt] GBR Boek- en Kantoorvakhandel Vives BV 2011 2010 2009 2008 Gouden Balans Ratio : Vaste Activa / Langlopend Vermogen 0,85 0,84 0,59 0,50 Normatieve range: 0,5 < GBR < 0,8 Absolute range: 0 < GBR < 1 BWK Ratio : BWK / VVK (= Current Ratio) > 1,3 1,29 1,28 1,30 1,55 b. Geef uw beargumenteerd oordeel over de financiële structuur van Vives BV aan de hand van de Gouden Balansregel. [2 + 2 pt = 4 pt] In de twee laatste jaren voldoet Vives BV net niet aan de Gouden Balansregel ; de current ratio is net iets kleiner dan 1,3 en de GBR ratio is net iets hoger dan 0,8. In 2008 en 2009 voldeed Vives BV wel aan de GBR. Over de jaren heen is er sprake van een verslechtering die uiteindelijk heeft geleid tot een licht illiquide positie in 2011. 5. BEDRIJFSANALYSE: Liquiditeit a. Geef de definitie van het begrip liquiditeit. [2 pt] CCC01, CCM18 & 19 Mod IBA 131130 Examen (incl antwoorden) Pagina 8 van 13
Liquiditeit is de mate waarin een organisatie op korte termijn aan de verplichtingen kan voldoen zonder dat hierbij de continuïteit in gevaar komt. b. Bereken de liquiditeit van Vives BV over 2008-2011 op basis van: - de Current ratio, [2 pt] - de Quick ratio, [2 pt] - de Cash ratio. [2 pt] - de Loan-to-Deposit ratio (LTD). [2 pt] LIQUIDITEIT Boek- en Kantoorvakhandel Vives BV Norm 2011 2010 2009 2008 Current ratio (3 rd grade) : Vl. Activa / VVK > 1,3 1,29 1,28 1,30 1,55 Quick ratio (2 nd grade) : (Vl. Activa - vrd) / VVK > 1 0,38 0,46 0,53 0,50 Cash ratio (1 st grade) : (Vl. Activa - vrd - vorderingen) / VVK 0,2 à 0,4 0,09 0,10 0,18 0,22 Loan to Deposit ratio : (Effecten + LM) / (Aflossingsverplichting + RC) >1 0,25 0,38 0,45 0,78 c. Geef uw geargumenteerd oordeel over de liquiditeit van Vives BV aan de hand van de bovenstaande liquiditeitsratio`s. [4 x 2 = 8 pt] Cash en LTD ratio: De berekening van de cash ratio geeft weliswaar een positieve uitkomst maar laat eveneens een dalende lijn zien. In 2008 lag de uitkomst van deze ratio nog boven de norm. Vanaf 2009 zakt deze echter weg; de verbouwing in 2010 vormt een aanslag op de Cash ratio. Het Financial Cushion slinkt derhalve. Deze jaarlijks dalende lijn is overigens ook waarneembaar in de LTD ratio. In de afgelopen vier jaren verkeerde de uitkomst van deze ratio nooit boven de norm van 1. Reden hiervoor is de negatieve stand op de lopende rekening. Dit is een aandachtspunt voor Vives BV. Quick ratio: Een vergelijking van de uitkomsten van de quick ratio met de overall minimumnorm van 1 toont aan dat de scores van deze ratio in de loop der jaren diep onder de norm liggen en zelfs verder wegzakken. Het grote verschil tussen de Current en de Quick ratio is bij deze onderneming echter verklaarbaar door de grote voorraad die in de winkel ligt. Daarmee is de lage quick ratio niet verontrustend. Current ratio: Een vergelijking van de uitkomsten van de current ratio met de overall minimumnorm van 1,3 toont aan dat de scores van deze ratio in de loop der jaren licht verzwakt zijn en de laatste jaren rond de norm schommelen. Als gevolg van de substantiële daling van de quick ratio en de stabiele cash ratio zal er echter een CCC01, CCM18 & 19 Mod IBA 131130 Examen (incl antwoorden) Pagina 9 van 13
aanzienlijke stijging van de voorraden opgetreden zijn. Dit kan positief zijn voor het resultaat van de winkel als deze voorraden een hoge omloopsnelheid en/of winstmarge hebben. Mochten de omloopsnelheid en/of winstmarge van de voorraden echter dalen, dan is dit negatief voor het resultaat. Conclusie: de ontwikkeling van de liquiditeitspositie over de afgelopen vier jaren is negatief maar in het licht van de verbouwing begrijpelijk. Vives BV zal de komende jaren met name aan het Financial Cushion moeten werken zodat de Cash en LTD ratio weer op of boven de norm komen te liggen. 6. BEDRIJFSANALYSE: Rentabiliteit a. Geef de definitie van het begrip rentabiliteit. [2 pt] Winstgevendheid. b. Bereken de rentabiliteit van Vives BV voor 2009-2011 op basis van onderstaande ratio`s: - de RVV (KVV), [2 pt] - de REV, [2 pt] - de RTV. [2 pt] RENTABILITEIT (gemiddeld) 2011 2010 2009 2008 RVV (KVV) : I / VV 4,7% 4,8% 3,3% nvt RTV : EbIT / TV 14,7% 6,5% 19,3% nvt REV (voor VpB) : EbT / EV 60,6% 11,2% 40,5% nvt REV (voor VpB) : RTV + (RTV-KVV) x (VV/EV) 60,6% 11,2% 40,5% nvt RTV = 14,7% 6,5% 19,3% nvt Rentemarge : (RTV-KVV) = 10,0% 1,7% 16,0% nvt Hefboomfactor : (VV/EV) = 4,58 2,86 1,32 nvt c. Bereken de hefboomwerking van de vermogensstructuur van Vives BV voor 2009-2011. Zie bovenstaand schema. [4 pt] d. Geef uw gemotiveerd oordeel over de ontwikkeling van deze hefboomwerking. [2 pt] De hefboomfactor stijgt over de jaren 2009-2011. De oorzaak hiervan ligt met name in de hypothecaire financiering. De rentemarge daarentegen kent een wisselend beeld. De oorzaak hiervan ligt enerzijds in het aantrekken van de hypotheek, i.d.v.v. grotere intrestlasten, maar ook in de wisselende winsten. Overall is er hier sprake van een positieve hefboomwerking. CCC01, CCM18 & 19 Mod IBA 131130 Examen (incl antwoorden) Pagina 10 van 13
7. BEDRIJFSANALYSE: Activiteit a. Bereken de volgende activiteitenratio`s over de jaren 2009-2011: - gemiddelde looptijd voorraden, [2 pt] - gemiddelde looptijd kt vorderingen, [2 pt] - gemiddelde looptijd kt schulden. [2 pt] ACTIVITEIT (gem) 2011 2010 2009 2008 KT Vorderingen Gem. looptijd KT vorderingen : gem. KT vorderingen / omzet x 365 33,98 43,21 31,13 nvt 34 44 32 nvt KT Schulden Gem. looptijd KT schulden : gem. KT schulden / inkoopw. omzet x 365 152,18 165,40 134,79 nvt 153 166 135 nvt Voorraden Gem. looptijd voorraden : gem. KT voorraad / inkoopw. omzet x 365 131,17 131,00 120,31 nvt 132 132 121 nvt b. Geef uw gemotiveerd oordeel over de financial efficiency van de operationele activiteiten van Vives BV aan de hand van de hierboven berekende activiteitenratio`s. Het lijkt er op dat de debiteuren op tijd betalen (rond de 30 dagen). Let echter op: een groot gedeelte van de omzet wordt cash voldaan. Deze ratio geeft derhalve een sterk vertekend beeld! Ook de ratio voor de KT schulden geeft een vertekend beeld; hierin zijn immers zowel de inherente als autonome schulden opgenomen. De gemiddelde looptijd van de voorraden geeft wel een juist beeld; hieruit blijkt dat de gemiddelde voorraadtermijn tussen de 120 en 130 dagen ligt. Voor de boekenbranche is dit een normale grootheid. [2 pt] [2 pt] [2 pt] c. Welke andere activiteitenratio`s zou u Vives BV aanbevelen? [2 pt] DWC: Days Working Capital De berekening van activiteitenratio`s op basis van enkel inherente grootheden. Daarnaast dient de omzet te worden gesplitst naar omzet à contant en op rekening. CCC01, CCM18 & 19 Mod IBA 131130 Examen (incl antwoorden) Pagina 11 van 13
8. SWOT a. Stel de SWOT analyse voor VIVES BV op. [2 (vorm) + 4 (inhoud) = 6 pt] Strong Weak Assortiment / diversiteit Intern: Locatie Geen eigen internetsite Kennis van markt / trends / netwerk Financieel: liquiditeit Extern: Antiquariaat Omni- / multichannel Branchevreemde artikelen cadeau artikelen in assortiment Economische crisis Krimpende boekenmarkt ICT: internet verkopen en e-books Shoppen als belevenis Nieuwe concurrenten Opportunity Threat CCC01, CCM18 & 19 Mod IBA 131130 Examen (incl antwoorden) Pagina 12 van 13
Intern: b. Geef de strategische opties voor VIVES BV weer aan de hand van de door u opgestelde SWOT analyse. [2 (vorm) + 6 (inhoud) = 8 pt] Extern: Opportunity Threat Strong Aanvallen of groeien in: - buurtboekhandel en - boekhandel met belevenis Verdedigen tegen: - verticalisering Weak Versterken van: - naamsbekendheid in geheel Breda, - assortiment met toegevoegde waarde, - financiële positie, - vindbaarheid op internet. Helemaal terugtrekken uit schoolboeken CCC01, CCM18 & 19 Mod IBA 131130 Examen (incl antwoorden) Pagina 13 van 13