BIJLAGE 3 Extraʼs 3.3 Educatieve materialen Leerlingen FOOD ROCK een duurzame maaltijd voor wereldsterren 1
INLEIDING Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Gebruik dit als samenvatting van je les. De GlobalLocal-band eist na zijn optreden op FOOD Rock een maaltijd voor ongeveer 20 personen die voldoet aan de volgende voorwaarden: 1 De ingrediënten komen van verschillende plaatsen in de wereld (zowel Noord-producten als Zuid-producten). 2 De ingrediënten zijn seizoensgebonden. 3 De voedselkilometers en de ecologische impact van de ingrediënten worden tot het minimum beperkt. 4 De producenten krijgen een eerlijke prijs voor hun producten. 3
FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren OPDRACHT 1: GLOBALISERING STAP 1: Waar komt mijn voedsel vandaan? 8 Lees: Veel voedingsproducten in onze winkelrekken komen van verschillende plaatsen in de wereld. Die voedingswaren reizen vele kilometers voor ze bij ons terechtkomen. Doe even de test en duid de reis van de producten aan op de wereldkaart. Te doen: 1. De lezer deelt de kaartjes uit aan zijn groepsleden. 2. Je leest om de beurt een kaartje en zoekt het land op de wereldkaart. 3. Je trekt een pijl op de wereldkaart om de weg die het voedingsproduct aflegt, zichtbaar te maken. Klaar? Ga verder STAP 2: Een multicultureel winkelrek? 4 1. Wat vind je van het resultaat op de wereldkaart? En waarom? A. Ik had meer pijlen verwacht op de wereldkaart. B. Ik had minder pijlen verwacht op de wereldkaart. C. Ik had geen flauw idee hoeveel pijlen op de wereldkaart zouden staan. D. Ik had verwacht dat ons voedsel bij ons wordt geproduceerd. E. Ik had verwacht dat ons voedsel meer uit het buitenland wordt ingevoerd. 2. Op de wereldkaart staan nog niet alle pijlen, er zijn er nog véél meer. Met welk fenomeen heeft dat te maken? A. Industrialisering B. Globalisering C. Commercialisering 4
OPDRACHT 1 Globalisering 3. Dit fenomeen heeft ook gevolgen. Welke? (Pas op: er zijn verschillende antwoorden mogelijk!) A. Volgens mij zijn er geen gevolgen. B. Ik vrees voor de opwarming van de aarde, want de boot die de suiker van Brazilië naar België brengt, zorgt voor veel uitlaatgassen. C. Door de import leren wij voedsel en culturen kennen van over de hele wereld. D. Tomaten uit Spanje worden naar België overgebracht en daardoor kunnen we onze tomaten niet meer verkopen! E. Mijn overbuur die kippen kweekt en verkoopt in de winkel, ondervindt geen negatieve gevolgen van de invoer van Braziliaans kippenvlees. 4. Wat is globalisering? Landen zijn meer dan vroeger afhankelijk van elkaar en hebben meer contact met elkaar. Ze zijn met elkaar verbonden op politiek, economisch en cultureel gebied en op het vlak van milieu. Wereldwijd is er meer uitwisseling tussen mensen, bedrijven, regeringen en culturen, omdat we nu gemakkelijk en snel kunnen communiceren dankzij radio, tv, internet Bedrijven produceren vaak in 10 landen tegelijk en drijven internationale handel. Landen zijn dus meer afhankelijk van elkaar. Producten van allerlei merken zijn te koop over bijna heel de wereld. Mensen reizen de wereld rond. En het is mogelijk om door middel van computers te praten met mensen uit bijna elk land ter wereld. Ook culturele uitwisseling is belangrijk: denk maar aan jongerenculturen, mode, exotische restaurants of aan wereldmuziekfestivals. 5
FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Opdracht 2: Seizoensgebonden consumeren STAP 1: Ken je het beste koopseizoen van groenten en fruit? 4 Lees: Voor elke soort groente en fruit is er een ideale koopperiode, afhankelijk van het oogstmoment en de bewaarmogelijkheden. Dat geldt zowel voor lokale, Vlaamse producten als voor zuiderse producten. Die periode kan langer of korter zijn naargelang de groente- of fruitsoort. Te doen: Wanneer koop je het best deze groenten/dit fruit? Verdeel de kaartjes. Leg je kaartje bij het juiste seizoen. Vul de tabel aan met enkele voorbeelden. Lente Zomer Herfst Winter 6
OPDRACHT 2 Seizoensgebonden consumeren STAP 2: De groentekalender bij de hand! 4 Lees: In de supermarkt zijn alle groenten en fruit het jaar rond te koop. Hierdoor raken we het noorden kwijt. In een hoevewinkel is de keuze kleiner maar varieert ze doorheen het jaar. Om gemakkelijker te kunnen kiezen uit het enorme aanbod is er een groentekalender. Per maand vind je de typische soorten groente en fruit. Te doen: Controleer of jullie kaartjes goed liggen volgens de groentekalender. Pas aan als dat nodig is. VRAAG: Veel groente- en fruitsoorten horen thuis in meer dan één maand of seizoen. De ideale koopperiode is dus lang. Hoe komt dat? Duid alle goede antwoorden aan. A. Deze soorten groente en fruit kunnen na de oogst gemakkelijk bewaard worden. B. Deze soorten groente en fruit zijn goedkoop. C. Deze soorten groente en fruit kunnen een lange periode geoogst worden, andere slechts een heel korte periode. D. Deze soorten groente en fruit komen uit warme landen en zijn dus altijd beschikbaar. STAP 3: Waarom seizoensgebonden? Niets dan voordelen! 4 Lees: Kies je voor seizoensgebonden voedingsproducten, dan heeft dit voordelen voor jezelf en voor onze wereld. Te doen: Verdeel de strookjes en combineer elk voordeel met de juiste uitleg. Plaats dan op de volgende pagina de juiste pijlen. 7
FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Voordelen Je spaart geld uit! Uitleg Hoe korter de afstand tussen boer en consument, hoe groter het deel van de winkelprijs dat rechtstreeks naar de boer gaat. Een eerlijke prijs dus voor verse producten in het Noorden en in het Zuiden. Je bespaart transportkilometers! Veldsla wordt vooral in de winter geteeld in nietverwarmde serres. Het aanbod op de markt is dan groot. Een groot aanbod is goed voor onze portemonnee. Je bespaart energie! Toevallig of niet? Respecteren we de seizoenen van groenten en fruit, dan krijgen we vooral die vitaminen binnen die we net op dat moment nodig hebben. Spruitjes en knolselder bijvoorbeeld bevatten vooral vitaminen die we in de winter nodig hebben. Tomaten en komkommer wapenen ons met zomervitaminen. Seizoensgebonden groenten en fruit hebben bovendien een hogere voedingswaarde. Je gaat voor gezonde voeding! Tomaten kun je ook kopen buiten het seizoen maar dan zijn ze geteeld in bijvoorbeeld het verre Spanje. Na de oogst worden ze met vrachtwagens tot bij ons gebracht. Kies liever voor Belgische tomaten van een teler om de hoek. Je steunt de lokale economie! De eerste Belgische aardbeien worden in verwarmde serres gekweekt. Wacht nog even op mooi weer en smul van aardbeien uit openlucht of onverwarmde serres. Geen stookkosten betekent geen CO²-uitstoot. 8
OPDRACHT 3 Ecologische impact en voedselkilometers Opdracht 3: Ecologische impact en voedselkilometers STAP 1: Hoger/Lager! 6 Te doen: Neem een kaartje van de stapel en draai het om. Welk voedingsproduct heeft het grootste aantal voedselkilometers? Waarom? Discussieer in groep. Herhaal dit met alle kaartjes. STAP 2: Wat speelt er mee in de ecologische impact van onze voedselproductie? 2 De afstand die het product aflegt; de landbouwmethode, met andere woorden, de manier van telen (in volle grond, in onverwarmde of in verwarmde serres); de manier waarop het product vervoerd wordt (per boot is beter voor het milieu dan per vrachtwagen of per vliegtuig); de prijs die je voor je product betaalt; de kook- of bereidingswijze; de verpakking van een product; de grootte van het voedingsproduct; STAP 3: Hoe minder voedselkilometers eten? 4 Wat kan je zelf doen? Denk globaal, eet lokaal. Denk lokaal, eet globaal. 9
FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Wat betekent dit? Stap 4-2 Wat moet je doen om de recepten ecologisch meer verantwoord te maken? recept 1 recept 2 10
OPDRACHT 4 Eerlijke handel Opdracht 4: Eerlijke handel STAP 1: Shoppen! 5 5 kg aardappelen 1 tros bananen 1 l melk 1 pakje koffie Hoeveel heb je hiervoor betaald aan de kassa (gebruik de prijskaartjes bij de producten)? Boodschappenlijstje Betaald in de winkel Voor de landbouwer (jullie schatting) Voor de landbouwer (volgens grafiek) 5 kg aardappelen % of 1 tros bananen 1 pakje koffie 1 l melk totaal 11
FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren STAP 2: De boer op! 5 Lees: Aardappelen, bananen, melk en koffiebonen komen van bij de boer. Die steekt daar veel tijd en werk in vooraleer zijn producten in de winkel worden verkocht. Hoeveel denk je dat een landbouwer krijgt voor zijn aardappelen? Probeer dit in te schatten aan de hand van je winkelrekening. Vul aan in de 3de kolom van voorgaande tabel. Waar gaat volgens jullie het overige geld, dat niet naar de landbouwer gaat, naartoe m.a.w. wat zijn de tussenschakels? Kies 2 antwoorden uit de lijst. Het geld gaat naar: de distributie: het vervoer van de boer naar de fabriek en vervolgens naar de winkel; de winkel die het product verkoopt; de bank; de verwerking: bv. het wassen, schillen of versnijden en verpakken. Wil je weten wat de landbouwer daarvan denkt? Lees een korte getuigenis van Cécille en An of vraag het hen live! STAP 3: Eerlijke handel in je eigen supermarkt! 4 Wat is eerlijke handel volgens jullie? 12
OPDRACHT 4 Eerlijke handel Te doen: Benoem enkele merken van eerlijke handel die je in de winkel kan vinden. Neem nu de kaartjes. Probeer in groep de verschillende kaartjes met merken in de juiste kolom te plaatsen. Klassieke handel Eerlijke handel Andere mogelijkheden Duurzame landbouw 13
FOOD ROCK Een duurzame maaltijd voor wereldsterren Kooksessie FOOD ROCK Wok met kip en zoetzure saus Gerecht Kip met zoet-zure saus en rijst in de wok (groentjes afhankelijk van seizoen) Ingrediënten voor 20 personen 750 kg kipfilet Ca. 700 gr groenten van het seizoen 2 kleine uien 350 gr champignons 2 blikken ananas 12 EL ketchup 2 EL azijn 1,5 EL suiker 1 bouillonblokje 550 gr rijst 2 x 2 EL olie zout Peper Werkwijze Rijst > Kook de rijst volgens de aanwijzingen op de verpakking (ongeveer 20 minuten) Groenten en fruit > Pel de uien en snij ze in kleine stukjes > Schil de wortelen en snij ze in kleine stukjes > Snij de champignons in stukjes > Open de ananasblikken, giet het sap af in een kan en snij de ananas in kleine stukjes > Reinig de andere groenten en het andere fruit, verwijder de niet eetbare delen en snij ze in kleine stukjes. Vlees > Kruid het vlees en snij het in stukjes Wok groenten > Verwarm de wok met twee eetlepels olie > Doe eerst de uien in de wok > Zodra de uien glazig (niet bruin!) zijn voeg je de andere groenten toe. > Start met de meest harde tot uiteindelijk de meest zachte groenten (vb. eerst wortelen, dan paprika, laatst champignons). Wok vlees en saus > Verhit twee eetlepels olie in de wokpan > Doe de kip in de wok als de olie heet is. Schep goed om zodat alle kanten bruin kleuren en de kip niet aanbakt. > Meet de hoeveelheid azijn, ketchup en suiker af en zet die klaar bij de wok > Als de kip bruin gekleurd is (ongeveer 3 minuten) voegen we ingrediënten toe voor de saus. > Kruiden met peper en zout. > Laat de saus inkoken door op een zachter vuur te laten pruttelen. > Voeg het fruit toe en roer even om. > Voeg de groenten uit de andere wok hierbij en roer alles goed om. > Laat nog even doorkoken en proef of het genoeg gekruid is. > Bind de saus eventueel op. 14
KOOKSESSIE EVALUATIE VAN DE WORKSHOP EN MIJN LEERERVARING Evaluatie van de workshop en mijn leerervaring Zet een kruisje bij jouw keuze. Ik begrijp wat eerlijke handel is. Ja Nee Misschien Ik begrijp wat seizoensgebonden betekent. Ik begrijp wat globalisering betekent. Ik begrijp wat voedselkilometers zijn. Ik leerde iets bij over de landbouw in Congo. Ik vond de workshop interessant. Ik vind dat er voldoende tijd was om de opdrachten op te lossen. De begeleiders/animatoren hebben me veel bijgeleerd. Ik heb iets bijgeleerd over het samenstellen van een duurzame maaltijd. Ik zal nu beter letten op wat ik koop. Ik zal nu vlugger tegen iemand uit het buitenland spreken. Ik vond de workshop (omcirkel jouw keuze) 15