Appendix Bedrijfseconomie

Transcriptie

1 Appendix Bedrijfseconomie De Nederlandse Associatie voor Praktijkexamens ( de Associatie ) organiseert twee keer per jaar examens voor het in ons land erkende Praktijkdiploma Boekhouden (PDB). Voor het behalen van dit diploma moeten examens worden afgelegd voor de volgende modules: Basiskennis Boekhouden (BKB). Basiskennis Calculatie (BKC). Financiële administratie. Kostprijscalculatie. Bedrijfseconomie. Periodeafsluiting. Vanaf het studiejaar kunnen mbo-studenten die een financieeladministratieve opleiding op niveau 3 of 4 volgen, op hun eigen school deelnemen aan de door de Associatie georganiseerde examens voor het Praktijkdiploma Boekhouden. Deze mogelijkheid is ontstaan door een samenwerking tussen de Stichting Praktijkleren en de Associatie. Om te komen tot een goede afstemming van de exameneisen van beide instellingen moesten de examenprogramma s van deze instellingen worden aangepast. De wijzigingen die zijn aangebracht in het examenprogramma van de Associatie hadden tot gevolg dat ook de door Noordhoff Uitgevers ontwikkelde boeken voor de zes modules van het PDB-examen enigszins moesten worden aangepast. Daarom hebben de schrijvers van deze boeken een appendix bij elk boek samengesteld. Hierin zijn de wijzigingen in het examenprogramma van de Associatie opgenomen. Op de volgende bladzijde vindt u een handleiding waarin de wijzigingen voor het boek Bedrijfseconomie ISBN per hoofdstuk staan vermeld. In het vervolg van deze appendix worden alle onderwerpen die in de handleiding staan vermeld bij Toevoegen achtereenvolgens uitgewerkt. Indien u vragen heeft over de zes boeken, deze appendix of anderszins kunt u altijd contact opnemen met de uitgever, via info@noordhoff.nl. Hoogstraten/Essen, zomer 2011 Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren App. 1 van 19

2 Handleiding appendix bij het boek Bedrijfseconomie Hoofdstuk uit boek Wijzigingen t.o.v. boek 1 Basisvaardigheden 2 Procenten en promillen 3 Kosten, opbrengst en winst 4 Enkelvoudige en samengestelde interest Toevoegen: Formules worden op examen verstrekt. 5 Renten Toevoegen: Formules worden op examen verstrekt. 6 Annuïteiten Toevoegen: Formules worden op examen verstrekt. 7 Berekeningen aandelen en obligaties Vervallen in paragraaf 7.4: Invloed conversie op waarde oude aandelen. 8 Activiteitsratio s 9 Liquiditeit, solvabiliteit en rentabiliteit Toevoegen aan paragraaf 9.4: - Rentabiliteit en hefboomeffect; - Cashflow in financiële analyse. Toevoegen na hoofdstuk 9: 9A, Resultaten- en liquiditeitsbegroting 9A.1, Resultatenbegroting 9A.2, Liquiditeitsbegroting 10 Tabellen en grafieken 11 Indexcijfers 12 Spreadsheets 13 Bedrijfseconomie examentraining Uitwerkingen zelftoetsen Toevoegen aan de uitwerkingen: Uitwerking zelftoets hoofdstuk 9A. De hierboven genoemde toe te voegen onderwerpen bespreken we hierna. App. 2 van 19 Handleiding appendix bij het boek Bedrijfseconomie

3 Liquiditeit, solvabiliteit en rentabiliteit 9 Toevoegen aan paragraaf 9.4 na voorbeeld 9.6: Rentabiliteit en hefboomeffect Wanneer een onderneming gedeeltelijk wordt gefinancierd met eigen vermogen en gedeeltelijk met vreemd vermogen, treedt dikwijls een hefboomeffect op. Hefboomeffect Onder het hefboomeffect verstaan we het effect dat een verschil tussen de rentabiliteit van het totale vermogen en de gemiddelde interestvoet van het vreemd vermogen heeft op de rentabiliteit van het eigen vermogen. Interest VV Gemiddeld VV 100% Een hefboomeffect treedt op zodra de rentabiliteit van het totale vermogen afwijkt van de gemiddelde interestvoet die geldt voor het vreemd vermogen. Als gevolg van deze afwijking wordt de rentabiliteit van het eigen vermogen gunstig of ongunstig beïnvloed. 9.4 Rentabiliteitsratio s App. 3 van 19 De gemiddelde interestvoet van het vreemd vermogen berekenen we als volgt:

4 Voorbeeld 9.6A Bij Van Asten BV in Emmen gelden voor 2010 de volgende cijfers: Gemiddeld geïnvesteerd eigen vermogen = Gemiddeld geïnvesteerd vreemd vermogen = Gemiddelde interestvoet vreemd vermogen = IVV = 8%. Nettowinst vóór belasting = Tarief vennootschapsbelasting = 25%. Gevraagd 1 Bereken de rentabiliteit van het gemiddeld geïnvesteerd totale vermogen (RTV). 2 Bereken de rentabiliteit van het gemiddeld geïnvesteerd eigen vermogen (REV). 3 Toon met behulp van een berekening aan dat sprake is van een gunstig hefboomeffect. Uitwerking Nettowinst + Interest VV 1 RTV = Gemiddeld TV 100% % van RTV = % RTV = % = 10%. Nettowinst na belasting 75% van REV = 100% = Gemiddeld EV % = 9%. 3 Het totale vermogen (eigen + vreemd vermogen) levert op 10% Het vreemd vermogen: levert op 10% van = kost 8% van = Het voordeel van het financieren met vreemd vermogen is dus Dit voordeel, het hefboomeffect, wordt toegerekend aan het eigen vermogen; dit is in procenten % = 2% REV vóór belasting = 12% REV na belasting = 75% van 12% = 9% RTV is in dit voorbeeld 10%, terwijl IVV maar 8% is. Hierdoor ontstaat een gunstig hefboomeffect op REV. Deze is vóór belasting 12% en na belasting 9%. Voorwaarde voor een gunstig hefboomeffect is dus: RTV > IVV, met als gevolg REV (vóór belasting) > RTV. App. 4 van 19 9 Liquiditeit, solvabiliteit en rentabiliteit

5 Wanneer we uitgaan van dezelfde cijfers als in voorbeeld 9.6A maar het aandeel van het vreemd vermogen in het totaal vermogen vergroten, werkt het hefboomeffect nog gunstiger. We laten dit zien in voorbeeld 9.6B. Voorbeeld 9.6B Bij Van Asten BV in Emmen gelden voor 2011 de volgende cijfers: Gemiddeld eigen vermogen = Gemiddeld vreemd vermogen = Gemiddelde interestvoet vreemd vermogen = 8%. Nettowinst vóór belasting = Tarief vennootschapsbelasting = 25%. Gevraagd 1 Bereken RTV. 2 Bereken REV. 3 Toon met behulp van een berekening aan dat sprake is van een gunstiger hefboomeffect dan in voorbeeld 9.6A. Uitwerking Nettowinst + Interest VV 1 RTV = Gemiddeld TV 100% = % van RTV = % = RTV = % = 10%. RTV in dit voorbeeld is dus gelijk aan RTV in voorbeeld 9.6A. Nettowinst na belasting 2 REV = Gemiddeld EV 100% 75% van REV = % = 12%. 3 Het totale vermogen (eigen + vreemd vermogen) levert op 10% Het vreemd vermogen: levert op 10% van = kost 8% van = Het voordeel van het financieren met vreemd vermogen is dus Dit voordeel, het hefboomeffect, wordt toegerekend aan het eigen vermogen; dit is in procenten % = 6% REV vóór belasting = 16% REV na belasting is 75% van 16% = 12% 9.4 Rentabiliteitsratio s App. 5 van 19

6 In voorbeeld 9.6B is het VV een groter bestanddeel van het TV dan in voorbeeld 9.6A. Daardoor profiteert REV in nog sterkere mate van de gunstige hefboomwerking. Het voordeel van het financieren met vreemd vermogen is 6% in plaats van 2% in voorbeeld 9.6A. Uit voorbeeld 9.6B kunnen we de volgende formule voor het hefboomeffect afleiden: VV REV (vóór belasting) = RTV + (RTV IVV) EV hefboomeffect VV REV (na belasting) = 75% van [RTV + (RTV IVV) EV ] Hefboomfactor Opmerkingen VV 1 De verhouding EV in de formule noemen we de hefboomfactor. 2 In de formule voor REV (na belasting) hebben we de 75% berekend door 100% te verminderen met 25% (het gegeven tarief vennootschapsbelasting). Als dit tarief 20% zou zijn, wordt de formule: VV REV (na belasting) = 80% van [RTV + (RTV IVV) EV ]. 3 Een ongunstig hefboomeffect (of negatief hefboomeffect) treedt op als RTV < IVV. Bij vergroting van het vreemd vermogen zien we onder overigens gelijkblijvende omstandigheden REV dalen. 4 We vatten onze besprekeing over het hefboomeffect als volgt samen: Indien RTV > IVV gunstig hefboomeffect REV (vóór belasting) > RTV. Indien RTV = IVV geen hefboomeffect REV (vóór belasting) = RTV. Indien RTV < IVV ongunstig hefboomeffect REV (vóór belasting) < RTV. Cashflow in financiële analyse Cashflow Om te zien of een onderneming in een bepaald jaar succesvol heeft geopereerd, kijken we meestal naar de winst na belasting in dat jaar. Het bedrag van de winst na belasting wordt echter vaak in belangrijke mate beïnvloed door de omvang van de afschrijvingen, die immers erg afhankelijk is van het toegepaste afschrijvingssysteem. Dit probleem is op te lossen door de winst na belasting en de afschrijvingen bij elkaar op te tellen. In de financiële analyse noemen we de som van beide grootheden de cashflow. In de financiële analyse verstaan we dus onder cashflow: Cashflow = Winst na belasting + Afschrijvingen De winst na belasting kan gebruikt worden voor het uitkeren van dividend aan de aandeelhouders en/of voor winstreservering (= toevoegen van een bedrag aan de winstreserve). We kunnen dus ook schrijven: Cashflow = Dividend + Winstreservering + Afschrijvingen App. 6 van 19 9 Liquiditeit, solvabiliteit en rentabiliteit

7 Voorbeeld 9.6C Ter Bork BV in Woudrichem heeft vooor haar handelsonderneming de volgende overzichten samengesteld. Balans per 31 december 2010 Gebouwen Aandelenkapitaal Vervoermiddelen Agioreserve Inventaris Algemene reserve Voorraden Winst 2010 (na belasting) Debiteuren Hypothecaire lening Liquide middelen Crediteuren Te betalen vennootschapsbelasting Winst-en-verliesrekening over 2010 Omzet Inkoopwaarde omzet Brutowinst Loonkosten Afschrijvingskosten Interestkosten Overige kosten Winst vóór belasting Vennoootschapsbelasting Winst na belasting Besloten is de winst na belasting als volgt te verdelen: dividend winstreservering Gevraagd Bereken de cashflow over 2010 als som van: a winst na belasting + afschrijvingen; b dividend + winstreservering + afschrijvingen. Uitwerking a Winst na belasting Afschrijvingen Cashflow Rentabiliteitsratio s App. 7 van 19

8 b Dividend uit winst Reserveringen uit winst Afschrijvingen Cashflow Opgaven 9.11, 9.12 App. 8 van 19 9 Liquiditeit, solvabiliteit en rentabiliteit

9 Resultaten- en liquiditeitsbegroting 9A 9A.1 9A.2 Resultatenbegroting Liquiditeitsbegroting 9A.1 Resultatenbegroting Op een resultatenbegroting noteren we de begrote opbrengsten en kosten voor een komende periode. Meestal hebben de bedragen op de resultatenbegroting betrekking op een periode van een jaar, vaak met een uitsplitsing naar kortere perioden (bijvoorbeeld kwartalen of maanden). Voorbeeld 9A.1 De handelsonderneming Gemmex BV in Dongen beschikt voor de opstelling van de resultatenbegroting voor 2011 over de volgende gegevens (alle exclusief BTW). 9A.1 Resultatenbegroting App. 9 van 19

10 Resultatenbegroting a Begrote verkopen: 1e kwartaal e kwartaal e kwartaal e kwartaal b De inkoopprijzen zijn gemiddeld 70% van de verkoopprijzen. c De begrote kosten zijn: elk kwartaal: lonen (inclusief sociale lasten) vakantietoeslag afschrijvingskosten gebouw afschrijvingskosten inventaris diverse kosten verkoopkosten 5% van de verkoopopbrengst interestkosten: in het eerste, tweede en derde kwartaal in het vierde kwartaal Gevraagd Stel de resultatenbegroting voor 2011 samen, gesplitst naar kwartalen. Uitwerking Exploitatiebegroting 1e kwartaal 2e kwartaal 3e kwartaal 4e kwartaal Totaal Opbrengst van de verkopen Inkoopprijs van de verkopen (70% van de opbrengst van de verkopen) Brutowinst (30% van de opbrengst van de verkopen) Kosten: lonen (inclusief sociale lasten) vakantietoeslag afschrijvingskosten gebouw afschrijvingskosten inventaris diverse kosten verkoopkosten (5% van de opbrengst van de verkopen) interestkosten Winst vóór belasting / Opgaven 9A.1, 9A.2 App. 10 van 19 9A Resultaten- en liquiditeitsbegroting

11 9A.2 Liquiditeitsbegroting Op een liquiditeitsbegroting noteren we de begrote ontvangsten en uitgaven voor een komende periode. De ontvangsten en uitgaven kunnen plaatsvinden per kas of per bank. Evenals bij de resultatenbegroting hebben de bedragen op de liquiditeitsbegroting meestal betrekking op een periode van een jaar met uitsplitsing naar kortere perioden (kwartalen of maanden). De belangrijkste post onder de ontvangsten op de liquiditeitsbegroting is meestal de post Begrote ontvangsten uit verkopen. Bij het begroten van deze ontvangsten krijgen we te maken met een kleine moeilijkheid bij de verkopen op rekening. Stel dat de krediettermijn bij de verkopen op rekening 2 maanden is. Het bedrag van de begrote ontvangsten van debiteuren in een bepaalde maand is dan gelijk aan het bedrag van de verkopen op rekening van 2 maanden geleden. We krijgen bijvoorbeeld: Verkopen op rekening maart april mei juni juli Begrote ontvangsten van debiteuren Bij het begroten van de uitgaven in verband met inkopen op rekening zien we ook zo n verschuiving. Voorbeeld 9A.2 De handelsonderneming Gemmex BV uit voorbeeld 9A.1 in de vorige paragraaf beschikt voor de opstelling van de liquiditeitsbegroting voor 2011 over de volgende gegevens. Begrote verkopen en inkopen Begrote verkopen Begrote inkopen (alle op rekening) (alle op rekening) 2010 november december januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december A.2 Liquiditeitsbegroting App. 11 van 19

12 De krediettermijn bij de verkopen op rekening is 2 maanden. De krediettermijn bij de inkopen op rekening is 1 maand. Gevraagd Bereken voor elk kwartaal in 2011: 1 de begrote ontvangsten van debiteuren; 2 de begrote uitgaven aan crediteuren. Uitwerking 1 De begrote ontvangsten van debiteuren berekenen we met behulp van de volgende tijdlijn: Verkopen op rekening per maand ( 1.000) n d j f m a m j j a s o n d Begrote ontvangsten van debiteuren per kwartaal ( 1.000) De begrote uitgaven aan crediteuren berekenen we met behulp van de volgende tijdlijn: Inkopen op rekening per maand ( 1.000) d j f m a m j j a s o n d Begrote uitgaven aan crediteuren per kwartaal ( 1.000) Naast de hiervóór in dit voorbeeld vermelde gegevens beschikt Gemmex BV voor de opstelling van de liquiditeitsbegroting voor 2010 nog over de volgende gegevens. App. 12 van 19 9A Resultaten- en liquiditeitsbegroting

13 Begrote ontvangsten en uitgaven a De begrote ontvangsten uit een aandelenemissie zijn: in 3e kwartaal b De begrote uitgaven voor kosten zijn: elk kwartaal: lonen diverse kosten verkoopkosten 5% van de verkoopopbrengst in mei voor: vakantietoeslag eind 1e en eind 3e kwartaal: interest over achterliggende halfjaar c De overige uitgaven betreffen: in 1e kwartaal: vennootschapsbelasting dividend eind 3e kwartaal: aflossing lening in 4e kwartaal: aanschaf nieuwe inventaris d Op 1 januari 2011 is de voorraad liquide middelen Gevraagd 3 Stel de volledige liquiditeitsbegroting voor 2011 samen, gesplitst naar kwartalen. 9A.2 Liquiditeitsbegroting App. 13 van 19

14 Uitwerking 3 Liquiditeitsbegroting 1e kwartaal 2e kwartaal 3e kwartaal 4e kwartaal Totaal Ontvangsten van debiteuren* uit aandelenemissie Totaal ontvangsten Uitgaven aan crediteuren** lonen diverse kosten verkoopkosten (5% van de opbrengst van de verkopen) vakantietoeslag interest vennootschapsbelasting dividend aflossing lening aanschaf nieuwe inventaris Totaal uitgaven Toename liquide middelen Afname liquide middelen Liquide middelen begin periode / Liquide middelen eind periode / * Zie de uitwerking van vraag 1 in dit voorbeeld. ** Zie de uitwerking van vraag 2 in dit voorbeeld. Door de uitsplitsing naar kwartalen weet Gemmex BV dat in het eerste kwartaal een tekort aan liquide middelen optreedt. Als Gemmex BV dit (tijdelijk) tekort wil voorkomen, kan zij bijvoorbeeld proberen voor korte tijd krediet te krijgen bij een bank. Opmerking Uit de tot nu toe in dit hoofdstuk gegeven voorbeelden kunnen we afleiden dat er posten zijn, die 1 op de resultatenbegroting én op de liquiditeitsbegroting voorkomen. Voorbeelden: lonen; vakantietoeslag (als kosten in elk kwartaal op de resultatenbegroting, als uitgaven in één bepaald kwartaal op de liquiditeitsbegroting); de post opbrengst van de verkopen op rekening op de resultatenbegroting. Deze post leidt enige tijd later tot de post ontvangsten van debiteuren op de liquiditeitsbegroting. App. 14 van 19 9A Resultaten- en liquiditeitsbegroting

15 Opgaven 9A.3 9A.5 2 uitsluitend op de resultatenbegroting voorkomen. Voorbeeld: afschrijvingskosten op vaste activa. 3 uitsluitend op de liquiditeitsbegroting voorkomen. Voorbeelden: ontvangsten uit een aandelenemissie; ontvangsten en aflossingen op leningen o/g; betalingen in verband met aankoop van vaste activa; betalingen in verband met vennootschapsbelasting en dividend. 9A.2 Liquiditeitsbegroting App. 15 van 19

16 Samenvatting hoofdstuk 9A De resultatenbegroting is een overzicht van begrote opbrengsten en kosten voor een komende periode. De liquiditeitsbegroting is een overzicht van begrote ontvangsten en uitgaven voor een komende periode. Wanneer de krediettermijn bij de verkopen op rekening twee maanden is, noteren we van de verkopen op rekening in (stel) maart 2011: de opbrengst in maart 2011; de ontvangst in mei Als we de resultatenbegroting vergelijken met de liquiditeitsbegroting, zien we posten die 1 op de resultatenbegroting én op de liquiditeitsbegroting voorkomen. Voorbeelden: lonen; vakantietoeslag (als kosten in elk kwartaal op de resultatenbegroting, als uitgaven in één bepaald kwartaal op de liquiditeitsbegroting); de post opbrengst van de verkopen op rekening op de resultatenbegroting. Deze post leidt enige tijd later tot de post ontvangsten van debiteuren op de liquiditeitsbegroting. 2 uitsluitend op de resultatenbegroting voorkomen. Voorbeeld: afschrijvingskosten op vaste activa. 3 uitsluitend op de liquiditeitsbegroting voorkomen. Voorbeelden: ontvangsten uit een aandelenemissie; ontvangsten en aflossingen op leningen o/g; betalingen in verband met aankoop van vaste activa; betalingen in verband met vennootschapsbelasting en dividend. App. 16 van 19 9A Resultaten- en liquiditeitsbegroting

17 Zelftoets hoofdstuk 9A Sahil Achnin heeft een handelsonderneming in Zundert. Hij maakt voor 2011 een resultatenbegroting en een liquiditeitsbegroting. Hij beschikt over de volgende gegevens. Begrote verkopen Kwartaal Op rekening Contant Voor alle artikelen is de brutowinst 60% van de inkoopprijs De voor 2011 begrote kosten zijn: constante kosten variabele kosten 10% van de omzet a Met welk nettowinstbedrag sluit Sahil de resultatenbegroting over 2011 af? Van de verkopen op rekening is nog het volgende gegeven: De krediettermijn bij deze verkopen is 1 maand. De verkopen op rekening in het vierde kwartaal van 2010 waren Alle verkopen in een kwartaal zijn gelijkmatig over de maanden van het kwartaal verdeeld. b Welk bedrag aan ontvangsten van debiteuren vermeldt Sahil op de liquiditeitsbegroting over 2011? c Welk bedrag vermeldt Sahil op de begrote balans per 31 december 2011 bij de post Debiteuren? Zelftoets hoofdstuk 9A App. 17 van 19

18 Uitwerkingen zelftoetsen Hoofdstuk 9A a Voor 2011 geldt: Begrote opbrengst van de verkopen op rekening = contant = Begrote inkoopwaarde van de verkopen 100 / = Begrote brutowinst Begrote kosten: Constante kosten Variabele kosten 10% van = Begrote nettowinst App. 18 van 19 Uitwerkingen zelftoetsen

19 b c Op de liquiditeitsbegroting over 2011 vermeldt Sahil aan ontvangsten van debiteuren: 1/ / = Op de begrote balans per 31 december 2011 noteert Sahil de post Debiteuren voor 1/ = Uitwerkingen zelftoetsen App. 19 van 19